docZałącznik nr 2 - BIP Piechowice
download 
Reklamacja Transkrypt
Załącznik nr 2 - BIP Piechowice
58-500 JELENIA GÓRA ul. WOLNOŚCI 150. tel/fax. 0-75 64 32 099; tel. 502 641 541; e-mail: [email protected] Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu Programu Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Piechowice na lata 2010÷2013 z perspektywą do roku 2018 P-04/ kwiecień 2010 r. Autor: Andrzej Kurpiewski Zatwierdził: Mariusz Szalej Zakład posiada wdroŜony System Zarządzania Jakością Spis treści 1. Streszczenie w języku niespecjalistycznym ......................................................................... 3 2. Informacje wstępne ............................................................................................................ 12 3. Charakterystyka obszaru objętego opracowaniem ............................................................ 14 4. Ocena stanu i funkcjonowania poszczególnych komponentów środowiska ..................... 18 4.1 Powi erzchni a zi emi .................................................................................. 18 4.2 Budowa geol ogi czna i surowce mi neral ne .................................................... 20 4.3 Gl eby i uprawy ....................................................................................... 20 4.4 Wal ory wi zual ne krajobrazu ...................................................................... 21 4.5 Warunki wodne ....................................................................................... 22 4.6 Kl i mat ................................................................................................... 23 4.7 Ocena czystości powi etrza ........................................................................ 24 4.8 Przyroda oŜywi ona .................................................................................. 26 4.9 Ochrona prawna wartości przyrodni czych .................................................... 28 4.10 Kl i mat akustyczny ................................................................................... 29 4.11 Promi eni owani e ...................................................................................... 30 4.12 PowaŜne awari e i zagroŜeni a natural ne ....................................................... 33 5. Informacje o zawartości i głównych celach projektu programu ........................................ 36 5.1 Powi ązani a projektu programu z i nnymi dokumentami .................................. 36 5.2 Prezentacja projektu programu .................................................................. 37 6. Analiza skutków środowiskowych ...................................................................................... 39 6.1 Ocena oddzi aływań .................................................................................. 40 6.2 Przewi dywane skutki real i zacji ustal eń projektu programu dl a poszczegól nych komponentów środowi ska ......................................................................... 42 6.3 Zasi ęg oddzi aływań ................................................................................. 45 7. Ocena rozwiązań projektu programu ................................................................................. 45 7.1 Ocena ustal eń projektu programu w kontekści e cel ów ochrony środowi ska ustanowi onych w i nnych dokumentach ........................................................ 45 7.2 Ocena wewnętrznej spójności projektu programu ochrony środowi ska ............... 47 7.3 Sposób uwzgl ędni eni a probl emów ochrony środowi ska ................................... 49 7.4 Ocena skuteczności ochrony róŜnorodności bi ol ogi cznej ................................. 50 7.5 Ocena skutków real i zacji ustal eń programu dl a form ochrony przyrody i krajobrazu ............................................................................................. 50 7.6 Ocena zmi an w krajobrazi e ....................................................................... 51 7.7 Ocena przewi dywanych oddzi aływań na l udzi w środowi sku ............................ 51 8. Przewidywane oddziaływania na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 ............ 51 9. Tendencje zmian środowiska przy braku realizacji ustaleń projektowanego dokumentu 51 10. Analiza moŜliwości rozwiązań eliminujących lub łagodzących negatywne oddziaływania na środowisko ..................................................................................................................... 52 11. Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji ustaleń projektu programu .............................................................................................................. 53 12. Informacje o dokumentach uwzględnionych przy sporządzaniu prognozy....................... 54 Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 2/55 1 . S t r e s zc ze n i e w j ę z y k u n i e s p e c j a l i s t yc z n y m Opracowanie niniejsze jest oceną oddziaływania na środowisko sporządzoną dla projektu Programu Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Piechowice na lata 2010÷2013 z perspektywą do roku 2018. Dokument prognozy dostarcza niezbędnych informacji ułatwiających konstruktywny przebieg publicznej dyskusji nad projektem Programu oraz powinien być pomocny przy podjęciu przez Radę Miasta ostatecznej decyzji o uchwaleniu Programu. Jego pierwsza, diagnostyczna część zawiera opis istniejącego stanu zagospodarowania terenu oraz charakterystykę podstawowych cech środowiska przyrodniczego na terenie Piechowic. W dalszej części prognozy zostały przeanalizowane moŜliwe skutki środowiskowe, które potencjalnie moŜe powodować realizacja ustaleń Programu. Następnie przeprowadzono analizę zgodności ustaleń projektu Programu z celami ekologicznymi wyraŜonymi w komplementarnych dokumentach, a takŜe w kontekście zasad zrównowaŜonego rozwoju ustalonych na bazie obowiązujących przepisów. P r ognoz a ni e s t anowi pr awa m i ej s c owego. U s t al eni a i wni os k i pr ognoz y ni e m a j ą s k u t k ó w p r a wn yc h . Diagnoza stanu środow iska na obszarze opracow ania Przedmiotowy Program Ochrony Środowiska dotyczy Gminy Miejskiej Piechowice, która połoŜona jest w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego, w dolinach rzeki Kamienna i potoku Kamienna Mała. Gmina obejmuje równieŜ fragmenty Przedgórza i szczytowych partii Karkonoszy, a takŜe wschodnią część Grzbietu Kamienickiego Gór Izerskich. Tworzy ona jednostkę administracyjną - gminę, a równocześnie miasto będące zespołem osadniczym złoŜonym z pięciu głównych układów: Piechowice - Centrum, Piastów, Pakoszów, Górzyniec i Michałowice. Administracyjnie Piechowice naleŜą do powiatu jeleniogórskiego. Według danych aktualnych na dzień 5 lutego 2010 roku, ewidencyjna powierzchnia miasta Piechowice wynosi 4322 ha. W jego obrębie zamieszkuje 6 515 osób. W porównaniu z innymi gminami Dolnego Śląska, gęstość zaludnienia w Piechowicach, która wynosi 151 osób na km 2 , naleŜy do najniŜszych. Wynika to z wyjątkowo duŜego udziału terenów niezurbanizowanych (otwartych) w strukturze zagospodarowania Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 3/55 przestrzennego, który w Piechowicach wynosi ok. 85%. Większość tej przestrzeni zajmują lasy. Cała powierzchnia zalesiona obejmuje 2865 ha gruntów, co stanowi 66,5% obszaru miasta. W strukturze własnościowej dominują lasy państwowe: 2768 ha (96,5%), z czego 2386 ha jest pod zarządem Nadleśnictwa Szklarska Poręba, Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (7 ha), zasobu nieruchomości Skarbu Państwa (12ha), pozostałe (363 ha)– Karkonoskiego Parku Narodowego. Gmina Miejska Piechowice została dość dobrze rozpoznana pod względem florystycznym i faunistycznym. Posiada ona wprawdzie inwentaryzację przyrodniczą sporządzoną 10 lat temu, ale opracowanie ekofizjograficzne wykonane w 2006 roku stanowi uaktualnienie tego dokumentu. Najcenniejsze pod względem przyrodniczym tereny Piechowic związane są z bogatym kompleksem zbiorowisk leśnych i nieleśnych zajmujących Góry Izerskie oraz Karkonosze i ich przedgórze. Obszary te, bardzo waŜne dla utrzymania bioróŜnorodności, stanowią ostoję dla wielu gatunków płazów, ptaków oraz zwierząt bezkręgowych. W związku z tym objęte zostały róŜnymi formami ochrony prawnej: jako park narodowy, rezerwaty przyrody, a ostatnio takŜe obszary specjalnej ochrony i specjalne obszary ochrony w ramach systemu Natura 2000. Podczas inwentaryzacji przyrodniczej wykonanej w 1999 roku dla obszaru miasta (poza terenem Karkonoskiego Parku Narodowego) stwierdzono obecność 20 chronionych gatunków roślin występujących na 128 stanowiskach. Znaleziono wśród nich 15 gatunków podlegających ochronie całkowitej oraz 5 podlegających ochronie częściowej. Zgodnie z wykazem mienia komunalnego, zieleń miejska na terenie Piechowic zajmuje powierzchnię 16,8 ha. Największy areał zajmuje park miejski. Jest to dawny cmentarz ewangelicki zlikwidowany w 1970 roku. Na terenie miasta znajduje się 5 ogrodów działkowych, które są miejscem czynnej rekreacji dla około 1200 mieszkańców miasta. Piechowicka przestrzeń rolnicza odznacza się niezbyt korzystnymi warunkami przyrodniczymi dla produkcji. Przede wszystkim walory glebowe są tu znacznie niŜsze od przeciętnych w kraju. Mało korzystny jest teŜ klimat Kotliny Jeleniogórskiej, charakteryzujący się zwiększoną częstotliwością i wydłuŜonym okresem występowania przymrozków. Notuje się teŜ szczególnie niskie temperatury ekstremalne (silne mrozy). Ogranicza to uprawy bardziej Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 4/55 wraŜliwe, głównie sadownicze i warzywnicze. Odzwierciedleniem tych niesprzyjających uwarunkowań naturalnych jest struktura przestrzeni rolniczej, w której szczególnie wysoki udział mają trwałe uŜytki zielone. Pomimo wyraźnego spadku emisji zanieczyszczeń do powietrza z zakładów przemysłowych, nadal notuje się lokalne przekroczenia wartości dopuszczalnych. Przyczyną tego faktu jest głównie „emisja niska” i komunikacja. Ta ostatnia ma coraz większy udział w globalnej emisji zanieczyszczeń, szczególnie tlenków azotu. Przekroczenia poziomów kryterialnych zanieczyszczeń w powietrzu w odniesieniu do kryterium ochrony zdrowia zanotowano w 2008 r. jedynie na terenie sąsiedniego powiatu (powiat grodzki Jelenia Góra), w Parku Zdrojowym w Cieplicach (stęŜenie średnioroczne pyłu zawieszonego wynosi 108% normy). W wyŜszych połoŜeniach górskich notuje się takŜe przekroczenie stęŜenia ozonu. Mając na uwadze kryteria ustanowione dla ochrony zdrowia, powiat jeleniogórski leŜy w obrębie strefy A, w której zaleca się utrzymanie jakości powietrza w strefie na co najmniej tym samym poziomie. Podstawowym problemem miasta jest niedostatecznie rozwiązana gospodarka ściekowa, chociaŜ budowa oczyszczalni pozwoliła na częściowe jej uporządkowanie. Sieć kanalizacyjna Piechowic obejmuje obecnie tylko najgęściej zaludnione obszary, stąd teŜ efektywność jej wykorzystania jest dość wysoka. Obsługuje ona 3930 osób, co stanowi ok. 60% mieszkańców miasta. Potrzeby w tym zakresie są jednak znacznie większe. Dla osiągnięcia celu Polityki Ekologicznej Państwa sieć kanalizacyjną Piechowic naleŜy rozbudować w ten sposób, aby obsłuŜyła dodatkowo co najmniej 1600 mieszkańców miasta. Dobrze, Ŝe miasto przystąpiło do Spółki Karkonoski System Wodociągów i Kanalizacji, co daje gwarancję, Ŝe do 2015 roku problem ten zostanie rozwiązany. Jednym z problemów ekologicznych na terenie miasta są pojawiające się cyklicznie nielegalne wysypiska, które oddziałują negatywnie na gleby w ich bezpośrednim otoczeniu. Miejscem, które wymaga natychmiastowej interwencji z uwagi na przekroczenia dopuszczalnych zawartości węglowodorów aromatycznych jest w tej grupie nielegalne składowisko gruzu i materiałów budowlanych w pobliŜu Pakoszowa. Do terenów wymagających rekultywacji zaliczono takŜe byłe składowisko odpadów komunalnych przy ulicy Cieplickiej. W rejonie geochemiczne Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Sudetów zauwaŜa się wyraźne, dodatnie anomalie zawartości w podłoŜu naturalnych pierwiastków Strona: 5/55 radioaktywnych. Efektem tego jest podwyŜszona emanacja radonu, który często gromadzi się w pomieszczeniach znajdujących się na parterach budynków. Prowadzone od 1985 badania stęŜeń radonu w pomieszczeniach mieszkalnych między innymi w Piechowicach wykazały, Ŝe wartości stęŜeń zawierają się w bardzo szerokich granicach, od kilku do tysiąca Bekereli (Bq) na m 3 . Do niedawna obowiązująca norma dopuszczała 400 Bq/m 3 . Największe wartości stwierdzono na parterach w starych, niepodpiwniczonych budynkach. NiezagroŜone radonem są natomiast mieszkania w budynkach podpiwniczonych oraz w blokach. Radon moŜe takŜe gromadzić się w wodach podziemnych. Wody ujmowane do sieci wodociągowej w Piechowicach są monitorowane radiologicznie od 1995 roku. Badania wykazywały stęŜenia radonu w wodzie ujmowanej w Górzyńcu w granicach 1÷6 Bq/l. Znacznie wyŜsze stęŜenia radonu notowano na ujęciu „ŚnieŜne Kotły”. Mierzono tutaj bowiem wartości z przedziału 71÷101 Bq/l. Ustalenie dopuszczalnej wartości stęŜenia radonu w wodzie wodociągowej nie regulują polskie normy. Dyrektywa Unijna rekomenduje wartość 100 Bq/l. JeŜeli w wodzie pitnej stwierdzi się przekroczenie rekomendowanego stęŜenia radonu, wody takie naleŜy objąć systematyczną kontrolą, a w razie konieczności poddać je procesowi uzdatniania. StęŜenie radonu w wodzie wodociągowej nie powinno przekraczać wartości 1000 Bq/l. O c e n a p o t e n c j a l n yc h s k u t k ó w r e a l i z a c j i u s t a l e ń p r o j e k t u p r o g r a m u d l a środow iska Rozpatrywany w niniejszej prognozie Program ochrony środowiska pozwala na kontynuację zadań zmierzających do poprawy stanu środowiska naturalnego na terenie Piechowicw latach 2010-2018. Program posiada strukturę sektorową - kaŜdy z komponentów środowiska (woda, powietrze, hałas ...) jest tu traktowany osobno, oraz hierarchiczną – cztery poziomy, - od wskazań celów najbardziej ogólnych (cel nadrzędny, 12 celów strategicznych i 24 operacyjnych) do bardzo konkretnych 16 zadań własnych i 11 zadań koordynowanych. KaŜdy z sektorów określa cele i kierunki działań oraz listę zadań proekologicznych. Celem priorytetowym dla Miasta jest u p o r z ą d k o w a n i e g o s p o d a r k i ś c i e k o w e j tak, aby w roku 2015 zostały osiągnięte wskaźniki wymagane w Polityce Ekologicznej Państwa. W Piechowicach, osiągnięcie tego celu nie jest zagroŜone. Zadania związane z uporządkowaniem gospodarki wodnościekowej Miasto powierzyło spółce Karkonoski System Wodociągów i Kanalizacji, której jest udziałowcem. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 6/55 Ponadto, w przedmiotowym programie ochrony środowiska zaleca się promowanie działań mających na celu ograniczenie wykorzystania powierzchni ziemi w sposób niezgodny z jej walorami przyrodniczymi. Priorytet ten został zapisany w formie zaleceń dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego sporządzanych na terenie miasta. Nakłady na realizację zadań proekologicznych przewidzianych w programie na lata 2010÷2014 oszacowano w wysokości 14 234,6 mln. złotych. Kwota ta jest mniej więcej równo rozłoŜona – na kaŜdy rok przypada około 3÷4 mln. złotych. Większość tych wydatków jest juŜ uwzględniona w BudŜecie Miasta oraz w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym. Realizacja pozostałych wynika z potrzeby wykonania obowiązków ustawowych. Na zadania te przewidziano łącznie 337 tys. złotych. Zadania Programu moŜna podzielić na dwie grupy: inwestycyjne i organizacyjne. Te pierwsze słuŜą z reguły poprawie warunków Ŝycia społeczności powiatu, między innymi poprzez poprawę stanu pewnych komponentów środowiska (hydrosfera, atmosfera, litosfera czy klimat akustyczny) ale niestety, często kosztem innych komponentów środowiska, takich jak biosfera, krajobraz czy kosztem otwartej przestrzeni. Z uwagi na swój cel są one z reguły wysoce akceptowane przez ogół społeczeństwa. Działania organizacyjne skierowane są głównie na ochronę bioróŜnorodności poprzez lepsze zarządzanie, edukację ekologiczną oraz prace badawcze. Ich akceptacja społeczna jest mniejsza zwłaszcza, Ŝe często ograniczają one działania inwestycyjne (np. ograniczenia przestrzenne wynikające z potrzeby ochrony walorów przyrodniczych). Niezmiernie waŜną rolę w ochronie środowiska odgrywają zadania z zakresu zarządzania środowiskiem, edukacji ekologicznej i komunikacji społecznej. Celom tym w Programie poświęcone jest co trzecie działanie. PoniŜej omówiono przewidywane skutki środowiskowe kaŜdego z zadań w zakresie ochrony środowiska planowanych na lata 2010÷2014. 1 Edukacja ekologiczna, a w szczególności: wspieranie finansowe działań słuŜących podnoszeniu świadomości ekologicznej mieszkańców realizowanych przez placówki oświatowe, kulturalne, organizacje pozarządowe i podmioty gospodarcze, działalność informacyjna na tematy ekologiczne, współpraca z międzygminnymi ośrodkami prowadzącymi edukację ekologiczną. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 7/55 Skuteczność podjętych działań proekologicznych jest uzaleŜniona między innymi od wdroŜenia odpowiednich instrumentów finansowych, właściwej kontroli i nadzoru nad jednostkami odpowiedzialnymi za realizację tych zadań a takŜe wykonanie działań zgodnie z określonymi terminami. Dopiero potem jest celowym i potrzebnym przeprowadzenie szeroko zakrojonej akcji edukacyjno–informacyjnej wśród społeczeństwa. Będzie ona skuteczna tylko wtedy, gdy cały system ochrony środowiska będzie działał sprawnie. Dla przykładu, więcej szkody niŜ poŜytku przyniosą działania edukacyjne dotyczące segregacji odpadów jeśli jednocześnie nie zagwarantuje się odpowiedniej ilości pojemników na wysegregowane odpady lub jeśli gospodarka tymi odpadami będzie prowadzona niewłaściwie. Tak więc, jednym z podstawowych warunków pomyślnej realizacji programu ochrony środowiska jest prowadzenie edukacji ekologicznej równolegle z innymi działaniami inwestycyjnymi i organizacyjnymi. Tylko wtedy przyniesie ona wymierny, pozytywny efekt ekologiczny. Dotychczasowe działania w zakresie edukacji ekologicznej koncentrują się na edukacji szkolnej. DuŜe zaangaŜowanie w tym temacie wykazuje takŜe bardziej światła część społeczności, uczestnicząca w róŜnego rodzaju akcjach edukacyjnych oraz w pracach pozarządowych organizacji ekologicznych. NaleŜy jednak dotrzeć do ludzi wykazujących bierną postawę proekologiczną, gdyŜ stanowią oni znaczny odsetek mieszkańców miasta. MoŜna w tym celu bardziej intensywnie niŜ dotychczas wykorzystać środki masowego przekazu, zwłaszcza te lokalne. Właściwie realizowane przedsięwzięcia edukacyjne oraz, co naleŜy podkreślić kolejny juŜ raz, sprawnie działający system ochrony środowiska przyczynią się docelowo do ograniczania negatywnych skutków oddziaływania na środowisko. 2. Ochrona walorów przyrodniczych, w szczególności poprzez następujące zadania zapisane w Programie: aktualizacja inwentaryzacji przyrodniczej miasta, objęcie ochroną prawną obiektów i obszarów o wysokich walorach przyrodniczych, utrzymanie zieleni w mieście, realizacja programów ochrony przyrody na obszarze lasów komunalnych oraz współdziałanie z podobnymi programami prowadzonymi przez Nadleśnictwa w Szklarskiej Porębie i w Karkonoskim Parku Narodowym Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 8/55 Realizacja tych zadań nie spowoduje negatywnych skutków środowiskowych. W Programie wspierane są działania zmierzające do wzrostu róŜnorodności biologicznej. 3. Ochrona gleb i powierzchni ziemi, w szczególności poprzez następujące zadania zapisane w Programie: prowadzenie kontroli stopnia zanieczyszczenia środowiska wodnoglebowego w sąsiedztwie nieczynnego składowiska odpadów przy ulicy Cieplickiej, systematyczna likwidacja dzikich składowisk śmieci i gruzu, prowadzenie okresowych koordynowane), upowszechnianie koordynowane). kodeksu badań jakości dobrych gleby praktyk i ziemi (zadanie rolniczych (zadanie Są to działanie, które nie mogą przynieść negatywnych skutków środowiskowych. Prowadzenie badań jakości gleby pozwoli na rozpoznanie przyczyn ew. zanieczyszczeń oraz zaplanowaniu działań mających na celu uzyskanie wymaganych standardów i przywrócenie pełnej ich uŜyteczności dla celów społecznych lub przyrodniczych. Działaniem technicznym w tym zakresie jest rekultywacja terenów zdegradowanych nielegalnym składowaniem odpadów. 4. Ochrona przed hałasem poprzez: systematyczne podnoszenie jakości nawierzchni dróg gminnych, budowę ścieŜek samochodowego, rowerowych jako alternatywy dla ruchu likwidację istniejących uciąŜliwości hałasów instalacyjnych (zadanie koordynowane), ocenę stanu klimatu akustycznego przy drogach nie będących pod zarządem miasta (zadanie koordynowane), Realizacja pierwszego z wymienionych zadań pozwoli przyczynić się do poprawy klimatu akustycznego miasta poprzez ograniczenie zakłóceń wibroakustycznych spowodowanych nienaleŜytą nawierzchnią dróg. W drugim przypadku stwarza się alternatywę dla ruchu samochodów. Efekty tych zadań nie spowodują istotnej poprawy warunków akustycznych przy Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 9/55 głównych ulicach miasta, ale są niezbędne chociaŜby dla niepogarszania klimatu akustycznego Nie przewiduje się znaczących skutków środowiskowych spowodowanych budową ścieŜek rowerowych, jako Ŝe będą one prowadzone juŜ istniejącymi drogami rolniczymi i leśnymi. Działania Miasta w zakresie ograniczenia hałasów instalacyjnych (przemysłowych) mają charakter regulacyjny i są skoordynowane z działaniami Starostwa Powiatowego i z planami WIOŚ we Wrocławiu. 5. Zapobieganie powaŜnym awariom i zagroŜeniom naturalnym oraz ich skutkom poprzez: tworzenie zintegrowanych polsko- czeskich struktur współpracy w zakresie zapobiegania i usuwania skutków klęsk Ŝywiołowych w pasie transgranicznym, szkolenia i ćwiczenia gminnych słuŜb reagowania kryzysowego, budowę systemu Jeleniogórskiego koordynowane), ostrzegania i alarmowania ludności Powiatu przed katastrofami naturalnymi (zadanie zadania wynikające ze „Studium ochrony przed powodzią zlewni górnego” Bobru (zadanie koordynowane). Działania planowane w tej grupie zadań mają charakter prewencyjny i przyniosą następujące efekty: - zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego w dolinach Kamiennej i Małej Kamiennej, - zorganizowanie sprawnego systemu prewencji i przeciwdziałania w sytuacjach nadzwyczajnych zagroŜeń, - doskonalenie współpracy na szczeblu lokalnym i ponadlokalnym, zapewnienie prawidłowego postępowania poawaryjnego oraz umiejętność analizy, - zwiększenie bezpieczeństwa ludności miasta. 6. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń termomodernizację budynków. do powietrza poprzez Termomodernizacja prowadzona zarówno w skali indywidualnego odbiorcy, jak i zakładów pozwala na zmniejszenie strat cieplnych Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 10/55 w budynkach i efektywne wykorzystywanie ciepła, a w efekcie redukcję emisji ze źródeł dostarczających energię cieplną. 7. Ochrona wód poprzez następujące zadania własne zapisane w projekcie programu: budowa sieci wodno-kanalizacyjnej w Piechowicach, poprawa systemu odprowadzania i oczyszczania wód opadowych, a takŜe poprzez realizację zadań spółki „Karkonoski Wodociągów i Kanalizacji”, które są koordynowane przez Miasto: System poprawa zaopatrzenia w wodę do spoŜycia, likwidacja istniejących uciąŜliwości hałasów instalacyjnych. Skutki tych przedsięwzięć, poza oczywistymi korzyściami w zakresie poprawy czystości wód powierzchniowych i podziemnych, będą niewielkie, poniewaŜ w planowane elementy infrastruktury liniowej poprowadzą terenami zabudowanymi, wzdłuŜ istniejących ciągów komunikacyjnych. 8. Działania o charakterze systemowym: koordynacja działań w zakresie ochrony środowiska, opracowanie aktualizacji gminnego planu gospodarki odpadami, opracowanie aktualizacji programu ochrony środowiska Piechowic. Plan gospodarki odpadami oraz Program ochrony środowiska dla gminy miejskiej Piechowice na lata 2014-2017, uwzględniające uaktualnione realia oraz wnioski z monitoringu i sprawozdań pozwoli na kontynuację działań zmierzających do poprawy stanu środowiska na terenie miasta. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 11/55 2 . I n fo r m a c j e w s t ę p n e Podstawą formalną do realizacji niniejszego opracowania jest umowa nr 1/49/2009 zawarta w dniu 17 listopada 2009 r. z Gminą Miejską Piechowice. § Oceny ekologiczne są waŜnym narzędziem dla włączenia aspektów ekologicznych do procesu przygotowania i przyjmowania planów i programów, które mogą mieć znaczący wpływ na środowisko. Artykuł 51 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227) , wprowadza obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko. Jest ona jednym z elementów postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, któremu podlegają dokumenty strategiczne (między innymi programy „wyznaczające ramy dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko”). Dokumentami takimi są takŜe programy ochrony środowiska. Wymagania, jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dla projektów dokumentów strategicznych zawiera art. 51 ust. 2 powołanej wyŜej ustawy. Zakres niniejszego dokumentu został dopasowany do tych wymagań w następujący sposób: Podstawa Wymóg ustawy Miejsce w prognozie Art. 51 pkt 2 ust.1a prognoza zawiera informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami punkt 5 prognozy Art. 51 pkt 2 ust.1b prognoza zawiera informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, punkt 2 oraz punkt 6.2 Art. 51 pkt 2 ust.1c prognoza zawiera propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania punkt 11 prognozy Art. 51 pkt 2 ust.1d prognoza zawiera informacje o moŜliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko punkt 6.3 prognozy Art. 51 pkt 2 ust.1e prognoza zawiera streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym punkt 1 prognozy Art. 51 pkt 2 ust. 2a prognoza określa, analizuje i ocenia istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu punkt 4 oraz 9 prognozy Art. 51 pkt 2 ust. 2b prognoza określa, analizuje i ocenia stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem uwzględniono w 4 punkcie prognozy Art. 51 pkt 2 ust 2c prognoza określa, analizuje i ocenia istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody punkt 7.3 prognozy Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 12/55 Miejsce w prognozie Podstawa Wymóg ustawy Art. 51 pkt 2 ust. 2d prognoza określa, analizuje i ocenia cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu punkt 7.1 prognozy Art. 51 pkt 2 ust. 2e prognoza określa, analizuje i ocenia przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a takŜe na środowisko ... punkt 6.1 prognozy Art. 51 pkt 2 ust. 2e prognoza określa, analizuje i ocenia przewidywane znaczące oddziaływania (...), a w szczególności na: punkt 7,4 - róŜnorodność biologiczną punkt 7.7 - ludzi - zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne punkt 6 punkt 7.6 - krajobraz z uwzględnieniem zaleŜności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy Art. 51 pkt 2 ust. 3a rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru punkt 10 Art. 51 pkt 2 ust. 3b biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru – rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy punkt 8 Informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy Prace nad p r o g n o z ą rozpoczęte zostały zaraz po zakończeniu etapu przygotowania projektu Programu, lecz jeszcze przed ostatecznym sformułowaniem treści tego dokumentu i przyjęciem go przez Radę Miasta. Pozwoli to na ewentualne uwzględnienie w Programie wniosków z prognozy w celu optymalizacji jego zapisów z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia ludzi. Punktem wyjściowym do prognozowania przyszłych potencjalnych zmian jest znajomość aktualnych warunków środowiskowych na terenie opracowania. Cel ten realizuje się stosując metodę opisu stanu środowiska. Podstawowym źródłem tych informacji jest sam dokument, którego dotyczy niniejsza prognoza. Diagnoza stanu środowiska na terenie opracowania jest bowiem jednym z głównych zadań programów ochrony środowiska. Dane zawarte w Programie zostały opracowane w oparciu o moŜliwie najbardziej podstawowe (wtórne - tylko po sprawdzeniu ich wiarygodności) materiały źródłowe, do których zaliczają się np. wyniki monitoringu poszczególnych komponentów środowiska publikowane w komunikatach i raportach Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 13/55 Środowiska, plany ochrony, aktualne ewidencje, sprawozdania z badań, inwentaryzacje oraz inne dokumenty, które wymieniono w wykazie literatury. Prawdopodobne oddziaływania na środowisko wynikłe z konsekwencji realizacji Programu określono stosując tzw. prognozowanie eksperckie, oparte na wiedzy i doświadczeniu autora prognozy. Polega ono takŜe na zbieraniu opinii wielu specjalistów na konkretny temat (między innymi od autorów Programu), na podstawie których ocenia się, w jaki sposób środowisko zareaguje na konkretne wpływy i jaka będzie wielkość i znaczenie skutków. Wyniki prognozy skonstruowano bazując na porównaniu ocen jakości środowiska w obrębie przestrzeni objętej opracowaniem dla stanu aktualnego oraz prognozowanego. Ilekroć w niniejszej prognozie jest mowa o: 1. przedmiotowym dokumencie - naleŜy przez to rozumieć Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Piechowice, dla którego sporządzana jest niniejsza prognoza 2. terenie (obszarze) opracowania– naleŜy przez to rozumieć obszar opisany w punkcie 3. prognozy, którego dotyczy przedmiotowy dokument, 3. rejonie opracowania – naleŜy przez to rozumieć obszar objęty ustaleniami Programu (teren opracowania) wraz z obszarami pozostającymi w zasięgu oddziaływania jego ustaleń lub teŜ oddziaływującymi na ten obszar. 3 . C h a r a k t e r y s t y k a o b s z a r u o b j ę t e g o o p r a c owa n i e m Zakres terytorialny prognozy Przedmiotowy Program Ochrony Środowiska dotyczy Gminy Miejskiej Piechowice, która połoŜona jest w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego, w dolinach rzeki Kamienna i potoku Kamienna Mała. Gmina obejmuje równieŜ fragmenty Przedgórza i szczytowych partii Karkonoszy, a takŜe wschodnią część Grzbietu Kamienickiego Gór Izerskich. Tworzy ona jednostkę administracyjną - gminę, a równocześnie miasto - będące zespołem osadniczym złoŜonym z pięciu głównych układów: Piechowice - Centrum, Piastów, Pakoszów, Górzyniec i Michałowice. Administracyjnie Piechowice naleŜą do powiatu jeleniogórskiego. Od zachodu do Piechowic przylega miasto Szklarska Poręba, od północy i północnegozachodu – gmina Stara Kamienica, od wschodu – miasto Jelenia Góra. a jego południowa granica sięga Republiki Czeskiej. Według danych aktualnych na dzień 5 lutego 2010 roku, ewidencyjna powierzchnia miasta Piechowice wynosi 4322 ha. W jego obrębie zamieszkuje 6 515 osób. Gęstość zaludnienia w Piechowicach wynosi 151 osób na km 2 . Przyrost naturalny jest ujemny i wynosi -3,4 w przeliczeniu na tysiąc mieszkańców. W porównaniu z innymi gminami Dolnego Śląska, gęstość zaludnienia w Piechowicach naleŜy do najniŜszych. Wynika to z wyjątkowo duŜego udziału terenów niezurbanizowanych (otwartych) w Piechowicach wynosi ok. 85%. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L w strukturze zagospodarowania przestrzennego, Strona: który 14/55 Struktura wykorzystania gruntów Według ewidencji wykorzystania gruntów na dzień 4 lipca 2008 roku, uzyskanej w Starostwie Powiatowym [Zestawienie klasouŜytków w gminie] struktura uŜytkowania gruntów w gminie przedstawia się następująco: UŜytki rolne (R) zajmują 934,1 ha, co stanowi 21,6 % pow. ogólnej obszaru gminy, Grunty pod lasami (Ls) – 2736,9 ha, to jest 64,3% pow. gminy, Grunty zadrzewione i zakrzaczone (Lz) – 135,8 ha, to jest 3,1% pow. gminy, Grunty pod wodami (W) – 42,5 ha– 1,0% pow. gminy, Tereny zabudowane i zurbanizowane (B) – 402,0 ha, to jest 9,3% powierzchni gminy w tym: • • tereny mieszkaniowe: 95,6 ha, co stanowi 23,8% pow. zurbanizowanej, • tereny przemysłowe: 55,7 ha – 13,9% pow. zurbanizowanej, • tereny rekreacyjne i wypoczynkowe: 43,2 ha – 10,8% pow. zurbanizowanej, • inne tereny zabudowane: 16,6 ha – 4,1% pow. zurbanizowanej, • grunty rolne, zabudowane 18,7 ha- 4,6%pow.zurbanizowanej; • tereny niezabudowane – 48,2 ha – 12,0% pow. zurbanizowanej, • tereny kopalniane: 6,8 ha- 1,7% pow. zurbanizowanej, • drogi: 92,1 ha, to jest 22,9% powierzchni zurbanizowanej, • tereny kolejowe: 25,1 ha, co stanowi 6,2% pow. zurbanizowanej. Tereny róŜne zajmują (X) – 5,5 ha. Przestrzeń gminy jest zdominowana przez tereny leśne oraz uŜytki rolne, które łącznie zajmują ok. 85% powierzchni ogólnej. Tereny zurbanizowane zajmują łącznie nieco ponad 9% powierzchni gminy. Wśród terenów zabudowanych największy procent zajmują tereny komunikacyjne (drogi i koleje). Niewiele mniej jest terenów mieszkaniowych. B W R Ls Na tle powiatu jeleniogórskiego Piechowice wyróŜniają się statystycznie, duŜym wskaźnikiem lesistości, niewielką powierzchnią gruntów wykorzystywanych do produkcji rolnej, mniejszą koncentracją podmiotów gospodarczych oraz stosunkowo dobrze rozwiniętą bazą turystyczną Obsługa komunikacyjna Piechowice połoŜone są przy waŜnym szlaku tranzytowym w ciągu drogi krajowej nr 3 prowadzącej z Jakuszyc do Świnoujścia, oraz przy drodze wojewódzkiej nr 366 prowadzącej do Kowar i Karpacza. Droga krajowa, która w obrębie gminy ma długość 11,4 km omija centrum miasta obciąŜona jest ruchem rzędu 300 pojazdów na godzinę przy 10% udziale pojazdów cięŜkich. Droga do Kowar prowadzi ulicą śymierskiego o długości 3,9 km pełni takŜe funkcję ulicy zbiorczej, obsługującej ruch lokalny i docelowy. Podstawową sieć drogową Piechowic uzupełniają ją dwie drogi powiatowe; nr 2649D do Michałowic (5,6 km) i 2763D przez Pakoszów i Piastów (4,4 km). Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 15/55 Przez miasto prowadzi linia kolejowa o znaczeniu lokalnym z Jeleniej Góry w kierunku Szklarskiej Poręby. W obsłudze komunikacyjnej miasta kolej nie odgrywa dotychczas istotnej roli ( jako uzupełnienie transportu publicznego ), chociaŜ mógłby potencjalnie stanowić waŜny przyczynek usprawniający obsługę komunikacyjną regionu. Planuje się reaktywację linii kolejowej Harrachov – Szklarska Poręba – Piechowice - Jelenia Góra – Mysłakowice - Karpacz jako części tzw. kolei okręŜnej „Regiotram“ [Studium wykonalności Regiotram]. Gospodarka wodno-ściekowa W dniu 18 sierpnia 2005 roku gminy: Kowary, Mysłakowice, Podgórzyn i Szklarska Poręba wraz ze Związkiem Gmin Karkonoskich utworzyły spółkę „Karkonoski System Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.” z siedzibą w Bukowcu. W marcu 2008 roku do Spółki dołączyła Gmina Miejska Piechowice (Uchwała Nr189/XXXI/08 RM Piechowice z dn. 14 listopada 2008 r.). Celem spółki jest poprawa stanu środowiska naturalnego, czystości wód i gleby oraz dostosowanie gospodarki wodno-ściekowej gmin Związku do wymagań Polski i Unii Europejskiej. Cel ten będzie realizowany poprzez wyposaŜenie gmin wchodzących w skład Spółki w odpowiednią infrastrukturę techniczną umoŜliwiającą odbiór i oczyszczenie ścieków komunalnych oraz dostarczenie mieszkańcom tych gmin wody do picia o jakości odpowiadającej polskim i europejskim standardom. Inwestycja przebiegać będzie w dwóch etapach: I etap lata 2007-2010, II etap lata 2009-2014. Piechowice zaopatrywane są w wodę ujmowaną na potoku Kamienna Mała, powyŜej granicy miasta (na terenie gminy Stara Kamienica). Woda z ujęcia w Górzyńcu poddawana jest uzdatnianiu w zakładzie wybudowanym w 2003 roku. Ujmowana tu woda stanowi główne źródło zaopatrzenia dla Piechowic, a takŜe części Jeleniej Góry. Układ wodociągowy dosilany jest ujęciem wód powierzchniowych pod ŚnieŜnymi Kotłami. Sieć wodociągowa w Piechowicach ma długość około 53 km, z czego 45 km to sieci wodociągowe rozdzielcze, a około 8 km to sieci magistralne. Do sieci wodociągowej podłączonych jest około 80 % mieszkańców. Obecnie sieci wodociągowe ujęć „ŚnieŜne Kotły” i „Kamienna Mała” są zgrupowane w odrębne systemy wodociągowe. Sieci wodociągowe współpracujące z ujęciem „ŚnieŜne Kotły” charakteryzują się duŜą awaryjnością, co wynika z jej wieku – sieć była budowana na początku lat 30-tych ubiegłego wieku. Z kolei system wodociągowy współpracujący z ujęciem „Kamienna Mała” pochodzi z końca lat 20 i początku lat 30 XX wieku (stara cześć wodociągowa) i lat osiemdziesiątych. RównieŜ ten system odznacza się wysoką awaryjnością. Pilnej modernizacji i wymiany, ze względu na długi okres eksploatacji dochodzący w niektórych odcinkach do 70 lat i jej znaczne zuŜycie techniczne, wymaga około 18 km sieci. W celu umoŜliwienia korzystania z wodociągu komunalnego gospodarstwom domowym połoŜonym na osiedlu Piastów, niezbędnym staje się budowa około 5 km sieci wodociągowej wraz z przepompowniami. Miasto Piechowice wyposaŜone jest w miejską oczyszczalnię ścieków o przepustowości 1500 m 3 /dobę wybudowaną w latach 1995-1998, z moŜliwością jej rozbudowy do 3000 m 3 /dobę. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 16/55 Budowa oczyszczalni pozwoliła na częściowe uporządkowanie gospodarki ściekowej gminy. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna. W zakresie odprowadzania oczyszczonych ścieków poprzez wylot brzegowy w km 12+500rzeki Kamiennej obowiązuje aktualnie „Decyzja pozwolenia wodnoprawnego” nr OŚR.IV-6223/9/04 z dnia 06 kwietnia 2004 roku, której waŜność upływa z dniem 31.12.2015 roku. Ścieki komunalne odprowadzane do rzeki Kamiennej z oczyszczalni w Piechowicach spełniają wymogi Dyrektywy Rady numer 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych, a takŜe warunki Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie naleŜy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984 z późn. zm.). Według stanu na dzień 31 XII 2009 r. system kanalizacji sanitarnej obejmował około 60% mieszkańców gminy miejskiej Piechowice (około 3 930 osób, z których 443 jest obsługiwanych przez tabor ascenizacyjny). Systemem kanalizacyjnym objęto lewobrzeŜną i prawobrzeŜną część miasta wzdłuŜ rzeki Kamiennej od oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w Piechowicach Dolnych do ujścia Małej Kamiennej. Na koniec 2009 roku system kanalizacyjny w Piechowicach opierał się na kolektorach sanitarnych, których łączna długość wynosi 21,7 km, w tym 21,5 km sieci grawitacyjnej. W roku 2009 miejska sieć kanalizacyjna wydłuŜyła się o 1076,2 m kolektora wybudowanego w ulicy 1. Maja i cz. ul. Zawadzkiego oraz 192,2 m. kolektora w ul. Norwida. Na terenach nie objętych zbiorczym systemem kanalizacyjnym, ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych i okresowo wywoŜone wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni w Piechowicach lub trafiają w sposób niekontrolowany do ziemi i cieków. Gospodarka odpadami Jedyna czynna instalacja do odzysku lub unieszkodliwiania typowych odpadów komunalnych na terenie powiatu znajduje się w Karkonoskim Centrum Gospodarki Odpadami w Ścięgnach-Kostrzycy (z wykorzystaniem odzysku odpadów metodą kompostowania i składowanie). Składowisko odpadów komunalnych w Ścięgnach – Kostrzycy zlokalizowane jest na terenie dwóch gmin tj. Podgórzyn i Mysłakowice. Jest ono eksploatowane od 1975 roku. W latach od 1992 do czerwca 2001 roku poddawane było ono gruntownej modernizacji. W roku 2003 na terenie składowiska odpadów komunalnych została zakończona budowa Zakładu Utylizacji Odpadów. Równocześnie wprowadzony został system selektywnej zbiórki odpadów zwany segregacją „u źródeł”. W wyznaczonych miejscach tzw. „gniazdach” ustawione są 4 pojemniki na wyselekcjonowane odpady. Pojemniki opróŜniane są przez specjalistyczny samochód w miejscach ich ustawienia i następnie przewoŜone do Zakładu Utylizacji Odpadów, gdzie na linii sortowniczej następuje ich szczegółowe rozdzielenie oraz prasowanie i belowanie. Selektywnie zebrane odpady szklane, tworzywa sztuczne, metale i makulatura gromadzone są w wydzielonych boksach i wywoŜone do odbiorcy, gdzie są przetwarzane i ponownie wykorzystane. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 17/55 W ramach projektu ekologicznego zagospodarowania składowiska przewidziano budowę i eksploatację 4 sektorów składowania odpadów, które będą sukcesywnie wykonywane i zapełnianie. Aktualnie eksploatowane są dwa sektory o łącznej kubaturze 492,94 tys. m 3 . Docelowa pojemność składowiska po rozbudowie sektora 3 i 4 wynosi 941,86 tys. m 3 . Przewidywany czas eksploatacji wysypiska 30-40 lat. 4 . O c e n a s t a n u i f u n k c j o n owa n i a p o s zc ze g ó l n ych ko m p o n e n t ó w ś r o d o w i s k a 4.1 Powierzchnia ziemi Rzeźba terenu Obszar miasta obejmuje fragment Karkonoszy, wraz z ich głównym grzbietem, dno Kotliny Jeleniogórskiej oraz niewielki fragment Grzbietów Kamienickiego i Wysokiego Gór Izerskich (rejon Górzyńca i Piastowa). Południowe granice Piechowic sięgają aŜ po Główny Grzbiet Karkonoszy. W obrębie gminy wznosi się on na wysokość 1400 ÷ 1500 m n.p.m. i obejmuje kulminacje Wielkiego Szyszaka (1509 m n.p.m.), Łabskiego Szczytu (1469 m n.p.m.) i Śmielca (1423 m n.p.m.). Stoki Głównego Grzbietu Karkonoszy opadają na północ ku obniŜeniu zwanym Karkonoskim Padołem Śródgórskim, a następnie wznoszą się ponownie tworząc Pogórze Karkonoszy osiągające kulminacje w Drewniaku (672 m n.p.m.), Piechowickiej Górze (605 m n.p.m.), Młynniku (689 m n.p.m.), Płoszczaniu (747 m n.p.m.), Sobieszu (633 m n.p.m.), i najwyŜszym szczycie w tej części Pogórza – Grzybowcu (751 m n.p.m.). Północno zachodnią granicę Karkonoszy i zachodnią granicę Pogórza wyznacza dolina Kamiennej, która oddziela ten region od Gór Izerskich. Granicę północną stanowi natomiast wyraźna krawędź morfologiczna ciągnąca się od przełomu Kamiennej do Kotliny Jeleniogórskiej w kierunku Jeleniej Góry i dalej na wschód. Dno Kotliny Jeleniogórskiej, w części objętej granicami gminy cechuje się monotonną, równinną rzeźbą i wysokościami w granicach 350 ÷ 380 m n.p.m. Wysoki Grzbiet Gór Izerskich w obrębie Piechowic obniŜa się od Czarnej Góry (965 m n.p.m.), poprzez Zakręt Śmierci (804 m n.p.m.) do Zbójeckich Skał (686 m n.p.m.) i dalej grzędą z licznymi wychodniami hornfelsów schodzi do doliny Kamiennej. Jego ostatnią kulminacją jest Góra Piaskowa (475 m n.p.m.) połoŜona w widłach rzeki Kamiennej i potoku Kamienna Mała. Grzbiet Kamienicki osiąga na terenie gminy swoją kulminację w górze Ciemniak (703 m n.p.m.), na którego północno- wschodnim zboczu istnieją malownicze Bobrowe Skały. Centralną osią morfologiczną miasta jest dolina rzeki Kamiennej. W Górzyńcu osią taką jest ponadto dolina Małej Kamiennej. W karkonoskiej części miasta występują liczne, wąskie i głęboko wcięte w podłoŜe doliny mniejszych cieków górskich, będących dopływami Kamiennej. Występujące na terenie opracowania liczne skałki są jednym z rezultatów selektywnego i głębokiego wietrzenia granitu Występują one zarówno w strefie wierzchołków wzniesień, Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 18/55 w obrębie wierzchowiny Karkonoszy, jak teŜ na zboczach górskich. Najbardziej charakterystycznym elementem rzeźby na obszarze Piechowic są ŚnieŜne Kotły. Są to dwa polodowcowe kotły wcinające się w zachodnie zbocze Wielkiego Szyszaka i północno- zachodnie zbocze Łabskiego Szczytu [S TAFFA 1993]. Dno kotłów z dwoma polodowcowymi stawkami leŜy na wysokości 1175÷1240m, a górna ich krawędź sięga 1480m n.p.m. Rozdzielone skalistą grzędą i porozcinane Ŝlebami stanowią jeden z najpiękniejszych widokowo fragmentów Karkonoszy. Ale ponadto, są takŜe najciekawszym botanicznie rejonem Karkonoszy – występuje tu wiele unikatowych zespołów roślinności. Charakteryzują się teŜ najbogatszą w Karkonoszach fauną [S TAFFA 1993]. Granity odsłaniające się w formie wychodni lub ostańców w licznych miejscach na stokach wzgórz często urozmaicone są formami kociołków wietrzeniowych. Szczególnie malownicze formy przyjmują one na górze Drewniak i jej północno- zachodnim wierzchołku, zwanym „Złotym Widokiem”. Wychodnie te zostały objęte ochroną w formie pomnika przyrody nieoŜywionej „Złoty Widok”. Szczególną formą ukształtowaną w wyniku działalności człowieka są dawne mury pasterskie, ułoŜone z rumoszu skalnego zbieranego z oczyszczanych łąk i układanych na ich skraju (Górzyniec, Michałowice). Tereny zdegradowane Problemem ekologicznym na terenie miasta są pojawiające się cyklicznie nielegalne wysypiska, które oddziałują negatywnie na gleby w ich bezpośrednim otoczeniu. W kilku przypadkach wiąŜe się to z przekroczeniem standardów dla zawartości w glebie metali cięŜkich: cynku, ołowiu oraz arsenu. Znacznie częściej w otoczeniu wysypisk stwierdzano przekroczenia dopuszczalnych zawartości wielocyklicznych węglowodorów aromatycznych. Miejscem, które wymaga natychmiastowej interwencji jest w tej grupie nielegalne składowisko gruzu i materiałów budowlanych w pobliŜu Pakoszowa [K ASZUBKIEWICZ et al. 2008]. Do terenów wymagających rekultywacji zaliczono takŜe byłe składowisko odpadów komunalnych przy ulicy Cieplickiej [K URPIEWSKI 2006]. W dokumencie „Wytyczne programowe zagospodarowania oraz określenia technologii składowania odpadów komunalnych na wysypisku sanitarnym dla miejscowości Piechowice” opracowanym w 1974 roku przez OBROM z Łodzi, podano, Ŝe od 1971 roku, kiedy to zaczęto eksploatować składowisko do roku opracowania tego dokumentu zdeponowano tu 22 tys m 3 odpadów komunalnych, w tym ŜuŜel z ciepłowni. Na składowisko nie wywoŜono oficjalnie odpadów niebezpiecznych. Eksploatację składowiska zaniechano w latach osiemdziesiątych z powodu niespełnienia wymogów ochrony środowiska. MoŜna oszacować, Ŝe powierzchnia składowiska wynosi około 1,4 ha. Aktualnie całą powierzchnię składowiska porasta bujna roślinność krzewiasta, a wjazd na składowisko jest zabezpieczony. W 2008 roku wykonano przegląd ekologiczny omawianego składowiska [S ZALEJ 2008], z którego wynikają wnioski o znikomym wpłynie przedmiotowego wysypiska na środowisko naturalne. Na podstawie materiałów geologicznych rejonu składowiska oraz stosownych badań hydrogeologicznych stwierdzone zostało występowanie w podłoŜu utworów granitowych (na Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 19/55 głębokości około 2 m) oraz brak występowania poziomu wodonośnego ponad poziomem granitu. Zawartość w glebach metali pozwala zakwalifikować ją do gleb znajdujących się poniŜej normy ustanowionej dla terenów przemysłowych. Stan czystości powietrza w otoczeniu nieczynnego miejsca składowania odpadów komunalnych przy ul. Cieplickiej w Piechowicach równieŜ na dzień zakończenia przeglądu nie budzi zastrzeŜeń. Ruchy masowe ziemi Teren opracowania jest potencjalnie podatny na występowanie ruchów masowych ze względu na znaczne deniwelacje. Intensywny rozwój urbanistyczny, w trakcie którego moŜe dochodzić do podcinania podstawy stoków, znaczne wylesienie i wreszcie zatrzymywania wody na warstwach skał i tworzenia silnie nawilŜonych płaszczyzn poślizgu dla materiału zalegającego na powierzchni to bezpośrednie powody, które mogą zainicjować takie ruchy [K ASZUBKIEWICZ et al. 2008]. 4.2 Budowa geologiczna i surowce mineralne Gmina Miejska Piechowice połoŜona jest w obrębie dwóch jednostek fizyczno-geograficznych: mezoregionu Gór Izerskich oraz Karkonoszy, które pod względem geologicznym zaliczane są do jednostki krystalniku karkonosko- izerskiego. Masyw ten, w skład którego wchodzi granit karkonoski oraz otaczające je skały okrywy metamorficznej, stanowi intruzję wypiętrzoną podczas waryscyjskich ruchów górotwórczych na przełomie dewonu i karbonu, w okresie pomiędzy 380 mln a 320 mln lat. W okolicach Piechowic występują trzy odrębne kompleksy skalne, są to: utwory krystaliczne Gór Izerskich, granit Karkonoszy oraz utwory osadowe Kotliny Jeleniogórskiej. Polska część Gór Izerskich naleŜy do jednostki zwanej metamorfikiem izerskim, stanowiącym północno - zachodnią osłonę warycyjskiej intruzji granitowej bloku karkonosko - izerskiego. Budują ją róŜnego rodzaju skały metamorficzne: gnejsy, granitoidy i łupki łyszczykowe, powstałe głównie w okresie orogenezy kaledońskiej. Z istniejących w rejonie Piechowic surowców skalnych na większą skalę eksploatowany był jedynie granit karkonoski (biotytowy) ze złoŜa zlokalizowanego na północno- zachodnim zboczu góry „Złoty Widok” w Michałowicach. ZłoŜe „Michałowice I” udokumentowane zostało w kategorii B i C. Zasoby tego złoŜa zostały oszacowane na około 2500 tys. ton. Na podstawie decyzji nr 4/WE/2003 wydanej przez Wojewodę Dolnośląskiego w dniu 8 marca 2004 roku złoŜe to zostało wykreślone z rejestru obszarów górniczych. Jednocześnie w decyzji stwierdzono wygaśnięcie koncesji na eksploatację złoŜa, która była wydana dla „Exbud” S.A. w Bolesławcu. 4.3 Gleby i uprawy Rolnicza przestrzeń produkcyjna W 2008 roku tereny rolnicze zajmowały 934,1 ha, tj. 21,6 % obszaru gminy Piechowice. UŜytki orne (R) i łąki (Ł) zajmują po około 35% powierzchni uŜytków rolnych. Pozostałą powierzchnie rolniczej przestrzeni produkcyjnej zajmują pastwiska (P) około 29%, natomiast sady praktycznie nie Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 20/55 odgrywają tutaj Ŝadnej roli (0,9%). W ostatnim okresie następuje regres w gospodarce rolnej na terenie całego powiatu jeleniogórskiego, w tym takŜe na terenie gminy Piechowice. Gleby i ich przydatność rolnicza Pod względem regionalizacji glebowo – rolniczej okolice Jeleniej Góry zalicza się do regionu kotlin górskich z przewagą uŜytków zielonych średnich, słabych lub bardzo słabych oraz gleb ornych kompleksów pszennego górskiego i zboŜowego górskiego wytworzonych z gleb morenowych i deluwialnych. Pozostałe kompleksy, wśród których występuje kompleks gleb ornych Ŝytni słaby, owsiano-ziemniaczany górski oraz owsiano-pastewny górski, mają znaczenie marginalne. Na terenie Piechowic dominują gleby zaliczany do IV klasy bonitacyjnej (48% uŜytków rolnych). Gleby klasy V i słabsze zajmują 44% uŜytkowanych rolniczo gleb. Tylko 9 % gruntów rolnych posiada gleby dobrej, III klasy bonitacyjnej. Gleby I i II klasy w ogóle tutaj nie występują [Zestawienie klasouŜytków, stan na dzień 4 lipca 2008 r.]. Piechowicka przestrzeń rolnicza odznacza się niezbyt korzystnymi warunkami przyrodniczymi dla produkcji. Przede wszystkim walory glebowe są tu znacznie niŜsze od przeciętnych w kraju. Mało korzystny jest teŜ klimat Kotliny Jeleniogórskiej, charakteryzujący się zwiększoną częstotliwością i wydłuŜonym okresem występowania przymrozków. Notuje się teŜ szczególnie niskie temperatury ekstremalne (silne mrozy). Ogranicza to uprawy bardziej wraŜliwe, głównie sadownicze i warzywnicze. Odzwierciedleniem tych niesprzyjających uwarunkowań naturalnych jest struktura przestrzeni rolniczej, w której szczególnie wysoki udział mają trwałe uŜytki zielone. 4.4 Wa l o r y w i z u a l n e k r a j o b r a z u W rejonie opracowania walory naturalne terenu przenikają się z walorami kulturowymi, z których najwaŜniejszy dla percepcji krajobrazu jest układ urbanistyczny miasta skoncentrowany wzdłuŜ rzeki Kamiennej. Jest to w większości zabudowa niska, do trzech kondygnacji, za wyjątkiem osiedla pięciokondygnacyjnych bloków mieszkalnych w rejonie ulic Szkolnej i 22-go Lipca. Osiedle to, zlokalizowane w centralnej części układu miejskiego wyraźnie wyodrębnia się w kompozycji urbanistycznej miasta. Ostatnie lata przyniosły znaczną poprawę wyglądów budynków w Piechowicach. Wiele z nich, a zwłaszcza bloki osiedla w rejonie ul. Szkolnej, uzyskało nowe elewacje, ukrywające szpecące je wcześniej graffiti i ubytki tynku. Istotnym zakłóceniem kompozycji i harmonii krajobrazu są wielkowymiarowe, monotonne w kształcie i barwie, stanowczo niewkomponowane w krajobraz obiekty Zakładów A i B „Polcolorit” S.A, zdekapitalizowane obiekty przemysłowe oraz dominujące ponad zabudową wysokie kominy oddziału huty szkła „Kolglass” (dawna Huta Szkła Kryształowego „Julia”), zakładów Wepa Professional Polska S.A (dawna Fabryka Papieru Piechowice”) i kotłowni KZME „Karelma”. Antropogenicznymi akcentami w krajobrazie są takŜe wprowadzające dysharmonię słupy i linie wysokiego napięcia w rejonie ulicy Polnej. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 21/55 Wysokimi walorami krajobrazowymi charakteryzują się Michałowice oraz Górzyniec, o czym przesądza duŜe urozmaicenie terenu cechujące osadę połoŜoną wśród gór średnich, otoczenie lasów i powiązania widokowe z masywem Karkonoszy, Kotliną Jeleniogórską i Górami Izerskimi. Piastów i Pakoszów są osiedlami Piechowic o typowo wiejskim charakterze. Zachowały one wiele cech dawnej wsi łańcuchowej. Oś tego liniowego układu tworzy dolina Piastówki z prowadzącą wzdłuŜ potoku drogą powiatową, wzdłuŜ której (po obu jej stronach) powstały dwa szeregi róŜnorodnej zabudowy. Przecinająca oba te osiedla droga krajowa zachwiała klasyczny kształt łańcuchówki wprowadzając nowe, obce takiej formie urbanistycznej obiekty przemysłowe (Zakład B Polcoloritu) prostopadłe do podstawowego układu osiedli. 4.5 Wa r u n k i w o d n e 4.5.1 Wody podziemne Obszar miasta naleŜy do sudeckiego regionu hydrogeologicznego [Mapa hydrogeologiczna Polski, Arkusz 53-Jelenia Góra]. Występują tu wody podziemne, szczelinowe w utworach krystalicznych oraz wody porowe w luźnych osadach czwartorzędowych. W utworach krystalicznych wody podziemne występują zazwyczaj na głębokości od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów. Płytsze tworzą zazwyczaj zwierciadło typu swobodnego, natomiast występujące głębiej – zwierciadło typu naporowego. Wydajności ujęć czerpiących wody szczelinowe nie przekraczają zwykle kilku m 3 /h. Wody porowe uŜytkowych poziomów czwartorzędowych występują przede wszystkim w obrębie doliny Kamiennej, gdzie zalegają na głębokości od kilku do kilkunastu metrów. Zazwyczaj formują one zwierciadło typu swobodnego i zasilane są infiltracyjnie. Wody te gromadzą się w Ŝwirach gliniastych oraz utworach kumulacyjnych dolin. W rejonie Cieplic występują bogate złoŜa wód termalnych, których obszar zasilania obejmuje połoŜoną w Kotlinie Jeleniogórskiej część Piechowic. Zasoby tych wód stanowią swoiste bogactwo regionu i stały się impulsem do lokalizacji i rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego. Na terenie miasta nie ma wyznaczonych Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP), niemniej dla obszaru współwystępowania wód słodkich i mineralnych w strefie przypowierzchniowej masywu Karkonoszy wyznaczono obszar najwyŜszej ochrony (ONO) [B LACHOWSKI 2005]. Przedmiotem, prowadzonego przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska, monitoringu wód podziemnych są jednolite części wód podziemnych (JCWP). Piechowice zaliczono do rejonu oznaczonego JCWPd90. W 2008 roku, najbliŜszy Piechowicom punkt pomiarowy monitoringu diagnostycznego zlokalizowany był w Sosnówce. W punkcie tym badaniu poddane zostały wody czwartorzędowego piętra wodonośnego. Zaliczono je do drugiej klasy jakości wód [K WIATKOWSKA – S ZYGULSKA et al. 2009]. 4.5.2 Wody powierzchniowe Gmina Miejska Piechowice połoŜona jest w całości w zlewni rzeki Kamiennej, która odwadnia wschodnią część Gór Izerskich i zachodnią część Karkonoszy. W obrębie gminy do Kamiennej Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 22/55 dopływa z jej lewej strony potok Kamienna Mała oraz potok Piastówka, z prawej natomiast potok Szklarka oraz inne niewielkie górskie potoki: Czarna Płóczka, Rudnik, Michałowicki Potok, Piekielnik i Cichy Potok biorące swój początek na zboczach Grzybowca. Badania jakości wód prowadzone są w ramach systemu monitoringu wód powierzchniowych prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu [K WIATKOWSKA – S ZYGULSKA et al. 2009]. Rzeka Kamienna badana była w ramach monitoringu operacyjnego w punkcie ujścia do Bobru. PoniewaŜ w roku 2008 badania elementów biologicznych były na etapie wdraŜania i weryfikacji, ocena stanu ekologicznego została ograniczona do klasyfikacji elementów fizykochemicznych. Dla elementów tych stwierdzono II klasę ( w 5-klasowej skali, gdzie klasa I oznacza stan bardzo dobry). Pełna ocena wyników badań przeprowadzonych w przekroju ujścia w 2007 roku, wykazała zadowalającą jakość – III klasę w zakresie: wskaźnika zanieczyszczenia związkami organicznymi BZT 5 oraz stęŜenia azotynów. Pozostałe badane parametry fizyczno-chemiczne odpowiadały II lub I klasie. Potok Kamienna Mała badana była w ramach monitoringu wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczona do spoŜycia, w punkcie powyŜej ujęcia Górzyniec. Jakość wód tego potoku odpowiadała kategorii A2. Wszystkie wskaźniki - łącznie z liczbą bakterii grupy coli typu fekalnego i liczbą bakterii grupy coli – odpowiadały kategorii A1 (oznaczającej wodę wymagającą prostego uzdatniania fizycznego) bądź A2 (oznaczające wodę wymagającą typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego). 4.6 Klimat Na terenie Piechowic nie prowadzi się obserwacji meteorologicznych, toteŜ charakterystykę tutejszego klimatu oprzeć moŜna tylko na obserwacjach prowadzonych w Jeleniej Górze oraz posterunku meteorologicznym w Szklarskiej Porębie Dolnej. Dane ze Szklarskiej Poręby w zakresie temperatury powietrza i opadów atmosferycznych pochodzą z lat 1995÷2000 oraz 2002÷2005, poniewaŜ w roku 2001 nastąpiły na tej stacji przerwy pomiarowo – obserwacyjne. W zakresie anemologicznym, materiały pomiarowo- obserwacyjne z lat 90-tych i po 2000 roku. z powodu duŜej ilości przerw pomiarowych nie spełniają norm jakościowych dla opracowań charakterystyki wiatru. Według opinii IMGW, dane z lat 1971 – 1980 moŜna przyjmować jako reprezentatywne dla rejonu Szklarskiej Poręby. Charakterystykę warunków klimatycznych Kotliny Jeleniogórskiej wykonano na podstawie danych meteorologicznych z lat 1994-2003 pochodzących stacji meteorologicznej Wrocławskiego Oddziału Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej zlokalizowanej w rejonie lotniska w Jeleniej Górze, na wysokości H=342 m n.p.m [D ANCEWICZ 2004]. Piechowice, zgodnie z opracowaną przez A. Schmucka [1960] regionalizacją klimatyczną Sudetów naleŜy do regionu jeleniogórskiego. Region Jeleniogórski (z wyróŜnionymi tu 5 piętrami klimatycznymi) obejmuje oprócz Kotliny Jeleniogórskiej otaczające ją grzbiety Karkonoszy, Gór Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 23/55 Izerskich oraz Gór Kaczawskich. W Szklarskiej Porębie moŜna wyodrębnić następujące piętra klimatyczne: • piętro ciepłe obejmujący dno Kotliny Jeleniogórskiej, • piętro umiarkowanie ciepłe obejmujące wyniesienia i zbocza gór na wysokości od 400 do 600 m n.p.m. • piętro umiarkowanie chłodne od 600 do 800 m n.p.m. • piętro chłodne od 800 do 1000 m n.p.m • piętro bardzo chłodne obejmujące szczytowe partie Karkonoszy połoŜone powyŜej 1000 m n.p.m. Warunki termiczne omawianego obszaru są silnie uzaleŜnione od topografii terenu. W okolicy szczytu Szrenicy (1331 m n.p.m.) średnia roczna temperatura powietrza w latach 1961-2002 wyniosła 1,9 O C, na posterunku w Szklarskiej Porębie Dolnej (640 m n.p.m., okres 1995-2005) 6,7 O C. Średnia roczna temperatura powietrza w Jeleniej Górze (342 m n.p.m) wynosi natomiast 7,6 o C. NajwyŜsze opady występują w strefie przywierzchowinowej Karkonoszy (1422 mm), z wyraźnym przesunięciem stref sum maksymalnych w kierunku zawietrznej, czyli północnej strony masywu górskiego. W niŜej połoŜonych, zamieszkałych partiach Piechowic średni opad roczny wynosi 728 mm. Około 30 % sumy rocznej opadów w Szklarskiej Porębie i 40% na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej przypada na sezon letni, od czerwca do sierpnia. NajniŜsze opady występują zazwyczaj w kwietniu, a najwyŜsze w lipcu. Warunki anemologiczne na terenie Piechowic kształtuje Mumlawski system anemoorograficzny, wraz z drugorzędnymi odgałęzieniami. Obejmuje on swym oddziaływaniem zachodnią część Karkonoszy, od Przełęczy Szklarskiej po Przełęcz Karkonoską (poza terenem miasta), a w strefach niŜej połoŜonych sięga nawet jeszcze dalej na wschód. W rezultacie oddziaływania topografii terenu, wyróŜnić moŜna na omawianym obszarze trzy główne strefy o róŜnej frekwencji kierunków wiatru: górne partie Karkonoszy, dno doliny Kamiennej oraz dolina Małej Kamiennej. RóŜnica pomiędzy nimi polega głównie na wyŜszym udziale zachodnich kierunków wiatru w dolinach w stosunku do strefy grzbietowej. Wieloletnia róŜa wiatrów dla Szrenicy wskazuje wyraźną dominację przepływów z kierunków zachodnich: W i SW (około 38%) oraz na znaczny udział wiatrów północnych: N, NE, NW (około 24%). Rozkład kierunków wiatrów w niŜej połoŜonych partiach gminy jest podobny, z tym, Ŝe w Kotlinie znacznie większy jest udział cisz (28,5%). 4.7 Ocena czystości powietrza Całodobowe pomiary jakości powietrza w rejonie Piechowic prowadzone były na dwóch automatycznych stacjach monitoringowych: na ŚnieŜnych Kotłach (stacja ta funkcjonuje w ramach sieci pomiarowej dla oceny jakości powietrza ze względu na ochronę roślin) oraz stacja zlokalizowana w Parku Zdrojowym w Cieplicach (stacja ta funkcjonuje w ramach sieci pomiarowej dla oceny jakości powietrza ze względu na zdrowia ludzi). Ponadto, w 2007 roku prowadzono Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 24/55 obserwacje w jednym punkcie pasywnego sposobu poboru próbek powietrza. W 2008 roku nie prowadzono pomiarów na stanowisku pasywnym. W punktach tych nie stwierdzono przekroczeń wartości kryterialnych mierzonych zanieczyszczeń, za wyjątkiem pyłu PM10 i ozonu. Poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 ze względu na ochronę zdrowia ludzi ocenia się w odniesieniu do poziomów dopuszczalnych ustalonych dla czasów uśredniania: 24 godziny i rok kalendarzowy. Dodatkowo dla stęŜeń 24-godzinnych dopuszczana jest moŜliwość przekraczania danego poziomu z częstością nie większą niŜ 35 razy w roku. W 2008 r. nie odnotowano przekroczeń w odniesieniu do dopuszczalnego poziomu średniorocznego natomiast, w odniesieniu do normy średniodobowej przekroczenia dopuszczalnej liczby przekroczeń w 2008 roku zanotowano na stanowisku w Cieplicach - 73 dni z wartością stęŜenia > 50 µg/m 3 . W 2008 r. nie wystąpiły przekroczenia alarmowego poziomu ozonu w powietrzu wynoszącego 240 µg/m 3 . Jednak na stacji w Cieplicach zarejestrowano przekroczenia wartości progowej informowania społeczeństwa o ryzyku wystąpienia poziomów alarmowych wynoszącej 180 µg/m 3 . Dnia 2 lipca 2008 r., w godzinach: 12.00÷14:00, maksymalne stęŜenie ozonu wynosiło tutaj 184 µg/m 3 . Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu corocznie sporządza ocenę jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego w oparciu o ustawę Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 plus zmiany) oraz akty wykonawcze do ww. ustawy. Powiat jeleniogórski (a więc i Gmina Miejska Piechowice) został włączony do strefy jeleniogórsko- kamiennogórskiej o powierzchni 1023 km 2 zamieszkałej przez 109 815 osób. Dla celów oceny jakości powietrza pod kątem zawartości ozonu powiat jeleniogórski naleŜy do strefy dolnośląskiej. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, do 31 czerwca kaŜdego roku, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w danej strefie, a następnie dokonuje klasyfikacji stref. Zaliczenie strefy do określonej klasy zaleŜy od stęŜeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąŜe się z określonymi wymaganiami w zakresie działań na rzecz poprawy jakości powietrza (w przypadku, gdy nie są dotrzymane dopuszczalne poziomy) lub utrzymania tej jakości (jeŜeli spełnia ona przyjęte standardy). Mając na uwadze kryteria ustanowione dla ochrony zdrowia, powiat jeleniogórski leŜy w obrębie strefy A, w której zaleca się utrzymanie jakości powietrza w strefie na tym samym lub lepszym poziomie. Podobnie przedstawia się klasyfikacja wg kryteriów ustanowionych dla celu ochrony roślin. Sąsiadujące z gminą Piechowice miasto Jelenia Góra zostało zakwalifikowane do strefy „C” z uwagi na przekroczenie dopuszczalnych stęŜeń pyłu. Całe województwo dolnośląskie, zostało w 2008 zaklasyfikowane do opracowania programów ochrony powietrza ze względu na przekroczenie poziomów docelowych ozonu, określonych odrębnie dla ochrony zdrowia ludzi i ochrony roślin. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 25/55 4.8 Przyroda oŜywiona Gmina Miejska Piechowice została dość dobrze rozpoznana pod względem florystycznym i faunistycznym. Posiada ona wprawdzie inwentaryzację przyrodniczą sporządzoną 10 lat temu, ale opracowanie ekofizjograficzne wykonane w 2006 roku stanowi uaktualnienie tego dokumentu. Najcenniejsze pod względem przyrodniczym tereny Piechowic związane są z bogatym kompleksem zbiorowisk leśnych i nieleśnych zajmujących Góry Izerskie oraz Karkonosze i ich przedgórze. Obszary te, bardzo waŜne dla utrzymania bioróŜnorodności, stanowią ostoję dla wielu gatunków płazów, ptaków oraz zwierząt bezkręgowych. W związku z tym objęte zostały róŜnymi formami ochrony prawnej: jako park narodowy, rezerwaty przyrody, a ostatnio takŜe obszary specjalnej ochrony i specjalne obszary ochrony w ramach systemu Natura 2000. 4.8.1 Flora Podczas inwentaryzacji przyrodniczej wykonanej w 1999 roku dla obszaru miasta (poza terenem Karkonoskiego Parku Narodowego) stwierdzono obecność 20 chronionych gatunków roślin występujących na 128 stanowiskach. Znaleziono wśród nich 15 gatunków podlegających ochronie całkowitej oraz 5 podlegających ochronie częściowej. Do roślin całkowicie chronionych z naleŜą: arnika górska (Arnica montana), ciemięŜyca zielona (Veratrum lobelianum), wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum), Skrzyp olbrzymi (Equisetum telmateia), lilia złotogłów (Lilium martagon), dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis), podrzeń Ŝebrowiec (Blechnum spicant), paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare), , storczyk plamisty (Dactylorhiza maculata), storczyk szerokolistny (Dactylorhiza majalis), Do częściowo chronionych roślin z terenu opracowania zaliczyć moŜna: barwinek pospolity (Vinca minor), bluszcz pospolity (Hedera helix), konwalia majowa (Convalaria majalis), kopytnik pospolity (Asarum europaeum), kruszyna pospolita (Frangula alnus), marzanka wonna (Galium odoratum), pierwiosnka wyniosła (Primula elatior), śnieŜyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis) 4.8.2 Zieleń w mieście Zgodnie z wykazem mienia komunalnego, zieleń miejska na terenie Piechowic zajmuje powierzchnię 16,8 ha. Największy areał zajmuje park miejski. Jest to dawny cmentarz ewangelicki zlikwidowany w 1970 roku. Skład gatunkowy zachowanego starodrzewu to przede wszystkim lipy drobnolistne (Tilia cordata) i wierzby białe (Salix alba) w odmianie zwisającej o obwodach pnia do 290cm. MoŜna takŜe spotkać pojedyncze okazy buka zwyczajnego i klonu jawora (Acer pseudoplatanus). Przy niektórych alejach dosadzono krzewy jaśminowca wonnego (Philadelphus coronarius). Warte uwagi są takŜe inne załoŜenia: Niewielki, zaniedbany, naturalistyczny park (około 0,5 ha) zlokalizowany pomiędzy ulicami śymierskiego, Świerczewskiego i Kwiatową. Park przypałacowy w Pakoszowie (1,96 ha). Przy budynku Turystyczna 2 odnaleźć moŜna ślady dawnego załoŜenia parkowego o powierzchni około 0,3 ha. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 26/55 Przy „Villii Eichhof” usytuowanej przy ulicy Jeleniogórskiej znajduje się ładne, stare załoŜenie parkowe na bazie drzewostanu naturalnego. Warto jeszcze wspomnieć o małym, niedawno odnowionym parku znajdującym się w centrum Piechowic (przystanek PKS Piechowice Średnie). Formę zieleni urządzonej przyjmują teŜ drzewa na terenie kościoła P.W. Św. Antoniego Padewskiego (ok. 0,2ha), zieleń przykościelna w Piastowie (0,14 ha) oraz cmentarz komunalny. Zieleń cmentarna, to przede wszystkim ozdobne iglaki, najczęściej kolumnowe formy jałowców, Ŝywotników i cyprysików sadzona „prywatnie” przy grobach. Oprócz tego waŜnymi elementami zieleni miejskiej są skwery, kwietniki i zieleńce. ChociaŜ z reguły niedocenia się tych przestrzeni w globalnym systemie miejskich powierzchni biologicznie czynnych, to jednak ich łączny areał wynosi 3,5 ha. W skład ogólnodostępnej zieleni miejskiej, oprócz wcześniej wymienionych parków, wchodzą 4 zieleńce, zieleń przyuliczna, zieleń osiedlowa, Ŝywopłoty (około 290 m). Pracownicze ogrody działkowe zapewniając części mieszkańców miasta aktywny wypoczynek, moŜliwość prowadzenia upraw ogrodniczych na własne potrzeby, stanowią waŜny składnik terenów zielonych oraz terenów rekreacyjnych w miastach. Piechowickie ogrody działkowe podlegają Okręgowemu Zarządowi PZD w Szczawnie Zdroju. Na terenie miasta znajduje się 5 ogrodów, które są miejscem czynnej rekreacji dla około 1200 mieszkańców miasta. 4.8.3 Przestrzeń leśna Zgodnie z regionalizacją przyrodniczo- leśną (Trampler i in. 1990) lasy Piechowic połoŜone są w naleŜącej do Dzielnicy Sudetów Zachodnich Krainie Sudeckiej, w mezoregionie Kotliny Jeleniogórskiej (VII.1.d). Cała powierzchnia zalesiona obejmuje 2865 ha gruntów, co stanowi 66,5% obszaru miasta. W strukturze własnościowej dominują lasy państwowe: 2768 ha (96,5%), z czego 2386 ha jest pod zarządem Nadleśnictwa Szklarska Poręba (leśnictwa Szronowiec, Michałowice, Krokusy, Górzyniec i Roztoka), Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (7 ha), zasobu nieruchomości Skarbu Państwa (12ha), pozostałe (363 ha)– Karkonoskiego Parku Narodowego. Lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa zajmują na terenie Piechowic jeleniogórskiego 96,8 ha, co stanowi 3,5% powierzchni wszystkich lasów na tym terenie. Na zlecenie starosty, nadzór nad gospodarką leśną w tych lasach sprawuje Nadleśnictwo Szklarska Poręba [dane starostwa z dnia 19 września 2008]. Wskaźnik lesistości według GUS wynosi 62,3% i jest znacznie wyŜszy niŜ przeciętny w województwie dolnośląskim (29,4%) czy teŜ średnio w powiecie jeleniogórskim (47,8%). 4.8.4 Fauna Obraz fauny duŜych ssaków na terenie objętym opracowaniem uzyskano w oparciu o rozpoznania prowadzone przez autorów inwentaryzacji przyrodniczej [J ANKOWSKI 1999]. W trakcie badań inwentaryzacyjnych prowadzonych na terenie Piechowic stwierdzono występowanie 33 Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 27/55 gatunków ssaków. NaleŜą one do 5 rzędów: owadoŜerne (rodziny: jeŜowate, kretowate ryjówkowate), gryzoni (wiewiórkowate, popielicowate, nornikowate, myszowate), zającokształtnych (zającowate), drapieŜnych (psowate, łasicowate) i parzystokopytnych (jeleniowate, krętorogie). Stosunkowo wysokie połoŜenie i ostry klimat nie sprzyja występowaniu nietoperzy, jednak sztolnie w Cichej Dolinie doskonale nadają się na stanowiska zimowe. Z uwagi na ochronę nietoperzy zostały częściowo zamurowane i zabezpieczone kratami. Na obszarze miasta występuje 12 gatunków tych latających ssaków: nocek duŜy, nocek Natterera, nocek wąsatek, nocek rudy, mroczek późny, mroczek posrebrzysty, mroczek pozłocisty, karlik malutki, karlik większy, borowiec wielki, gacek brunatny oraz mopek. Sztolnie w Cichej Dolinie naleŜą do najcenniejszych stanowisk zimowych nietoperzy w Sudetach Zachodnich. Miejsca rozrodu stwierdzono takŜe w wieŜach kościołów w Piastowie i w Piechowicach oraz w sztolniach zlokalizowanych w rejonie Zbójeckich Skał, powyŜej stacji kolejowej Szklarska Poręba- Dolna. Bogactwo siedlisk na terenie miasta (wody, lasy, zakrzaczenia oraz tereny zabudowane) sprzyja duŜej róŜnorodności awifauny [J ANKOWSKI 1999]. Spośród 103 stwierdzonych na całym terenie gatunków ptaków na szczególną uwagę zasługują gatunki wpisane do Polskiej czerwonej księgi zwierząt zagroŜonych wymarciem: bocian czarny, puchacz, sóweczka, włochatka, pliszka górska, pluszcz oraz gatunki potencjalnie zagroŜone na Śląsku: trzmielojad, cietrzew, przepiórka, derkacz, słonka, siniak, świerszczak, muchołówka mała, dzierzba gąsiorek, dziwonia. Herpetofauna na terenie Piechowic jest stosunkowo uboga, co spowodowane jest brakiem odpowiednich siedlisk i miejsc rozrodu dla płazów i gadów [J ANKOWSKI 1999]. NaleŜy podkreślić, Ŝe wszystkie gatunki gadów i płazów w Polsce są objęte ochroną. Wśród płazów wyróŜnić moŜna: traszka zwyczajna, traszka górska, Ŝaba wodna, ropucha szara, ropucha zielona, ,Ŝaba trawna, Ŝaba moczarowa oraz salamandra plamista, która jest jednym z najrzadszych płazów występujących w Polsce. Stanowisko tego gatunku udokumentowano w Górzyńcu, w lesie świerkowym przy rzece Małej Kamiennej. Teren ten zaliczyć naleŜy do obszarów szczególnie cennych i godnych objęcia ochroną nawet w formie rezerwatu przyrody. Do gadów występujących na terenie Piechowic zaliczyć moŜna następujące gatunki: jaszczurka zwinka, jaszczurka Ŝyworodna, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny, Ŝmija zygzakowata. Do obszarów cennych z uwagi na występowanie gadów i płazów zaliczyć naleŜy południowy stok G. Ciemniak aŜ do torów kolejowych w Górzyńcu (Wrześnica) oraz całe wzgórze śarno, aŜ do Bobrowych Skał. Liczne, nasłonecznione śródleśne polanki z obfitymi zaroślami paproci i małymi, często okresowymi ciekami wodnymi sprzyjają bytowaniu wielu gatunków gadów i płazów, a wśród nich – traszki górskiej. 4.9 Ochrona prawna wartości przyrodniczych Dziesiąta część miasta (508,03 ha) leŜy na obszarze Karkonoskiego Parku Narodowego, utworzonego Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16.01.1959 r. (Dz. U. z dnia 9.03.1959 r.). Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 28/55 W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 14 maja 1996 roku w sprawie Karkonoskiego Parku Narodowego (Dz.U. z 1996r. Nr 64, poz. 306) wyznacza się granice Parku i jego otuliny. Od 1992 roku Karkonoski Park Narodowy jest częścią Bilateralnego Rezerwatu Biosfery Karkonosze / Krkonoše (MaB) o powierzchni ponad 60 tys. ha. Na terenie Piechowic znajdują się trzy obszary włączone do Europejskiej Sieci Obszarów Chronionych „Natura 2000” [http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/ wgląd 12 stycznia 2010 r.]: Projektowany na podstawie tzw. Dyrektywy "Siedliskowej" (Dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory), dla siedlisk przyrodniczych wymienionych w załączniku I oraz gatunków roślin i zwierząt wymienionych w załączniku II do Dyrektywy, Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk PLH020006 – Karkonosze. Powierzchnia tego obszaru wynosi 18204,9 ha z czego ok. 2500 ha znajduje się na terenie Piechowic. Ustalony rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 [Dz. U. z 2004 r, Nr 229, poz. 2313 z późniejszymi zmianami w ramach Dyrektywy Ptasiej (Dyrektywa Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków dla ochrony siedlisk ptaków) Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków PLB020007 – Karkonosze. Powierzchnia tego obszaru wynosi 18578,4 ha. W granicach Piechowic pokrywa się on z obszarem PLH020006 za wyjątkiem terenów leśnych pomiędzy Michałowicami i rzeką Kamienną, które nie zostały włączone do SOO siedlisk. Tak więc, OSO „Karkonosze” ustanowiony dla ochrony ptaków ma na terenie Piechowic powierzchnię ok. 2600 ha. Potencjalny obszar Natura 2000, który nie został jeszcze zamieszczony na listach przekazanych przez Polskę do Komisji Europejskiej. Na będącej w fazie konsultacji liście potencjalnych obszarów specjalnej ochrony ptaków znajduje się oznaczony kodem PLB020009 OSOP „Góry Izerskie”. Na terenie Piechowic zajmuje on około 450 ha. 4.10 Klimat akustyczny Jakość klimatu akustycznego na terenie miasta kształtuje hałas kolejowy, przemysłowy i drogowy, przy czym ten ostatni stanowią największe zagroŜenie. Hałas przemysłowy W grudniu 2008 roku na terenie gminy zarejestrowanych było 817 podmiotów gospodarczych, przy czym 772 naleŜało do sektora prywatnego. Praktycznie, w kaŜdym z tych obiektów mogą być zlokalizowane urządzenia powodujące uciąŜliwości akustyczne. Większość źródeł hałasu związana jest z instalacjami wentylacyjnymi (instalacje odciągowe, klimatyzacja, skraplacze urządzeń chłodniczych), które praktycznie mogą być zlokalizowane przy kaŜdym obiekcie produkcyjnym lub usługowym, we wnętrzach osiedli mieszkaniowych, w bliskim sąsiedztwie budynków mieszkalnych. UciąŜliwości powodowane hałasem przemysłowym są sukcesywnie ograniczane. Przyczynia się do tego między innymi funkcjonujący prawno-administracyjny sposób postępowania oraz sankcje ekonomiczne dla zarządzających obiektami powodującymi takie uciąŜliwości. W Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 29/55 pozwoleniach zintegrowanych wydanych przez Starostę Jeleniogórskiego zobowiązuje się do prowadzenia okresowych pomiarów emitowanego hałasu w następujących zakładach zlokalizowanych w obrębie gminy: • Polcolorit S.A. Zakład A zlokalizowany przy ulicy Cmentarnej, • Polcolorit S.A. Zakład B zlokalizowany przy ulicy Jeleniogórskiej (Piastów), • Wepa Profesional Piechowice S.A. (dawna Fabryka Papieru). Hałasy komunikacyjne Wśród tej grupy oddziaływań w zasadzie istotne są tylko hałasy generowane przez źródła komunikacji drogowej, czyli hałas drogowy od samochodów. Hałas kolejowy na terenie miasta ma mniejsze znaczenie. Linia kolejowa Jelenia Góra - Szklarska Poręba nie jest zbyt uczęszczana. Ostatnie kompleksowe obserwacje hałasu komunikacyjnego na terenie gminy przeprowadzono w ramach prac nad poprzednim Programem Ochrony Środowiska [K URPIEWSKI 2004]. Obserwacje akustyczne na terenie powiatu jeleniogórskiego ( w tym przy przebiegającej przez Piechowice drodze krajowej nr 3) prowadzone były takŜe w 2005 roku w ramach monitoringu środowiska realizowanego przez WIOŚ Wrocław [C HMIELOWSKI , 2005]. Podczas sporządzania mapy akustycznej Jeleniej Góry [K URPIEWSKI z zespołem 2006] badano poziom hałasu przy wylotowym odcinku ulicy Roli śymierskiego (droga nr 366). Na podstawie pomiarów akustycznych wykonanych w maju i w czerwcu 2004 roku w siedmiu punktach przy głównych ulicach Piechowic stwierdzono, Ŝe w strefach uciąŜliwości hałasu drogowego zlokalizowanych jest 110 budynków mieszkalnych, w których zamieszkuje około 920 osób. Około 30 osób zajmuje mieszkania w budynkach (Turystyczna 5, Turystyczna 7) znajdujących się w strefach duŜych uciąŜliwości akustycznych (poziom hałasu powyŜej 70dB). NajwyŜszy poziom hałasu (72,9dB) zanotowano przy ulicy Turystycznej, na wylotowym odcinku drogi krajowej nr 3 w kierunku Szklarskiej Poręby. Przyczynia się do tego znaczna prędkość pojazdów oraz duŜa niwelata drogi. Pojazdy cięŜkie stanowią tutaj wprawdzie tylko 9% ruchu całkowitego, ale to one decydują o duŜej uciąŜliwości wibroakustycznej na terenach przyległych do drogi. 4.11 Promieniowanie Pola elektromagnetyczne Do oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku zobowiązane z ramienia wojewody są takŜe Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska, które mają prowadzić takie badania w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (POŚ, art. 123). Pomiary takie prowadzi między innymi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, który posiada przeszkolone kadry i odpowiednią do tych pomiarów aparaturę pomiarową. WIOŚ prowadzi takŜe bazę danych o polach elektromagnetycznych w środowisku. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 30/55 Wartości dopuszczalne określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów [Dz.U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1883]. Dla przykładu, na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową składowa elektryczna elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego o częstotliwości 50Hz (częstotliwość sieci elektroenergetycznej) nie moŜe przekraczać wartości 1kV/m, zaś składowa magnetyczna – 60A/m. W innych miejscach dostępnych dla przebywania ludzi, natęŜenie takiego pola elektrycznego nie moŜe przekraczać wartości granicznej 10kV/m, a magnetycznej składowej pola – 80 A/m. Normy powyŜsze nie dotyczą miejsc niedostępnych dla ludzi. Źródłami pola elektromagnetycznego powodującego przekroczenie wartości dopuszczalnych na terenach zamieszkałych mogą być linie przesyłowe oraz stacje elektroenergetyczne dla napięć 110 kV i wyŜszych. Na terenie Piechowic znajduje się rozdzielnia GPZ: R-347 - 110/20 kV, do której prowadzą liczne linie energetyczne napięcia 20 kV (L180, L183, L184, L187, L188, L189, L349) oraz napięcia 110 kV (S-347: Piechowice – Cieplice, S-348: Cieplice – Piechowice, S-349, S350: Piechowice – Szklarska Poręba). Linie S-347 i S-348 nie stanowią zagroŜenia promieniowaniem elektromagnetycznym, gdyŜ w obrębie miasta przecinają one tereny niezamieszkałe. Inaczej jest z linią S-349, S-350. Linia ta przechodzi pomiędzy budynkami Polna 3 i Polna 5, oddalonymi od siebie o 14 m. (zaledwie 4 m. od budynku Polna 3), a takŜe w pobliŜu budynku Cicha 1. Budynki te mogą znajdować się strefie ponadnormatywnego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego. ZagroŜenia promieniowaniem niejonizującym mogą być takŜe spowodowane przez urządzenia radiokomunikacyjne, które wytwarzają pola elektromagnetyczne w zakresie częstotliwości od 0,003 do 300 000 MHz. Do urządzeń takich naleŜą między innymi stacje bazowe telefonii komórkowej. Maszty wsporcze (takŜe kominy), u szczytu których montuje się anteny nadawcze cyfrowej telefonii komórkowej promieniują energie elektromagnetyczną o częstotliwościach od 450 do 1800 MHz. Moc anteny jest niewielka, rzędu 40 ÷ 60dBm (120 ÷180mW). W Piechowicach urządzenia takie zlokalizowane są w trzech miejscach: na dachu Hotelu „Las”, na ŚnieŜnych Kotłach oraz na wieŜy antenowej ZRiTTP przy ulicy Jeleniogórskiej. Zlokalizowane tam anteny i urządzenia przekaźnikowe posiadają pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych i spełniają normy środowiskowe, to znaczy nie powodują one przekroczeń wartości dopuszczalnych wskaźników pól elektromagnetycznych na terenach mieszkaniowych. Jak wynika z brzmienia przepisu art. 76 ustawy Prawo ochrony środowiska, stacje bazowe telefonii komórkowej nie mogą być oddane do uŜytkowania, jeśli nie spełniają wymagań ochrony środowiska, takich jak m.in. uzyskanie ustawowo wymaganych decyzji określających zakres i warunki korzystania ze środowiska. Pomiary wartości natęŜeń pól elektromagnetycznych przeprowadzone przez wrocławski WIOŚ w rejonie Jeleniej Góry wykazały brak przekroczeń wartości dopuszczalnych w badanych punktach [http://www.wroclaw.pios.gov.pl. wgląd 28 stycznia 2010 r.]. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 31/55 Promieniowanie jonizujące W rejonie Sudetów zauwaŜa się wyraźne, dodatnie anomalie geochemiczne zawartości w podłoŜu naturalnych pierwiastków radioaktywnych. Jedna z takich anomalii związana jest z granitem karkonoskim oraz ze skałami jego krystalicznego otoczenia (gnejsy, granitognejsy, hornfelsy) i obejmuje teren powiatu jeleniogórskiego. StęŜenie radu-226 w glebie na terenie Polski wynosi od 4,8 do 118 Bq/kg, przy czym właśnie w okolicach Jeleniej Góry notowano górne wartości z tego przedziału. Warto jest odnotować, Ŝe wartość średnia stęŜenia radu w glebie obszaru Polski jest znacznie niŜsza od średniej światowej, która wynosi 26 Bq/kg. Z występowaniem radionuklidów w komponentach środowiska naturalnego związane jest podwyŜszone promieniowanie naturalne podłoŜa. Moc dawki promieniowania gamma na obszarze Kotliny Jeleniogórskiej [J AGIELAK et al. 1998] dochodzi nawet do 86 nGy/h, podczas gdy wartość średnia wyznaczona dla obszaru Polski wynosi 47,4 nGy/h. PodłoŜe granitowe przykryte jest wprawdzie dość grubą, ale łatwo przepuszczalną dla gazów warstwą zwietrzeliny. MoŜna się więc tu spodziewać podwyŜszonej emanacji radonu z gruntu co stwarza ryzyko koncentrowania się tego promieniotwórczego gazu w pomieszczeniach budynków mieszkalnych w stopniu stwarzającym zagroŜenie dla zdrowia. Prowadzone w 1985 roku przez CELOR badania stęŜeń radonu-222 w pomieszczeniach mieszkalnych w rejonie Jeleniej Góry wykazały, Ŝe wartości tych stęŜeń zawierają się w bardzo szerokich granicach, od kilku do tysiąca Bq/m 3 , przy czym największe wartości stwierdzono w budynkach niepodpiwniczonych wykonanych z drewna. Późniejsze badania, np prowadzone w 2008 roku przez Instytut Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie (K OZAK , M AZUR 2008) potwierdzają te wyniki. MoŜna to wytłumaczyć faktem, Ŝe przewaŜnie są to parterowe domki, gdzie w powietrzu pomieszczeń mieszkalnych występują znaczne ilości radonu dyfundującego bezpośrednio z gleby. Zaobserwowano równieŜ duŜe sezonowe zmiany stęŜenia radonu. Jesienią i zimą są one znacznie większe niŜ latem, co spowodowane jest krótkotrwałym i nieczęstym otwieraniem okien i wietrzeniem pomieszczeń. RównieŜ pracownicy jeleniogórskiego Biura Państwowej Agencji Atomistyki (Biuro Obsługi Roszczeń byłych Pracowników Zakładów Produkcji Rud Uranu) wykonują na bieŜąco pomiary chwilowych stęŜeń radonu w powietrzu w pomieszczeniach mieszkalnych i uŜyteczności publicznej na terenie powiatu jeleniogórskiego. Badania koncentracji radonu w pomieszczeniach, zawierały się w granicach od 3 do 1210 Bq/m 3 . NajwyŜsze wartości dotyczyły pomieszczeń w piwnicach, w których z reguły nie przebywają ludzie. Państwowa Agencja Atomistyki przez swoje Biuro Obsługi Roszczeń b. Pracowników ZPR-1 w Jeleniej Górze prowadzi takŜe badania stęŜeń naturalnych radionuklidów w wodach podziemnych i powierzchniowych w rejonie Jeleniej Góry. Wody z ujęcia w Górzyńcu monitorowane w okresie 1995 ÷ 2000 r przez Państwowy Zakład Higieny w Warszawie oraz Jeleniogórski Oddział Wojewódzkiej Stacji Sanepid we Wrocławiu [P ACHOCKI , W ILEJCZYK 2001], a ostatnio przez Państwową Agencję Atomistyki Biuro Obsługi Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 32/55 Roszczeń b. Pracowników ZPR-1 w Jeleniej Górze [K AMIŃSKI , W RÓBLEWSKI , 2009] wykazywały stęŜenia radonu w granicach 0,9 ÷5,8 Bq/l przed wprowadzeniem ich do sieci wodociągowej. Znacznie wyŜsze stęŜenia radonu notowano na ujęciu „ŚnieŜne Kotły”. Mierzono tutaj bowiem wartości z przedziału 71÷101 Bq/l, przy czym w 2008 roku otrzymano wartość z dolnej granicy tego przedziału. W roku 2009 nie prowadzono badań radiometrycznych wód w Piechowicach. Do interpretacji otrzymanych wyników pomiarów posłuŜono się zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Guidelines for drinking- water quality, Geneva 1993 oraz powołanym juŜ wyŜej zaleceniem komisji Europejskiej 2001/928/ EURATOM z 2001 roku w sprawie ochrony ludności przed naraŜeniem pochodzącym od radonu znajdującego się w wodzie pitnej. Ustalenie dopuszczalnej wartości stęŜenia radonu w wodzie wodociągowej Dyrektywa pozostawia w gestii krajów członkowskich, przy czym rekomenduje się wartość 100 Bq/l. JeŜeli w wodzie pitnej stwierdzi się przekroczenie rekomendowanego stęŜenia radonu wody takie naleŜy objąć systematyczną kontrolą, a w razie konieczności poddać je procesowi uzdatniania. StęŜenie radonu w wodzie wodociągowej nie powinno przekraczać wartości 1000 Bq/l. Jak wynika z porównania wartości zmierzonych z normami, wody z piechowickich ujęć nie powodują zagroŜenia dla zdrowia ludzkiego, ale z uwagi na podwyŜszone stęŜenia naturalnych pierwiastków promieniotwórczych winny być one poddane systematycznej kontroli, szczególnie na ujęciu „ŚnieŜne Kotły”. 4.12 PowaŜne awarie i zagroŜenia naturalne Szczególnym rodzajem zagroŜeń występujących w środowisku są tzw. „nadzwyczajne zagroŜenia” charakteryzujące się nagłym przebiegiem. Do zagroŜeń takich zaliczyć naleŜy albo klęski o charakterze naturalnym jak: powodzie, huragany, trzęsienia ziemi, albo katastrofy i wypadki związane z technologiami i wytworami ludzkimi jak: uwalnianie się niebezpiecznych substancji chemicznych, wybuchy, katastrofy komunikacyjne itp. zwane powaŜnymi awariami. Ryzyko powstania powaŜnych awarii Według rejestru prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz Państwową StraŜ PoŜarną, na terenie gminy Piechowice nie funkcjonują zakłady przemysłowe, w których występowałyby rodzaje i ilości substancji niebezpiecznych pozwalające zakwalifikować je do zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej lub zakładów o duŜym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej. Nie istnieje zatem ze strony istniejących zakładów przemysłowych zwiększone bądź duŜe ryzyko zagroŜenia awarią przemysłową. Nie zachodzi równieŜ konieczność sporządzania zewnętrznego planu ratowniczo-gaśniczego. Na terenie miasta zarejestrowano natomiast zakłady przemysłowe i obiekty, w których występują substancje niebezpieczne w mniejszych ilościach i które mogą stwarzać potencjalne zagroŜenia dla środowiska. Są to przede wszystkim obiekty magazynujące materiały niebezpieczne Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 33/55 (olej opałowy i napędowy, paliwa płynne, gazy techniczne i inne chemikalia). Wśród tych obiektów są: • Huta Szkła Kryształowego „KOLGLASS” Hurt-Import-Export, Kłodzko-Ustronie, Ryszard Kolat – Oddział w Piechowicach – substancje Ŝrące i trucizny, • stacja paliw płynnych przy ul. Jeleniogórskiej, w której magazynuje się i prowadzi dystrybucję paliw tj. produktów ropopochodnych łatwopalnych i wykazujących właściwości niebezpieczne dla środowiska wodnego. Obiekty te stwarzają zagroŜenie z uwagi na lokalizację w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkalnej i cieków wodnych. Zastosowane w w/w obiektach zabezpieczenia znacznie ograniczają ryzyko wystąpienia zagroŜeń. Funkcjonowanie tych obiektów związane jest takŜe z transportowaniem do nich substancji niebezpiecznych, co w przypadku kolizji pojazdów stwarza zagroŜenie, w wyniku którego do środowiska uwolnione mogą zostać substancje niebezpieczne. Na podstawie zgłoszeń do PSP, Policji i samych zakładów w latach 2004-2008 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska zarejestrował na terenie gminy jedno zdarzenie mające znamiona awarii o charakterze przemysłowym, w wyniku którego do środowiska uwolnione zostały substancje niebezpieczne. Był to zrzut niedostatecznie zneutralizowanych, kwaśnych ścieków przemysłowych do rzeki Kamiennej spowodowany przez Hutę Szkła Kryształowego „KolGlass” w Piechowicach (do zdarzenia doszło w 2006 roku). Potencjalnie istnieją teŜ zagroŜenie wystąpienia powaŜnej awarii, w związku z ruchem tranzytowym pojazdów cięŜarowych wzdłuŜ trasy międzynarodowej E-65, przechodzącej przez miasto. ZagroŜenia te związane mogą być zwłaszcza z wypadkami komunikacyjnymi pojazdów przewoŜących ładunki niebezpieczne dla środowiska. W szczególności zagroŜone są wody rzeki Kamienna, wzdłuŜ której ciągnie się wspomniana szosa. Podkreślić naleŜy, Ŝe ta kręta droga biegnie przez teren górski, gdzie często występują warunki bardzo utrudniające jazdę (ograniczenie widzialności, mokra, oblodzona lub pokryta śniegiem nawierzchnia). Ponadto przez teren gminy przebiega linia kolejowa nr 311 Jelenia Góra - Szklarska Poręba Górna - Granica Państwa (czynna tylko do Szklarskiej Poręby). Trasa ta naleŜy do linii kolejowych poddanych szczególnym procedurom dla określenia stopnia bezpieczeństwa przewozu materiałów niebezpiecznych i zakwalifikowanych do takich przewozów. ZagroŜenia powodziowe DuŜe nachylenie profilu podłuŜnego koryta Kamiennej powoduje szybki, a w okresie wezbrań bardzo gwałtowny ruch wody. W rezultacie, stany brzegowe wody (całkowite wypełnienie koryta wodą, aŜ po brzegi) są na piechowickim odcinku tej rzece osiągane dość rzadko. Jednocześnie większość zabudowy miejskiej znajduje się znacznie wyŜej od dna doliny. Z tych powodów wylewy powodziowe, połączone z podtapianiem zabudowy miejskiej naleŜą tu do rzadkości. Wraz z wezbraniem wód Kamiennej ruch wody w jej korycie staje się gwałtownym i towarzyszy mu przemieszczanie znacznych ilości materiału korytowego - w tym takŜe duŜych głazów. Energia Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 34/55 oddziaływania rzeki, a zwłaszcza na jej brzegi, przyjmuje wówczas bardzo duŜe rozmiary. Jest to przyczyną pojawiania się strat materialnych związanych z uszkodzeniami lub odcinkowym zniszczeniem zabudowy technicznej koryta rzeki i podmywaniem skarp. Bardzo nieliczne wezbrania osiągają rozmiary, powodujące wypełnienie przez przepływ przestrzeni pod przejściami mostowymi i wylewy wody poza koryto rzeki. W ciągu ostatnich 50 lat wystąpiło na obszarze Piechowic pięć duŜych powodzi w latach 1958, 1977, 1981, 1997 i w 2006 oraz mniejsze w 2001 i 2002 roku. Podczas powodzi w lipcu 1997 roku wody Kamiennej nie stanowiły większego zagroŜenia dla mieszkańców terenu opracowania, spowodowały jednak liczne podmycia i uszkodzenia wałów i murów przeciwpowodziowych. Uszkodzenia te zostały juŜ naprawione. Napraw wymagały takŜe niektóre odcinki potoków Kamienna Mała oraz Piastówka. Małe podtopienia, które wystąpiły w rejonie ulicy Tysiąclecia (naprzeciwko zakładu „Karelma”), spowodowane były przelewaniem się wód rzeki przez wyloty studzienek instalacji burzowej. W okresie wezbrań odnotowano utrudnienia w odpływie wód z terenów zmeliorowanych, głównie z uwagi na niedroŜne przepusty. Z tej przyczyny obserwowano podtopienia w rejonie Zakładów Papierniczych. Według naocznych świadków głębokość wody wynosiła tu około pół metra i woda ta szybko spływała w kierunku rzeki [H YDROPROJEKT 1998]. Bardzo intensywne opady deszczu w sierpniu 2006 roku, przekraczające 50 l/m 2 , spowodowały powaŜne zagroŜenie powodziowe w kilku powiatach woj. dolnośląskiego. Wysokość wody w rzece Kamiennej w Piechowicach przekroczyła wówczas 4 m i była porównywalna z największą jak dotychczas znaną powodzią z 1897 roku. Rozmiary szkód wskazują jednak, Ŝe Ŝywioł z 2006 roku był jak dotychczas najdotkliwszy. Zalanych, podtopionych i uszkodzonych zostało 65 budynków mieszkalnych. W wielu miejscach uszkodzony został mur oporowy na rzece Kamienna. Najbardziej dotkliwe wyrwy i podtopienia powstały przy ulicach: Zawadzkiego, Świerczewskiego, Tysiąclecia, Kościuszki, Ciasnej, Zamkowej, śymierskiego, Nadrzecznej i 1. Maja. Nastąpiło uszkodzenie dróg gminnych na odcinku o łącznej długości 9,3 km. Nieprzejezdna była ulica Świerczewskiego oraz droga krajowa nr 3 na odcinku pomiędzy Piechowicami i Szklarską Porębą. Powódź zniszczyła lub uszkodziła 5 kładek i 5 mostów na rzece Kamiennej i potokach Kamienna Mała i Piastówka. Zniszczone zostało ujęcie wody w Górzyńcu. Straty powodziowe oszacowano na ok. 20 mln zł. [Informator Piechowicki Nr 4/08/2006] Naturalne kulminacje wód powodziowych są obniŜane o poprzez istniejący w zlewni Kamiennej system zabezpieczenia przeciwpowodziowego tj. zbiornik Sobieszów. Zbiornik wybudowano w początkach XX wieku. Ma on istotne znaczenie w zabezpieczeniu przed powodzią terenów połoŜonych poniŜej Piechowic, umoŜliwiając regulację odpływu wody w czasie wezbrań. Pozwalają zatrzymać opady o wysokości 52-69 mm i przesunąć kulminację fali o kilkanaście godzin. W czasie powodzi w 1997 roku obiekt ten pracował przy maksymalnych obciąŜeniach. Odnotowano przecieki zapory zbiornika Sobieszów, które zostały wyremontowane w latach 1998-2001. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 35/55 Potok Kamienna Mała charakteryzuje się niewielką powierzchnią i duŜymi spadkami poprzecznymi. Sprawia to, Ŝe powierzchnia zalewanych terenów podczas wezbrań wód jest niewielka. Rozlewy wód i podtopienia występują lokalnie w rozszerzeniach dolin i nie obejmują terenów zainwestowanych. Opracowane przez RZGW we Wrocławiu „Studium ochrony przed powodzią zlewni rzeki Górny Bóbr” w sposób kompleksowy analizuje koncepcje zwiększenia stopnia zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla Górnego Bobru i jego głównych dopływów. W gminie Piechowice opracowanie objęło jedynie rzekę Kamienną. Według ww. opracowania w strefie bezpośredniego zagroŜenia powodzią znajduje się jedynie wąski pas terenu bezpośrednio przy korycie rzeki, w rejonie ujścia do Kamiennej potoku Szklarka. 5 . I n fo r m a c j e o z a wa r t o ś c i i g ł ó w n ych c e l a ch p r o j e k t u programu 5.1 Powiązania projektu programu z innymi dokumentami Rozpatrywany w niniejszej prognozie Program Ochrony Środowiska jest drugim z kolei dokumentem tego typu sporządzonym dla Piechowic. Pierwszy Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Piechowice został przyjęty Uchwałą Nr 162/XXXI/2005 Rady Miasta Piechowice z dnia 22 lutego 2005 roku w sprawie uchwalenia programu ochrony środowiska na lata 2004-2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008-2011. Dokument niniejszy, pozwalający na kontynuację zadań zmierzających do poprawy stanu środowiska naturalnego na terenie miasta w latach 2010÷2017, naleŜy traktować jako wypełnienie obowiązku wynikającego z ustawy Prawo ochrony środowiska, która zobowiązuje samorządy do odnoszenia co 4 lata celów i niezbędnych działań określonych w Programie do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej oraz stanu środowiska. W rozpatrywanym Programie Ochrony Środowiska uwzględniono zapisy następujących dokumentów: Polityka ekologiczna państwa w latach 2009÷2012 z perspektywą do roku 2016, przyjęta uchwałą Sejmu RP z dnia 22 maja 2009 roku [MP z 2009 r, Nr 34, poz. 501]. Program ochrony środowiska województwa dolnośląskiego na lata 2008÷2015 – projekt dokumentu. Program ochrony środowiska powiatu jeleniogórskiego na lata 2008÷2011 z perspektywą do roku 2015 przyjęty uchwałą nr XXXVI/216/09 Rady Powiatu Jeleniogórskiego z dnia 28 września 2009 r. Program edukacji ekologicznej dla Dolnego Śląska przyjęty Uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego Nr XLIX/681/05 z dnia 16.12.2005 r. Strategia zrównowaŜonego rozwoju powiatu jeleniogórskiego na lata 2006÷2014, której aktualizacja została przyjęta dnia 31 marca 2006 roku uchwałą Rady Powiatu Jeleniogórskiego nr XXXIX/274/06. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 36/55 Strategia Rozwoju Pogranicza Polsko – Czeskiego. Dokument sporządzony w ramach prac polsko – czeskiej komisji międzyrządowej do spraw współpracy transgranicznej, ma stać się podstawą m.in. do tworzenia programów rozwojowych regionów oraz ma pozwolić na planistyczne przygotowanie regionu pogranicza do korzystania ze środków, przeznaczonych na wspomaganie realizacji celów polityk Unii Europejskie. Strategia Rozwoju Piechowic Wieloletni Plan Inwestycyjny gminy Piechowice na lata 2008-2013 stanowiący załącznik do Uchwały nr 245/XLI/09 Rady Miasta Piechowice z dnia 21 maja 2009 r. zmieniająca uchwałę nr 85/XIV/07 w sprawie uchwalenia Wieloletniego Planu Inwestycyjnego gminy Piechowice na lata 2008 – 2013. 5.2 Prezentacja projektu programu W przedmiotowym dokumencie zachowano strukturę opartą na Programie Ochrony Środowiska Powiatu Jeleniogórskiego, lekko tylko uwarunkowań właściwych dla Piechowic. zmodyfikowaną poprzez uwzględnienie lokalnych Zakres Programu odpowiada wymaganiom dla sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym zawartych w wytycznych Ministerstwa Środowiska z dnia 21 grudnia 2002 roku. Dokument ten podkreśla, Ŝe struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury Polityki Ekologicznej Państwa. Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Piechowice na lata 2010–2013 opracowany został z uwzględnieniem układu strukturalnego „Wytycznych...” i zawiera między innymi następujące elementy: racjonalne uŜytkowanie zasobów naturalnych, poprawa jakości środowiska, narzędzia i instrumenty realizacji programu, współpraca przygraniczna, harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu, kontrola realizacji programu. Ponadto, zgodnie z wyŜej powołanymi Wytycznymi, przedmiotowy Program zawiera zadania własne miasta oraz zadania koordynowane. Treść Programu została podzielona na 12 rozdziałów. Rozdział I zawiera informacje wstępne, w których prezentuje się uwarunkowania zewnętrzne (prawne) realizacji programu. Szerzej zaprezentowano w nim dokumenty stanowiące prawo miejscowe oraz wyznaczające kierunki miasta. Jednym z nich jest Program Ochrony Środowiska na lata 2004-2007. Aktualny Program jest bowiem kontynuacją zadań z okresu poprzedniego. W drugim rozdziale omówiono działania jakie zostały podjęte przez Miasto w poprzednim okresie programowym (2004–2007). Oceniono efekty tych działań w kontekście celów wyznaczonych przez Politykę Ekologiczną Państwa. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 37/55 Kolejne dwa rozdziały, które moŜna nazwać diagnostycznymi, zawierają informacje o mieście oraz charakterystykę i ocenę poszczególnych komponentów środowiska na obszarze objętym opracowaniem wraz z analizą problemów i propozycją działań proekologicznych. Właściwy Program ochrony środowiska zaczyna się od rozdziału V. Podzielony jest on na pięć części tematycznych: cele i zadania o charakterze systemowym, program edukacji ekologicznej, ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonale uŜytkowanie zasobów przyrody, poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne oraz zrównowaŜone wykorzystanie surowców, wody i energii. Program posiada strukturę sektorową - kaŜdy z komponentów środowiska (woda, powietrze, hałas ...) jest tu traktowany osobno, oraz hierarchiczną – cztery poziomy, - od wskazań celów najbardziej ogólnych (cel nadrzędny, 12 celów strategicznych i 24 operacyjnych) do bardzo konkretnych 16 zadań własnych i 11 zadań koordynowanych. KaŜdy z sektorów określa cele i kierunki działań oraz listę zadań proekologicznych. W części diagnostycznej, biorąc pod uwagę poziom dostępnej wiedzy, oceniono stan poszczególnych komponentów środowiska oraz zmiany jakie w nim zaszły w okresie realizacji poprzedniego programu. Pozwoliło to na dokonanie oceny realizacji dotychczasowej polityki ekologicznej Miasta oraz wskazanie celów poŜądanych do osiągnięcia w perspektywie realizacji nowego Programu. Na najniŜszym, najbardziej szczegółowym poziomie, Program wskazuje zadania, które naleŜy wykonać, aby cele te osiągnąć, jak zarządzać realizacją tych zadań (podmioty odpowiedzialne), jakie środki naleŜy przeznaczyć na ich wykonanie oraz jak kontrolować postępy w realizacji zadań programu. Celem priorytetowym dla Miasta jest u p o r z ą d k o w a n i e g o s p o d a r k i ś c i e k o w e j tak, aby w roku 2015 zostały osiągnięte wskaźniki wymagane w Polityce Ekologicznej Państwa. W Piechowicach, osiągnięcie tego celu nie jest zagroŜone. Zadania związane z uporządkowaniem gospodarki wodno- ściekowej Miasto powierzyło spółce Karkonoski System Wodociągów i Kanalizacji, której jest udziałowcem. Ponadto, w przedmiotowym programie ochrony środowiska zaleca się promowanie działań mających na celu ograniczenie wykorzystania powierzchni ziemi w sposób niezgodny z jej walorami przyrodniczymi. Priorytet ten został zapisany w formie zaleceń dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego sporządzanych na terenie miasta. Nakłady na realizację zadań proekologicznych przewidzianych w programie na lata 2010÷2014 oszacowano w wysokości 14 234,6 mln. złotych. Kwota ta jest mniej więcej równo rozłoŜona – na kaŜdy rok przypada około 3÷4 mln. złotych. Większość tych wydatków jest juŜ uwzględniona w BudŜecie Miasta oraz w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym. Realizacja pozostałych (S1; PK1.1, G2.1, W2.1) wynika z potrzeby wykonania obowiązków ustawowych. Na zadania te przewidziano łącznie 337 tys. złotych. Realizacja większych zadań będzie wymagała pozabudŜetowego wsparcia instytucji finansowych, zwłaszcza Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 38/55 (WFOŚiGW) oraz ze środków Unii Europejskiej. Wyłącznego finansowania ze środków własnych miasta wymagają tylko zadania, które wcześniej były finansowane z nieistniejącego juŜ Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska. Jest to kwota w wysokości 41 tys. zł rocznie. Szacuje się, Ŝe wkład własny Miasta wyniesie ok. 4,7 mln zł (ok. 1,2 mln zł rocznie). Przewiduje się, Ŝe znaczny udział w tej kwocie będą miały poŜyczki uzyskane z WFOŚiGW. Na zadania, których finansowanie odbywać się będzie ze wsparciem tego Funduszu przewiduje się łącznie 3,2 mln. złotych, to jest ok. 800 tys. złotych rocznie. Większość (68%) środków finansowych potrzebnych na realizację zapisanych w niniejszym Programie zadań proekologicznych skierowanych będzie na modernizację ulic miejskich. Jest to zdecydowany priorytet finansowy w mieście na najbliŜsze lata. W dalszej kolejności znajdują się: termomodernizacja budynków uŜyteczności publicznej (11%), realizacja polsko-czeskiego programu w zakresie zapobiegania i usuwania skutków klęsk Ŝywiołowych w pasie transgranicznym (9%) oraz działania na rzecz ochrony przyrody i utrzymania zieleni miejskiej (8%). Kontroli realizacji Programu ochrony środowiska ma słuŜyć szereg zadań monitorujących stan środowiska. NaleŜą do nich zadania koordynowane przez Miasto, jak na przykład: monitoring jakości poszczególnych komponentów środowiska realizowany przez WIOŚ, Sanepid i Państwową Agencję Atomistyki, a takŜe zadania własne Miasta, jak np. monitoring gleb wokół nieczynnego składowiska odpadów. 6 . A n a l i z a s k u t k ó w ś r o d o w i s ko w y c h Program ochrony środowiska z załoŜenia jest dokumentem, który ma słuŜyć poprawie stanu środowiska. Trudno sobie nawet wyobrazić, jakie skutki dla środowiska moŜe pociągnąć za sobą zaniechanie lub choćby znaczne odwleczenie w czasie realizacji zadań wymienionych w Programie, choćby w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, cieplnej czy usprawnienia systemu komunikacyjnego. Zadania Programu moŜna podzielić na dwie grupy: inwestycyjne i organizacyjne. Te pierwsze słuŜą z reguły poprawie warunków Ŝycia społeczności miasta, między innymi poprzez poprawę stanu pewnych komponentów środowiska (hydrosfera, atmosfera, litosfera czy klimat akustyczny) ale niestety, często kosztem innych komponentów środowiska, takich jak biosfera, krajobraz czy kosztem otwartej przestrzeni. Z uwagi na swój cel są one z reguły wysoce akceptowane przez ogół społeczeństwa. Działania organizacyjne skierowane są głównie na ochronę bioróŜnorodności poprzez lepsze zarządzanie, edukację ekologiczną oraz prace badawcze. Ich akceptacja społeczna jest mniejsza zwłaszcza, Ŝe często ograniczają one działania inwestycyjne (np. ograniczenia przestrzenne wynikające z potrzeby ochrony walorów przyrodniczych). Niezmiernie waŜną rolę w ochronie środowiska odgrywają zadania z zakresu zarządzania środowiskiem, edukacji ekologicznej i komunikacji społecznej. Celom tym w Programie poświęcone jest co trzecie działanie. Jest to bowiem swego rodzaju inwestowanie, którego skutki muszą być pozytywne Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 39/55 w bliŜszej lub dalszej przyszłości, w mniejszym lub większym stopniu dla wszystkich komponentów środowiska. 6.1 Ocena oddziaływań PoniŜsza tabela róŜnicuje środowiskowe skutki ustaleń projektu Programu w zaleŜności od: siły i kierunku oddziaływań: (+) korzystnie wpływające na środowisko, (0) neutralne wobec środowiska, (-) negatywne dla środowiska, w s t o p n i u : 1/ nieznacznym, 2/ zauwaŜalnym, 3/ znaczącym, (?) dyskusyjne (rozwaŜane w części opisowej oceny); c z a s u o d d z i a ł y w a n i a : (K) krótkoterminowe, (S) średnioterminowe, (D) długoterminowe t r w a ł o ś c i : (N) stałe (czyli nieodwracalne); (O) chwilowe (czyli odwracalne); s p o s o b u o d d z i a ł y w a n i a : (B) bezpośrednie; (P) pośrednie; (W) wtórne. E1.1 Wspieranie finansowe działań słuŜących podnoszeniu świadomości ekologicznej mieszkańców Piechowic + + + + + + + + E1.2 Działalność informacyjna na tematy ekologiczne + + + + + + + + E2.1 Współpraca z międzygminnymi ośrodkami prowadzącymi edukację ekologiczną + + + + + + + + PK1.1 Aktualizacja inwentaryzacji przyrodniczej miasta + + + 0 0 + + + PK2.1 Objęcie ochroną prawną obiektów i obszarów o wysokich walorach przyrodniczych + + + 0 0 + + + PK5.1 Utrzymanie zieleni w mieście + + + + + 0 0 G2.1 Prowadzenie kontroli stopnia zanieczyszczenia gleb na terenie Piechowic + 0 + 0 0 + 0 0 G3.1 Systematyczna likwidacji dzikich składowisk gruzu i śmieci + + + 0 0 0 0 0 -1 0 + 0 0 + 0 0 W1.1 Rozudowa sieci wodnokanalizacyjnej w Piechowicach Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L KOB Strona: 40/55 naturalne Zasoby chronione Obszary Przyroda Hałas i klimat Powietrze Wody i zabytki Krajobraz ziemi Zadania Programu Powierzchnia Komponenty środowiska W2.1 Poprawa systemu odprowadzania i oczyszczania wód opadowych K0B H1.1 Systematyczne podnoszenie jakości nawierzchni dróg gminnych H1.2 Budowa ścieŜek rowerowych jako alternatywy dla ruchu samochodowego DNB + 0 0 + 0 0 0 0 0 + + 0 0 0 -1 + 0 +0 +0 0 0 0 0 + 0 + 0 0 0 0 +0 0 +0 +0 0 + 0 0 N1.2 Ćwiczenia gminnych słuŜb reagowania kryzysowego + + + + 0 + 0 0 S1.1 Opracowanie aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Piechowice na lata 2014÷2017 z perspektywą do roku 2021 + + + + + + + + K1 Opracowanie aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla gmin zrzeszonych w Związku Gmin Karkonoskich + + + + + + + + K2 Realizacja programów ochrony przyrody na obszarze lasów komunalnych oraz współdziałanie z podobnymi programami prowadzonymi przez Nadleśnictwa w Szklarskiej Porębie i w Karkonoskim Parku Narodowym + + + 0 0 + + + K3 Upowszechnianie kodeksu dobrych praktyk rolniczych + 0 + 0 0 + 0 + K4 Prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi + 0 + 0 0 + 0 0 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 + 0 0 + 0 0 0 0 0 + 0 0 0 N1.1 Tworzenie zintegrowanych polsko- czeskich struktur współpracy w zakresie zapobiegania i usuwania skutków klęsk Ŝywiołowych w pasie transgranicznym K5 Poprawa zaopatrzenia w wodę do spoŜycia K6 Rozbudowa systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków K7 Likwidacja istniejących uciąŜliwości hałasów instalacyjnych Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L KOB -1 KOB 0 Strona: 41/55 naturalne Zasoby chronione Obszary Przyroda Hałas i klimat Powietrze Wody i zabytki 0 P1.1 Termomodernizacja budynków uŜyteczności publicznej -1 Krajobraz ziemi Zadania Programu Powierzchnia Komponenty środowiska K8 Ocena stanu klimatu akustycznego przy drogach nie będących pod zarządem miasta 0 0 0 0 + 0 0 0 K9 Prowadzenie monitoringu stęŜeń radonu w wodzie do spoŜycia oraz badania zawartości radonu w budynkach 0 0 + 0 0 0 0 0 K10 Budowa systemu ostrzegania i alarmowania ludności powiatu jeleniogórskiego przed katastrofami naturalnymi + + + + 0 + 0 0 K11 Zadania wynikające ze Studium ochrony przed powodzią zlewni górnego Bobru 0 + 0 0 0 -1 0 0 6.2 KOB Przewidywane skutki realizacji ustaleń projektu programu dla poszczególnych komponentów środowiska RóŜnorodne działania proekologiczne często poprawiają stan jednego komponentu środowiska kosztem innych jego składników. PoniŜej przeprowadzono analizę jakościową próbującą dać odpowiedź, w jaki sposób zadania zapisane w projekcie Programu, które zostaną podjęte do realizacji, mogą wpłynąć na pogorszenie stanu konkretnego komponentu środowiska. PrzeobraŜenia przestrzennej struktury przyrodniczej Planowane zadania nie spowodują naruszenia lokalnych, a tym bardziej ponadlokalnych więzi i uwarunkowań przyrodniczych, przestrzennych, funkcjonalnych i kompozycyjnych. PrzeobraŜenia powierzchni ziemi Z budową dróg i ścieŜek rowerowych czy infrastruktury liniowej przewidzianych w zadaniach inwestycyjnych Programu (zadanie W1.1 i W2.1 oraz zadania koordynowane K5 i K6 w ramach celu W1) wiązać się będzie przekształcenie powierzchni ziemi. Spowodowane tym zaburzenia mogą mieć zauwaŜalny wpływ na wiele elementów środowiska, choćby wspomnieć tylko przeobraŜenie szaty roślinnej, synatropizacja fauny i flory, wpływ na jakość gleby, wraŜenia wizualne, zmiany stosunków wodnych w okolicy poprzez zakłócenia przepływów wód w ciekach powierzchniowych (rowach melioracyjnych) oraz zmniejszenie infiltracji wód zasilających zbiorniki wód podziemnych. Największa ingerencja w ukształtowanie rzeźby terenu nastąpi w fazie realizacji inwestycji, poprzez zniszczenie szaty roślinnej, tworzenie nasypów i roboczych dróg dojazdowych. Skutkom tym naleŜy zapobiegać juŜ na etapie projektowania, na przykład ewentualne zakłócenia przepływów Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 42/55 naturalne Zasoby chronione Obszary Przyroda Hałas i klimat Powietrze Wody i zabytki Krajobraz ziemi Zadania Programu Powierzchnia Komponenty środowiska wód w ciekach powierzchniowych i rowach melioracyjnych mogą być ograniczone za pomocą odpowiednich rozwiązań technicznych (mosty, przepusty, drenaŜ opaskowy). Generalnie jednak, skutki tych przedsięwzięć będą niewielkie, poniewaŜ w planowane elementy infrastruktury liniowej poprowadzą terenami zabudowanymi, wzdłuŜ istniejących ciągów komunikacyjnych. Związana z rozwojem przestrzennym miasta presja zabudowy na obszary wykorzystywane rolniczo jest nieuchronna. Sprzyjać temu będą niektóre zadania wpisane do projektu Programu, np. modernizacja sieci komunikacyjnej (cele H1 i P3). Jednak realizacja znacznej większości przewidywanych w programie zadań przyniesie pozytywne skutki w zakresie ochrony powierzchni ziemi, w tym zachowaniu dobrej jakości i produktywności gleb. Jest to np. rekultywacja terenów zdegradowanych (cel G3). Bardziej spektakularne działania w tym kierunku zawierają wytyczne dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, od których w znacznie większym stopniu zaleŜy gospodarowanie przestrzenią. Wpływ na krajobraz kulturowy i zabytki Realizacja projektu Programu nie wpływa negatywnie na wartościowe obiekty wpisane do ewidencji zabytków oraz ustanowione strefy ochrony konserwatorskiej. Wpływ na klimat lokalny Zmianę lokalnych warunków klimatycznych moŜe spowodować wiele czynników. NaleŜą do nich zabudowa korytarzy przewietrzających Kotlinę Jeleniogórską czy zmiana wskaźnika lesistości. Ewentualne zmiany klimatu lokalnego mogą być spowodowane równieŜ zmianą bilansu cieplnego powierzchni (zmiana albedo) pokrytej asfaltem i zabudową oraz wzrostem zanieczyszczenia atmosfery, o ile nie zachowane zostaną wymogi w zakresie emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Ochronie klimatu poświęcono jeden z rozdziałów przedmiotowego Programu Ochrony Środowiska. Wpływ na zasoby naturalne Gleby i uprawy Poprawie jakości gleb słuŜą dwa zadania wyznaczone w Programie. Pierwszym z nich jest prowadzenie okresowych badań jakości gleby w sąsiedztwie nieczynnego składowiska odpadów przy ulicy Cieplickiej. Poznanie stopnia, mechanizmów i przyczyn ewentualnego zanieczyszczenia gleb umoŜliwia podjęcie działań zapobiegających zanieczyszczeniom. Drugim zadaniem jest systematyczna likwidacja nielegalnych punktów składowania odpadów. Dostępność do złóŜ kopalin Dostępności do złóŜ kopalin chronią miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Na terenie miasta nie przewiduje się prowadzenia eksploatacji surowców mineralnych. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 43/55 Skutki emisji gazów i pyłów do atmosfery Rozwój gospodarczy miasta oznacza wprawdzie poprawę poziomu Ŝycia jego mieszkańców, ale związane są z nim pewne uciąŜliwości, takie jak na przykład wzrost emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Przeciwdziałanie wzrostowi zanieczyszczenia powietrza pyłem oraz utrzymanie dobrego stanu atmosfery w zakresie innych zanieczyszczeń jest jednym z priorytetów przedmiotowego projektu Programu Ochrony Środowiska. Celowi temu sprzyjają 2 zadania (oprócz edukacyjnych) – pozostałe nie spowodują pogorszenia czystości atmosfery. W Programie Ochrony Środowiska zaleca się walkę z niskimi emisjami poprzez termomodernizację budynków oraz ulepszanie nawierzchni dróg. ZagroŜenie dla fauny i flory ChociaŜ ochronie biotopów, lasów i zieleni miejskiej słuŜyć ma bezpośrednio realizacja trzech zadań (oprócz zaleceń dotyczących planowania przestrzennego oraz zadań koordynowanych przez Miasto), to wiele innych równieŜ przyczyni się do tego pośrednio, np. poprzez poprawę czystości wód powierzchniowych czy wzrost świadomości ekologicznej społeczności miasta. Program ochrony środowiska nie zawiera zadań, których realizacja moŜe w istotnym stopniu zagrozić przyrodzie. Wpływ na środowisko wodne Nie kaŜde z czterech zadań wskazanych w ramach celu W: słuŜy ochronie wód. Na przykład zadanie koordynowane K5: poprawa zaopatrzenia w wodę do spoŜycia jest równoznaczne ze zwiększeniem zuŜycia wody poprzez przyłączenia nowych uŜytkowników. Patrząc jednak na to zagadnienie całościowo naleŜy takŜe uwzględnić wzrost zuŜycia wody spowodowany rozwojem przestrzennym i gospodarczym miasta. Trendowi temu ma przeciwdziałać zadania adresowane do mieszkańców miasta i podmiotów gospodarczych w ramach celu A1: racjonalne uŜytkowanie wody. Większe zuŜycie wody to takŜe więcej ścieków odprowadzanych do sieci kanalizacyjnej, albo – co niestety jeszcze występuje, bezpośrednio do cieków powierzchniowych lub do gleby. Przeciwko temu wymierzone są zadania prowadzone w ramach projektu „Karkonoski System Wodociągów i Kanalizacji” oraz innych, realizowanych przez Miasto (zadanie W1.1). Efektem tych zmagań powinna być poprawa stanu czystości wód rzeki Kamiennej i potoków przepływających przez obszar miasta. Zamierzonym celem jest uzyskanie II klasy czystości wód Kamiennej oraz znaczne poprawienie stanu sanitarnego tych wód. Jak się zdaje, jest to jednak perspektywa długookresowa, gdyŜ zaleŜy to jeszcze od realizacji podobnych zadań na terenie Szklarskiej Poręby, leŜącej w dorzeczu Kamiennej. Wpływ na jakość klimatu akustycznego Dobry klimat akustyczny to jeden z waŜnych czynników wymaganych dla utrzymania przyjaznego środowiska w miejscu zamieszkania i odpoczynku. Zakłócenia klimatu akustycznego na obszarach zabudowy mieszkaniowej mogą być powodowane poprzez transport, instalacje przemysłowe oraz tzw. hałasy osiedlowe. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 44/55 W przedmiotowym Programie Ochrony Środowiska zaplanowano, uwzględniono (zadania koordynowane) lub zalecono (wytyczne do planowania przestrzennego) przedsięwzięcia dąŜące do ograniczenia uciąŜliwości akustycznej z tych źródeł. Dobra materialne Realizacja planowanych zadań nie spowoduje strat materialnych, rozumianych w tej prognozie jako dodatkowe nakłady poniesione przez osoby trzecie, konieczne na przeciwdziałanie zanieczyszczeniu środowiska lub inne szkody dające się wyrazić w pieniądzu. 6.3 Zasięg oddziaływań Skutki realizacji ustaleń przedmiotowego dokumentu będą miały charakter lokalny (termomodernizacja budynków, likwidacja hałasów instalacyjnych), ponadlokalny, odczuwalny na terenie sąsiednich gmina oraz miasta Jeleniej Góry (pełne oczyszczanie ścieków, nadzór nad gospodarką leśną) lub regionalny (edukacja ekologiczna, budowa systemu ostrzegania o zagroŜeniach naturalnych, tworzenie zintegrowanych polsko-czeskich struktur współpracy w zakresie zapobiegania i usuwania skutków klęsk Ŝywiołowych). Realizacja tych zadań nie spowoduje powstania negatywnych oddziaływań transgranicznych. 7. Ocena rozwiązań projektu programu 7.1 Ocena ustaleń projektu programu w kontekście celów ochrony środowiska ustanowionych w innych dokumentach Program Ochrony Środowiska jest bezpośrednio powiązany z odpowiadającymi mu dokumentem wyŜszego szczebla, to jest z powiatowym i wojewódzkim programem ochrony środowiska, które odpowiednio do swego zakresu realizują cele Polityki Ekologicznej Państwa. W poniŜszej tabeli przeanalizowano zgodność rozpatrywanego Programu z głównymi celami wyznaczonymi w tych dokumentach. Tabela 1. Analiza zgodności celów projektu Programu ochrony środowiska powiatu jeleniogórskiego z głównymi celami Polityki ekologicznej państwa. Brak związku Niezgodność Trudno powiedzieć Zgodność Cele Polityki ekologicznej państwa O CHRONA I WZROST RÓśNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ : Objęcie ochroną obszarów o wysokich walorach przyrodniczych. Utrzymanie i podniesienie róŜnorodności biologicznej. X X Powiększenie zasobów leśnych i zapewnienie ich kompleksowej ochrony. X Rozwój terenów zieleni w miastach. X P ODNIESIENIE JAKOŚCI GLEB Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 45/55 Brak związku Niezgodność Trudno powiedzieć Zgodność Cele Polityki ekologicznej państwa X X X Ograniczenie procesu degradacji gleb Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych Rekultywacja gleb zdegradowanych O CHRONA ZASOBÓW ZŁÓś POPRZEZ ICH RACJONALNE WYKORZYSTANIE . Minimalizacja presji wywieranej na wykorzystania surowców mineralnych. środowisko w procesie X X Zabezpieczenie złóŜ perspektywicznych i prognostycznych P RZYWRÓCENIE WYSOKIEJ JAKOŚCI WODOM POWIERZCHNIOWYM I OCHRONA ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH X X Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej. Zmniejszenie zuŜycia wody. Ograniczenie zanieczyszczeń spowodowanych niekontrolowanymi spływami powierzchniowymi. X Podniesienie bezpieczeństwa powodziowego. X X X X Zwiększenie małej retencji. Rozwój współpracy regionalnej na wodach granicznych. Ochrona zasobów wód podziemnych. Z MNIEJSZENIE UCIĄśLIWOŚCI HAŁASU . X X Zmniejszenie uciąŜliwości hałasu komunikacyjnego. Zmniejszenie uciąŜliwości hałasu instalacyjnego. P OPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Dalsze ograniczanie emisji z zakładów przemysłowych. X Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza pochodzącego ze źródeł niskiej emisji. X Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza pochodzącego ze źródeł komunikacyjnych. X O GRANICZENIE NEGATYWNEGO ODDZIAŁYWANIA ODPADÓW NA ŚRODOWISKO . X X Uporządkowanie gospodarki odpadami przemysłowymi. Uporządkowanie gospodarki odpadami komunalnymi. O GRANICZENIE RYZYKA WYSTĄPIEŃ POWAśNYCH AWARII . Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego z działalnością produkcyjną przedsiębiorców. związanego X Zapewnienie bezpieczeństwa przewozu drogowego i kolejowego materiałów niebezpiecznych. X Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 46/55 Z powyŜszej analizy wynika, Ŝe rozpatrywany projekt Programu jest kompatybilny z wyŜej wymienionymi dokumentami. Jednocześnie naleŜy stwierdzić, Ŝe rozpatrywany projekt Programu realizuje treści wymagane przepisami prawa oraz zapewnia kontynuację działań proekologicznych zawartych w przyjętych wcześniej dokumentach strategicznych dla Piechowic, które wymieniono w punkcie 5.1 niniejszej prognozy. 7.2 Ocena wewnętrznej spójności projektu programu ochrony środowiska Przedmiotem tej analizy jest wykrycie związków pomiędzy celami i zadaniami prośrodowiskowymi analizowanego dokumentu, które mogą być wzajemnie sprzeczne. Analizy takiej dokonano poniŜej w tabeli 2. W nagłówku tabeli wymieniono przyjęte w projekcie Programu cele w zakresie ochrony środowiska Piechowic, mianowicie: PK: ochrona i wzrost róŜnorodności biologicznej, E: wysoka świadomość ekologiczna w społeczeństwie, G: podniesienie jakości gleb, Z: racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, W: poprawa jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości i ilości wód podziemnych wraz z racjonalizacją ich wykorzystania, H: zmniejszenie zagroŜenia mieszkańców powiatu ponadnormatywnym hałasem, P: poprawa jakości powietrza, R: bezpieczeństwo jądrowe, N: zapobieganie powaŜnym awariom przemysłowym i zagroŜeniom naturalnym oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia, A: zrównowaŜone wykorzystanie surowców, wody i energii, PEM: wyeliminowanie negatywnych oddziaływań pól elektromagnetycznych. Tabela 2. Matryca zadań wzajemnie konfliktogennych: X – zadania wzajemnie kolizyjne, O – zadania neutralne, + - zadania wzajemnie kompatybilne, ? – trudno ocenić. Kierunki działań (opis powyŜej tabeli) PK E G Z W H P R N A PEM S1.1 Opracowanie aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Piechowice na lata 2014÷2017 O + O O O O O O O O O K1 Opracowanie aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla gmin zrzeszonych w Związku Gmin Karkonoskich O + O O O O O O O O O E1.1Wspieranie finansowe działań słuŜących podnoszeniu świadomości ekologicznej mieszkańców Piechowic + + + + + + + + + + + E1.2 Działalność informacyjna na tematy ekologiczne + + + + + + + + + + + Zadania Programu Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 47/55 Kierunki działań (opis powyŜej tabeli) PK E G Z W H P R N A PEM E2.1 Współpraca z międzygminnymi ośrodkami prowadzącymi edukację ekologiczną + + + + + + + + + + + PK1.1 Aktualizacja inwentaryzacji przyrodniczej miasta + + O + + O O O O O O PK2.1 Objęcie ochroną prawną obiektów i obszarów o wysokich walorach przyrodniczych + + + + + O O O O O O PK5.1 Utrzymanie zieleni w mieście + + O O O + + O + O O G2.1 Prowadzenie kontroli stopnia zanieczyszczenia gleb na terenie Piechowic + O + O + O O O O O O G3.1 Systematyczna likwidacji dzikich składowisk gruzu i śmieci + + + O O O O O O O O W1.1 Budowa kanalizacji wodnokanalizacyjnej w Piechowicach + O O O + O O O O W2.1 Poprawa systemu odprowadzania i oczyszczania wód opadowych + O O O + O O O O O O H1.1 Systematyczne podnoszenie jakości nawierzchni dróg gminnych O O O O O + + O O O H1.2 Budowa ścieŜek rowerowych jako alternatywy dla ruchu samochodowego ? + O O O + + O O O O P1.1 Termomodernizacja budynków uŜyteczności publicznej + O O O O O + O O + O N1.1 Tworzenie zintegrowanych polskoczeskich struktur współpracy w zakresie zapobiegania i usuwania skutków klęsk Ŝywiołowych w pasie transgranicznym O + + O + O O + + O O N1.2 Ćwiczenia gminnych słuŜb reagowania kryzysowego O + + O + O O + + O O K2 Realizacja programów ochrony przyrody na obszarze lasów komunalnych oraz współdziałanie z podobnymi programami prowadzonymi przez Nadleśnictwa w Szklarskiej Porębie i w Karkonoskim Parku Narodowym + + O + + O + O O O O K3 Upowszechnianie kodeksu dobrych praktyk rolniczych + + + + + O O O O O O K4 Prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi O O + + + O O O O O O K5 Poprawa zaopatrzenia w wodę do spoŜycia O O O + ? O O O O + O K6 Rozbudowa systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków + O O O + O O O O O O K7 Likwidacja istniejących uciąŜliwości hałasów instalacyjnych O O O O O + O O O O O K8 Ocena stanu klimatu akustycznego przy drogach nie będących pod zarządem miasta O O O O O + O O O O O Zadania Programu Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L O Strona: O O 48/55 Kierunki działań (opis powyŜej tabeli) PK E G Z W H P R N A PEM K9 Prowadzenie monitoringu stęŜeń radonu w wodzie do spoŜycia oraz badania zawartości radonu w budynkach O O O O O O O + O O O K10 Budowa systemu ostrzegania i alarmowania ludności powiatu jeleniogórskiego przed katastrofami naturalnymi O + + O + O O + + O O K11 Zadania wynikające ze Studium ochrony przed powodzią zlewni górnego Bobru ? O O O O O O O + O O Zadania Programu W matrycy wewnętrznej spójności celów Programu z jego zadaniami nie ma sprzeczności. Pojawiają się pewne wątpliwości dotyczących rozstrzygnięcia kilku kwestii związanych z budową zabezpieczeń przeciwpowodziowych (np. oczyszczanie koryt cieków wodnych). Wpływ tego przedsięwzięcia na siedliska przyrodnicze moŜe być negatywny, jeśli nie będą przestrzegane pewne elementarne zasady ochrony przyrody. Z powyŜszych rozwaŜań wynika, Ŝe szczególnie wysoką rangę naleŜy przypisać celom edukacyjnym, gdyŜ kaŜde z zadań realizowane w tym zakresie słuŜy dobrze wszystkim komponentom środowiska. 7.3 Sposób uwzględnienia problemów ochrony środowiska W rozdziale tym określono, analizowano i oceniono problemy ekologiczne istniejące na terenie objętym opracowaniem, których rozwiązanie leŜy w zakresie przedmiotowym rozpatrywanego Programu Ochrony Środowiska. W tabeli poniŜej wymieniono ustalone w projekcie Programu sposoby rozwiązania problemów ochrony środowiska na terenie miasta. Tabela 3. Ustalenia projektu Programu środowiska na terenie Piechowic. dotyczące problemów ochrony Problemy ochrony środowiska Sposób uwzględnienia w programie Udokumentowane złoŜe granitu jest kolizyjne w stosunku do walorów przyrodniczych i rekreacyjnych regionu Ustalenia programu nie mają wpływu na rozwiązanie tego problemu Inwentaryzacja przyrodnicza gminy wymaga uaktualnienia Program rekomenduje wykonanie inwentaryzacji przyrodniczych miasta (zadanie PK1.1) Brak ochrony prawnej wielu cennych drzew / obiektów przyrodniczych MoŜliwość objęcia ochroną obiektów i obszarów cennych przyrodniczo przewidziano w zadaniu PK2.1 ZagroŜenie lasów nadmierną antropopresją Ustalenia programu nie mają wpływu na rozwiązanie tego problemu Uszkodzenia przemysłowe lasów Zadanie K2 Niezadowalający stan czystości wód powierzchniowych Rozwiązanie gospodarki wodno-ściekowej jest zadaniem priorytetowym dla Miasta Zaopatrzenie w wodę do spoŜycia Zadanie koordynowane K5 Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 49/55 Problemy ochrony środowiska Sposób uwzględnienia w programie Niedostatecznie rozwinięty system kanalizacji sanitarnej Zadanie W1.1 oraz zadanie koordynowane K6 Niedostateczna sieć kanalizacji deszczowej i brak oczyszczania wód opadowych odprowadzanych do odbiornik Zadanie W2.1 Zanieczyszczenie powietrza ze źródeł niskiej emisji Zadanie P1.1 Zanieczyszczenie powietrza od ciągów komunikacyjnych Zadanie H1.1 Presja zabudowy na tereny otwarte Racjonalne wykorzystanie przestrzeni uznane jest za jeden z priorytetów programu ochrony środowiska Aktualizowanie badań jakości środowiska glebowego Zadanie G2.1 Dzikie składowiska odpadów Zadanie G3.1 PodwyŜszone stęŜenie naturalnych pierwiastków promieniotwórczych w glebie i w wodzie Zadanie K9 ZagroŜenie naturalne, w tym zagroŜenie powodzią Zadania N1.1, N1.2, K10, K11 7.4 Ocena skuteczności ochrony róŜnorodności biologicznej Projekt Programu nie wprowadza do środowiska dodatkowych antropogenicznych stresorów (oprócz juŜ istniejących), takich jak przekształcanie powierzchni ziemi, emisja zanieczyszczeń do powietrza, zanieczyszczenie wód i gleb, nadmierna penetracja środowiska, które mogłyby powodować uproszczenie struktury przyrodniczej i zakłócenia funkcjonowania zbiorowisk organizmów na terenie powiatu. W przedmiotowym Programie stwarza się warunki do ograniczenia niekorzystnych oddziaływań na róŜnorodność biologiczną rejonu opracowania poprzez zastosowanie następujących instrumentów: stworzenie warunków dla podjęcia działań prowadzących do zapewnienia wymaganego stopnia oczyszczania ścieków odprowadzanych do wód (wodociągi, kanalizacja), stworzenie warunków do ograniczenia emisji zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery ze źródeł energetycznych (termoizolacja budynków), działania w zakresie edukacji ekologicznej, aktualizacja inwentaryzacji przyrodniczej miasta oraz objęcie ochroną prawną najcennieszych obiektów i obszarów, nadzór nad gospodarką leśną, pielęgnacja terenów zieleni miejskiej. 7.5 Ocena skutków realizacji ustaleń programu dla form ochrony przyrody i krajobrazu Sprawą priorytetową Programu Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Piechowice jest zachowanie równowagi przyrodniczej we wzajemnych relacjach między człowiekiem i układem Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 50/55 warunków siedliskowych tworzonych przez elementy przyrody oŜywionej i nieoŜywionej. Dotyczy to szczególnie obszarów i obiektów chronionych na podstawie ustawy o ochronie przyrody, ale takŜe i tych, które z uwagi na swoje walory i wraŜliwość siedlisk powinny zostać taką ochroną objęte. Pośrednio, ustalenia projektu Programu są korzystne dla przyrody, między innymi poprzez rekultywację terenów, nadzór nad gospodarką leśną oraz działania edukacyjne. 7.6 Ocena zmian w krajobrazie Ustalenia projektu Programu stwarzają warunki i moŜliwości do osiągnięcia ładu przestrzennego i harmonijnego kształtowania krajobrazu. Szereg z nich (tworzenie przyrodniczych ścieŜek edukacyjnych) słuŜyć będzie udostępnieniu walorów przyrodniczych i krajobrazowych, a działania edukacyjne zmierzają w celu podniesienia wraŜliwości i uszanowania tych wartości. TakŜe wiele innych działań słuŜyć moŜe poprawie walorów krajobrazu. NaleŜą do nich prace rekultywacyjne (likwidacja nielegalnych punktów składowania odpadów) i rewitalizacyjne (termomodernizacja), pielęgnacja terenów zielonych, pośrednio takŜe rozbudowa systemów wodnokanalizacyjnych i modernizacja dróg i ulic. 7.7 Ocena przewidywanych oddziaływań na ludzi w środowisku Przedmiotowy projekt Programu Ochrony Środowiska nie zawiera ustaleń mogących powodować zagroŜenia dla środowiska, niekorzystnych z punktu widzenia oddziaływania na zdrowie ludzi, chyba Ŝe uwzględni się pewnie niedogodności związane z obowiązkiem przestrzegania pewnych zasad szacunku dla środowiska i ograniczeń w uŜytkowaniu jego zasobów (np. wody czy przestrzeni). Aby te ograniczenia nie powodowały negatywnych odczuć słuŜyć mają działania zapisane w celu E: edukacja ekologiczna. Niektóre zadania (W1.1, H1.1, N1.1, N1.2, K5, K6, K7, K10 czy K11) słuŜą bezpośrednio poprawie jakości Ŝycia mieszkańców Piechowic. 8 . P r ze w i d y wa n e o d d z i a ł y wa n i a n a c e l e i p r ze d m i o t o ch r o n y o b s z a r u N at u r a 2 0 0 0 Realizacja zadań zapisanych w Programie nie wpłynie na zuboŜenie wartości chronionych na obszarach naleŜących do sieci „Natura 2000”. Nie wpłynie teŜ negatywne na integralność tych obszarów. 9 . Te n d e n c j e z m i a n ś r o d o w i s k a p r z y b r a k u r e a l i z a c j i u s t a l e ń p r o j e k t owa n e g o d o k u m e n t u W niniejszym punkcie opracowania określono kierunki moŜliwej intensywności niepoŜądanych przekształceń i degradacji środowiska, które moŜe spowodować dotychczasowe uŜytkowanie i zagospodarowanie. Jest to tzw. prognoza (wariant) „zero”, która ma odpowiedzieć na pytanie: jakie będą najbardziej prawdopodobne skutki środowiskowe wywołane działalnością człowieka lub Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 51/55 zaniechaniem takiej działalności przy załoŜeniu, Ŝe przedmiotowy projekt Programu Ochrony Środowiska nie zostanie wdroŜony do realizacji. Większość z zadań zapisanych w przedmiotowym dokumencie jest realizowana na mocy kompetencji prawnych nadanych gminom przez ustawy i rozporządzenia z zakresu ochrony środowiska. NaleŜą do nich na przykład: zgodnie z art. 17 ust. 1 i 2 ustawy Prawo Ochrony Środowiska organ wykonawczy gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza gminny program ochrony środowiska. Organ wykonawczy gminy jest równieŜ zobowiązany do opracowania co 2 lata raportów z wykonania gminnego programu ochrony środowiska, zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy „O utrzymaniu porządku i czystości w gminach”, gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, na podstawie ustawy „O ochronie przyrody”, rada gminy ustanawia pomnik przyrody, stanowisko dokumentacyjne, uŜytek ekologiczny lub zespół przyrodniczo-krajobrazowy, jeŜeli wojewoda nie ustanowił tych form ochrony przyrody, udostępnianie znajdujących się w posiadaniu Burmistrza informacji o środowisku i jego ochronie na zasadach określonych w ustawie „O udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko”. Zadania te będą realizowane takŜe i bez programu ochrony środowiska, ale zapisanie ich w tym dokumencie pozwala zaplanować i racjonalnie rozdzielić środki na ich realizację. W programie są takŜe zapisane działania inwestycyjne, takie jak: remonty bieŜące dróg oraz przebudowa ulic i budowa ścieŜek rowerowych, modernizacja i rozbudowa sieci wodno-kanalizacyjnej w Piechowicach, termomodernizacja budynków uŜyteczności publicznej. Są to zadania długoterminowe, które zostały podjęte juŜ wcześniej i będą zapewne realizowane takŜe w przypadku wariantu „zero”. Jednak uwzględnienie ich w programie ochrony środowiska ma stać się podstawą m.in. do skorzystania ze środków, przeznaczonych na wspomaganie realizacji celów polityki Unii Europejskiej. 1 0 . A n a l i z a m o Ŝ l i wo ś c i r o z w i ą z a ń e l i m i n u j ą cych l u b ł a g o d z ą c y c h n e g a t y w n e o d d z i a ł y w a n i a n a ś r o d o w i s ko Program Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Piechowice nie posiada wariantowych rozwiązań. Wynika to z kilku waŜnych przyczyn. Program oparto na analizie problemów środowiskowych stwierdzonych na terenie opracowania, a jego działania mają się przyczynić - tam gdzie to było moŜliwe – do ich rozwiązywania. Program zawiera zasadniczo tylko propozycje kierunkowe, których realizacja wymaga odrębnych analiz i ocen moŜliwości zastosowania wariantów wykonawczych. MoŜna mianowicie rozpatrywać, dla które z drzew naleŜy w pierwszej Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 52/55 kolejności objąć ochroną prawną lub które z ulic miasta wymagają modernizacji nawierzchni. To samo dotyczy termomodernizacji budynków czy dofinansowania działalności z zakresu edukacji ekologicznej. Nie ma teŜ potrzeby wskazywania rozwiązań eliminujących lub łagodzących znaczące oddziaływania na środowisko, które mogą wyniknąć z realizacji ustaleń przedmiotowego dokumentu. Generalnie, ustalenia planu słuŜąc poprawie stanu środowiska nie spowodują znaczących skutków środowiskowych. 1 1 . P r o p o z yc j e d o t yc z ą c e p r ze w i d y wa n ych m e t o d a n a l i z y skutków realizacji ustaleń projektu programu Realizacja poszczególnych zadań i celów jakie zostały postawione na lata 2008-2011, będzie oceniana w oparciu o wskaźniki opisane szczegółowo w rozdziale 14 przedmiotowego dokumentu. System monitoringu realizacji Programu ochrony środowiska składa się z następujących elementów: ► monitoring jakości środowiska, w tym inspekcje i egzekucje leŜące w zakresie zadań WIOŚ i innych instytucji; ► monitoring polityki środowiskowej - wdraŜania zapisów programu ochrony środowiska, a takŜe jego przygotowania, oceny i aktualizacji; ► monitoring społeczny (odczucia i skutki). Monitoringiem objęte są następujące elementy środowiska podlegające ocenie: • stan zasobów przyrody, • stan czystości cieków powierzchniowych, jezior i zbiorników, • • • • • • stan czystości wód podziemnych, jakości powietrza i emisja zanieczyszczeń do powietrza, hałas w środowisku, promieniowanie, gleby (jakość gleb uŜytkowanych rolniczo i zanieczyszczenia), gospodarka odpadami. Wyniki monitoringu umoŜliwią ocenę, czy i w jakim stopniu załoŜone w Programie działania są realizowane i odnoszą przewidziane efekty przekładające się na wymierną poprawę stanu środowiska. Monitoring środowiska umoŜliwi takŜe dokonywanie ewentualnej korekty załoŜonych działań w kierunku uzyskania lepszej efektywności. Monitoring prowadzonej polityki ochrony środowiska oznacza, Ŝe wdraŜanie Programu będzie podlegało bieŜącej ocenie w zakresie: • określenia stopnia realizacji załoŜonych celów, • określenia stopnia wykonania przyjętych zadań, • analizy przyczyn powstałych rozbieŜności. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 53/55 Podstawą monitoringu realizacji programu jest sprawozdawczość oparta na wskaźnikach odzwierciedlających stan środowiska i presję na środowisko. W celu nadzoru nad realizacją opracowanego Programu, przyjęto wskaźniki, które będą pomocne w przedstawianiu stopnia realizacji załoŜonych zadań. Analiza tych wskaźników będzie podstawą do korekty i weryfikacji przedsięwzięć planowanych w Programie ochrony środowiska. Głównym źródłem informacji są roczniki GUS, a w szczególności dane zawarte w działach: podział terytorialny, gospodarka komunalna, ochrona środowiska oraz leśnictwo. Niektóre ze wskaźników wymienionych w rozdziale 14 przedmiotowego dokumentu pochodzą z raportów Wojewódzkiego Inspektoratu Środowiska we Wrocławiu. Korzystano takŜe z inwentaryzacji przyrodniczych gmin oraz ewidencji prowadzonych w starostwie. 1 2 . I n fo r m a c j e o d o k u m e n t a ch u w z g l ę d n i o n ych p r z y sporządzaniu prognozy Prognozę oddziaływania na środowisko dotyczącą Programu Ochrony Środowiska Gminy Miejskiej Piechowice sporządzono w oparciu o dokumentacje i opracowania, które wymieniono poniŜej w porządku alfabetycznym. Odnośniki literaturowe zawarte w tekście prognozy podano w nawiasach kwadratowych, np. [K ONDRACKI 2002]. Przyjęto ujednolicony zapis podawania przepisów prawnych w następujący sposób: (Dz. U. z XXXX r. Nr XX, poz. XXXX). Blachowski J., Markowicz- Judycka E. Zięba D. – redakcja. Opracowanie ekofizjograficzne dla województwa dolnośląskiego. Zarząd Województwa Dolnośląskiego, Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu. http://eko.wbu.wroc.pl Wrocław 2005 r. Chmielowski M. Wyniki monitoringu hałasu drogowego w Jeleniej Górze i w miejscowościach powiatu jeleniogórskiego. Jeleniogórska Delegatura WIOŚ Wrocław 2005 r. Dancewicz A. Charakterystyka warunków klimatycznych Kotliny Jeleniogórskiej w zakresie: wiatru, temperatury i opadów atmosferycznych. IMGW Wrocław 2004 r. Głowicki B. Klimat ŚnieŜki. Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne na ŚnieŜce, red. Dubicki A. i Głowicki B. PIOŚ, IMGW. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Wrocław, 1995 r. Grzegorczyk K., Projekt prac geologicznych dla określenia perspektywicznych rejonów i stref występowania wód termalnych na obszarze bloku karkonosko-izerskiego na podstawie kompleksowych badań geofizycznych i pogłębionej analizy danych geologicznych. Proxima, Wrocław 2007 r. Jagielak J (red), Biernacka M., Henschke J., Sosińska A. Radiologiczny atlas Polski. PIOŚ, CELOR, PAA, Warszawa 1998 r. Jahn A. (red.), Karkonosze polskie. Ossolineum, Wrocław 1985 r. Jankowski W. z zespołem. Inwentaryzacja przyrodnicza województwa jeleniogórskiego. Piechowice. „Fulica”, Wrocław 1999 r. Kaszubkiewicz J., Jezierski P., Ochman D., Gałka B., Woźniczka P., Serafin R., Powiatowy program rekultywacji gruntów. Badanie gleb i płodów rolnych na terenie powiatu jeleniogórskiego. Przedsiębiorstwo Doradztwa i WdroŜeń Arcanum sp z o. o, Wrocław, 2008. Kondracki J. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa, 2002 r. Kozak K., Mazur J. Pomiary radonu w budynkach. Zielona Planeta, 6(81), 8-12, 2008 r. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 54/55 Kukla P., Osicki A., Zieliński T. Projekt załoŜeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta Szklarska Poręba, Katowice, 2004 rok. Kurpiewski A. Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy miejskiej Piechowice. ZOŚ Decybel, 2006 r. Kurpiewski A. Sprawozdanie z pomiarów monitoringowych hałasu drogowego w 2004 roku. ZOŚ „Decybel”, Jelenia Góra 2004 r. Kurpiewski A. z zespołem. Ocena stanu akustycznego środowiska miasta Jelenia Góra r. ZOŚ „Decybel”, Jelenia Góra, 2006 r. Kurpiewski A., Szalej M., Konopka A., Mazur L. Program ochrony środowiska dla miasta Piechowice na lata 2004-2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2011. ZOŚ Decybel, Jelenia Góra 2004 r. Kwiatkowska-Szygulska B.(red) Dziewanowski M, Siwka A. Ocena stanu czystości rzek województwa dolnośląskiego w 2008 r. WIOŚ Wrocław 2009 Kwiatkowski, Hołdys w Jahn A. (red), Karkonosze polskie, Karkonoskie Towarzystwo Naukowe w Jeleniej Górze, Ossolineum 1985, s. 87-143 Mierzejewski M. - redakcja. Karkonosze. Przyroda nieoŜywiona i człowiek. Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław 2005 r. Nadleśnictwo Szklarska Poręba. Plan urządzenia gospodarstwa leśnego na lata 2004- 2014. Potencjał Dolnego Śląska w zakresie rozwoju alternatywnych źródeł energii, Wrocław 2006 r. Sawicki L. Mapa geologiczna regionu dolnośląskiego z przyległymi obszarami Czech i Niemiec. 1:100 000. PIG Warszawa 1997 r. Schmuck A. Rejonizacja pluwiotermiczna Dolnego Śląska. Zesz. Nauk. WyŜszej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu, Melioracja V, Nr 27, Wrocław 1960 r. Staffa M et al. Słownik geografii turystycznej Sudetów. Tom 1. Góry Izerskie. Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa, 1993 r. Staffa M. et al. Słownik geografii turystycznej Sudetów. Tom 3. Karkonosze. Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa – Kraków, 1993 r Staffa M. et al. Słownik geografii turystycznej Sudetów. Tom 4. Kotlina Jeleniogórska. M. Wydawnictwo I-Bis, Wrocław, 1999 r. Studium wykonalności „ Regiotram“ – reaktywacja linii kolejowej Harrachov – Jelenia Góra – Karpacz. Dornier Consulting Polska Sp.z o.o Warszawa, 2005 r. Szalej M. Nieczynne miejsce składowania odpadów komunalnych przy ul.Cieplickiej w Piechowicach. Przegląd ekologiczny. ZOŚ Decybel, Piechowice 2008 r. Tomczyk Z. Inwentaryzacja stanu lasów stanowiących własność osób fizycznych na okres 01.01.2010 do 31.12.2019. Gmina Miejska Piechowice. 2009 r. Wróblewski J, Kamiński J. Określenie stęŜenia radonu w przedszkolach na terenie miasta Jeleniej Góry i Kowar na podstawie pomiarów krótkoterminowych. Materiały pokonferencyjne, Człowiek, środowisko, zagroŜenia, Wydawnictwo Nauczycielskie, Jelenia Góra 2000 r. Wróblewski J., Kamiński J. Sprawozdanie z badań stęŜenia radionuklidami naturalnymi wód powierzchniowych i podziemnych na terenach zdegradowanych w wyniku działalności wydobywczej i przeróbczej rud uranu w roku 2008, PAA, Biuro Obsługi b. Pracowników ZPE-1 w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2009 r. Z ZO OŚŚ D DEECCCyyBBBEEL L Strona: 55/55
