627

Transkrypt

627
Bogusław K. Gołąb
P odstawy
A N A TO M II
CZŁOWIEKA
prof. dr hab. med. BOGUSŁAW K. GOŁĄB
P odstaw y
ANATOMII
CZŁOWIEKA
PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW
PZWL
Spis treści
1. W p ro w a d z e n ie do a n a to m ii i n a u k p o k r e w n y c h ..............................................
13
2 . E le m e n ty e m b rio lo g ii o g ó l n e j ..................................................................................
16
Rozród i jego rodzaje............................................................................................................
Komórki płciowe m ę sk ie............................................................................................
Komórki płciowe żeńskie............................................................................................
Zaplemnienie i zapłodnienie.......................................................................................
K a r i o g a m i a .................................................................................................................
Okres zaro d k o w y .................................................................................................................
16
16
18
19
20
21
3 . E le m e n ty c y to lo g ii i h isto lo g ii o g ó l n e j ..............................................................
26
Budowa k o m ó r k i.................................................................................................................
C y t o p la z m a .................................................................................................................
Błona k o m ó rk o w a......................................................................................................
Organelle kom órkow e.................................................................................................
Jądro k o m ó rk o w e .......................................................................................................
Receptory kom órkow e.................................................................................................
Budowa tk a n e k ......................................................................................................................
Tkanka n a b ło n k o w a .................................................................................................
Tkanka ł ą c z n a ............................................................................................................
Tkanka łączna włóknista lu ź n a ........................................................................
Tkanka łączna włóknista z w a rta ........................................................................
Tkanka łączna siateczkowa..................................................................................
Tkanka tłu sz c z o w a ............................................................................................
Tkanka galaretow ata............................................................................................
Tkanka ch rzęstn a.................................................................................................
Tkanka k o s tn a ......................................................................................................
Tkanka m ięśn io w a......................................................................................................
Tkanka mięśniowa g ła d k a ..................................................................................
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkow ana...................................................
Tkanka mięśniowa s e rc o w a .............................................................................
K re w ................................................................................................................................
Tkanka n e r w o w a ......................................................................................................
Komórki glejow e.................................................................................................
26
26
27
28
29
30
30
30
32
32
33
33
34
34
34
36
37
37
37
37
38
38
41
4 . O rg a n iz m ja k o c a ł o ś ć .................................................................................................
42
Narządy i u k ła d y .................................................................................................................
Części ciała i o kolice............................................................................................................
42
43
7
Płaszczyzny, osie i linie c ia ła ..................................................................................................
Jamy c ia ła ................................................................................................................................
Jama klatki piersiow ej.................................................................................................
Jama brzu szn a.................................................................................................................
Jama m iednicy.................................................................................................................
Wzrost c i a ł a ...........................................................................................................................
46
49
49
51
53
54
5. K o ści, p o łą c z e n ia i w i ę z a d ł a ..................................................................................
55
Rozwój kości i połączeń.......................................................................................................
Ogólny podział i budowa k o ś c i.......................................................................................
Szczegółowa budowa k o ś ć c a ............................................................................................
K rę g o s łu p ......................................................................................................................
Kości klatki piersiowej.................................................................................................
Kości kończyny g ó rn ej..................................................................................................
Kości kończyny do ln ej.................................................................................................
M i e d n i c a ......................................................................................................................
Kości c z aszk i.................................................................................................................
O c z o d ó ł.................................................................................................................
Jama n o s o w a .......................................................................................................
Dół skrzydłowo-podniebienny.............................................................................
Określanie płci i wieku na podstawie budowy czaszki.........................................
Ogólna budowa i podział połączeń k o ś c i........................................................................
Szczegółowa budowa połączeń k o śc i..................................................................................
Połączenia kręgosłupa i czaszki..................................................................................
Połączenia obręczy kończyny g ó rn e j........................................
Połączenia kończyny górnej w o ln e j........................................................................
Połączenia obręczy kończyny d o ln e j........................................................................
Połączenia kończyny dolnej w olnej.............................................................................
W ię z a d ła ................................................................................................................................
55
56
58
58
61
62
65
68
70
74
74
74
75
75
76
76
78
78
80
80
82
6 . M i ę ś n i e ................................................................................................................................
83
Rozwój m ię ś n i......................................................................................................................
83
Podział i ogólna budowa m ię śn i.......................................................................................
83
Szczegółowa budowa m ię ś n i.............................................................................................
85
Mięśnie g rzb ie tu ............................................................................................................
85
Mięśnie klatki piersiow ej............................................................................................
87
Mięśnie kończyny g ó rn e j.............................................................................................
90
Mięśnie b rz u c h a ............................................................................................................
93
Mięśnie miednicy m niejszej.......................................................................................
95
Mięśnie kończyny d o ln e j............................................................................................
96
Mięśnie głow y...................................................................................................... ..... .
98
Mięśnie s z y i ........................................................................................................................101
Postawa ciała i c h ó d ............................................................................................................
103
7. U k ła d k r ą ż e n i a .................................................................................................................
104
Rozwój serca i naczyń krw ionośnych.............................................................................
104
K r e w .....................................................................................................................................
105
S e r c e ............................................................................................................................................ 106
Położenie s e r c a ............................................................................................................
106
Budowa s e rc a .................................................................................................................
107
Części i powierzchnie se rc a ..................................................................................
107
Jamy s e r c a ............................................................................................................
107
Ściany se rc a .................................................................................................................. 110
Unerwienie se rc a ............................................................................................................
113
8
Naczynia krw ionośne............................................................................................................114
Podział i budowao g ó ln a ...............................................................................................
114
Krążenie m a łe .................................................................................................................
117
Krążenie d u ż e .................................................................................................................
117
Krążenie w ień co w e............................................................................................................. 126
Krążenie w r o tn e ............................................................................................................
128
Zespolenia żyły wrotnej i żył głównych.............................................................................. 128
Ś le d z io n a ................................................................................................................................
129
8 . U k ła d c h ł o n n y .................................................................................................................
132
Rozwój naczyń i węzłów chłonnych.........................................................................................132
Naczynia c h ło n n e .................................................................................................................
133
Węzły c h ło n n e ......................................................................................................................
135
Chłonka i jej k rą ż e n ie ......................................................................................................
138
9 . U k ła d o d d e c h o w y ............................................................................................................
140
Rozwój układu oddechow ego............................................................................................
140
Budowa układu oddechowego............................................................................................
140
Nos zewnętrzny i jama n o so w a..................................................................................
141
K r t a ń ...........................................................................................................................
143
Tchawica i oskrzela g łó w n e.......................................................................................
147
Płuca i o p łu c n a .................................................................................................................. 149
10. U k ła d
t r a w i e n n y ............................................................................................................
153
Rozwój jamy ustnej i wady rozwojowe tw arz y .................................................................... 153
Budowa układu traw iennego............................................................................................
154
Jama ustna (ściany i n a rz ą d y )..................................................................................
154
Gardziel i g ard ło ............................................................................................................
160
P r z e ły k ...........................................................................................................................
162
Ż o łą d e k ...........................................................................................................................
163
Jelito c ie n k ie .................................................................................................................
164
Dwunastnica
......................................................................................................
164
Dalsze części jelita cienkiego................................................................................... 166
Jelito g r u b e .................................................................................................................
167
11. W ą tr o b a i t r z u s t k a ......................................................................................................
170
W ą t r o b a ................................................................................................................................
T r z u s tk a ......................................... ' .....................................................................................
170
173
12. U k ła d m o c z o w o - p łc io w y ............................................................................................
175
Narządy m oczow e.................................................................................................................
175
Rozwój narządów m oczow ych..................................................................................
175
Budowa narządów m oczow ych..................................................................................
175
N e r k i ......................................................................................................................
176
Miedniczki n e rk o w e ...................................................................................................179
M oczow ody............................................................................................................
179
Pęcherz m oczow y.................................................................................................
180
Cewka m o c z o w a .................................................................................................
181
Wydalanie m o c z u .......................................................................................................
183
Narządy p łc io w e .................................................................................................................
183
9
Rozwój narządów płciow ych.......................................................................................
183
Budowa narządów p łc io w y ch ..................................................................................
184
Narządy płciowe m ęskie.......................................................................................
185
Jądra i m o s z n a ............................................................................................
185
N a j ą d r z a ......................................................................................................
186
Nasieniowody
............................................................................................
187
Pęcherzyki n asien n e.............................................................................
188
Gruczoł k r o k o w y .......................................................................................
188
Gruczoły opuszkowo-cewkowe...................................................................
190
P r ą c i e ............................................................................................................
190
Narządy płciowe ż e ń s k ie ..................................................................................
191
J a j n i k i .................................................................................................................. 191
Komórki śródmiąższowe ja jn ik ó w ...................................................
193
J a jo w o d y ......................................................................................................
193
M a c ic a .................................................................................................................. 194
P o ch w ą.................................................................................................................. 195
Srom n ie w ieśc i............................................................................................
196
Ł e c h t a c z k a ........................................................................................................ 196
Ciąża, poród i p o łó g ............................................................................................
196
Okres p łodow y......................................................................................................
198
Błony p ło d o w e ............................................................................................
198
Ł o ż y s k o ......................................................................................................
199
Krążenie p ło d o w e ............................................................................................. 200
Porody w ielopłodow e........................................................................................ 202
13. G ru c z o ły d o k r e w n e ...................................................................................................... 203
Rozwój i podział gruczołów dokrew nych........................................................................203
Przysadka
..................................................................................................................................204
Szyszynka
..................................................................................................................................204
Gruczoły n ad n e rczo w e.............................................................................................................205
Skupienia komórek chrom ochłonnych......................................................................... 205
Gruczoł ta rc zo w y ....................................................................................................................... 206
Gruczoły przytarczyczne.............................................................................................................207
Część wewnątrzwydzielnicza trzu stk i........................................................................................ 207
G r a s i c a ...................................................................................................................................... 208
14. U k ła d
n e r w o w y .................................................................................................................. 209
Rozwój układu nerw ow ego........................................................................................................209
Podział układu nerw ow ego........................................................................................................210
Układ nerwowy ośrodkow y........................................................................................................213
Budowa o g ó ln a ..................................................................................................................213
Budowa szczegółow a........................................................................................................214
K re s o m ó z g o w ie ........................................................................................................214
M iędzym ózgow ie........................................................................................................220
Ś ródm ózgow ie.............................................................................................................223
Tyłomózgowie w t ó r n e ............................................................................................. 225
Rdzeniomózgowie........................................................................................................226
Rdzeń kręgow y.............................................................................................................228
Ośrodki i drogi nerw ow e.................................................................................................. 231
R u c h ............................................................................................................................ 231
C zucie............................................................................................................................ 234
I n t e l e k t ....................................................................................................................... 236
Układ b rz e ż n y .............................................................................................................237
Twór sia tk o w a ty ..............................
237
O p o n y ................................................................................................................................. 237
Płyn mózgowo-rdzeniowy i jego k rąż en ie....................................................................239
10
Układ nerwowy obw odow y........................................................................................................241
Nerwy c z a sz k o w e .............................................................................................................241
Nerwy rdzeniowe.................................................................................................................. 249
Sploty nerwowe rdzeniow e........................................................................................ 251
Układ nerwowy autonom iczny.................................................................................................. 254
Część w spółczulna.............................................................................................................258
Część przywspółczulna........................................................................................................260
Sploty układu autonom icznego........................................................................................ 261
15. R e c e p to ry i n a rz ą d y z m y s łó w ........................................................................................ 265
Receptory...................................................................................................................................... 265
Zmysły
...................................................................................................................................... 266
Narząd pow onienia............................................................................................................. 266
Narząd s m a k u .................................................................................................................. 267
Narząd w z r o k u .................................................................................................................. 267
Narządy dodatkowe o k a ........................................................................................ 270
Narząd przedsionkowo-ślimakowy................................................................................... 271
16. P o w ło k a w s p ó l n a ..................................................................................................................277
Rozwój powłoki w sp ó ln e j........................................................................................................277
S k ó r a ........................................................................................................................................... 277
W ł o s y ................................................................................................................................. 279
P a z n o k c ie ............................................................................................................................ 280
Gruczoły s k ó r y ..................................................................................................................280
S u t k i ........................................................................................................................................... 282
S k o r o w i d z ................................................................................................................................283