Pobierz

DYSKURS MEDIALNY CYKLU „BLACKADDER”
Magdalena Płaza
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
Streszczenie
Cykl komediowy „Blackadder” to produkcja BBC z lat 1983-1999 opowiadająca losie angielskiego rodu
poprzez kolejne epoki. Serial mieści się w kręgu rozrywki typowej dla angielskiego społeczeństwa –
pełnemu porównań, typowemu dla angielskiego poczucia humoru językowi towarzyszy doskonała,
o znamionach teatralności, gra aktorska. Występują czołowi komicy królestwa: Rowan Atkinson, Tim
McInnery, Hugh Laurie, Stephen Fry. Ich twórczość w zabawny sposób przedstawia, niebezpośrednio bo
w tle, wątki istotne dla narodu. Całość w niekonwencjonalny sposób pozwala przyswajać świadomość
wielowiekowej tradycji, jej siłę oraz wzmaga tożsamość narodową.
Wstęp
Podnosząc temat istnienia w świadomości społecznej, z natury jakby błahego elementu procesu
komunikacyjnego, jakim jest cykl seriali komediowych, nie mogę uciec od głębszego sposobu penetracji
owego materiału aniżeli ADM. Stosując jako podstawę badawczą idee zawartą w teorii działania
komunikacyjnego J. Habermasa, iż zmiany społeczne zachodzą pod wpływem komunikacji, postaram się
dokonać krytycznej analizy dyskursu cyklu „Black Adder” – wykazać możliwe efekty działania treści
zawartej w tym przekazie.
„Black Adder” lub „Blackadder” to cykl brytyjskich seriali komediowych produkowany przez telewizję
BBC w latach 1983-1999, opowiadający o losach rodu Czarnych Żmij na tle historii imperium
brytyjskiego.
Powstały cztery seriale, każdy obejmujący inny okres brytyjskiej historii, liczące po sześć około
półgodzinnych odcinków oraz trzy odcinki specjalne.
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 3 (7) 2011, s. 26-30
Dyskurs medialny cyklu „Blackadder”
Seria składa się z: „The Black Adder” („Czarna Żmija: Konia za królestwo”), następnie, „Blackadder II”
(„Czarna Żmija: Głupek renesansu”), „Blackadder the Third” („Czarna Żmija: Rozważny i romantyczny”),
na koniec - „Blackadder Goes Forth” („Czarna Żmija: Jak spędziłem I wojnę światową”). W obsadzie
znajdują się czołowi komicy Zjednoczonego Królestwa, na gruncie angielskim cieszący się szalonym
powodzeniem, popularnością: Rowan Atkinson, Tim McInnery, Hugh Laurie, Stephen Fry.
1. Założenie (cel badawczy)
Pragnę wykazać jak doskonale użyto niepozornej produkcji do zmiany nastawienia, nastrojów
panujących w społeczeństwie brytyjskim, do monarchii. W moim mniemaniu czas produkcji nie bez
powodu pokrywa się z niepokojem społecznym w kwestii popularności rodziny królewskiej, a udział
cieszących się ogromną sympatią komików, fakt wystawienia tzw. odcinków specjalnych
w okolicznościach mających znaczenie dla monarchii („Blackadder and the King's Birthday” to krótki
skecz z Rowanem Atkinsonem jako Lordem Czarną Żmiją i Stephenem Fryiem jako królem Karolem II
wystawiony na gali z okazji 50. urodzin księcia Walii) oraz zakorzenienie tematyki w historii UK, przez
komizm jednoczesne przybliżenie i strywializowanie, ułagodzenie wizerunku monarchii, wszystko to
wskazuje na fakt istnienia określonych wytycznych. Moim zdaniem ma na celu rozładowanie napięcia
społecznego. W dalszym zaś rozrachunku miałoby nastąpić ocieplenie postrzegania tejże „formacji”
i ponownego utożsamiania się z tradycją królewską obywateli Wielkiej Brytanii.
2. Analiza/opis
2.1. Treść
„Czarna Żmija: Konia za królestwo” rozpoczyna serię, umieściwszy akcję w średniowiecznej Anglii,
pokazuje w przewrotny sposób historię Ryszarda III i Henryka Tudora. Następny etap „Czarna Żmija:
Głupek renesansu” ukazuje kraj za panowania Elżbiety I. „Czarna żmija: Rozważny i romantyczny” to
przełom XVIII i XIX wieku – okres zwany w historii Anglii Regencją (rządy syna króla Jerzego III – Jerzego
księcia Walii). Ostatnia, czwarta część cyklu to „Czarna Żmija: Jak spędziłem pierwszą wojnę światową”.
2.2. Forma
Cykl ten jest bardzo lekki i głęboko zakorzeniony w kulturze, tradycji i mentalności Anglików. Jest to
typowy przykład angielskiego poczucia humoru oraz ukazania faktów (tudzież postaci) istotnych bądź
też ważnych lub trudnych dla narodu. Przez naładowany bujnymi, wielokrotnymi określeniami,
żartobliwy język oraz świetną grę aktorską, gdzie forma przypomina przedstawienie teatralne i skupia
się na mimice i gestykulacji, serial daje wrażenie nie banalnego sposobu rozrywki (wysoki poziom).
27
Dyskurs medialny cyklu „Blackadder”
2.3. Cel
Zarówno typowy dla angielskiego komizmu język jak i tematyka czy świetna obsada idealnie
korespondują z upodobaniami Brytyjczyków w każdym przedziale wiekowym. Celem powierzchownym,
oczywistym było zatem zapewnienie relaksu i formy rozładowania napięcia, odprężenia. Już wywołanie
samego tego efektu jest potencjalnie świetną bazą do dokonania ewentualnych dalszych zmian
w postrzeganiu społecznym pewnej rzeczywistości.
2.4. Nadawca i adresat
Cykl powstał na żądanie BBC - głównego brytyjskiego publicznego nadawcę radiowo-telewizyjnego.
Ponieważ serial jest zrealizowany na wysokim poziomie a jednocześnie tematyka mimo iż dotyczy
ważnych wątków, ukazana jest lekko, odbiorcą może być każdy obywatel. Podejrzewam jednak iż
w założeniu było dotrzeć z wiadomością o historii do młodego pokolenia, które wyjątkowo w owym
czasie nieprzyjaźnie nastawione było do kwestii monarchii (kwestia podatkowa oraz poczucie braku
sensu jej istnienia).
2.5. Kontekst
Serią „Blackadder” wyprodukowano w czasie gdy spadało społeczne poparcie dla monarchii brytyjskiej.
Wielu obywateli uważało ją za relikt i odrzucało wewnętrznie skostniałe tradycje bądź też gnuśność
i wyniosłość członków rodziny królewskiej oraz jej rzeczywisty nieistotny bądź żaden wpływ na sytuację
wewnętrzną czy zewnętrzną kraju. Za brakiem popularności szły w narodzie żądania ograniczeń
reprezentacyjnych oraz ogromna dezaprobata dla wysokich podatków i konieczności ich łożenia na
osoby nie cieszące się poważaniem. Czy zatem cykl emitowany przez telewizję BBC jest wolą
przypomnienia tradycji i zwrócenia uwagi na korzenie? Czy jest chęcią odbudowania tożsamości
narodowej w oparciu o utożsamianie się z tradycją korony? Czy potrzeba nie wynika też
z powiększającej się liczby imigrantów i gubienia w wielokulturowym społeczeństwie poczucia
przynależności narodowej? Czy na pozór nie odpowiadający reszcie cykl o I Wojnie Światowej nie jest
w istocie chęcią ukazania istnienia pewnych elementów rzeczywistości niezmiennie przez wieki – mimo
wyraźnej zmiany czasów, świata, otoczenia (Czarna Żmija i w tych czasach istnieje, jako potomek
królewskiego rodu, pełniąc jedynie inne funkcje)?
28
Dyskurs medialny cyklu „Blackadder”
2.6. Symbolika
Co do kwestii znaczeń symbolicznych zwróciłabym uwagę na postać graną przez Tonego Robinsona –
Baldrica. Występuje ona w każdej części, ponadto zawsze pełni tę samą rolę – służącego, poddanego,
podwładnego – przez wieki. Komunikuje niezmienność i odwieczność pewnych prawideł. Nie jest to
postać nie zadowolona ze swej pozycji, wręcz wielokrotnie podkreślany jest fakt niechęci i niezdolności
pełnienia innych, wyższych funkcji, ale też niezbędności, konieczności istnienia (wielokrotnie ratuje
sytuację) oraz wpływu na zdarzenia nawet z tej pozycji. Pełne symboliki odnoszącej widza do historii
kraju są nazwy postaci w kolejnych epizodach, jest to pełna doskonałego humoru „historyczna” gra
słowna.
3. Co odzwierciedla opisywany dyskurs?/efekt
Zastanawiając się nad hierarchią celów i wartości, stanem wiedzy oraz przekonaniami zbiorowości
dochodzę w oparciu o okoliczności oraz charakter dzieła do wniosku iż produkcja serialu min. miała na
celu złagodzenie sytuacji społecznej oraz działanie scalające, w powiązaniu z pozytywnymi emocjami,
w kwestii narodowej świadomości. Czas wejścia do rodziny królewskiej księżnej Diany uwypuklił jedynie
poprzez jej swobodę bycia, niekonwencjonalność, dysproporcję w stosunku do innych członków,
podkreślając pompatyczność i szerząc przekonanie o ich niemalże „nieludzkiej twarzy”. Można mówić
o bezpośrednim wpływie negatywnych komentarzy księżnej Walii. Ponadto sytuację ogólnego
niepokoju i zagubienia w społeczeństwie wzmacniał czynnik demograficzny – stale rosnący odsetek
obcokrajowców, wzrastająca multikulturowość. Co do historii I Wojny Światowej zaś, której tematyka
stanowi treść ostatniej części, to jest ona kwestią niezwykle bolesną dla narodu angielskiego. Tragedia
tej wojny o charakterze globalnym jest silnie zakorzeniona w pamięci Anglików. Według danych
statystycznych na trzech oficerów sił brytyjskich przypadał jeden martwy i jeden ranny(kaleki) /Francja
i Anglia poniosły ogromne straty w ludności/. Do dzisiaj widoczne jest zaangażowanie w tym kraju
w kultywowanie pamięci o tych zdarzeniach, który to odbiór przypomina nastawienie Polaków do
tragedii jaką jawi się dla nas II Wojna Światowa. Dlatego też poruszenie tej tematyki stanowi jakby
próbę przezwyciężenia postawy pełnej żalu i może sprowadzenia tej kwestii do poziomu otwartej
dyskusji, wyzbycia się zahamowań. Na pewno zaś podświadomie wtłacza informację o ponadczasowym
trwaniu pokoleń pomimo epokowych zmian (ta część to już teraźniejszość).
Podsumowanie
Biorąc pod uwagę wydawcę (inicjatora), którym jest państwowa telewizja, ukazanie kwestii trwałości
pokoleniowej (ród „Blackadder”), tła w postaci historii narodu, doboru środków językowych (humor
angielski), okoliczności – czasu realizacji, emisji (negatywny odbiór roli i potrzeby istnienia monarchii)
oraz posłużenie się sympatią czołowych komików, uważam iż The „Blackadder” w czterech odsłonach
stanowiło świetne narzędzie wpływu pod wieloma względami. Powierzchownie to katharsis na wysokim
poziomie gry aktorskiej. Profesjonalizm i typowość na gruncie angielskim sprzyja gustom starszych
29
Dyskurs medialny cyklu „Blackadder”
widzów, lekkość zachęca młodych. Jest to również kodowanie podanego w lekkiej formie faktu istnienia
tradycji monarchistycznej, budowanie tożsamości i przywiązania. A zatem analiza dyskursu tego cyklu
doprowadziła mnie do rzeczywistego, społecznego sensu osadzonego mocno w realiach kultury
angielskiej.
30