docNie musi boleē - Professional Sport Support
download 
Reklamacja Transkrypt
Nie musi boleē - Professional Sport Support
Nie musi boleç Ka˝dy ma swojà pi´t´ Achillesa Âci´gno Achillesa (pi´towe) jest najwi´kszym i najsilniejszym Êci´gnem w ciele człowieka. Jego dysfunkcje nale˝à natomiast do najcz´stszych urazów przecià˝eniowych. Wi´kszoÊç przypadków dotyczy ludzi uprawiajàcych sport. vGrupà najbardziej nara˝onà na tego typu kontuzj´ sà biegacze oraz m´˝czyêni w wieku 30-50 lat. Tekst Krzysztof Guzowski | Foto AFP / East News 64 |TENISklub|KWIECIE¡ 2011 ci´gno pi´towe łàczy mi´Ênie łydki z koÊcià pi´towà. Włókna tych mi´Êni ulegajà rotacji i skrzy˝owaniu. W miejscu ich skrzy˝owania, 26 cm nad przyczepem do koÊci pi´towej, Êci´gno jest najsłabsze, a włókna uło˝one najg´Êciej. W tej okolicy spotyka si´ upoÊledzone ukrwienie i najcz´Êciej dochodzi do uszkodzeƒ. Nagłe podra˝nienie zdrowego Êci´gna jest zwiàzane ze stanem zapalnym przyÊci´gna lub oÊci´gna. Obrz´k mo˝e byç widoczny i wyczuwalny przy dotyku. Najcz´Êciej  jednak dolegliwoÊci sà z natury chroniczne i zwiàzane ze zmianami zwyrodnieniowymi Êci´gna. Wraz z procesem starzenia si´ dochodzi do zmniejszenia wytrzymałoÊci na rozciàganie, stopniowego sztywnienia, oraz zmniejszenia mo˝liwoÊci przenoszenia maksymalnych obcià˝eƒ. Co i dlaczego boli Urazy Êci´gna Achillesa powinny byç postrzegane jako problem degeneracyjny, a nie jako stan zapalny. Do uszkodzeƒ dochodzi wskutek powtarzanych ruchów, wykonywanych w trakcie biegania i skakania. Najcz´Êciej spotykamy si´ z tym problemem u graczy rekreacyjnych. Cz´ste dolegliwoÊci to ból lub uczucie sztywnoÊci w obr´bie Êci´gna, poczàtkowo wyst´pujàce jedynie rano i zaraz po rozpocz´ciu gry. Nast´pnie ból mo˝e byç obecny w trakcie trwania wysiłku, a nawet w spoczynku. Âci´gno jest czasem bolesne przy dotyku, a siła i wytrzymałoÊç mi´Êni łydki obni˝ona. Najcz´Êciej pacjenci skar˝à si´ na problemy 5-7 cm nad pi´tà. Âci´gno jest otoczone przez oÊci´gno i kilka warstw okołoÊci´gnistej tkanki poÊlizgowej, w obr´bie których mo˝e si´ pojawiç stan zapalny. W sytuacji uszkodzenia lub stanu zapalnego samego Êci´gna proces leczenia jest opóêniony, bàdê nie wyst´puje z powodu słabego ukrwienia okolicy. Mo˝e wtedy dojÊç do degeneracji Êci´gna. Tendinopatia (patologia Êci´gna) charakteryzuje si´ słabo unaczynionà tkankà bliznowatà, zmniejszajàcà jego wytrzymałoÊç na rozciàganie i predysponujàcà do naderwaƒ Êci´gna. Stan zapalny spotyka si´ te˝ w obr´bie kaletki maziowej, zlokalizowanej pomi´dzy koÊcià pi´towà a samym Êci´gnem. Mo˝e dojÊç tak˝e do cz´Êciowego lub całkowitego zerwania Êci´gna Achillesa. Do zerwania dochodzi przy nagłym, du˝ym obcià˝eniu, kiedy kolano jest wyprostowane, a staw skokowy ustawiony w wyproÊcie (stopa na siebie). Prawie zawsze Êci´gno, które uległo zerwaniu, było zdegenerowane. DolegliwoÊci zwiàzane z całkowitym zerwaniem Êci´gna pi´towego to nagły, ostry ból, uczucie silnego uderzenia w łydk´, słyszalny trzask, niemo˝noÊç normalnego chodzenia i powolnego wspi´cia na palce (choç zdarzajà si´ wyjàtki). Na tego typu kontuzj´ cierpià sportowcy w wieku około 35 lat, a tak˝e powy˝ej 70. roku ˝ycia. Âci´gno jak naciàg Co dziesiàty zerwany Achilles dotyczy osoby grajàcej w tenisa. Najcz´Êciej przy- czynà zerwania jest wykonanie szybkiego startu lub ruchu skr´tnego. Jedynie w 2,5 proc. przypadków przyczynà jest bezpoÊrednie uderzenie. „Łydka tenisisty” jest cz´Êciowym uszkodzeniem mi´Ênia le˝àcego po wewn´trznej stronie łydki. Najcz´Êciej wyst´puje u tenisistów w wieku 35-50 lat. Do uszkodzenia dochodzi wskutek nagłego skurczu mi´Ênia, np. podczas sprintu. Poszkodowany odczuwa nagły, palàcy ból w łydce, czasem z towarzyszàcym odgłosem. Młodzie˝ uprawiajàca tenis te˝ mo˝e mieç bóle w okolicy pi´ty, ale wtedy trzeba pomyÊleç o innej przyczynie. Choroba Severa jest jałowà martwicà guza koÊci pi´towej. Pojawia si´ u fizycznie aktywnych dzieci w wieku 8-12 lat. U młodych ludzi stopa roÊnie szybko, szybciej ni˝ wydłu˝ajà si´ mi´Ênie i Êci´gna, co powoduje ich napi´cie oraz nadmierne obcià˝enia w miejscu, gdzie Achilles przyczepia si´ do koÊci pi´towej. Pi´ta Haglunda to patologia, w której dolegliwoÊci spowodowane sà zaostrzeniem tylno-górnej powierzchni koÊci pi´towej. Wystàpieniu objawów sprzyja u˝ywanie zbyt ciasnych butów lub butów ze sztywnym napi´tkiem, uraz bezpoÊredni okolicy pi´ty lub intensywny trening biegowy. Zazwyczaj jeden problem wywołuje kolejny w okolicy pi´ty. Zaostrzenie tylno-górnej kraw´dzi koÊci pi´towej mo˝e powodowaç dra˝nienie i zapalenia kaletki gł´bokiej Achillesa oraz samego Êci´gna, co nieleczone mo˝e doprowadziç do jego uszkodzenia. Inne cz´ste patologie mogàce wywoływaç dolegliwoÊci w okolicy stopy i podudzia to: podra˝nienie pochewki Êci´gna mi´Ênia zginacza długiego palucha, zapalenie Êci´gna mi´Ênia piszczelowego tylnego, zapalenie rozci´gna podeszwowego, zespół ciasnoty przedziałów powi´ziowych, problemy z l´dêwiowym odcinkiem kr´gosłupa, podra˝nienie (lub nerwiak) nerwu łydkowego, zapalenie okostnej koÊci piszczelowej, zespół koÊci trójkàtnej, dodatkowy mi´sieƒ płaszczkowaty, ogólnoustrojowe choroby zapalne, złamania zm´czeniowe koÊci piszczelowej lub koÊci w rejonie stopy. Na te ostatnie szczególnie nara˝eni sà juniorzy. Rzetelnie zebrany wywiad, połàczony z badaniem fizykalnym, jest zwykle wystarczajàcy do postawienia diagnozy. JeÊli istniejà wàtpliwoÊci, wskazane jest przeprowadzenie badaƒ obrazowych. Co interesujàce, patologi´ Êci´gna cz´sto mo˝na dostrzec w obrazie USG, zanim dojdzie do pojawienia si´ bólu. W takiej sytuacji za- wodnik powinien rozpoczàç seri´ działaƒ majàcych na celu zapobiegni´cie rozwini´cia si´ zmian zwyrodnieniowych. Co nam szkodzi Do wewn´trznych czynników sprzyjajàcych rozwini´ciu si´ patologii Êci´gna pi´towego mo˝emy zaliczyç zmieniony zakres ruchu wyprostu w stawie skokowym górnym, zmieniony zakres ruchu w stawie skokowym dolnym, niestabilnoÊç tych stawów, obni˝enie siły przy ruchu wspi´cia na palce, zwi´kszenie pronacji stopy, przykurcz mi´Êni okolicy tyłostopia (spowodowany chodzeniem w butach na wysokich obcasach), przykurcz grupy tylnej mi´Êni uda czy zmiany degeneracyjne w strukturze Êci´gna (zwiàzane z wiekiem lub mikrourazami). OtyłoÊç, zwi´kszone napi´cie Êci´gna, palenie tytoniu, hyperlipidemia (np. zwi´kszony poziom cholesterolu) czy cukrzyca sà tak˝e okolicznoÊciami negatywnie wpływajàcymi na stan Êci´gna. Pacjenci cierpiàcy na zmiany zapalne w chorobach układowych mogà przedstawiaç objawy i dolegliwoÊci zgodne z tendinopatià Achillesa. Jako zewn´trzne czynniki ryzyka wymienia si´ bł´dy w metodyce treningu (cz´ste zmiany nawierzchni, zbyt gwałtowne zmiany obcià˝eƒ), czynniki Êrodowiskowe (trenowanie w zimnych halach) oraz êle dobrane obuwie i wkładki do butów. KWIECIE¡ 2011|TENISklub|65 Nie musi boleç Gdy mamy do czynienia z całkowitym zerwaniem Êci´gna Achillesa, konieczna jest natychmiastowa konsultacja lekarska. Im szybciej b´dzie przeprowadzona operacja, tym wi´ksza szansa na pełen powrót do zdrowia. Zwłoka dłu˝sza ni˝ jeden lub dwa dni mo˝e oznaczaç problemy. Co dwie godziny nale˝y chłodziç uszkodzonà tkank´. Czasami lekarz mo˝e zdecydowaç si´ na ustabilizowanie koƒczyny w gipsie i pozwoliç na gojenie bez operacji. Takie post´powanie nale˝y jednak do rzadkoÊci, z powodu dłu˝szego czasu powrotu do zdrowia, póêniejszego rozpocz´cia rehabilitacji oraz wi´kszego ryzyka wystàpienia ponownego zerwania. Do zerwania Êci´gna po leczeniu chirurgicznym dochodzi w 2-8 proc. przypadków. Leczenie operacyjne po zerwaniu Êci´gna pi´towego ocenia si´ na satysfakcjonujàce w 86 proc. przypadków. Jest ono wskazane przy zerwaniu Êci´gna lub uszkodzeniu cz´Êciowym powy˝ej 25 proc. przekroju w badaniu USG. W celu uzyskania optymalnego efektu koƒcowego leczenia, konieczne jest regu- 66 |TENISklub|KWIECIE¡ 2011 larne ucz´szczanie na rehabilitacj´ pooperacyjnà. Terapeuta pomo˝e pacjentowi w kontroli bólu, obrz´ku i stanu zapalnego, przyspieszy odzyskanie pełnego, bezbolesnego zakresu ruchu i przeprowadzi trening medyczny ukierunkowany na odbudowanie siły, wytrzymałoÊci oraz propriocepcji. Powrót do sportu nast´puje po 6-9 miesiàcach od zabiegu lub po 12 miesiàcach w sytuacji leczenia zachowawczego (bez operacji). Całkiem dobre rokowania Przy stosowaniu leczenia zachowawczego osób cierpiàcych na tendinopati´ Achillesa rokowania sà pomyÊlne. Ogromne znaczenie dla koƒcowego wyniku terapii ma wyeliminowanie czynnika, który doprowadził do powstania urazu (np. bł´dy treningowe). Znaczàce zmniejszenie bólu i poprawa funkcji nast´puje po 6-12 tygodniach fizjoterapii. Na leczenie zachowawcze najlepiej reagujà pacjenci młodsi (ok. 35. roku ˝ycia). Powinno ono trwaç 4-6 miesi´cy. A˝ 71-100 proc. pacjentów jest w stanie wróciç do swojego poziomu aktywnoÊci bez ˝adnych dolegliwoÊci bàdê z minimalnymi. Leczenie zachowawcze i operacyjne daje lepsze wyniki u osób uprawiajàcych sport. Gdy zawiedzie ten pierwszy model post´powania (po 6 miesiàcach terapii dolegliwoÊci nie ust´pujà), zalecana jest operacja – zwykle usuni´cie włóknistych zrostów i zdegenerowanych guzków dla poprawy ukrwienia oraz stworzenia lepiej zorganizowanej tkanki bliznowatej. Istniejà sprzeczne doniesienia odnoÊnie skutecznoÊci stosowania podpi´tek u pacjentów cierpiàcych na patologi´ Achillesa. Rozsàdne wydaje si´ zalecanie 10 mm podpi´tek (oczywiÊcie dla obu stóp), aby odcià˝yç Êci´gno, zmniejszyç napr´˝enia działajàce na mi´Ênie łydki, i tym samym zmniejszyç dolegliwoÊci. Jest to szczególnie wskazane przy „łydce tenisisty”. Nale˝y je jednak stosowaç tylko dopóki jest to konieczne (1-2 tygodnie) ze wzgl´du na ryzyko wystàpienia przykurczu tkanek mi´kkich. W leczeniu zachowawczym patologii Êci´gna Achillesa wa˝nà rol´ pełni przywrócenie prawidłowego ustawienia i ruchomoÊci stopy oraz stawu skokowego, w czym słu˝à pomocà çwiczenia, terapia manualna i indywidualnie dobrane wkładki ortopedyczne. W walce z bólem, sztywnoÊcià i poprawà funkcjonowania Achillesa skuteczne okazujà si´: trening ekscentryczny, laseroterapia, jonoforeza z deksametazonem, rozciàganie mi´Êni łydki, plastrowanie i mobilizacja tkanek mi´kkich. Najlepsze efekty osiàga si´ łàczàc oddziaływania ró˝nego typu. Zaburzone funkcjonowanie nerwów mo˝e spowodowaç stan zapalny tkanek przez nie unerwianych (np. okolice pi´ty). W takiej sytuacji fizjoterapeuta mo˝e zaproponowaç techniki neurodynamiczne, w celu poprawy fizjologii układu nerwowego, co powinno zmniejszyç dolegliwoÊci. SkutecznoÊç innych metod leczenia Achillesa, takich jak terapia falà uderzeniowà (ESWT), iniekcje sterydowe (nigdy do Êci´gna!), skleroterapia, doustne niesterydowe leki przeciwzapalne, łuski nocne (ortezy), nie jest potwierdzona naukowo lub wyniki badaƒ sà sprzeczne. l * autor jest fizjoterapeutà w Centrum Rehabilitacji Sportowej oraz licencjonowanym instruktorem Polskiego Zwiàzku Tenisowego i PTR Professional
