627
Transkrypt
627
Bogusław K. Gołąb P odstawy A N A TO M II CZŁOWIEKA prof. dr hab. med. BOGUSŁAW K. GOŁĄB P odstaw y ANATOMII CZŁOWIEKA PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW PZWL Spis treści 1. W p ro w a d z e n ie do a n a to m ii i n a u k p o k r e w n y c h .............................................. 13 2 . E le m e n ty e m b rio lo g ii o g ó l n e j .................................................................................. 16 Rozród i jego rodzaje............................................................................................................ Komórki płciowe m ę sk ie............................................................................................ Komórki płciowe żeńskie............................................................................................ Zaplemnienie i zapłodnienie....................................................................................... K a r i o g a m i a ................................................................................................................. Okres zaro d k o w y ................................................................................................................. 16 16 18 19 20 21 3 . E le m e n ty c y to lo g ii i h isto lo g ii o g ó l n e j .............................................................. 26 Budowa k o m ó r k i................................................................................................................. C y t o p la z m a ................................................................................................................. Błona k o m ó rk o w a...................................................................................................... Organelle kom órkow e................................................................................................. Jądro k o m ó rk o w e ....................................................................................................... Receptory kom órkow e................................................................................................. Budowa tk a n e k ...................................................................................................................... Tkanka n a b ło n k o w a ................................................................................................. Tkanka ł ą c z n a ............................................................................................................ Tkanka łączna włóknista lu ź n a ........................................................................ Tkanka łączna włóknista z w a rta ........................................................................ Tkanka łączna siateczkowa.................................................................................. Tkanka tłu sz c z o w a ............................................................................................ Tkanka galaretow ata............................................................................................ Tkanka ch rzęstn a................................................................................................. Tkanka k o s tn a ...................................................................................................... Tkanka m ięśn io w a...................................................................................................... Tkanka mięśniowa g ła d k a .................................................................................. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkow ana................................................... Tkanka mięśniowa s e rc o w a ............................................................................. K re w ................................................................................................................................ Tkanka n e r w o w a ...................................................................................................... Komórki glejow e................................................................................................. 26 26 27 28 29 30 30 30 32 32 33 33 34 34 34 36 37 37 37 37 38 38 41 4 . O rg a n iz m ja k o c a ł o ś ć ................................................................................................. 42 Narządy i u k ła d y ................................................................................................................. Części ciała i o kolice............................................................................................................ 42 43 7 Płaszczyzny, osie i linie c ia ła .................................................................................................. Jamy c ia ła ................................................................................................................................ Jama klatki piersiow ej................................................................................................. Jama brzu szn a................................................................................................................. Jama m iednicy................................................................................................................. Wzrost c i a ł a ........................................................................................................................... 46 49 49 51 53 54 5. K o ści, p o łą c z e n ia i w i ę z a d ł a .................................................................................. 55 Rozwój kości i połączeń....................................................................................................... Ogólny podział i budowa k o ś c i....................................................................................... Szczegółowa budowa k o ś ć c a ............................................................................................ K rę g o s łu p ...................................................................................................................... Kości klatki piersiowej................................................................................................. Kości kończyny g ó rn ej.................................................................................................. Kości kończyny do ln ej................................................................................................. M i e d n i c a ...................................................................................................................... Kości c z aszk i................................................................................................................. O c z o d ó ł................................................................................................................. Jama n o s o w a ....................................................................................................... Dół skrzydłowo-podniebienny............................................................................. Określanie płci i wieku na podstawie budowy czaszki......................................... Ogólna budowa i podział połączeń k o ś c i........................................................................ Szczegółowa budowa połączeń k o śc i.................................................................................. Połączenia kręgosłupa i czaszki.................................................................................. Połączenia obręczy kończyny g ó rn e j........................................ Połączenia kończyny górnej w o ln e j........................................................................ Połączenia obręczy kończyny d o ln e j........................................................................ Połączenia kończyny dolnej w olnej............................................................................. W ię z a d ła ................................................................................................................................ 55 56 58 58 61 62 65 68 70 74 74 74 75 75 76 76 78 78 80 80 82 6 . M i ę ś n i e ................................................................................................................................ 83 Rozwój m ię ś n i...................................................................................................................... 83 Podział i ogólna budowa m ię śn i....................................................................................... 83 Szczegółowa budowa m ię ś n i............................................................................................. 85 Mięśnie g rzb ie tu ............................................................................................................ 85 Mięśnie klatki piersiow ej............................................................................................ 87 Mięśnie kończyny g ó rn e j............................................................................................. 90 Mięśnie b rz u c h a ............................................................................................................ 93 Mięśnie miednicy m niejszej....................................................................................... 95 Mięśnie kończyny d o ln e j............................................................................................ 96 Mięśnie głow y...................................................................................................... ..... . 98 Mięśnie s z y i ........................................................................................................................101 Postawa ciała i c h ó d ............................................................................................................ 103 7. U k ła d k r ą ż e n i a ................................................................................................................. 104 Rozwój serca i naczyń krw ionośnych............................................................................. 104 K r e w ..................................................................................................................................... 105 S e r c e ............................................................................................................................................ 106 Położenie s e r c a ............................................................................................................ 106 Budowa s e rc a ................................................................................................................. 107 Części i powierzchnie se rc a .................................................................................. 107 Jamy s e r c a ............................................................................................................ 107 Ściany se rc a .................................................................................................................. 110 Unerwienie se rc a ............................................................................................................ 113 8 Naczynia krw ionośne............................................................................................................114 Podział i budowao g ó ln a ............................................................................................... 114 Krążenie m a łe ................................................................................................................. 117 Krążenie d u ż e ................................................................................................................. 117 Krążenie w ień co w e............................................................................................................. 126 Krążenie w r o tn e ............................................................................................................ 128 Zespolenia żyły wrotnej i żył głównych.............................................................................. 128 Ś le d z io n a ................................................................................................................................ 129 8 . U k ła d c h ł o n n y ................................................................................................................. 132 Rozwój naczyń i węzłów chłonnych.........................................................................................132 Naczynia c h ło n n e ................................................................................................................. 133 Węzły c h ło n n e ...................................................................................................................... 135 Chłonka i jej k rą ż e n ie ...................................................................................................... 138 9 . U k ła d o d d e c h o w y ............................................................................................................ 140 Rozwój układu oddechow ego............................................................................................ 140 Budowa układu oddechowego............................................................................................ 140 Nos zewnętrzny i jama n o so w a.................................................................................. 141 K r t a ń ........................................................................................................................... 143 Tchawica i oskrzela g łó w n e....................................................................................... 147 Płuca i o p łu c n a .................................................................................................................. 149 10. U k ła d t r a w i e n n y ............................................................................................................ 153 Rozwój jamy ustnej i wady rozwojowe tw arz y .................................................................... 153 Budowa układu traw iennego............................................................................................ 154 Jama ustna (ściany i n a rz ą d y ).................................................................................. 154 Gardziel i g ard ło ............................................................................................................ 160 P r z e ły k ........................................................................................................................... 162 Ż o łą d e k ........................................................................................................................... 163 Jelito c ie n k ie ................................................................................................................. 164 Dwunastnica ...................................................................................................... 164 Dalsze części jelita cienkiego................................................................................... 166 Jelito g r u b e ................................................................................................................. 167 11. W ą tr o b a i t r z u s t k a ...................................................................................................... 170 W ą t r o b a ................................................................................................................................ T r z u s tk a ......................................... ' ..................................................................................... 170 173 12. U k ła d m o c z o w o - p łc io w y ............................................................................................ 175 Narządy m oczow e................................................................................................................. 175 Rozwój narządów m oczow ych.................................................................................. 175 Budowa narządów m oczow ych.................................................................................. 175 N e r k i ...................................................................................................................... 176 Miedniczki n e rk o w e ...................................................................................................179 M oczow ody............................................................................................................ 179 Pęcherz m oczow y................................................................................................. 180 Cewka m o c z o w a ................................................................................................. 181 Wydalanie m o c z u ....................................................................................................... 183 Narządy p łc io w e ................................................................................................................. 183 9 Rozwój narządów płciow ych....................................................................................... 183 Budowa narządów p łc io w y ch .................................................................................. 184 Narządy płciowe m ęskie....................................................................................... 185 Jądra i m o s z n a ............................................................................................ 185 N a j ą d r z a ...................................................................................................... 186 Nasieniowody ............................................................................................ 187 Pęcherzyki n asien n e............................................................................. 188 Gruczoł k r o k o w y ....................................................................................... 188 Gruczoły opuszkowo-cewkowe................................................................... 190 P r ą c i e ............................................................................................................ 190 Narządy płciowe ż e ń s k ie .................................................................................. 191 J a j n i k i .................................................................................................................. 191 Komórki śródmiąższowe ja jn ik ó w ................................................... 193 J a jo w o d y ...................................................................................................... 193 M a c ic a .................................................................................................................. 194 P o ch w ą.................................................................................................................. 195 Srom n ie w ieśc i............................................................................................ 196 Ł e c h t a c z k a ........................................................................................................ 196 Ciąża, poród i p o łó g ............................................................................................ 196 Okres p łodow y...................................................................................................... 198 Błony p ło d o w e ............................................................................................ 198 Ł o ż y s k o ...................................................................................................... 199 Krążenie p ło d o w e ............................................................................................. 200 Porody w ielopłodow e........................................................................................ 202 13. G ru c z o ły d o k r e w n e ...................................................................................................... 203 Rozwój i podział gruczołów dokrew nych........................................................................203 Przysadka ..................................................................................................................................204 Szyszynka ..................................................................................................................................204 Gruczoły n ad n e rczo w e.............................................................................................................205 Skupienia komórek chrom ochłonnych......................................................................... 205 Gruczoł ta rc zo w y ....................................................................................................................... 206 Gruczoły przytarczyczne.............................................................................................................207 Część wewnątrzwydzielnicza trzu stk i........................................................................................ 207 G r a s i c a ...................................................................................................................................... 208 14. U k ła d n e r w o w y .................................................................................................................. 209 Rozwój układu nerw ow ego........................................................................................................209 Podział układu nerw ow ego........................................................................................................210 Układ nerwowy ośrodkow y........................................................................................................213 Budowa o g ó ln a ..................................................................................................................213 Budowa szczegółow a........................................................................................................214 K re s o m ó z g o w ie ........................................................................................................214 M iędzym ózgow ie........................................................................................................220 Ś ródm ózgow ie.............................................................................................................223 Tyłomózgowie w t ó r n e ............................................................................................. 225 Rdzeniomózgowie........................................................................................................226 Rdzeń kręgow y.............................................................................................................228 Ośrodki i drogi nerw ow e.................................................................................................. 231 R u c h ............................................................................................................................ 231 C zucie............................................................................................................................ 234 I n t e l e k t ....................................................................................................................... 236 Układ b rz e ż n y .............................................................................................................237 Twór sia tk o w a ty .............................. 237 O p o n y ................................................................................................................................. 237 Płyn mózgowo-rdzeniowy i jego k rąż en ie....................................................................239 10 Układ nerwowy obw odow y........................................................................................................241 Nerwy c z a sz k o w e .............................................................................................................241 Nerwy rdzeniowe.................................................................................................................. 249 Sploty nerwowe rdzeniow e........................................................................................ 251 Układ nerwowy autonom iczny.................................................................................................. 254 Część w spółczulna.............................................................................................................258 Część przywspółczulna........................................................................................................260 Sploty układu autonom icznego........................................................................................ 261 15. R e c e p to ry i n a rz ą d y z m y s łó w ........................................................................................ 265 Receptory...................................................................................................................................... 265 Zmysły ...................................................................................................................................... 266 Narząd pow onienia............................................................................................................. 266 Narząd s m a k u .................................................................................................................. 267 Narząd w z r o k u .................................................................................................................. 267 Narządy dodatkowe o k a ........................................................................................ 270 Narząd przedsionkowo-ślimakowy................................................................................... 271 16. P o w ło k a w s p ó l n a ..................................................................................................................277 Rozwój powłoki w sp ó ln e j........................................................................................................277 S k ó r a ........................................................................................................................................... 277 W ł o s y ................................................................................................................................. 279 P a z n o k c ie ............................................................................................................................ 280 Gruczoły s k ó r y ..................................................................................................................280 S u t k i ........................................................................................................................................... 282 S k o r o w i d z ................................................................................................................................283