CSR w Polsce – forum UNDP 15 października 2007 r. w Centrum

Kronika. Informacje
115
wiêkszym zainteresowaniem zarówno œrodowiska HR, jak i mediów, które szeroko promowa³y to najwiêksze i najbardziej presti¿owe wydarzenie w bran¿y. Du¿e zainteresowanie wydarzeniem i pe³ne uznania s³owa p³yn¹ce od uczestników motywuj¹ organizatorów
do nieustannej pracy nad doskonaleniem jego formu³y.
Organizowany cyklicznie dwa razy do roku, wiosn¹ i jesieni¹, kongres Kadry wpisa³
siê ju¿ na sta³e w kalendarze zawodowe wielu mened¿erów odpowiedzialnych za zarz¹dzanie ludŸmi w organizacjach, dlatego ju¿ dzisiaj organizatorzy zapraszaj¹ Pañstwa
na 7. edycjê kongresu, która odbêdzie siê w dniach 14 – 16 kwietnia 2008 roku, pod
has³em „Rola HR w budowaniu wizerunku po¿¹danego pracodawcy”.
Monika Nowacka-Sahin
Dwumiesięcznik "Zarządzanie Zasobami Ludzkimi" 6/2007.
Powielanie i przedrukowywanie oraz rozpowszechnianie bez wiedzy i zgody redakcji ZZl zabronione.
CSR w Polsce – forum UNDP
15 paŸdziernika 2007 r. w Centrum Zielna w Warszawie odby³o siê forum „CSR w Polsce. Od pojedynczych inicjatyw do wspólnego dzia³ania”. Organizatorami spotkania byli:
Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), Ministerstwo Pracy i Polityki
Spo³ecznej, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, PKPP Lewiatan.
Kanw¹ wyst¹pieñ i dyskusji by³ raport „Spo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu w Polsce. Wstêpna analiza”, wydany przez Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju
w 2007 roku.
Spo³eczna odpowiedzialnoœæ mniejszoœci
Tylko 15 proc. firm w pe³ni realizuje strategiê spo³ecznej odpowiedzialnoœci biznesu, czyli
CSR (Corporate Social Responsibility). To wyniki pierwszej tak obszernej analizy dotycz¹cej poziomu wdra¿ania CSR w Polsce. Raport zaprezentowany na forum „CSR
w Polsce. Od pojedynczych inicjatyw do wspólnego dzia³ania” pokazuje, jak wiele nale¿y
jeszcze zrobiæ na rzecz kszta³towania infrastruktury etycznej w naszej gospodarce oraz jak
istotna jest wspó³praca wszystkich interesariuszy w tym zakresie.
Definicyjne spory i papierowe kodeksy
Spo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu jest w Polsce koncepcj¹ stosunkowo now¹, dopiero
116
Kronika. Informacje
od niedawna obecn¹ w dyskursie publicznym, podczas gdy w wielu krajach kwestie te s¹
przedmiotem dyskusji od lat. Prezentowany podczas forum CSR w Warszawie raport
prezentuje w przekrojowy sposób dotychczasowe doœwiadczenia we wdra¿aniu strategii
CSR w Polsce. Tak¿e zaproszone do dyskusji osoby reprezentowa³y bardzo ró¿norodne
podmioty, zainteresowane wdra¿aniem strategii CSR w polskim biznesie. Byli to m.in.:
Anna Darska (UNDP w Polsce), Jacek Wojciechowicz (Bank Œwiatowy), Mirella Panek-Owsiañska (Forum Odpowiedzialnego Biznesu), Dorota Goliszewska (Manager
Magazin), Kazimierz Kuberski (Ministerstwo Pracy i Polityki Spo³ecznej), Lech Pilawski
i Jacek Mêcina (PKPP Lewiatan), Katarzyna Grzejszczyk (Krajowa Izba Gospodarcza),
Grzegorz Pieskalski (CentrumCSR.pl) oraz Kamil Wyszkowski (UNDP).
Obecnie w Polsce, po niemal dziesiêciu latach wdra¿ania, próbuje siê wi¹zaæ CSR
z innymi strategiami realizowanymi w firmie – komunikacyjn¹, personaln¹, marketingow¹ czy strategi¹ ³adu korporacyjnego. To stadium rozwoju pe³ne chaosu i zamêtu, poniewa¿ uwidacznia sprzecznoœci pomiêdzy poszczególnymi dzia³ami w firmach, ró¿nice
w kulturze organizacyjnej czy po prostu ró¿nice bran¿owe. Znamienne jednak jest, ¿e
Polska przechodzi bardzo przyœpieszony kurs dojrzewania – na rynkach rozwiniêtych etapy te trwa³y przez ca³e dziesiêciolecia, w Polsce – tylko kilka lat.
St¹d ¿ywe wci¹¿ dyskusje na temat tego, co polskie œrodowiska zaanga¿owane w popularyzacjê spo³ecznej odpowiedzialnoœci biznesu rozumiej¹ pod nazw¹ CSR. Tymczasem w krajach o d³ugiej i zaawansowanej praktyce CSR fakty na ten temat s¹ powszechnie
znane i akceptowane.
Spo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu wp³ywa pozytywnie zarówno na zrównowa¿ony
rozwój spo³eczny, jak i rozwój przedsiêbiorstw. CSR jest jedn¹ z najnowoczeœniejszych strategii biznesowych. Odpowiedzialny biznes to ogromny potencja³ dla innowacji.
Dzia³ania te wspieraj¹ opracowywanie produktów i procesów innowacyjnych, otwieraj¹
nowe rynki, przyci¹gaj¹ i pomagaj¹ utrzymaæ najlepszych pracowników, redukuj¹ ryzyko
wyst¹pienia problemów prawnych, zmniejszaj¹ koszty ubezpieczeñ, przyczyniaj¹ siê
do zmniejszenia zu¿ycia energii i zredukowania iloœci odpadów. Myœlenie kategoriami
d³ugookresowymi, na których opiera siê spo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu, wydaje siê
byæ kwesti¹ przysz³oœci, szczególnie gdy g³ównym problemem wielu przedsiêbiorców i kadry mened¿erskiej jest walka o przetrwanie firmy.
Istnieje natomiast bardzo du¿o nieuœwiadomionych dzia³añ CSR. Polskie firmy,
zmagaj¹c siê z trudnoœciami z funkcjonowaniem na rynku, czêsto nie maj¹ strategii
dzia³añ w ramach spo³ecznej odpowiedzialnoœci, ale realizuj¹ wiele akcji, które mog¹ byæ
do niej zaliczone. Obecnie w Polsce uczestnictwo w rynku europejskim wymusza koniecznoœæ wdra¿ania strategii CSR. Tak¿e korporacje miêdzynarodowe, partnerzy handlowi z zagranicy i organizacje bran¿owe oczekuj¹ od polskich partnerów biznesowych
polityki prospo³ecznej. W ten sposób wzrasta jednak œwiadomoœæ, ¿e konieczne jest opra-
Kronika. Informacje
117
cowywanie w firmach skutecznych strategii i standardów zachowañ wobec pracowników,
konsumentów, dostawców, przedstawicieli spo³ecznoœci lokalnych i œrodowiska naturalnego.
Ocena gospodarki rynkowej w spo³eczeñstwie jest pozytywna w wymiarze ekonomicznym. Natomiast wizerunek polskiego biznesu pod wzglêdem etycznym i spo³ecznym
jest z³y. Ponad 60 proc. Polaków uwa¿a, ¿e przedsiêbiorcy prywatni raczej nie przestrzegaj¹ prawa, a prawie po³owa, ¿e s¹ nieuczciwi. Te tendencje nasilaj¹ siê w ostatnich latach. Dlatego w³aœnie dzia³ania z zakresu CSR w polskich firmach w wiêkszoœci zwi¹zane
s¹ ze wzmacnianiem wizerunku.
Badanie CSR w Polsce
Spo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu w Polsce wci¹¿ jest zjawiskiem stosunkowo s³abo
zbadanym. Dlatego raport „Spo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu w Polsce. Wstêpna
analiza” jest tak cennym opracowaniem i przynosi nowe dane na temat CSR w trzy lata po
przyst¹pieniu do Unii Europejskiej.
Podstawowym celem analizy by³a ocena poziomu realizacji praktyk z zakresu spo³ecznej odpowiedzialnoœci biznesu wœród firm dzia³aj¹cych w Polsce. Badanie przeprowadzono w ramach projektu „Przyspieszenie wdra¿ania praktyk CSR w nowych pañstwach cz³onkowskich UE i w krajach kandyduj¹cych jako instrument harmonizacji, konkurencyjnoœci i spójnoœci spo³ecznej w UE” wdra¿anego przez biuro Programu Narodów
Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP). Badania zosta³y przeprowadzone w okresie od lutego do maja 2007 roku przez ekspertów Forum Odpowiedzialnego Biznesu. W próbie
uwzglêdniono firmy du¿e i ma³e, polskie i zagraniczne, dzia³aj¹ce w ró¿nych sektorach.
Eksperci przeprowadzili pog³êbione wywiady przede wszystkim z dyrektorami ds. komunikacji, mened¿erami ds. relacji wewnêtrznych i zewnêtrznych, osobami odpowiedzialnymi m.in. za dzia³ania w zakresie CSR oraz z dyrektorami generalnymi. Pytania dotyczy³y
m.in.: strategii CSR, dialogu i relacji z interesariuszami, kompetencji i zarz¹dzania CSR,
zarz¹dzania przez efekty CSR, przejrzystoœci i informowania opinii publicznej, stosowania konkretnych narzêdzi CSR, a tak¿e audytów przeprowadzanych przez niezale¿ne organizacje. Raport przedstawia te¿ kluczowe podmioty bior¹ce udzia³ w promocji CSR.
Wyniki, dane i rekomendacje
Firmy, które decyduj¹ siê na przygotowanie polityki prospo³ecznej, na ogó³ ograniczaj¹
siê do opracowania deklaracji. Paradoksalnie, publiczne g³oszenie zasad firmowej polityki mo¿e niekiedy zwiêkszyæ ryzyko ataku ze strony mediów, szukaj¹cych rozbie¿noœci
miêdzy deklaracjami a dzia³aniami firm.
118
Kronika. Informacje
Wiêkszoœæ firm uœwiadamia sobie, ¿e funkcjonuje w œrodowisku, w którym poszczególni partnerzy s¹ ze sob¹ powi¹zani. Intensywny dialog z kluczowymi interesariuszami
wystêpuje w przypadku 40% przebadanych firm, w tym – 13% firm polskich. W 52% firm
komunikowanie siê z interesariuszami ma charakter bierny, a priorytety tych¿e interesariuszy nie s¹ identyfikowane. Firmy rzadko odczuwaj¹ skutki presji spo³ecznej. Narzêdzia
i systemy zarz¹dzania odpowiedzialnoœci¹ spo³eczn¹ maj¹ zastosowanie w 20% badanych
firm – tylko jedna z nich prowadzi dzia³alnoœæ wy³¹cznie w Polsce. Zarz¹dzanie przez rezultaty wi¹¿e siê zwykle z dzia³aniami prospo³ecznymi, partnerstwem strategicznym, a tak¿e zakresem, w jakim oczekiwania poszczególnych interesariuszy mieszcz¹ siê w ogólnej
strategii zarz¹dzania.
Poziom oddzia³ywania poszczególnych instrumentów CSR na cele firmy wi¹¿e siê
z poziomem wiedzy kadry mened¿erskiej na ten temat i z utworzeniem komórki ds. CSR
w firmie. Korporacje ponadnarodowe dysponuj¹ odpowiedni¹ wiedz¹, jednak¿e doœæ
rzadko z niej korzystaj¹ w polskich oddzia³ach. Ponad 50% badanych firm nie ujawnia informacji na temat swoich dzia³añ w zakresie CSR. Tylko 30% firm, w tym 8 z 21 korporacji transnarodowych i 2 z 21 du¿ych firm polskich, uznaje koniecznoœæ ujawniania informacji na temat dzia³alnoœci CSR oraz ma œwiadomoœæ potrzeb zwi¹zanych z przejrzystym
komunikowaniem tych dzia³añ. Wœród badanych przedsiêbiorstw, dwa du¿e, polskie i zagraniczne – przygotowuj¹ raporty CSR zgodnie z norm¹ raportowania ustalon¹ w ramach
inicjatywy Global Reporting (GRI).
Spo³eczna odpowiedzialnoœæ jest wci¹¿ rozumiana przez Polaków przede wszystkim
deklaratywnie –doceniaj¹ CSR, ale zbyt rzadko przestrzegaj¹ zasad CSR w codziennej
pracy. Jest to zwi¹zane przede wszystkim z niewystarczaj¹cym poziomem wiedzy na temat podstawowych instrumentów odpowiedzialnego zarz¹dzania. Firmy z kapita³em zagranicznym s¹ g³ównym noœnikiem idei spo³ecznej odpowiedzialnoœci biznesu i najczêœciej to one j¹ realizuj¹ – niezale¿nie od tego, czy ich sytuacja ekonomiczna w danym momencie jest korzystna czy te¿ nie. W Polsce przedsiêbiorstwa stale s¹ zmuszane do zdobywania przewagi strategicznej – to impuls do tworzenia postêpowania wobec akcjonariuszy, pracowników, konsumentów, dostawców czy przedstawicieli spo³ecznoœci lokalnej
oraz obroñców œrodowiska naturalnego.
Wed³ug autorów raportu badane firmy mog¹ byæ podzielone na 3 odrêbne grupy ró¿ni¹ce siê pod wzglêdem podejœcia do zagadnienia spo³ecznej odpowiedzialnoœci biznesu:
„Pocz¹tkuj¹cy” – 40 proc. badanych podmiotów, „Obserwatorzy” – 45 proc. oraz „Liderzy” – 15 proc. „Pocz¹tkuj¹cy” to firmy, które charakteryzuje brak strategii spo³ecznej odpowiedzialnoœci i wiedzy na ten temat, jednak w praktyce firma anga¿uje siê w dzia³ania
CSR. To zwykle polskie firmy, dla których celem dzia³añ CSR jest polepszanie relacji z najbli¿szym otoczeniem. Mened¿erowie rozumiej¹ sieæ powi¹zañ, w jakiej firma siê znajduj¹,
jednak nie postrzegaj¹ siebie jako agentów zmiany spo³ecznej na du¿¹ skalê. Brak jest oso-
Kronika. Informacje
119
by odpowiedzialnej za CSR. Natomiast „Obserwatorzy” to zwykle korporacje miêdzynarodowe i du¿e polskie firmy, które posiadaj¹ nieskoordynowane czêœci strategii CSR. Nie
wszyscy interesariusze s¹ zidentyfikowani, poprzez CSR firma stara siê uzyskaæ ich przychylnoœæ. Celem jest przede wszystkim poprawa wizerunku. Komórka albo osoba ds. CSR
jest najczêœciej w dziale komunikacji lub PR. Strategia CSR „Liderów” (np. korporacje
miêdzynarodowe) jest czêœci¹ strategii globalnej, dostosowan¹ do specyfiki rynku lokalnego. Dok³adnie zdefiniowani s¹ interesariusze, firma prowadzi z nimi sta³y dialog. Firma
uwa¿a siê za pioniera, który wyznacza standardy w nieetycznym otoczeniu. W takiej firmie
zatrudniony jest specjalista lub zespó³ ds. CSR w dziale relacji.
Spo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu i zarz¹dzanie zasobami ludzkimi
W Polsce oczekiwania spo³eczne wobec biznesu wi¹¿¹ siê nie tylko z tworzeniem nowych miejsc pracy, ale tak¿e z dba³oœci¹ o ich jakoœæ. Roœnie liczba przedstawicieli kadry
mened¿erskiej zdaj¹cych sobie sprawê z faktu, ¿e lepsze traktowanie pracowników, przestrzeganie podstawowych standardów i w³asnych dobrowolnych zobowi¹zañ zwiêksza
motywacjê i wydajnoœæ, a tak¿e przyczynia siê do d³ugofalowego wzrostu konkurencyjnoœci na rynku pracy. Przewa¿aj¹ca czêœæ kadry kierowniczej jest przekonana, ¿e etyczne
dzia³anie sprzyja sukcesowi w biznesie. Mened¿erowie coraz lepiej rozumiej¹, ¿e spo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu to ca³oœciowy styl zarz¹dzania, a nie tylko pojedyncze akcje
charytatywne.
W wiêkszoœci badanych firm kwalifikacje osoby zajmuj¹cej siê CSR s¹ powi¹zane
z dziedzin¹ public relations, poniewa¿ komórka do spraw CSR stanowi czêœæ tego dzia³u,
a jej dzia³ania podlegaj¹ ocenie dyrektora ds. komunikacji. Zaledwie 4 spoœród 40 badanych firm dysponuj¹ specjalist¹ ds. CSR – w jednej z nich jest to cz³onek zarz¹du.
Firmy coraz czêœciej rozumiej¹ te¿, ¿e etyczne i odpowiedzialne spo³ecznie postêpowanie przyci¹ga cennych pracowników, a etyka i odpowiedzialnoœæ w relacjach z pracownikami procentuj¹ ich lojalnoœci¹ i motywacj¹ do pracy. Tendencje te ilustruj¹ dobre
praktyki HR Citibanku Handlowego, który od 2004 r. prowadzi akcjê wolontariatu pracowniczego. Ka¿dy pracownik anga¿uj¹cy siê w prace spo³eczne ma prawo do jednego
p³atnego dnia wolnego w roku, poœwiêconego na wolontariat. Pracownicy, którzy przepracowali 50 godzin w ci¹gu roku na rzecz danej organizacji spo³ecznej, maj¹ mo¿liwoœæ
przekazania jej dotacji w wysokoœci 1500 z³, finansowanej przez Citigroup Foundation.
Obserwuje siê coraz wiêksze zainteresowanie wdra¿aniem kodeksów etycznych, które
s¹ najczêœciej wykorzystywane jako regulacyjne narzêdzie HR. Jeœli jednak s¹ one kopi¹ kodeksów z firm matek, nieprzystosowanie do polskich warunków sprawia, ¿e s¹ przyjmowane jako obce regulacje, a przez to ma³o skuteczne. Pracownicy potrzebuj¹ wzorców etycznych zachowañ p³yn¹cych z zarz¹du. Dobre rezultaty osi¹gaj¹ te firmy, które wraz ze swoimi pracownikami ustalaj¹ zasady i wartoœci obowi¹zuj¹ce w kodeksach.
120
Kronika. Informacje
Jednym z najistotniejszych zadañ CSR jest kszta³towanie pozytywnych, partnerskich
relacji z pracownikami. Wizerunek przedsiêbiorstwa jest w znacznym stopniu uzale¿niony od sposobu traktowania pracowników. Przejrzyste metody oceny pracy i zasady wynagradzania zapewniaj¹ zwiêkszon¹ motywacjê do pracy oraz lojalnoœæ pracowników – s¹
wiêc korzystne dla firmy. Jeœli chodzi o przestrzeganie praw pracowniczych oraz wykorzystywanie metod zarz¹dzania opratych na uczestnictwie, to nale¿y szukaæ sposobów na
w³¹czanie pracowników w procesy podejmowania decyzji, k³ad¹c wiêkszy nacisk na ich
podmiotowoœæ i komunikacjê wewnêtrzn¹ w firmie.
Wnioski
Wnioski z raportu s¹ jasne: koncepcjê spo³ecznej odpowiedzialnoœci biznesu musz¹ promowaæ nie tylko przedsiêbiorstwa i organizacje biznesowe, ale tak¿e instytucje rz¹dowe,
pañstwowe, oœrodki akademickie, organizacje pozarz¹dowe z pomoc¹ mediów. Aby skutecznie upowszechniaæ postawy zaanga¿owania obywatelskiego w œrodowisku przedsiêbiorstw, niezbêdne jest podejmowanie dialogu spo³ecznego z wykorzystaniem potencja³u
trzech sektorów stanowi¹cych fundament demokratycznego pañstwa: administracji pañstwowej, przedsiêbiorstw oraz organizacji pozarz¹dowych. Konieczne jest wspieranie
edukacji: wprowadzanie zagadnieñ CSR do programów wydzia³ów ekonomii i zarz¹dzania, szkolenia. G³ówne obszary wymagaj¹ce zmian wed³ug autorów raportu to promocja
wdra¿ania dobrych praktyk, wykorzystywanie wiedzy zgromadzonej przez organizacje
zajmuj¹ce siê CSR, koordynacja dzia³añ poszczególnych organów administracji publicznej w zakresie promocji CSR oraz analiza i wykorzystywanie doœwiadczeñ innych pañstw
cz³onkowskich UE w tym zakresie.
W Polsce roœnie œwiadomoœæ faktu, ¿e firmy musz¹ odgrywaæ aktywn¹ i pozytywn¹
rolê w spo³eczeñstwie. Musz¹ wiêc koncentrowaæ siê nie tylko na cenach oraz jakoœci
swoich produktów i us³ug, ale tak¿e na skutkach spo³ecznych i ekologicznych swojej
dzia³alnoœci. Liderzy biznesu ju¿ wiedz¹, ¿e nie mo¿na dzia³aæ efektywnie, gdy brakuje
zaufania ze strony klientów i partnerów oraz pracowników. Chc¹c je zbudowaæ, nale¿y
zwróciæ siê w stronê wartoœci i zasad, przejrzystych procedur i dobrej komunikacji, czyli
w stronê zarz¹dzania zgodnego z regu³ami spo³ecznej odpowiedzialnoœci. Wdro¿enie lub
rozwój CSR w firmie polega na zmianie kultury organizacyjnej.
Treœæ raportu mo¿na pobraæ ze stron:
Global Compact [http://www.globalcompact.org.pl/aktualnosci.php?news=134]
oraz UNDP [http://www.undp.org.pl/pl/aktualnosci.php?news=953].
Magdalena Sikorska