Propozycje programowe do Strategii Rozwoju Centralnej Strefy

Propozycje programowe do Strategii Rozwoju
Centralnej Strefy Funkcjonalnej
Województwa Zachodniopomorskiego
Załącznik 2
UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE I POTENCJALNE SKUTKI PROGNOZOWANYCH
ZMIAN KLIMATYCZNYCH
1
Spis treści
1. Położenie i uwarunkowania fizjograficzne ............................................ 3
2. Uwarunkowania hydrograficzne ........................................................... 7
3. Zasoby surowców mineralnych ........................................................... 10
4. Uwarunkowania klimatyczne .............................................................. 10
5. Potencjalne skutki prognozowanych zmian klimatycznych ................. 12
6. Rolnictwo i Leśnictwo ......................................................................... 13
7. Obszary chronione na podstawie ustawy o ochronie przyrody ........... 14
2
1. Położenie i uwarunkowania fizjograficzne
Obszar opracowania położony jest w centralnej części województwa, obejmuje 17
gmin w powiatach: Łobeskim, Drawskim i Świdwińskim i zajmuje powierzchnię 390600 ha, co
stanowi 17,0 % pow. województwa zachodniopomorskiego.
W obrębie opracowania zauważa się jednostki przestrzenne charakteryzujące się
odmiennym krajobrazem, jak i sposobem użytkowania terenu. Obszar jest znacznie
zróżnicowany pod względem rzeźby terenu, jak i występujących jednostek przyrodniczych,
do których można zaliczyć: obszary wodne, leśne, jak i ekosystemy łąk i pól uprawnych
stanowiących łącznik pomiędzy oddalonymi terenami zasiedlanymi przez różne populacje
zwierząt.
Struktura użytkowania Centralnej Strefy Funkcjonalnej przedstawia się następująco:
 grunty orne
41,5 % pow.
 użytki zielone
6,9 % pow.

lasy
40,3 % pow.

wody powierzchniowe (jeziora i stawy) 2,9 % pow.

tereny zurbanizowane 1,3 % pow.
Grunty orne w obszarze opracowania obejmują głównie kompleks 4-ty żytni bardzo
dobry i 5 – ty dobry (gleby IIIb, IVa i IVb klasy bonitacyjnej). Kompleks 4-ty żytni typologicznie
tworzy gleby brunatne wyługowane i kwaśne oraz pseudobielicowe wytworzone z piasków
gliniastych mocnych na glinie. Charakteryzują się one względnie uregulowanym
uwilgotnieniem, średnią lub wysoką zawartością przyswajalnych składników pokarmowych.
Są one łatwe do uprawy.
Kompleks 5-ty dobry stanowi gleby brunatne wyługowane, wytworzone z piasków gliniastych
lekkich na głębiej występującej glinie. Gleby te są łatwe w uprawie, ale ze względu na dużą
miąższość spiaszczenia (zmiana składu mechanicznego następuje na głębokości 50-100 cm),
są bardzo wrażliwe na niedobory opadów atmosferycznych. Większość tych gleb wykazuje
niedobór przyswajalnych składników pokarmowych. Enklawy najlepszych gleb występują w
gminie Drawsko Pomorskie, Ostrowice i Czaplinek. Jest to
kompleks 2-gi pszenny dobry (gleby IIIa i IIIb klasy bonitacyjnej). Typologicznie są to gleby
brunatne właściwe i wyługowane, czarne ziemie oraz gleby pseudobielicowe. Wytworzone są
3
przeważnie z glin lekkich, glin lekkich pylastych, glin lekkich podścielonych iłami lub glinami
średnimi. Gleby kompleksu 2 nadają się do uprawy wszystkich roślin.
Lasy zajmują znaczą powierzchnię Centralnej Strefy, szczególnie w południowej
i południowo – wschodniej części obszaru. Największy kompleks leśny stanowi Puszcza
Drawska. Powierzchniowo przeważają lasy sosnowe, co związane jest z gospodarka leśną
prowadzoną od wielu lat. Występują tu bardzo cenne przyrodniczo: żyzne i kwaśne buczyny,
łęgi, olsy, grądy oraz bory bagienne. Podstawową jednostką w klasyfikacji siedlisk leśnych
jest typ siedliskowy lasu. Analiza typów siedliskowych lasu jest niezwykle istotna w planach
leśnych wskazujących odpowiednie gatunki drzewostanu dostosowanych do warunków
siedliskowych. Na obszarze Centralnej Strefy występuje przewaga borów, czyli zbiorowisk
leśnych z udziałem sosny, świerka i jodły, rosnące najczęściej na kwaśnych, ubogich glebach
bielicowych. Największe powierzchnie zajmuje bór mieszany świeży oraz bór świeży.
Natomiast pod względem struktury siedlisk lasowych największe powierzchnie zajmuje las
świeży w gminach Węgorzyno, Ińsko oraz pomiędzy Brzeżnem a Połczynem Zdrój. W składzie
gatunkowym drzewostanów występują, jako gatunki główne: dąb, buk, z domieszką jodły,
modrzewia, świerku na glebach brunatnych lub skrytobielicowych.
Wiek drzewostanu w opisach leśnych wskazuje się w przedziałach 20 letnich. Z
danych pozyskanych z nadleśnictw wynika, że najstarsze wiekowo drzewostany 100 – 120
letnie (nawet powyżej 130 lat) występują w Puszczy Drawskiej, w Drawskim Parku
Krajobrazowym oraz na obszarze Pradoliny Pomorskiej pomiędzy gminami Sławoborze
i Resko.
W związku z dogodnymi warunkami siedliskowymi, szczególnie w obszarach leśnych,
na obszarze opracowania występuje znaczne zróżnicowanie fauny. Spośród ssaków licznie
występuje zwierzyna łowna (jelenie, sarny, dziki) oraz lisy, zające. Powszechne jest
występowanie bobrów, jak i drobnych drapieżników jak kuny, borsuki, tchórze. W lasach
puszczy sporadycznie można spotkać łosie, daniele, jak również wilki. Bogata sieć rzeczna
stanowi ostoję dla gatunków skrajnie zagrożonych, jak m.in. minoga rzecznego
i strumieniowego, troci wędrownej, certy, pstrąga potokowego, lipienia, strzebli potokowej
i głowacza białopłetwego. Ważnymi elementami przyrody są podmokłości oraz torfowiska.
Tereny podmokłe są niezwykle cennym siedliskiem dla płazów. Pospolite są żaby zielone,
żaby wodne, żaby moczarowa i żaby trawne, kumak nizinny, ropuch, grzebiuszka ziemna.
Spotyka się także rzekotkę. Gady reprezentowane są przez gatunki pospolite jak zwinki,
4
żyworódki, padalce, zaskrońce oraz jadowite żmije zygzakowate. Licznie występującą grupą
awifauny związana jest z dogodnymi warunkami dla ptaków wędrownych jak, i tych
przebywające na stałe. Do najcenniejszych gatunków ptaków należą: bocian czarny, nurogęś,
kania czarna, kania ruda, bielik, orlik krzykliwy, rybołów, jarząbek, puchacz i włochatka. Inne
występujące tu gatunki rzadkie lub zagrożone w skali regionalnej, to między innymi:
kormoran, gągoł, trzmielojad, krogulec, kobuz, derkacz, żuraw, kszyk, samotnik, siniak,
zimorodek, dzięcioł zielony, dzięcioł średni, pliszka górska, strumieniówka, czyż, krzyżodziób
świerkowy, puchacz i inne. Bogactwo fauny i flory przyczyniło się do utworzenia w tym
miejscu, różnego rodzaju, nakładających się na siebie form ochrony przyrody.
Według podziału fizycznogeograficznego Polski J. Kondrackiego, obszar Centralnej
Strefy należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pojezierza
Południowobałtyckiego i makroregionów Pojezierza Zachodniopomorskiego oraz Pojezierza
Południowopomorskiego. W granicach opracowania znajdują się fragmenty czterech
mezoregionów. Są to: Wysoczyzna Łobeska (314.44), Pojezierze Drawskie (314.45),
Pojezierze Wałeckie (314.64), Równina Wałecka (314.65). Podział ten odzwierciedla
zróżnicowanie fizjograficzne obszaru opracowania wynikające z położenia geograficznego,
charakteru i genezy rzeźby terenu, różnic hydrograficznych, biogeograficznych i glebowych.
W powiązaniach przyrodniczych z otoczeniem szczególną rolę odgrywają tu ekosystemy
wodne w zintegrowanym układzie hydrosferycznym. Jest to współzależny system pod
względem funkcjonalnym i ekologicznym, dotyczący zarówno struktur hydrogeologicznych,
wód powierzchniowych, jak i wód zawartych w atmosferze i biosferze. Charakterystyczną
cechą Centralnej Strefy jest znaczne zróżnicowanie rzeźby terenu, która została
ukształtowana w trakcie ostatniego zlodowacenia. Uwidacznia się tu obecność znacznych
obniżeń terenu, jak i wzniesień, nierzadko o ostrych skarpach i nachyleniach. Tak
ukształtowana powierzchnia terenu, wpłynęła na dużą atrakcyjność tego obszaru i
przyczyniła się m.in. do utworzenia dwóch parków krajobrazowych. Największy obszar
zajmują dwa mezoregiony: Wysoczyzna Łobeska i Pojezierze Drawskie.
Wysoczyzna Łobeska - graniczy na południowym-zachodzie z Pojezierzem Ińskim, a na
południowym-wschodzie z Pojezierzem Drawskim. Na dość długim odcinku rozcina ją dolina
Regi, która po drodze wykorzystuje szereg rynien glacjalnych. Powierzchnia wysoczyzny
morenowej ma tutaj przeważnie charakter falisty i wznosi się do wysokości 100-120 m
n.p.m., podczas gdy dna rozcinających ją rynien glacjalnych oraz doliny środkowej Regi
5
znajdują się kilkadziesiąt metrów niżej, przeważnie na wysokości 40-60 m n.p.m. W wielu
miejscach spotyka się tu wysokie stoki oddzielające rynny i doliny od wysoczyzn
morenowych. Stoki te, często o charakterze bardzo stromych krawędzi porozcinanych
licznymi dolinkami, są najczęściej zalesione, a tym samym skutecznie chronione przed
niszczącymi procesami erozyjnymi. Tego typu krajobraz jest najbardziej charakterystyczny
dla okolic Łobza, gdzie łączą się ze sobą trzy rynny glacjalne, z których dwie zostały częściowo
przemodelowane przez Regę. W niezmienionych rynnach spotykamy kilka interesujących,
choć przeważnie niewielkich i dość płytkich jezior.
Pojezierze Drawskie - jest największym pojezierzem Pomorza Zachodniego. Jego południową
granice stanowi zespół form marginalnych wykształconych podczas fazy pomorskiej. Na tym
obszarze istnieją przynajmniej dwie wyraźne strefy postoju lądolodu, wyznaczone przez
zespoły form czołowo-morenowych lub morenowo-kemowych. Starsza z nich, obejmująca
Jezioro Lubie i biegnąca dalej w kierunku Czaplinka i Szczecinka, oddziela ten region od
Równiny Drawskiej, Pojezierza Wałeckiego, Równiny Wałeckiej. Natomiast młodsza biegnie
od Drawska Pomorskiego na północny wschód po okolice Połczyna Zdroju. Północną granicę
Pojezierza Drawskiego wyznaczają progi schodzące w kierunku niżej położonych wysoczyzn
morenowych - Wysoczyzny Łobeskiej.
W obrębie strefy marginalnej spotyka się niemal najwyższe wzniesienia województwa
zachodniopomorskiego, przekraczające 200 m n.p.m. Są to m.in. Wola Góra (219 m n.p.m.) w
gm. Połczyn Zdrój. Powyżej wschodniej krawędzi Doliny Pięciu Jezior koło Połczyna Zdrój
znajduje się również wysoko położony fragment lekko falistej wysoczyzny, osiągającej ponad
220 m n.p.m.
Charakterystycznym elementem rzeźby terenu Pojezierza Drawskiego jest obecność
dwóch generacji rynien glacjalnych, które przecinają się w obrębie jeziora Drawsko.
Najdłuższa rynna marginalna biegnie od jeziora Wilczkowo (gm. Złocieniec), poprzez Zatokę
Henrykowską, stanowiącą odnogę Jeziora Drawsko, a następnie przez Jezioro Żerdno (gm.
Czaplinek). Najdłuższym jeziorem rynnowym jest jezioro Lubie, ciągnące się z północnego
zachodu na południowy wschód. Jego odcinek początkowy łączy się z rynnami znajdującymi
się na pograniczu Pojezierza Ińskiego i Pojezierza Drawskiego oraz Wysoczyzny Łobeskiej,
a odcinek końcowy dochodzi, aż do okolic Mirosławca na Pojezierzu Wałeckim.
Pojezierze Drawskie zajmuje strefę wododziałową pomiędzy dorzeczem Regi i Parsęty
a dorzeczem Drawy i Gwdy. Spotyka się tu jednak wiele obszarów powierzchniowo
6
bezodpływowych, w tym nie tylko małe zagłębienia terenu, ale niekiedy dość duże kotliny
wytopiskowe. Niewątpliwą atrakcją Pojezierza Drawskiego są duże jeziora, znajdujące się
często w otoczeniu kompleksów leśnych. Najciekawsze i jedno z najpiękniejszych jest jezioro
Drawsko (1871,5 ha), najgłębsze na Pomorzu (79,7 m) i odznaczające się niezwykle
urozmaiconą linią brzegową o długości 74,35 km. Urok tego jeziora jest związany nie tylko
z niepowtarzalnym, szmaragdowym kolorem wody, ale także z obecnością licznych wąskich
i krętych zatoczek oraz wielu wysp o różnej wielkości.
2. Uwarunkowania hydrograficzne
Wody powierzchniowe na obszarze opracowania stanowią nieocenione bogactwo
przyrodnicze. Przez obszar ten przechodzi główny dział wodny oddzielający dorzecze Odry od
dorzeczy rzek przymorskich, uchodzących bezpośrednio do morza Bałtyckiego. Rzeki
Pomorza Zachodniego w porównaniu z rzekami innych regionów kraju odznaczają się
stosunkowo niewielkimi wahaniami stanów oraz przepływów wody. Ważniejsze rzeki
Pomorza Zachodniego płyną zazwyczaj w dolinach odziedziczonych po dawnych rzekach
lodowcowych, powstałych jeszcze w okresie wytapiania się ostatniego lądolodu
skandynawskiego. Współczesne rzeki Pomorza Zachodniego płyną zatem z najwyżej
położonych terenów pojeziernych w kierunku północnym do Bałtyku lub na południe do
Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, wykorzystywanej dzisiaj przez Noteć oraz dolną Wartę.
Teren opracowania i okolice jest odwadniany do Bałtyku przez główne rzeki pobrzeża – Regę
i Parsętę. Pozostała część przypada głównie na zlewnie dopływów Noteci - Drawy - wraz z
Korytnicą. Największymi jeziorami są m.in.: j. Drawsko, Ińskie, Lubie, Woświn, Siecino,
Wąsosze.
Jeziora w obszarze Centralnej Strefy o powierzchni powyżej 500 ha (na podstawie
D. Dybkowska-Stefek , M. Pluta 2009*)
nazwa jeziora
zlewnia
powierzchnia
[ha]
objętość
[tys. m3]
średnia
głębokość
[m]
maksymalna
głębokość
[m]
Drawsko
Drawa
1781.5
331.44
18.6
79.7
Lubie
Drawa
1439.0
169.88
11.6
46.2
Woświn
Rega
809.7
75.84
9.4
28.1
Siecino
Drawa
729.7
104.44
14.3
44.3
Ińsko
Ina
589.9
65.18
11.1
41.7
(*Opracowanie hydrograficzno – hydrologiczne województwa zachodniopomorskiego)
7
Charakterystyka zlewni wydzielonych w obszarze Strefy Centralnej (na podstawie
D. Dybkowska-Stefek , M. Pluta 2009*)
rząd
cieku
zlewnia / ciek
długość
cieku
[km]
długość cieku w
granicach
województwa
[km]
1. Drawa
całkowita
powierzchnia
zlewni
[km2]
2621.121
Drawa
IV
V
V
V
V
V
V
V
V
Wąsowa (l)
Kokna (p)
Stara Drawa (p)
Drawica (l)
Słopica (l)
Korytnica (l)
Płociczna (l)
Mierzęcka Struga (p)
192.08
4.49
26.01
17.08
24.17
15.55
36.93
48.05
43.94
148.08
4.49
26.01
17.08
24.17
15.55
36.93
41.50
5.93
2. Rega
3290.932
103.97
140.55
166.11
121.44
103.25
209.11
446.682
558.402
2793.42
Rega
I
II
II
II
II
Stara Rega (l)
Reska Węgorza (l)
Ukleja (l)
Mołstowa (p)
187.57
30.19
24.17
47.51
54.15
187.57
30.19
24.17
47.51
54.15
3. Parsęta
2793.42
164.20
344.41
457.08
373.22
3083.56
Parsęta
Dębnica (l)
Mogilica (l)
Pokrzywnica (l)
I
II
II
II
142.62
42.42
42.26
33.28
142.62
42.42
42.26
33.28
3083.56
289.51
154.62
252.55
(*Opracowanie hydrograficzno – hydrologiczne województwa zachodniopomorskiego)
Drawa wykorzystuje przede wszystkim dawne, szerokie doliny sandrowe, które uformowały
się w czasie, gdy krawędź lądolodu znajdowała się w rejonie garbu pojeziernego i była
odwadniana przez wody roztopowe płynące na południe, aż do Pradoliny ToruńskoEberswaldzkiej. Drawa w swoich górnych odcinkach przepływa przez 15 jezior o różnej
wielkości, w tym również Żerdno, Drawsko, Krosino, Lubie, Wielkie Dąbie, Zły Łęg, Grażyna i
Adamowo. Jej całkowita długość, łącznie z licznymi meandrami wynosi około 200 km, z czego
133 km przypada na województwo zachodniopomorskie. Źródła Drawy znajdują się w tzw.
Dolinie Pięciu Jezior (gm. Połczyn Zdrój), będącej rezerwatem przyrody, w odległości około 7
km na południowy-wschód od Połczyna Zdroju. Jej przepływy maksymalne i minimalne
pojawiające się z prawdopodobieństwem raz na 100 lat osiągają tutaj również niewielkie
wartości od około 16 m 3/s do 0,2 m3 /s. Z tego też względu, spływy Drawą w jej górnym
biegu mogą być bardzo utrudnione.
8
Od jeziora Krosino do Drawska Pomorskiego rzeka płynie szeroką, miejscami podmokłą
doliną, a następnie skręca na południe w kierunku jeziora Lubie. Dalej wykorzystuje dawną
dolinę sandrową, przepływając przez kilka jezior - Wielkie Dębno, Małe Dębno, Zły Łęg,
Grażyna, Dubie. Od Drawna, poniżej jeziora Dubie, rozpoczyna się najciekawszy, a zarazem
najtrudniejszy odcinek spływu Drawą. Miejscami dolina jest tutaj głęboko wcięta w płaską
powierzchnię sandru, porośniętego zwartymi borami sosnowymi. Ta część doliny jest objęta
ścisłą ochroną i została włączona do Drawieńskiego Parku Narodowego, utworzonego w
1990 roku. Obserwuje się tutaj stosunkowo niewielką rozpiętość pomiędzy przepływami
maksymalnymi i minimalnymi pojawiającymi się z prawdopodobieństwem raz na 100 lat.
Największe dochodzą do 41 m3/s, a najmniejsze do 3,1 m3/s.
Rega jest jedną z najdłuższych rzek północnego skłonu Pomorza, osiągając około 175,4 km
długości. Sama dolina Regi jest natomiast nieco krótsza (159,8 km), gdyż na niektórych
odcinkach o małym spadku rzeka ta płynie krętym korytem w szerokiej dolinie, tworząc
niekiedy piękne meandry. Mimo, iż jest ona rzeką dłuższą od Parsęty, jej dorzecze
o powierzchni 2724 km2 zajmuje obszar o około 420 km2 mniejszy.
Rega rozpoczyna swój bieg w Jeziorze Resko na Pojezierzu Drawskim (gm. Połczyn Zdrój) oraz
na pobliskich obszarach podmokłych znajdujących się na wysokości ok. 146 m n.p.m. Rzeka
osiąga największy średni spadek - około 2,2 m/km (2,2 ‰), miejscami przekraczający 3 ‰.
Przed Mrzeżynem (gm. Trzebiatów) rzeka rozdziela się na dwa ramiona - Starą Regę, płynącą
na wschód poprzez tereny bagienne do Jeziora Resko Przymorskie oraz Nową Regę, płynącą
na północ do Bałtyku. Nowa Rega przecinająca pas wydm nadmorskich, jest korytem
sztucznym, wykopanym jeszcze w średniowieczu ok. 1456 roku. Ten odcinek rzeki, znacznie
poszerzony przy samym ujściu do Bałtyku, jest od dawna wykorzystywany, jako port rybacki.
W dorzeczu Regi spotyka się bardzo niewiele jezior. Łącznie wszystkie jeziora zajmują obszar
około 37 km2, czyli prawie 1,4 % całkowitej powierzchni zlewnie. Średni wieloletni przepływ
wody w strefie ujściowej rzeki wynosi około 19,4 m3/s, natomiast przepływy maksymalne i
minimalne pojawiające się z prawdopodobieństwem raz na 100 lat mogą osiągać wartości od
ponad 80 m3/s do około 6 m3/s.
W obszarze opracowania znajduje się w części jeden nieudokumentowany Główny Zbiornik
Wód Podziemnych (GZWP) nr 125 – zbiornik czwartorzędowy międzymorenowy Wałcz - Piła
o powierzchni 1712 km2. Na większej części obszaru objęty obszarami najwyższej i wysokiej
9
ochrony. Zbiornik tworzą kopalne poziomy sandrowe międzyglinowe. Średnia głębokość ujęć
wynosi 65 m, a szacunkowe zasoby dyspozycyjne 169 000 m3/d.
Parsęta jest nieco krótsza od Regi, ale odwadnia większy obszar, otoczony w górnym biegu
rzeki wyraźnym łukiem wzniesień morenowych, związanych z tzw. lobem Parsęty. Długość
koryta tej rzeki wynosi 139 km, natomiast długość doliny, którą ona płynie - ok. 117 km.
Źródła Parsęty znajdują się na północny-wschód od Szczecinka w pobliżu wsi Parsęcko, na
wysokości około 137 m n.p.m. Jeziora w zlewni Parsęty zajmują jedynie 21 km 2, a więc tylko
ok. 0,7 % jej całkowitej powierzchni. Średni wieloletni przepływ Parsęty wynosi około 13,7
m3/s. Przy ujściu Parsęty do Bałtyku średni wieloletni przepływ wody wynosi około 26,1 m3/s,
natomiast przepływy maksymalne i minimalne pojawiające się z prawdopodobieństwem raz
na 100 lat mogą osiągać wartości od około 175 m3/s do 10 m3/s.
3. Zasoby surowców mineralnych
Zagadnienia
ochrony
i
racjonalnego
wykorzystania
surowcowych
zasobów
geologicznych zgodnie z założeniami ogólnopaństwowej strategii ochrony litosfery jest
zadaniem priorytetowym w tworzeniu strategii gospodarczej i regionalnej gospodarki
przestrzennej opartej na zasadach zrównoważonego rozwoju. Z bilansu zasobów
surowcowych wynika, iż w obszarze Centralnej Strefy występują w kilku gminach surowce
skalne, surowce ilaste (gm. Drawsko Pom.), kreda jeziorna (gm. Resko, Łobez, Drawsko Pom.)
torfy (gm. Połczyn, Czaplinek), wody lecznicze (gm. Połczyn) oraz ropa i gaz ziemny (gm.
Sławoborze). Największe wydobycie surowców mineralnych odbywa się w gminach:
Sławoborze, Połczyn Zdrój oraz Czaplinek, Ińsko i Drawsko Pomorskie.
4. Uwarunkowania klimatyczne
Obszar opracowania w związku ze zróżnicowaniem rzeźby terenu pojezierzy
i wysoczyzn wyróżnia się pod względem klimatycznym. W porównaniu z pozostałą częścią
województwa zachodniopomorskiego, panują tutaj najbardziej surowe warunki termiczne,
między innymi najniższe średnie temperatury roczne oraz śnieżne i dość mroźne zimy.
Jednocześnie są tu obserwowane najwyższe sumy opadów atmosferycznych. Z tego też
względu, przy niezbyt dużej wielkości parowania, uwarunkowanego niższą temperaturą
powietrza, notuje się w tym regionie znaczne nadwyżki opadów nad parowaniem. Sprzyja to
10
formowaniu się licznych podmokłości i bagien, zwłaszcza w obniżeniach terenowych, a także
na słabo przepuszczalnych powierzchniach płaskich wysoczyzn morenowych.
Analiza przestrzennego rozkładu ważniejszych elementów klimatu i zjawisk atmosferycznych,
przeprowadzona przez profesora Czesława Koźmińskiego (2012), wykazała na terenie
województwa zachodniopomorskiego na duże ich zróżnicowanie i przyczyniła się do
wydzielenia dziesięciu krain klimatycznych.
Centralna Strefa w znacznej części położona jest w Krainie VII – Drawsko – Szczecineckiej
oraz subkrainie VII a Wysoczyzn Połczyńskich (Cz. Koźmiński). Obejmuje swym zasięgiem
tereny wysoczyznowe i sandrowe, rozciągające się od Pojezierza Drawskiego, Pojezierza
Ińskiego, po Pojezierze Bytowskie. Obszary wysoczyznowe wznoszą się do ponad 200 m
n.p.m. i są terenami najwyżej położonymi w województwie, co przy udziale licznych jezior
i rzek wpływa na klimat lokalny tego obszaru. Niewielki fragment w północno – zachodniej
części obszaru opracowania obejmuje Kraina V Nowogardzko – Gryficka.
Ze względu na kontrastowe warunki termiczne i opadowe, wydzielona zostały w obrębie
powyższej krainy subkraina VII a – Wysoczyzn Połczyńskich. Spośród wszystkich
wydzielonych krain na terenie województwa zachodniopomorskiego, kraina VII odznacza się
najgorszymi warunkami usłonecznienia rzeczywistego. W subkrainie VIIa roczne sumy
wynoszą poniżej 1500 godzin (dla porównania średnia roczna suma godzin z
usłonecznieniem rzeczywistym kształtuje się od 1550 w rejonie ujścia Odry do Zalewu do
około 1640 w strefie wybrzeża Bałtyku).
Klimat tej krainy jest najbardziej surowy w całym województwie, gdyż średnia
temperatura roku kształtuje się od 7,00 do 7,90C (średnia roczna temperatura w zachodniej
części województwa wynosi od 8,3 do 8,5C). Temperatura stycznia wynosi ok. 2,50C,
a temperatura lipca ok. 16,50. Wiosną zasoby solarne i cieplne są największe wzdłuż doliny
Odry, latem także na wybrzeżu i na południu województwa, jesienią - tylko na wybrzeżu,
a zimą – na wybrzeżu i w zachodniej części województwa. Jesienią i zimą najmniejsze zasoby
cieplne występują w Centralnej Strefie.
Roczne sumy opadów, w tym obszarze kształtują się od 620 do 800 mm. Przeciętnie sumy
rocznych opadów w województwie wynoszą ok. 500 mm, a w południowo - zachodnich
rejonach, zwłaszcza położonych wzdłuż Doliny Dolnej Odry i wokół jeziora Miedwie mogą
występować okresowe niedobory sum opadów.
11
Największe
zagrożenie
stwarzają
przymrozki
późnowiosenne
i
wczesnojesienne.
W obniżeniach terenowych i w dolinach rzek spadki temperatury przy powierzchni gruntu
poniżej 00C mogą występować we wszystkich miesiącach okresu wegetacyjnego.
Kraina VII, a zwłaszcza subkrainy VIIa wyróżnia się najkrótszym okresem gospodarczym
i wegetacyjnym oraz najwyższymi i najczęściej występującymi opadami, a także najdłuższym
okresem zalegania pokrywy śnieżnej (okres dwukrotnie dłuższy niż w części zachodniej
województwa). Warunki naturalne w Centralnej Strefie przyczyniły się do utworzenia
Uzdrowiska Połczyn – Zdrój. Na terenie uzdrowiska znajdują się udokumentowane złoża
naturalnych surowców tj.: torfu leczniczego – borowiny, wód leczniczych: chlorkowosodowych, jodkowych o ogólnej mineralizacji 7,5%.
5. Potencjalne skutki prognozowanych zmian klimatycznych
W Strefie Centralnej prognozowane zmiany środowiska, w tym rolnictwa i leśnictwa
wynikające ze zmiany klimatu będą miały raczej charakter ewolucyjny, a ich skutki znacznie
mniejsze niż w innych obszarach (strefa nadmorska i doliny rzeczne). M. Przewoźniak,
w opracowaniu
„Funkcjonowanie
środowiska
przyrodniczego
województwa
zachodniopomorskiego” powołując się na strategiczny plan adaptacji dla sektorów
i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 oraz
analizy trendów zmian klimatu w Polsce do 2030 r. stwierdza, iż potencjalne zmiany
funkcjonowania środowiska przyrodniczego na obszarze sandrowo – morenowym (który w
znacznej mierze zajmuje obszar opracowania) obejmą przede wszystkim:

odpowiednio do prognozowanego w Polsce wzrostu intensywności opadów, wzrost
odpływu ze zlewni oraz wzrost erozji wodnej i zagrożenia ruchami masowymi na stokach;

wzrost erozji wietrznej w czasie susz;

ocieplenie wód jezior, z konsekwencjami dla jakości ich wód, nasilenia eutrofizacji;

zarastania i zakwitów glonów, co w połączeniu ze zwiększoną dostawą materii stałej
ze zlewni jezior, spowoduje wzrost tempa ich zaniku;

obniżenie poziomu wody w jeziorach, poziomu wód gruntowych oraz zawartości
wilgoci w glebach (jako skutek opadu atmosferycznego niższego niż parowanie);

w wyniku przesuszenia siedlisk wzrost zagrożenia stabilności ekosystemów, zwłaszcza
hydrogenicznych, jak wodno-błotne, torfowiskowe, mokradłowe itp.;
12

zmiany
florystyczne
i
faunistyczne
w
konsekwencji
przekształceń
siedlisk
przyrodniczych.
W efekcie ww. zmian wystąpi spadek atrakcyjności rekreacyjno-turystycznej obszarów
pojeziernych, na których jeziora są głównymi jej elementami. Na całym obszarze woj.
zachodniopomorskiego wystąpi przyspieszenie dojrzewania roślin, w tym zbóż oraz
wydłużenie sezonu wegetacyjnego. Będzie to miało wpływ na zmianę struktury upraw oraz
wymuszenie zmian gatunkowych w drzewostanach.
W strukturze upraw Centralnej Strefy dominują zboża, które są odporniejsze na
wyższe temperatury niż np. rośliny okopowe, przez co zmiany będą mniej wyraziste. Ponadto
duże powierzchnie zajmują lasy, które przyczyniają się do poprawy warunków wodnych, a to
skutecznie niweluje niepożądane skutki zmian klimatu. Wzrost temperatury będzie miał
korzystny wpływ na uprawy sadownicze (mniejsze prawdopodobieństwo wczesno jesiennych
oraz późno wiosennych przymrozków), które w stosunku do całego województwa w strefie
centralnej stanowią duży odsetek upraw. Największy kompleks leśny w obszarze
opracowania stanowi Puszcza Drawska z dominującym drzewostanem sosny, domieszką
brzóz, dębów i buków. Charakterystycznym elementem krajobrazu puszczy są liczne
torfowiska, gęsta i rozbudowana sieć rzeczna - często zasilana przez wodę z licznych
wysięków podziemnych.
6. Rolnictwo i Leśnictwo
Cała strefa centrala znajduje się na obszarze o niekorzystnych warunkach gospodarowania,
co jest pochodną średniej wartości wskaźnika waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej.
Duża lesistość sprawia, że powierzchnia użytków rolnych waha się od 38% (Drawsko
Pomorskie) do 60 % (Kalisz Pomorski). W strukturze upraw dominują zboża, głownie
pszenica, żyto i jęczmień. Na drugim miejscu są rośliny pastewne, co jest charakterystyczne
dla obszarów o gorszych warunkach glebowych (na lepszych uprawia się rośliny przemysłowe
tj. rzepak i rzepik). Gminy strefy centralnej są przodujące w powierzchni upraw orzecha
włoskiego i leszczyny (głownie powiat drawski i część świdwińskiego). Uprawa orzecha
znacząco rosła od 2005 roku, w związku z wysokimi dopłatami w formie płatności
uzupełniającej. Od 2012 roku widać wyraźny spadek powierzchni orzecha prawdopodobnie
za spraw nowego rozporządzenia ministra rolnictwa, którego mocą roślina została wyłączona
ze wsparcia w formie płatności uzupełniającej.
13
W zakresie hodowli strefa centralna odznacza się praktycznie brakiem wielkostadnych ferm
drobiarskich wymagających pozwolenia zintegrowanego (znacząco oddziaływają na
środowisko) a niewielka hodowla prowadzona jest w gminie Łobez i Drawsko Pomorskie.
Rozmieszczenie lasów na terenie Strefy Centralnej jest nierównomierne. Lasy Skarbu
Państwa zarządzane są przez trzy Regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych - RDLP Szczecin,
RDLP Szczecinek, RDLP Piła (niewielki fragment). Obszary Strefy Centralnej zwłaszcza ich
południowa
cześć
odznacza
się
najwyższą
lesistością
w
całym
województwie
zachodniopomorskim (powiat drawski ok. 45 %). Puszcza Drawska jest największym
kompleksem leśnym na Pomorzu Zachodnim, obejmującym obszar położony od Jeziora Lubie
na północy, do ujścia rzeki Drawy do Noteci. Dominuje tu drzewostan sosnowy, z domieszką
brzóz, dębów i buków. Największym pozyskaniem grubizny odznaczają się nadleśnictwa:
Świdwin (90 tys m3), Drawsko (81 tys m3).
7. Obszary chronione na podstawie ustawy o ochronie przyrody
Zgodnie z obowiązującą ustawą o ochronie przyrody z dnia 16.04.2004 r., na obszarze Strefy
Centralnej występują następujące formy ochrony przyrody obejmując: rezerwaty przyrody,
parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki
przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo –
krajobrazowe, ochronę gatunkową roślin, zwierząt i grzybów. System obszarów prawnie
chronionych zajmuje 44,3 % powierzchni opracowania.
Rezerwaty przyrody
Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym,
ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt
i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się
szczególnymi wartościami przyrodniczymi. W obszarze opracowania istnieje 13 rezerwatów
przyrody, których przedmiotem ochrony są m.in. torfowiska, przyroda nieożywiona,
fragmenty lasów, fragmenty krajobrazów.

Mszar koło Starej Dobrzycy

Mszar nad Jeziorem Piaski

Torfowisko Toporzyk
14

Zielone Bagna

Dolina Pięciu Jezior

Brunatna Gleba

Jezioro Prosino

Torfowisko nad Jeziorem Mokrzysław Mały

Jezioro Czarnówek

Sośnica

Źródliskowe Zbocza

Wyspa Sołtyski

Brzozowe Bagno koło Czaplinka
Parki Krajobrazowe
Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze,
historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych
wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Na obszarze Strefy Centralnej utworzono
2 parki krajobrazowe.

Drawski Park Krajobrazowy
[Rozporządzenie Nr 15/2005 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 27 lipca 2005 r.
w sprawie Drawskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 64 poz. 1376)].
Drawski Park Krajobrazowy utworzony został na mocy uchwały Nr XVI/49/79 Wojewódzkiej
Rady Narodowej w Koszalinie z dnia 24 kwietnia 1979 r. w sprawie utworzenia Drawskiego
Parku Krajobrazowego (Dz. 25 Urz. WRN w Koszalinie Nr 6, poz.13 z 1979 r.) Jest najstarszym
i największym parkiem w województwie zachodniopomorskim.
Park obejmuje tereny Pojezierza Drawskiego. Na terenie Parku znajduje się 58 jezior,
z których największe to jezioro Drawsko (powierzchnia1862 ha, głębokości 83 m). Leżąca
pośrodku jeziora wyspa Bielawa jest największą na polskich jeziorach. Najcenniejsze pod
względem przyrodniczym są jeziora lobeliowe charakteryzujące się bardzo czystymi wodami i
występowaniem roślinności reliktowej. Z wzniesień morenowych wypływają źródła licznych
rzek. Szata roślinna Parku jest mocno zróżnicowana. Zachowały się tu naturalne stanowiska
roślinności łąkowej, torfowiskowej, szuwarowej, jeziornej i leśnej z licznymi reliktami
polodowcowymi oraz roślinami chronionymi takimi jak lobelia jeziorna, poryblin jeziorny,
grążel drobny, wiciokrzew pomorski, storczyki, rosiczka okrągłolistna, pośrednia i długolistna.
15
Lasy stanowiące ok. 25% powierzchni Parku to w przewadze buczyna pomorska, buczyna
źródliskowa oraz lasy mieszane z bukiem i dębem - porastające strome zbocza morenowe.
Liczne jeziora, trzcinowiska, bagna i wilgotne łąki są miejscem bytowania wielu gatunków
ptaków, szczególnie wodno-błotnych takich jak perkozy, różne gatunki kaczek, żurawie,
czaple, kormorany, błotniaki stawowe, bieliki. Ssaki reprezentowane są przez m.in.: sarny,
dziki, lisy, a także takie płazy i gady jak padalec, żmija zygzakowata, gniewosz plamisty.
Osobliwością Parku jest ichtiofauna, która z uwagi na obecność różnych typów jezior
charakteryzujących się czystymi wodami reprezentowana jest przez takie gatunki jak sieja,
sielawa, stynka, koza, cetra, miętus. Na terenie parku znajduje się 30 parków wiejskich z
cennymi okazami dendrologicznymi.

Iński Park Krajobrazowy
[Rozporządzenie Nr 14/2005 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 27 lipca 2005 r.
w sprawie Ińskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 64 poz. 1377)]. Sposoby
realizacji celów ochrony, dla których powołano park określa plan ochrony Ińskiego Parku
Krajobrazowego
ustanowiony
Rozporządzeniem
Nr
36/2005
Wojewody
Zachodniopomorskiego z dnia 10 listopada 2005 r. w sprawie planu ochrony Ińskiego Parku
Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 92 poz. 1874). Iński Park Krajobrazowy utworzony
został na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 4 listopada
1981r. w sprawie utworzenia Zespołu Parków Krajobrazowych Ińskiego i Szczecińskiego (Dz.
Urz. WRN w Szczecinie Nr 9, poz. 13). Położony jest w centralnej części Wyżyny Ińskiej. Park
znajduje się w granicach obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000. Dominującym
elementem w krajobrazie parku są wzniesienia morenowe, polodowcowe jeziora, zajmujące
około 6% powierzchni parku, liczne oczka wodne, wąwozy, zatorfione doliny, mokradła
i bagna. Największym jeziorem Parku jest jezioro Ińskie (powierzchnia 596 ha, głębokości 42
m) z porośniętą bukowym lasem wyspą Sołtyski, objętą ochroną rezerwatową. Szata roślinna
jest mocno zróżnicowana. Występuje tu 28 gatunków roślin prawnie chronionych m.in.:
pełnik europejski (gatunek zagrożony wyginięciem), grzybień biały, storczyki, rosiczki,
wawrzynek wilczełyko, pierwiosnka lekarska. Lasy zajmują prawie połowę powierzchni
parku. W północnej części dominują drzewostany mieszane o bogatym składzie
gatunkowym, w południowej - drzewostany bukowe. Teren Parku jest miejscem
występowania licznych gatunków zwierząt m.in.: sarny, dziki i jelenie, żyją w nich również
mniejsze ssaki: zające, piżmaki, borsuki, tchórze, jenoty, gronostaje, łasice. Liczne siedliska
16
wodno - błotne są miejscem bytowania wielu gatunków ptaków m.in.: bielik, kania ruda,
bocian czarny i biały, bąk, kropiatka, gągoł, błotniak stawowy, orlik krzykliwy, zimorodek,
żuraw.
Obszary chronionego krajobrazu
Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się
krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość
zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy
ekologicznych. Na obszarze opracowania występują fragmenty 2 obszary chronionego
krajobrazu.
 OCHK „Okolice Kalisza Pomorskiego” ( Gm. Kalisz Pomorski) - powierzchnia 1580 ha.
Fragment krajobrazu pojeziernego oraz kulturowego. Kompleks krajobrazowo – roślinny o
dużych walorach przyrodniczych, złożony z roślinności leśnej wykształconej na pagórach
czołowo morenowych (z udziałem buczyn) i utworach dennomorenowych, a także roślinności
łąkowej i pastwiskowej, dwóch rynien polodowcowych, jak również synantropijnej
roślinności pól uprawnych. W rejonie obszaru znajdują się dwa jeziora i liczne stawy rybne.
 OCHK „Pojezierze Drawskie” (Gm. Borne Sulinowo, Brzeźno, Czaplinek, Drawsko
Pomorskie, Kalisz Pomorskie, Ostrowice, Połczyn-Zdrój, Szczecinek, Świdwin, Wierzchowo,
Złocieniec - powierzchnia – 68 450 ha. Naturalny i kulturowy krajobraz Pojezierza
Drawskiego oraz fragment Pojezierza Szczecińskiego. Mozaika jezior, łąk, pól i lasów. Teren
jest mocno zróżnicowany pod względem geologiczno – geomorfologicznym. Naturalny
krajobraz polodowcowy z jeziorami, oczkami wodnymi i ekosystemami torfowisk mszarnych
oraz lądowiejącymi zbiornikami wodnymi; teren o dużych deniwelacjach; liczne osobliwości
florystyczne, w tym: rosiczka okrągłolistna, widłak jałowcowaty, wrzosiec bagienny, grążel
żółty, marzanka wonna, grzybienie białe, kruszyna pospolita.
17
Obszary Natura 2000
Obszar Natura 2000 to obszar specjalnej ochrony ptaków (PLB) oraz obszary mające
znaczenie dla Wspólnoty (PLH), utworzone w celu ochrony populacji dziko występujących
ptaków, siedlisk przyrodniczych lub gatunków będących przedmiotem zainteresowania UE.
W obszarze opracowania utworzono: 3 obszary specjalnej ochrony ptaków (PLB) oraz
9 obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty (PLH).
Obszary PLB
1. Ostoja Drawska PLB320019
2. Ostoja Ińska PLB320008
3. Lasy Puszczy nad Drawą PLB320016
Obszary PLH
1. Torfowisko Poradz PLH320065
2. Dorzecze Parsęty PLH320007
3. Dorzecze Regi PLH320049
4. Bystrzyno PLH320061
5. Karsibórz Świdwiński PLH320043
6. Brzeźnicka Węgorza PLH320002
7. Jezioro Lubie i Dolina Drawy PLH320023
8. Pojezierze Ińskie PLH320067
9. Uroczyska Puszczy Drawskiej PLH320046
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe:
Obszary te wyznacza się w celu ochrony cennych fragmentów krajobrazu naturalnego
i kulturowego, dla zachowania jego wartości przyrodniczych, kulturowych i estetycznych.
W Strefie Centralnej występuje jeden ZPK Karsibór.
18