Dlaczego wspomaganie rozwoju dziecka powinno być wczesne i

Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i MłodzieŜy Niepełnosprawnej Ruchowo „Tęcza” al. Bohaterów Warszawy 27 B
70-340 Szczecin, tel/fax (091) 484 30 72, 0 500 009 865, e-mail: [email protected]
http:// www.tecza.org.pl
Dlaczego wspomaganie rozwoju dziecka powinno być wczesne
i kompleksowe?
Opracowanie: Monika Kowalska, terapeuta wczesnego wspomagania rozwoju dziecka
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka niepełnosprawnego winno być działaniem
wielospecjalistycznym, kompleksowym i intensywnym. Ma na celu stymulowanie funkcji
odpowiedzialnych za rozwój psychomotoryczny i komunikacyjny małego dziecka
niepełnosprawnego lub zagroŜonego niepełnosprawnością. Działaniami takimi obejmuje się dzieci
od chwili wykrycia niepełnosprawności aŜ do czasu podjęcia nauki w szkole. Pomocy i wsparcia
udziela się takŜe rodzinie poprzez nabywanie umiejętności postępowania z dzieckiem w zakresie
określonym przez indywidualny program wczesnego wspomagania rozwoju. (1)
Pierwszym i bardzo istotnym etapem wspomagania powinna być diagnoza zespołu
specjalistów (nie tylko psychologa, pedagoga i logopedy, ale takŜe fizjoterapeuty, tyflopedagoga,
surdopedagoga, neurologa). Pani Maria Piszczek nazwała takie właśnie podejście modelem
transdyscyplinarnym, w którym diagnoza dokonywana jest przez zespół specjalistów i rodziców.
Rodzic dostarcza wiedzy o dziecku przez co staje się bardzo waŜnym członkiem zespołu.
Wszyscy, specjaliści i rodzice, są odpowiedzialni za pracę z dzieckiem, komunikują się,
wymieniają spostrzeŜeniami, wątpliwościami i biorą pod uwagę wskazówki innych terapeutów
pracujących z dzieckiem (n. p. fizjoterapeuty, neurologa). KaŜdy specjalista przygotowuje własną
diagnozę i one wszystkie tworzą potem jeden indywidualny program wczesnego wspomagania.
Bardzo waŜne jest, by diagnoza powstała wspólnie, pozwoli to uniknąć sytuacji, w której kaŜdy
specjalista bez porozumienia z innymi daje rodzicowi wskazówki bez nakierowania na główny tor
rozwoju.
Wczesne wspomaganie rozwoju jest podniesieniem funkcjonowania dziecka na bardzo
wielu poziomach, m. in. sprawności motorycznych i manualnych, spostrzegania wzrokowego
i słuchowego, mowy, budowania kontaktów społecznych, formowania się dominacji stronnej,
funkcjonowania pamięci. Dzięki nieustannemu dostarczaniu bodźców, które dziecko odbiera
wielozmysłowo, w kaŜdym tygodniu jego Ŝycia kształtują się nowe umiejętności i utrwalają juŜ
nabyte. Skuteczność działań terapeutycznych zaleŜy od wiedzy na temat etapów rozwoju funkcji
poznawczych u dziecka zdrowego. W procesie terapii chodzi jednak o dostosowanie ćwiczeń do
indywidualnego dojrzewania kaŜdego dziecka potrzebującego wczesnej interwencji
terapeutycznej. Bez względu na wiek Ŝycia, zawsze odnosimy się do wieku umysłowego, tj. etapu
juŜ osiągniętego dla danej funkcji psychicznej. Istotne jest więc przeanalizowanie etapów rozwoju
wszystkich funkcji poznawczych. (2)
„CALINECZKA – wczesnointerwencyjne, systemowe wsparcie dzieci i ich rodzin”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego
„Drogowskaz”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Miasta Szczecin
Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i MłodzieŜy Niepełnosprawnej Ruchowo „Tęcza” al. Bohaterów Warszawy 27 B
70-340 Szczecin, tel/fax (091) 484 30 72, 0 500 009 865, e-mail: [email protected]
http:// www.tecza.org.pl
Bardzo waŜne w pracy z małym dzieckiem jest dostarczenie mu środków dydaktycznych,
które ułatwią mu bezpośrednie i pośrednie poznanie rzeczywistości. Terapeuci będą tutaj mieli do
dyspozycji sale doświadczania świata, gabinety i sale ćwiczeń do integracji sensorycznej, tory
przeszkód, tablice interaktywne. NaleŜy zwrócić w tym miejscu uwagę na waŜną rolę
wielozmysłowego poznawania świata przez dzieci oraz na fakt, Ŝe sfery poznawcze mocno na
siebie wpływają i wzajemnie się warunkują; nie naleŜy więc oceniać jednej sfery bez odnoszenia
się do drugiej (3). Integracja odruchów jest programem dostarczającym wiedzy o rozwoju
człowieka i wykorzystaniu jego neurofizjologicznych zasobów rozwojowych, uczenia się i zdrowia.
Program bazuje zatem na wiedzy o rozwoju mózgu i funkcjonowania układu nerwowego. Przez
stymulację schematów odruchów, będących reakcją na rozmaite bodźce, stają się one podstawą
kształtowania się rozwoju aktywności poznawczej. Warunkiem ich prawidłowego działania jest
pojawienie się, rozwój i integracja we właściwym, określonym przez przyrodę czasie, natomiast
odruch niezintegrowany będzie aktywizował strategię obronną mózgu i przeszkodzi właściwej
percepcji, racjonalnemu myśleniu i zachowaniu się. (4)
Podstawową wiedzę o etapach rozwoju małego dziecka powinni zgłębiać rodzice, by być
przygotowanymi na pojawienie się lub nie pojawienie zachowań oczekiwanych rozwojowo.
NiezaleŜnie od wieku dziecka jego rozwój umysłowy postępuje indywidualnym rytmem. W tym
miejscu naleŜy wspomnieć, Ŝe bardzo waŜne jest wytłumaczenie rodzicom, Ŝe stymulacja staje się
skuteczna jedynie wówczas, gdy dziecko łagodnie osiąga kolejne etapy. WaŜna jest duŜa liczba
powtórzeń rozłoŜonych w czasie, by sprawność mogła być utrwalona. NaleŜy zaproponować
rodzicom profil rehabilitacji domowej, gdyŜ często nie wiedzą oni, Ŝe sferę zaburzoną trzeba
u dziecka mocno stymulować poprzez dostarczenie mu bardzo wielu bodźców. Terapeuta spełnia
waŜną rolę-dostarcza i uzupełnia informacje o rozwoju dziecka; jednak trzeba pamiętać, Ŝe on
tylko wspomaga rozwój, a duŜo większą kreatywnością i wytrwałością muszą wykazać się tutaj
rodzice. Zadanie nie jest łatwe gdyŜ wychowanie niepełnosprawnego dziecka odbywa się
w warunkach przewlekłego stresu związanego z brakiem poczucia bezpieczeństwa. Wczesne
wspomaganie rozwoju chorego dziecka ma obejmować nie tylko zdiagnozowanie zaburzeń, ale
kompleksową pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Ma więc oprócz diagnostyki proponować
rodzicom postępowanie wychowawcze i usprawniające z ich udziałem oraz pomoc
w zabezpieczeniu potrzeb rodziny związanych z kontaktami z instytucjami i organizacjami
społeczności lokalnej. (5)
Dlaczego wspomaganie powinno zacząć się wcześnie? PoniewaŜ decydujące są pierwsze
4-5 lat Ŝycia dziecka, kiedy tworzy się większość połączeń nerwowych, kiedy mózg dziecka jest
plastyczny, a kaŜdy bodziec (dotykowy, wzrokowy, słuchowy ) to kolejne połączenie nerwowe. Jak
wiemy dzieci są podatne na postępowania rewalidacyjne, co w efekcie przynosi szybsze postępy
w usprawnianiu zaburzonych funkcji. Podejmując wczesne wspomaganie liczymy się teŜ
z moŜliwością zahamowania rozwoju wielu zaburzeń o postępującym przebiegu, czasem nawet
całkowitego zatrzymania niekorzystnych zmian.
„CALINECZKA – wczesnointerwencyjne, systemowe wsparcie dzieci i ich rodzin”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego
„Drogowskaz”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Miasta Szczecin
Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i MłodzieŜy Niepełnosprawnej Ruchowo „Tęcza” al. Bohaterów Warszawy 27 B
70-340 Szczecin, tel/fax (091) 484 30 72, 0 500 009 865, e-mail: [email protected]
http:// www.tecza.org.pl
Bibliografia:
1) Diagnoza i wspomaganie rozwoju dziecka : wybrane zagadnienia. Maria Piszczek. Warszawa : Centrum
Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, 2007. s.28
2) Wczesna interwencja terapeutyczna, Jagoda Cieszyńska, Marta Korendo. Wydawnictwo Edukacyjne Kraków,
2007. s. 17
3) tamŜe. s. 15
4) Wspomaganie rozwoju dzieci z zespołem Downa - teoria i praktyka pod red. Bogusławy Beaty Kaczmarek.
Kraków, wyd. Impuls, 2008. s.196
5) tamŜe s.325
„CALINECZKA – wczesnointerwencyjne, systemowe wsparcie dzieci i ich rodzin”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego
„Drogowskaz”
Projekt współfinansowany ze środków Urzędu Miasta Szczecin