Sprawozdanie - Kultura czytelnicza młodego pokolenia

Sprawozdanie
z łódzkiej III Międzynarodowej Konferencji „Kultura Czytelnicza Młodego Pokolenia”
16-17 października 2014 r.
Organizatorzy cyklicznych, odbywających się co dwa lata spotkań – Katedra
Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Łódzkiego oraz Muzeum Miasta Łodzi
– jako cel nadrzędny postawili sobie stworzyć okazję dla naukowców i praktyków z całego świata
do spotkań, wymiany myśli i prezentacji najnowszych badań z zakresu czytelnictwa dzieci i
młodzieży. III Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Kultura czytelnicza młodego pokolenia”,
która miała miejsce w dniach 16-17 października 2014 r. w pięknych wnętrzach Pałacu Rodziny
Poznańskich będącego siedzibą Muzeum Miasta Łodzi, stanowi kontynuację dwóch poprzednich
wydarzeń – „Czytanie i bajanie w teorii i praktyce” (27 maja 2010 r.) oraz „Dziecko w świecie
książki i mediów” (10-11 maja 2012 r.).
Konferencja została objęta patronatem przez Prezydent Miasta Łodzi Panią Hannę
Zdanowską, jak również Jego Magnificencję Rektora Uniwersytetu Łódzkiego prof. zw. dra hab.
Włodzimierza Nykiela oraz Dziekana Wydziału Filologicznego prof. zw. dra hab. Piotra
Stalmaszczyka, co nadało wysoką rangę spotkaniu i potwierdziło jego stałe miejsce na łódzkiej
mapie wydarzeń naukowych. Dodatkowym wyróżnieniem była decyzja Urzędu Miasta Łodzi o
przyznaniu dofinansowania w wyniku wygrania konkursu „Współpraca z wyższymi uczelniami w
zakresie wspierania rozwoju Łodzi jako ośrodka naukowego i akademickiego”. Ponadto
wydarzenie objęły patronatem: Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Kultury i
Dziedzictwa Narodowego. Świadczy to o tym, że konferencja ma znaczenie nie tylko dla regionu,
ale dla całej Polski. Wśród innych patronów należy wymienić organizacje związane z książką:
Polską Sekcję IBBY, Polskie Bractwo Kawalerów Gutenberga, Muzeum Książki Dziecięcej z
Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy. Podczas konferencji obecni byli redaktorzy z: „Biblioteki
w Szkole” – Juliusz Wasilewski i „Poradnika Bibliotekarza” Jadwiga Chruścińska. Wydarzenie
otrzymało odpowiednią oprawę dzięki współpracy ze sponsorami: firmą Cultware dostarczającą
oprogramowanie dla instytucji kultury „Qulto”, Wydawnictwem Uniwersytetu Łódzkiego,
Wydawnictwem Dwie Siostry, Wydawnictwem Literatura oraz Biblioteką Publiczną m. st.
Warszawy.
Od 2012 r. wydarzenie ma charakter międzynarodowy, co pozwala na zaproszenie wielu
ciekawych prelegentów i gości z całego świata. W tegorocznej edycji goszczono przedstawicieli z
(w porządku alfabetycznym) Bułgarii, Czech, Indii, Kanady, Kazachstanu, Łotwy, Pakistanu,
Rosji, Turcji i Ukrainy. Tematyka wzbudziła również zainteresowanie wielu polskich badaczy i
przedstawicieli instytucji oświaty i kultury – wygłoszono 38 referatów, z czego 9 przez
prelegentów z zagranicy. Autorzy reprezentowali najważniejsze ośrodki naukowe prowadzące
badania w zakresie bibliologii i informatologii w Polsce (m.in. Uniwersytet Warszawski,
Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Uniwersytet Śląski i
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), udział wzięli też przedstawiciele innych kierunków
naukowych – kulturoznawców, literaturoznawców, pedagogów, bibliotekarzy i nauczycieli (m.in.
z Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego,
Muzeum w Chorzowie, Biblioteki Narodowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej „Galeria Książki”
w Oświęcimiu). Równie dużym zainteresowaniem cieszyły się wystąpienia gości zagranicznych,
pracujących na co dzień w ośrodkach uniwersyteckich m.in. w Rydze (Łotwa), Izmirze i
Istambule (Turcja), Opawie (Czechy), Sofii (Bułgaria) i Kirowie (Rosja). W ciągu dwóch dni
konferencji w obradach uczestniczyło ok. 120 słuchaczy, wywodzących się głównie ze
środowiska bibliotecznego z całej Polski (kadra zarządzająca i personel bibliotek publicznych,
1
pedagogicznych, naukowych i szkolnych); pośród nich byli też studenci Katedry
Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŁ oraz goście z zagranicy.
Za każdym razem konferencja gromadzi specjalistów – badaczy, edukatorów, nauczycieli,
bibliotekarzy i innych przedstawicieli zawodów zainteresowanych problematyką książki i innych
mediów w życiu dzieci i młodzieży. Najnowsza edycja poświęcona została szczegółowym
zagadnieniom, mającym u podstawy niezmiennie badanie interakcji zachodzących między
dzieckiem a światem książki i Internetu. Wśród nich były m.in. [cele]:
o przegląd i ocena stanu badań kultury czytelniczej dzieci i młodzieży na początku XXI w.
o przegląd i ocena stanu badań dotyczących wpływu mediów na kształtowanie kultury
czytelniczej młodego pokolenia
o dyskusja nad konkurencyjnością mediów wobec książki
o analiza uwarunkowań towarzyszących kontaktowi dzieci i młodzieży z książką i mediami
o diagnoza stanu kultury czytelniczej dzieci i młodzieży na początku XXI w.
o wymiana doświadczeń w zakresie praktycznego wykorzystywania nowoczesnych
technologii oraz form i metod pracy z dziećmi i młodzieżą
o przegląd współczesnych technologii pod kątem możliwości ich wykorzystania do
rozbudzania zainteresowań i zamiłowań czytelniczych
o przegląd praktyk bibliotek różnych typów w zakresie promocji książki i czytelnictwa
o przegląd działań bibliotek i mediów na rzecz inicjowania i rozwoju kultury czytelniczej
dzieci niepełnosprawnych
o przegląd ofert bibliotek różnych typów na rzecz dzieci dyslektycznych i
dysortograficznych
o przegląd aktualnego stanu i możliwości w zakresie aranżacji wnętrz bibliotecznych pod
kątem wykorzystania do działań kulturalnych i oświatowych w środowisku dzieci i
młodzieży
o przegląd pomysłów i doświadczeń środowiska bibliotekarzy w zakresie wykorzystania
Internetu do rozbudzania zainteresowań czytelniczych
o przegląd współczesnych, pozytywnych praktyk środowiska rodzinnego w zakresie
rozbudzania zamiłowań czytelniczych
o inspiracja środowiska naukowego do dalszych badań nad kulturą czytelniczą dzieci i
młodzieży i możliwościami wykorzystania mediów do jej rozwoju.
W pierwszym dniu obrad (16 października), po oficjalnym przywitaniu gości przez
organizatorów przedsięwzięcia – przewodniczącą Komitetu Naukowego i Organizacyjnego dr
hab. prof. UŁ Mariolę Antczak oraz dyrektor Muzeum Miasta Łodzi mgr Małgorzatę
Laurentowicz, a także kierownik Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŁ dr hab.
prof. UŁ Jadwigę Konieczną – rozpoczęła się pierwsza ogólna sesja, podczas której wystąpiły
cztery prelegentki prezentujące w referatach różne zagadnienia związane z czytelnictwem różnych
grup użytkowników. Doktorantka Uniwersytetu Łotwy, Aiga Grenina, przedstawiła wyniki
projektu realizowanego wśród młodzieży łotewskiej, badającego ich opinie i sposób postrzegania
instytucji biblioteki. Założenia projektu realizowanego na Uniwersytecie Dokuz Eylül w Turcji,
zakładającego wspieranie rozwoju uczniów w procesie edukacji wczesnoszkolnej poprzez pisanie
i dobór odpowiedniej lektury, omówiła dr Günseli Girgin. Pozostałe wystąpienia – prof. dr hab.
Bronisławy Woźniczki-Paruzel (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) i dr Doroty
Lewandowskiej-Jaros (Uniwersytet Warszawski) poświęcone zostały odpowiednio sposobom
wykorzystania multimediów w komunikacji głuchych dzieci i nastolatków, z akcentem na dostęp
do informacji i książek, a także roli języka czasopism dla dzieci i młodzieży jako jednego z
czynników wpływających na poziom czytelnictwa.
Po prezentacjach sponsorów i przerwie kawowej obrady podzielono na dwa panele,
podczas których prezentowano zagadnienia związane m.in. z jakością i rodzajami literatury
2
obecnej w życiu dzieci i młodzieży (m.in. dr Murat Sayim z Uniwersytetu Doğuş w Istambule,
Turcja, mgr Lidia Urbańczyk z Uniwersytetu Opolskiego oraz dr hab. Hanna DymelTrzebiatowska z Uniwersytetu Gdańskiego) oraz rezultaty badań czytelnictwa wśród polskich i
rosyjskich nastolatków (m.in. dr Zofia Zasacka z Biblioteki Narodowej, mgr Dominik Borowski z
Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz dr hab. prof. UŁ Mariola Antczak). Ciekawą dyskusję
wywołało wystąpienie doktorantki Ekateriny Russkikh (Wiacki Państwowy Uniwersytet
Humanistyczny w Kirowie) na temat obecności literatury romantycznej w życiu nastolatków i
powodów, dla których młodzi ludzie szukają bardziej indywidualnych sposobów ekspresji.
Ostatnie dwa panele odbywające się pierwszego dnia konferencji zostały zdominowane
przez referaty, których autorzy omówili rolę bibliotek różnego typu (szkolnych, publicznych,
publiczno-szkolnych) w czytelnictwie dzieci i młodzieży. Zagadnienia bardziej teoretyczne i
metodologiczne (m.in. omówienie raportów badań Biblioteki Narodowej na temat bibliotek
publiczno-szkolnych i szkolnych przez dr Grażynę Lewandowicz-Nosal i dr Grażynę
Walczewską-Klimczak) uzupełnione zostały przez przedstawienie dobrych praktyk realizowanych
m.in. przez pracowników i studentów Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa
Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (dr Urszula Lisowska-Kożuch), Muzeum w
Chorzowie (dr Sylwia Gajownik) oraz Centrum Literatury Dziecięcej funkcjonujące przy
Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Ł. Górnickiego „Galerii Książki” w Oświęcimiu (mgr Anna
Krawczyk). To ostatnie ma na celu przede wszystkim działalność na rzecz nawiązywania
współpracy między teoretykami i praktykami – bibliologami i informatologami a bibliotekarzami
– na rzecz rozwoju usług bibliotecznych dla dzieci i młodzieży.
Badania Kateriny Homolovej z Uniwersytetu Śląskiego w Opawie (Czechy), prezentowane
w tej części obrad, mające na celu określenie miejsca biblioteki publicznej w perspektywie
międzypokoleniowej zwróciły uwagę na zbieżności występujące w opiniach dzieci biorąc pod
uwagę jej projekt i badania wspomnianej wcześniej A. Greniny. Okazało się, że w obu krajach
referentek dzieci podobnie postrzegają biblioteki i ich działalność, przy czym największe różnice
występują ze względu na wiek respondentów. Dzieci młodsze z reguły lubią korzystać z placówki
bibliotecznej, zauważając różnorodność usług i atrakcji, natomiast przełom w pozytywnym
odbiorze następuje w wieku nastoletnim, kiedy to młodzież zaczyna odsuwać się od bibliotek,
uważając, że jest to miejsce statyczne, mało atrakcyjne i służące raczej ludziom starszym, „na
emeryturze”.
Pierwsza część drugiego dnia obrad (17 października) pozostawała pod znakiem
międzynarodowości, uczestnicy mieli możliwość wysłuchania trzech referatów, których autorzy
przedstawili badania i różnorodność działań podejmowanych przez instytucje francuskie,
bułgarskie i skandynawskie w zakresie promocji czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży (dr hab.
prof. UŁ Stanisława Kurek-Kokocińska: Panorama czytelnictwa młodzieży we Francji w epoce
cyfrowej, dr Maja Chacińska, Uniwersytet Gdański: Szwedzkie i norweskie dzieci w świecie
książki. Wspieranie czytelnictwa – inicjatywy państwowe i oddolne, dr Lubomira Parijkova,
Państwowy Uniwersytet Nauk o Bibliotekach i Technologii Informacyjnych: Bulgarian good
practices for reading competence). Głos zabrała również mgr Janina Karoń z Uniwersytetu
Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie przedstawiając swoje refleksje odnośnie do
funkcjonującego obecnie polskiego systemu nauczania na poziomie wczesnoszkolnym w
kontekście sposobów nauki czytania i pisania.
Reszta dnia upływała na obradach podzielonych na dwa panele, podczas których
poruszono kilka ważnych zagadnień. Obszarem skupiającym uwagę nie tylko bibliologów jest
świat wirtualny oraz postęp technologiczny wpływający również na redefinicję pól zainteresowań
badaczy czytelnictwa wśród młodego pokolenia. Prelegenci zastanawiali się m.in. nad
możliwościami wykorzystania technologii AR (Augmented Reality) w poszerzaniu gamy środków
wspierających inicjację literacką (dr Agnieszka Przybyszewska, Uniwersytet Łódzki), rolą stron
internetowych bibliotek szkolnych w procesie czytania uczniów (dr Magdalena Wójcik,
3
Uniwersytet Jagielloński), a także nad różnymi formami ekspresji książkowych zainteresowań
młodych czytelników, wyrażanych np. poprzez blogi (mgr Agnieszka Maroń, Uniwersytet Śląski).
Ostatnie drugiego dnia obrad panele obfitowały w wystąpienia poświęcone nawykom i
kulturze czytelniczej najmłodszych dzieci, prezentując różnorakie pomysły ukierunkowane na
wspieranie procesu wprowadzania dzieci w świat książki i literatury. Dr Michał Zając
(Uniwersytet Warszawski) skupił się na omówieniu projektów realizowanych na całym świecie
polegających na obdarowaniu noworodków i niemowląt pakietem zawierającym pierwsze książki
oraz broszury dla rodziców, natomiast dr Agata Walczak-Niewiadomska (Uniwersytet Łódzki)
zwróciła uwagę na większą niż dotychczas potrzebę włączania ojców do procesu inicjacji
literackiej podając jednocześnie kilka implementowanych obecnie w tym zakresie projektów w
różnych częściach świata. Innym istotnym elementem kultury czytelniczej dzieci jest szczególna
rola literatury i książki w rozwoju psycho-emocjonalnym, o czym mówiła dr Wanda Matras
(Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) w swoim wystąpieniu na temat biblioterapii.
Zaprezentowano też propozycje wydawnictw „Ładne Halo” (dr Irena Łabiszewska, Uniwersytet
Łódzki) i Wydawnictwa Literatura (w kontekście serii „Wojny dorosłych – uczucia dzieci” – mgr
Martyna Augustyniak, Uniwersytet Łódzki). Żywą dyskusję wywołały prezentacje poświęcone
mediom dla młodzieży; dr hab. Magdalena Przybysz-Stawska (Uniwersytet Łódzki) pokazując
rozdźwięk pomiędzy jakością i poziomem merytorycznym czasopism dla młodzieży wydawanych
na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat w Polsce sprowokowała słuchaczy do refleksji nad
kierunkiem, w jakim idą wydawcy tego typu publikacji. Z kolei referat mgr Pauli Gamus
(Uniwersytet Łódzki) omawiający wyniki badań zasobów łódzkich bibliotek publicznych pod
kątem mangi zmusił do zastanowienia się nad powodami niskich wskaźników obecności
wywodzących się z Japonii wydawnictw w łódzkich placówkach.
Organizatorzy podejmując się wyzwania, jakim jest przygotowanie konferencji o
charakterze międzynarodowym, starali się umożliwić wszystkim uczestnikom aktywne włączenie
się w dyskusje, proponując m.in. dostosowanie wystąpień prelegentów z Polski do potrzeb gości
zagranicznych poprzez dodanie wersji angielskiej w prezentacji multimedialnej. Ankieta
ewaluacyjna przygotowana specjalnie na potrzeby spotkania pozwoliła organizatorom na poznanie
opinii uczestników na temat przebiegu wydarzenia i różnych jego aspektów. Zebrane wypowiedzi
pozwolą na usprawnienie działań w przyszłości.
Zgromadzenie podczas konferencji wielu przedstawicieli nauki, kultury i oświaty, osób
mających w centrum zainteresowania dziecko i wpływ różnych mediów na jego rozwój, sprawiło,
iż spotkanie uzyskało charakter interdyscyplinarny. Wzbogaciło to naturalnie dyskusję na temat
tendencji i zjawisk zachodzących we współczesnym świecie, postrzeganych niekiedy inaczej z
punktu widzenia bibliologa, medioznawcy, literaturoznawcy, czy też pedagoga. Włączenie do
rozważań naukowców z innych krajów spowodowało z jednej strony rozszerzenie pola
badawczego o kontekst międzynarodowy, z drugiej zaś pozwoliło na konfrontację rodzimych
kierunków badawczych w zakresie bibliologii i informatologii o nowe aspekty i zagadnienia.
Na koniec warto wspomnieć, że z pozytywnym oddźwiękiem spotkało się profesjonalne
opracowanie strony wirtualnej wydarzenia, obejmujące aktywne prowadzenie dwujęzycznej
strony internetowej oraz profilu wydarzenia w serwisie Facebook. Organizatorzy zachęcają do
stałego sprawdzania zawartości strony http://konfkbin.uni.lodz.pl, gdzie zamieszczane będą
informacje uzupełniające III Międzynarodową Konferencję, jak również zapowiadające publikację
materiałów pokonferencyjnych i zaproszenie do następnej, czwartej już edycji spotkania
planowanego na 20-21 października 2016 r.
dr Agata Walczak-Niewiadomska
Sprawozdanie wysłane do czasopisma „Przegląd Biblioteczny”.
4