docRG 2011 nr 3 "Ratownictwo Górnicze"
download 
Reklamacja Transkrypt
RG 2011 nr 3 "Ratownictwo Górnicze"
issn 1426-3092 nr 3 (64) wrzesień 2011 r. kwartalnik centralnej stacji ratownictwa górniczego s.a. Redaguje zespół Andrzej Plata – redaktor naczelny Mirosław Bagiński – z-ca redaktora naczelnego Barbara Kochan – z-ca redaktora naczelnego Jacek Dubiel – sekretarz redakcji Katarzyna Myślińska Katarzyna Kajdasz-Szpotko Małgorzata Jankowska Adres redakcji: Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. 41-902 BYTOM ul. Chorzowska 25 tel. (32) 388 04 45 lub (32) 388 05 92 fax. (32) 388 04 44 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu ul. Chorzowska 12d 41-902 BYTOM tel. (32) 388 06 22 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Jaworznie ul. Krakowska 95 43-600 JAWORZNO tel. (32) 616 22 86 fax. (32) 616 44 33 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śl. ul Marklowicka 3 44-300 WODZISŁAW Śl. tel. (32) 455 47 06 e-mail: [email protected] Okręgowa stacja Ratownictwa Górniczego w Zabrzu ul. Jodłowa 33 41-800 ZABRZE tel. (32) 271 35 06 e-mail: [email protected] SPIS TREŚCI • Krótko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 • Rozmowa z mgr.inż. Mirosławem Bagińskim, wiceprezesem Zarządu ds.technicznych CSRG S.A. w Bytomiu Mamy wiedzę i doświadczenie dla ratowania innych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 • Rzecznik prasowy CSRG S.A. informuje Australijska delegacja w CSRG S.A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Warsztaty z inertyzacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Obóz nurkowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 • Rozmowa z mgr. Henrykiem Świniarskim, prezesem Zarządu CEN-RAT Sp. z o.o. Stawiamy na profesjonalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 • Zygmunt Ożóg Akcja przeciwpożarowa w KWK „Bobrek-Centrum” Ruch „Centrum”. . . . . 9 • Piotr Lubczyński, Wojciech Najman Akcja ratownicza w KWK „Wieczorek”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 • Zygmunt Ożóg Aktywne ugaszenie pożaru w KWK „Wujek” Ruch „Wujek”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 • Zbigniew Kubica, Jerzy Krótki Nurkowie w akcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 • Jan Syty Praktyczne sposoby zabezpieczenia przed zagrożeniem wybuchowym . . . 24 • Kazimierz Grzechnik, Artur Zemlik, Kazimierz Trzaska Zwalczanie zagrożenia metanowego w kopalni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 • Katarzyna Myślińska, Barbara Kochan Szkolenie w I półroczu 2011 r.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 • Zbigniew Kubica, Adam Ściuk Seminaria z bezpieczeństwa pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Redakcja nie odpowiada za treść reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów tekstów oraz zamieszczania własnych tytułów i śródtytułów. Nie zamówionych materiałów nie zwracamy. Skład, opracowanie techniczne oraz druk: Drukarnia Skill 41-902 Bytom ul. Kochanowskiego 25/9 tel. (32) 387 34 10 Nakład: 500 egz. Zdjęcie na okładce: Akcja z udziałem nurków w kopalni „Biała Góra” w Smardzewicach k/ Tomaszowa Mazowieckiego. Fot: Jan Syty ROK XVI KRÓTKO Zawody ratownicze kopalń Kompanii Węglowej S.A. 10 czerwca 2011 r. na terenie kompleksu sportowego „Górnik” w Rybniku-Boruszowicach odbyły się piąte zawody drużyn ratowniczych kopalń Kompanii Węglowej S.A. W zawodach brało udział 18 drużyn ratowniczych z kopalń Kompanii Węglowej S.A. w skład których wchodzili: kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego, mechanik sprzętu i 5-osobowy zastęp ratowników. Drużyny startowały w dwóch konkurencjach: tor przeszkód oraz praktyczna umiejętność udzielania pomocy przedmedycznej. W klasyfikacji generalnej zwyciężyła drużyna KWK „Jankowice”, drugie miejsce zdobyła drużyna KWK „Bobrek-Centrum” Ruch „Bobrek”, trzecie miejsce drużyna KWK „Sośnica-Makoszowy” Ruch „Makoszowy”. Nagrody dla najlepszych drużyn ratowniczych wręczyli prezes Zarządu Kompanii Węglowej S.A. Joanna Strzelec-Łobodzińska oraz wiceprezes Marek Uszko. (jp) Ratownictwo górnicze nr 64 Zawody ratownicze kopalń Katowickiego Holdingu Węglowego S.A. 17 czerwca 2011 r. odbyły się zawody drużyn ratowniczych kopalń Katowickiego Holdingu Węglowego S.A. Wzięły w nich udział drużyny z KWK „Mysłowice-Wesoła”, KWK „Murcki-Staszic” Ruch „Staszic”, KWK „Murcki-Staszic” Ruch „Boże Dary”, KWK „Wieczorek”, KWK „Wujek” Ruch „Wujek”, KWK „Wujek” Ruch „Śląsk”. Zawody odbyły się na terenie Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. oraz OSRG w Bytomiu. Drużyny startowały w dwóch konkurencjach: sprawdzian umiejętności mechanika aparatowego oraz praktyczna umiejętność udzielania pomocy przedmedycznej. W klasyfikacji generalnej zwyciężyła drużyna KWK „Wujek” Ruch „Wujek”, drugie miejsce zdobyła drużyna KWK „Murcki-Staszic” Ruch „Boże Dary”, trzecie miejsce – drużyna KWK „Mysłowice-Wesoła”. (mj) Wizyta gości z Mining Engineering Departament University of Kentucky USA 26 lipca br. w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. gościła Fot: archiwum CSRG S.A. 3 NR 3/2011 delegacja z University of Kentucky pod opieką naukową prof. Andrzeja Wali wraz z profesorami Wacławem Dziurzyńskim i Jerzym Krawczykiem z IMG PAN z Krakowa. Głównym celem wizyty była wymiana doświadczeń w zakresie zastosowania metod symulacji procesów przewietrzania w oparciu o programy komputerowe Inżyniera Wentylacji „Ventgraph”, szczególnie dotyczące szkolenia osób kierujących akcjami ratowniczymi. Kierownik działu ratownictwa ds. szkolenia mgr inż. Andrzej Plata szczegółowo przedstawił zakres i sposób wykorzystania programów szkoleniowych powstałych na bazie programu „Ventgraph” opracowanych przez IMG PAN na zamówienie CSRG S.A. w procesie szkolenia dyspozytorów ruchu zakładów górniczych, kierowników akcji ratowniczych i kierowników akcji na dole. Spotkaniu roboczemu towarzyszyła ożywiona dyskusja w przedstawionym temacie. Goście ponadto zapoznani zostali z działalnością CSRG S.A., zwiedzili laboratorium chemiczne i laboratorium badania sprzętu ochrony dróg oddechowych. (apl) NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI Mamy wiedzę i doświadczenie dla ratowania innych Rozmowa z mgr. inż. Mirosławem Bagińskim, wiceprezesem Zarządu ds. technicznych Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu. – Godne miejsce firmy w przyszłości tworzą również nowe technologie… – Od wielu lat pracuje Pan w górnictwie węgla kamiennego. Może Pan przedstawić przebieg swojej kariery zawodowej? – Po ukończeniu studiów na Politechnice Wrocławskiej (Wydział Górniczy, Technika Podziemnej Eksploatacji Złóż) w 1989 r. podjąłem pracę w KWK „Victoria” w Wałbrzychu na Dolnym Śląsku. Po krótkim okresie pracy w tej kopalni przeniosłem się do KWK „Miechowice” do Bytomia na Górny Śląsk. Następnie po krótkiej służbie wojskowej, szukając możliwości dalszego rozwoju, znalazłem się w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu. W Stacji jako ratownik górniczy oraz od 1992 r. dodatkowo nurek zawodowy pełniłem kolejne funkcje od kierownika zmianowego pogotowia, kierownika robót nurkowych (obecnie kierownik prac podwodnych II kl.) przez kierownika laboratorium badania i opiniowania sprzętu, kierownika działu ds. ratownictwa, dyrektora technicznego do obecnej. Podczas pracy w CSRG S.A. zdobywając wielokierunkowe doświadczenie zawodowe uzyskiwałem kolejne kwalifikacje, w tym m. in. kierownika jednostki ratownictwa górniczego dla podziemnych zakładów górniczych. Ukończyłem ponadto m.in. studia podyplomowe na Politechnice Śląskiej w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem, studia podyplomowe – aerologia i ratownictwo górnicze. W latach 19982000 wprowadzałem do laboratorium system zarządzania jakością osiągając po drodze m.in. kwalifikacje audytora-eksperta technicznego oceniającego laboratoria. Ciekawym elementem mojej pracy zawodowej były prace w zespole normatywnym przy Komitecie ds. Badań i Normalizacji, udział w pracach m.in. niektórych komisji Wyższego Urzędu Górniczego, w pracach legislacyjnych, jak również w badaniach i projektach zarówno krajowych jak i międzynarodowych. Wolne chwile, z których jeżeli się zdarzają to chętnie korzystam, staram się spędzać z rodziną oraz łączyć to z aktywnym wypoczynkiem na rowerze, basenie, czy pod wodą. – Niektóre akcje ratownicze, zwłaszcza te, w których się uczestniczy, pamięta się nawet do końca życia. Były takie? – Kopalnia „Niwka–Modrzejów” – bowiem zginęli tam również ratownicy. To była bardzo istotna, smutna chwila dla służb ratownictwa górniczego, która musiała skutkować działaniami dotyczącymi poprawy bezpieczeństwa pracy ratowników górniczych. To m.in. w odniesieniu do analizy przyczyn tego zdarzenia przeprowadzono badania ratowników w symulowanych, trudnych warunkach mikroklimatu, czego efektem było powstanie tabel dopuszczalnego czasu pracy ratowników górniczych w różnych warunkach trudnego mikroklimatu z uwzględnieniem rodzaju aparatu, ubrania ochronnego itp. Akcja ratownicza po zawale w kopalni „Siltech”, gdzie udało się uratować odciętych przez zawał górników. Oczywiście nie można pominąć tragedii, które miały miejsce w KWK „Halemba” i „Śląsk” z uwagi na skalę zdarzeń oraz podjętych prac i ostatnio w KWK „Krupiński”, gdzie ponownie zginęli również ratownicy. 4 – Oczywiście. Staramy się uczestniczyć w przedsięwzięciach, których skutkiem są albo będą nowe technologie. Staramy się również na bieżąco monitorować rynki w zakresie nowych technologii do zastosowań w działaniach ratowniczych. Utrzymujemy bieżące kontakty z producentami wyposażenia technicznego, zarówno krajowymi jak i zagranicznymi. Korzystamy w miarę możliwości z pomocy finansowej NFOŚiGW. Uprzednio korzystaliśmy również z dofinansowania dotacją budżetową, choć w bieżącym wymiarze staramy się wykorzystywać posiadane środki własne. Mamy na wyposażeniu naszych służb ratowniczych m.in. nowoczesne aparaty oddechowe, podręczne przyrządy pomiarowe, środki ochrony osobistej oraz sprzęt do wykorzystania zarówno podczas akcji ratowniczej, jak i prac profilaktycznych, w tym m.in. sprzęt do inertyzacji atmosfery kopalnianej. – Ale tymi najnowocześniejszymi urządzeniami o których mówiliśmy posługuje się przecież człowiek, którego trzeba szkolić, aby w optymalny sposób mógł wykorzystać swoje możliwości… – Działalność szkoleniowa jest jedną z najistotniejszych dla CSRG S.A. Prowadzona jest ona przez doskonale wyszkoloną kadrę i obejmuje w zasadzie pełny zakres potrzeb zakładów górniczych w zakresie ratownictwa, począwszy od szkoleń podstawowych ratowników, przez szkolenia dozoru ruchu górniczego, po kierowników akcji ratowniczych i obejmuje m.in. zakres zwalczania zagrożeń górniczych, prewencji pożarowej oraz kierowania akcjami ratowniczymi. Wysokie standardy naszych szkoleń zostały potwierdzone akredytacją Śląskiego Kuratora Oświaty. Szkolenia w ramach akredytacji prowadzone są zarówno w CSRG S.A., jak i we wszystkich czterech OSRG. Prowadzone są one zarówno w zakresie teoretycznym jak ROK XVI Ratownictwo górnicze nr 64 i praktycznym, z wykorzystaniem m.in. wyrobisk ćwiczebnych CSRG S.A. jak i komór ćwiczeń w okręgowych stacjach. cjonuje już od dawna w formule międzynarodowej, a my staramy się być istotnym tego elementem. Uzupełnieniem szkoleń są zawody ratownicze, które współorganizujemy z przedsiębiorcami górniczymi na poziomie zakładów górniczych spółek węglowych, a ponadto organizujemy zawody w formule centralnej dla najlepszych zastępów kopalnianych drużyn ratowniczych. Pozostajemy ponadto w ciągłej gotowości do niesienia pomocy zagrożonym, również za granicą i nie tylko w zakresie górniczym, co już wielokrotnie realizowaliśmy, bowiem tak naprawdę obecne granice między państwami nie stanowią żadnej bariery natomiast istotne są kompetencje, sprawność działań, determinacja oraz skuteczność. Uczestniczymy również aktywnie w przygotowaniach polskich drużyn ratowniczych do udziału w międzynarodowych zawodach zastępów ratowniczych, gdzie zajmują one jak dotychczas czołowe lokaty. Warto podkreślić to co nie zawsze jest zauważane, że zawody ratownicze to przede wszystkim rozwój kompetencyjny ratowników, potwierdzenie umiejętności zdobytych w trakcie szkoleń i pracy, jak również potwierdzenie przygotowania do udziału w akcji ratowniczej. Co jest również bardzo istotne, służą one integracji środowiska ratowniczego i górniczego, bo działania ratownicze to przecież działania zespołów. – CSRG S.A. od wielu lat utrzymuje szerokie kontakty z ratownictwem górniczym za granicą… – Tak, bowiem jest to bardzo istotny element rozwoju Stacji. Kto się nie rozwija – ten się uwstecznia. W związku z tym jak powiedziałem wcześniej, staramy się na bieżąco utrzymywać i rozwijać współpracę międzynarodową. Ponadto, przecież to CSRG była inicjatorem powołania Międzynarodowego Zespołu ds. Ratownictwa Górniczego, który ciągle rozwija się poprzez wymianę informacji ze zdobytych doświadczeń, wyposażenia technicznego oraz technik operacyjnych, m.in. podczas realizowanych w dwuletnich cyklach spotkaniach. Przyjaźnimy się i oczywiście współpracujemy z kolegami z najbliżej nam położonych stacji ratownictwa górniczego w Czechach i Słowacji. Uczestniczymy w międzynarodowych konferencjach i sympozjach naukowych, jak również w międzynarodowych zawodach zastępów ratowniczych. Prowadzimy szkolenia za naszymi granicami, z których warto przywołać Kolumbię 2009 i 2011, Kazachstan i ratowników chińskich. Ratownictwo górnicze funk- – Co głównie decyduje zarówno w profilaktyce, jak i w akcjach ratowniczych o optymalnym wykonaniu zadań przez ratowników? – O powodzeniu w akcjach ratowniczych i profilaktycznych decyduje czas i przygotowanie zawodowe, w tym przede wszystkim szkolenia, ćwiczenia i praktyka z działań ratowniczych. W tym zakresie najlepszym szkoleniem praktycznym jest zatrudnianie zastępów dyżurujących pod ziemią do prac profilaktycznych z zastosowaniem specjalistycznego sprzętu. Praktykę zawodową zdobywa się podczas udziału w akcjach ratowniczych w kopalni macierzystej, kopalniach sąsiednich w ramach planu wzajemnej pomocy kopalń, jak również, a może przede wszystkim, w ramach pełnionych w CSRG S.A. i OSRG dyżurów zastępów ratowniczych oddelegowanych z kopalń. Należy również zaznaczyć, że kierujący akcją ratowniczą posiadają stosowne kwalifikacje potwierdzone przez Wyższy Urząd Górniczy do kierowania Zakładami Górniczymi, dysponują wsparciem Sztabu Akcji, w skład którego wchodzą osoby posiadające duże doświadczenie zawodowe, jak również zespołami doradczymi z różnego typu specjalistami i naukowcami. Uwzględnić należy wspomniany już proces szkoleń, którym podlegają wszystkie osoby z zakładu górniczego i służb ratowniczych przewidziane do uczestnictwa w działaniach ratowniczych. Zawsze natomiast będzie nas czekać dużo pracy do wykonania w zakresie optymalizacji i skuteczności prowadzenia działań ratowniczych, chociażby w obszarze szkoleń, wyposażenia technicznego i legislacji ponieważ rozwój powinien być z ratownictwem górniczym na stałe skojarzony bowiem ma bezpośrednie przełożenie na bezpieczeństwo. 5 NR 3/2011 – Jak będzie funkcjonowało ratownictwo górnicze za kilka lat? – Jestem przekonany, że nie ma wątpliwości, że właściwie funkcjonujące służby ratownicze są niezbędne dla zapewnienia prawidłowego i bezpiecznego funkcjonowania zakładów górniczych. Niezbędny jest w tym zakresie ustawiczny rozwój i to się dzieje, co istotne również w wymiarze międzynarodowym. Posiadamy jako służby ratownicze wiedzę i doświadczenie zawodowe umożliwiające prowadzenie działań zarówno w dedykowanym obszarze krajowym, jak również poza granicami naszego kraju. Jak pokazuje statystyka, działania te dotyczą przede wszystkim podziemnych wyrobisk zakładów górniczych, natomiast przygotowani jesteśmy do prowadzenia działań ratowniczych przy likwidacji skutków katastrof na powierzchni, co wielokrotnie realizowaliśmy wspólnie z innymi służbami ratowniczymi. Przyszłość ratownictwa górniczego oparta musi być na stałym szkoleniu drużyn ratowniczych, zarówno w zakresie teoretycznym jak i przede wszystkim praktycznym, co jest priorytetem dla naszej Jednostki. Przyszłość dotyczy również obszaru specjalistycznego wyposażenia technicznego, przy powstawaniu którego niezbędna jest współpraca z jednostkami naukowo-badawczymi i producentami. Przyszłość jest również związana ze współpracą z innymi jednostkami ratowniczymi w kraju i za granicą, która musi być rozwijana nie tylko w aspekcie integracji środowiska ratowniczego, choć to bardzo istotna kwestia, ale przede wszystkim w aspekcie wymiany doświadczeń z działalności ratowniczej, analizy realizowanych procesów szkoleniowych oraz optymalizacji wyposażenia technicznego, również w kontekście kierunków jego rozwoju, aby ratownictwo górnicze funkcjonowało coraz lepiej, sprawniej, skutecznie, profesjonalnie. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w tym aktywnie już uczestniczy. – Dziękuję za rozmowę. Rozmawiał: JACEK DUBIEL NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI rzecznik prasowy csrg s.a. informuje Australijska delegacja w csrg s.a. – W przeciągu ostatnich 5 lat wydobycie węgla w Nowej Południowej Walii wzrosło o 16 procent. Zatrudnienie o 60 proc. I mimo dużego wzrostu produkcji zdecydowanie zmniejszył się stopień wypadkowości w pracy, która praktycznie spadła do zera. Dużą zasługą tego jest wprowadzenie nowatorskiego systemu szkoleń m.in. dla górników – powiedział Ron Land, prezes i dyrektor generalny Coal Services w Australii podczas wizyty w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu. Przez dwa dni (30 czerwca – 1 lipca br.) w CSRG S.A. w Bytomiu przebywała trzyosobowa delegacja z australijskiej jednostki ratownictwa górniczego. W spotkaniu uczestniczyli: Ron Land – President and Chief Executive Officer, Peter Mason – Executive Director for detection and analysis of gases oraz Steven Tonegato – Menager of Mine Rescue Station in Wollongong – przedstawiciele Grupy Coal Services in Australia. Centralną Stację Ratownictwa Górniczego S.A. reprezentowali: dr inż. Andrzej Chłopek – prezes CSRG S.A, mgr inż. Mirosław Bagiński – wiceprezes ds. technicznych i mgr Krzysztof Kubera – wiceprezes ds. ekonomicznych oraz mgr inż. Adam Nowak – dyrektor techniczny. W spotkaniu uczestniczyli również dr inż. Piotr Litwa – prezes Wyższego Urzędu Górniczego i mgr inż. Wojciech Magiera – wiceprezes WUG. Była to ich pierwsza wizyta w CSRG S.A. i pierwsza w Polsce. Wspomniana Grupa Coal Services in Australia od 90 lat współpracuje z australijskim górnictwem. Grupa zapewnia usługi m.in. zarówno w zakresie ochrony zdrowia pracowników i bezpieczeństwa pracy. Uczestniczy w akcjach ratowniczych i prowadzi szkolenia dla górników. Są jedyną uprawnioną organizacją świadczącą usługi w zakresie ratownictwa i wypłat odszkodowań górniczych w stanie Nowa Południowa Walia. W Bytomiu australijscy ratownicy zaprezentowali wirtualną technologię prowadzenia szkoleń z zastosowaniem rzeczywistości trójwymiarowej. – Szkolenia tego typu bez wątpienia pozwalają zmniejszyć ryzyko wypadków. Często też ratują przez to życie. Wirtualna platforma nie jest rozwiązaniem, ale jest jednym z istotnych elementów systemu poprawy bezpieczeństwa – powiedział Ron Land, prezes Grupy Coal Services in Australia. Platforma umożliwia szkolenie pracowników w bezpiecznym i kontrolowanym środowisku, uczy reagowania na rzeczywiste zagrożenia, które w praktyce mogą wystąpić. – Utrzymanie zerowego wskaźnika wypadkowości jest najważniejszym celem każdego pracodawcy. Decydującym w utrzymaniu tego wskaźnika jest podnoszenie poziomu szkoleń. Nowa Południowa Walia może poszczycić się wysokim stopniem bezpieczeństwa w górnictwie. Dzięki temu systemowi szkoleń podniesiona została produktywność przy jednoczesnym obniżeniu wskaźnika wypadkowości – dodali australijscy goście. Szkolenia te najbardziej zbliżone są do rzeczywistości panującej w kopalniach. Symulowane są nawet najbardziej niebezpieczne wydarzenia. I jak sami Australijczycy mówili jest to teatr. Wirtualnie budowane układy z 360–stopniowym ekranem symulującym środowisko kopalniane lub/i 40–metrowe ekrany dla szkoleń w wirtualnej rzeczywistości dla 20 osób. „Teatr” wyposażony jest w konsole, ekrany dotykowe, a dla pełnego efektu wykorzystuje technologie GPS. Wirtualna rzeczywistość obrazuje zarówno model kopalni odkrywkowej, jak i kopalni podziemnej włącznie z procesami eksploatacji. Obejmuje każdy aspekt pracy pod ziemią. W ciągu ostatnich 5 lat nie odnotowano w Nowej Południowej Walii żadnego wypadku śmiertelnego w górnictwie. Wirtualne szkolenia znalazły zastosowanie także w australijskim ratownictwie morskim i służbie zdrowia. Podczas wizyty australijscy goście zapoznali się ze strukturą ratownictwa górniczego w Polsce. W CSRG – z wyposażeniem technicznym, zapleczem szkoleniowym, jak również z działalnością laboratoriów. Zwiedzili także Okręgową Stację Ratownictwa Górniczego w Bytomiu. Niemałe wrażenie zrobiła na nich również symulacja w jedynej w Polsce 6 i w Europie placówce naukowo-badawczej – Kopalni Doświadczalnej „Barbara”. Delegacja zapoznała się z historią i działalnością kopalni oraz zobaczyła symulowany wybuch pyłu węglowego. Z uwagi na bardzo ograniczony czas pobytu australijskiej delegacji w CSRG uzgodniono dalsze wzajemne relacje w zakresie współpracy. warsztaty z inertyzacji „Poprawa stanu bezpieczeństwa pracy pod ziemią poprzez zastosowanie inertyzacji oraz wykorzystywanie nowoczesnego sprzętu monitorującego i łączności po ziemią” – to temat dwudniowych warsztatów (2-4 czerwca br.) zorganizowanych przez Centralną Stację Ratownictwa Górniczego w Bytomiu i spółkę CEN-RAT. Patronat nad warsztatami objął prezes Wyższego Urzędu Górniczego. – Poprzez tego typu spotkania chcemy na bieżąco omawiać wypadki w kopalniach angażując w to całe środowisko górnicze. Tematy warsztatów zostały tak dobrane, aby dokładniej omówić choćby ostatnie wydarzenie, jakie miało miejsce na KWK „Krupiński” – powiedział dr inż. Andrzej Chłopek, prezes Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu. Podczas warsztatów przedstawiono m. in. działania techniczne, jak i organizacyjne, które można przedsięwziąć aby w przypadku powstania zagrożenia szybko i pewnie ugasić ognisko pożaru i nie dopuścić do wybuchu pyłu węglowego. Jednym z działań prewencyjnych jest inertyzacja czyli częściowe lub całkowite zastąpienie powietrza lub palnej atmosfery przez gaz obojętny. – Gazy obojętne są wykorzystywane gdy miejsce pożaru jest niedostępne. Samo gaszenie pożaru połączone jest z dużym niebezpieczeństwem wybuchu gazu, czego przykładem jest ostatnie wydarzenie na KWK „Krupiński”. Inne metody gaszenia pożarów są mało efektywne – mówił prof. Nikodem Szlęzak z Akademii Górniczo -Hutniczej w Krakowie. Pełne wykorzystanie inertyzacji jest jednak możliwe po uwzględnieniu szeregu warunków. Do najważniejszych z nich należy odpowiednia izolacja pola, dostosowanie ROK XVI parametrów gazu obojętnego – jego rodzaju, ilości oraz prędkości podawania. Jednym słowem nie ma jednej, prostej a tym samym uniwersalnej recepty. Decyzja o użyciu gazu inertnego zawsze musi być poparta analizą sieci wentylacyjnej – ustaleniem objętości i przestrzeni, którą należy zneutralizować. Mgr inż. Jan Syty z CSRG w swoim referacie wnikliwie przeanalizował prowadzone akcje ratownicze podczas których kierownik podejmował nietypowe działania. We wszystkich tych akcjach istotne znaczenie miało zastosowanie gazów inertnych. Inertyzacja, jako metoda walki z pożarami jest znana od ponad stu lat i stosowana jest dość często. Po raz pierwszy gazów inertnych do gaszenia w kopalni pożaru użyto w Szkocji w połowie XIX wieku. Obecnie najczęściej stosowanymi gazami do inertyzacji jest dwutlenek węgla, metan, gazy spalinowe i azot. W Polsce gazy obojętne są wykorzystywane w akcji podczas pożarów od lat 70-tych. W latach 80-tych w Głównym Instytucie Górnictwa w Katowicach powstała technologia stosowania ciekłego azotu w oparciu o pojemniki dostosowane do transportu w wyrobiskach podziemnych kopalń. Podstawowym kryterium doboru jest wskaźnik palności gazów. Najlepsze właściwości inertne posiada azot. Swoim doświadczeniem w inertyzacji właśnie tym gazem w okręgu ostrawsko–karwińskim podzielił się prof. Alois Adamus z Uniwersytetu w Ostrawie. W okręgu obecnie 6 kopalń wydobywa węgiel z pokładów skłonnych do samozapalenia. Wszystkie do inertyzacji wykorzystują azot. We wspomnianym wyżej rejonie w 80 proc. do pożarów dochodzi w zrobach. Uczestnikom warsztatów – przedstawicielom m. in. okręgowych stacji ratownictwa górniczego i kadry zarządzającej kopalń przedstawiono także (dr inż. Janusz Cygankiewicz, kierownik Laboratorium Samozapalności Węgla w GIG) wybrane problemy z zakresu programowania monitoringu i zwalczania zagrożenia pożarowego w kopalniach. Na polskim rynku górniczym są dwie firmy, które zabezpieczają gaz inertny. Jedną z nich jest CEN-RAT spółka Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego Ratownictwo górnicze nr 64 NR 3/2011 w Bytomiu. Gaz są w stanie dostarczyć 24 godziny na dobę przez 365 dni w roku. Warsztaty bez wątpienia były doskonałą okazją do wymiany poglądów i doświadczeń. Na stoiskach reklamowych wystawiony został specjalistyczny sprzęt zawodowych zastępów ratowniczych. Firma CEN-RAT zaprezentowała sprzęt łączności ratowniczej PTR - 4. obóz nurkowy 13 ratowników górniczych – nurków uczestniczyło w – 5 – dniowym zgrupowaniu szkoleniowym na Jeziorze Żywieckim w Zarzeczu. – Widoczność była na około jeden metr. Nigdy nie szukamy tzw. czystej wody. Zawsze jest mętna i trudno w niej cokolwiek zobaczyć – stwierdził Mirosław Bagiński, wiceprezes CSRG S.A. z uprawnieniami kierownika prac podwodnych. Tego typu zgrupowania trwają od lat 70-tych. I jak mówią ratownicy – pomagają w utrzymaniu sprawności nurkowej. Organizowane są raz w roku. Każdy ratownik górniczy – nurek ma obowiązek w nich uczestniczyć. To jednak nie wszystko. Łącznie w ciągu roku organizowane są jeszcze 3 specjalistyczne szkolenia na otwartych zbiornikach, a zimą na basenie. Podczas obozu symulowane są prace ratownicze polegające m.in. na penetracji podwodnej, poszukiwaniu, lokalizowaniu i ewakuacji poszkodowanych. Ćwiczona jest sprawność manualna polegająca m. in. na skręcaniu i rozkręcaniu rurociągu czy cięciu palnikiem. Zakład Górniczy „Borynia” ma wyspecjalizowaną grupę ratowników górniczych – nurków wchodzącą w skład specjalistycznego pogotowia CSRG. Przy wykonywaniu podwodnych prac ratownicy pracują w całkowitych ciemnościach, po omacku. – Dlatego tak cenna jest znajomość topografii kopalni. Nurkiem w ratownictwie górniczym może być tylko i wyłącznie doświadczony górnik – ratownik górniczy – mówi Jerzy Krótki, dyrektor OSRG Wodzisław Śl., a zarazem kierownik prac podwodnych. Skafandry klasy HD mają dopuszczenie do pracy w wodach skażonych, hełm „górskiego” G2000SS służy do prowadzenia prac podwodnych. Zasilany jest z tablicy zasilającej nisko ciśnieniowej dla 2 nurków systemem pomiaru głębokości nurka „pneumo” i panelem łączności przewodowej. Tego 7 rodzaju sprzęt znajduje się na wyposażeniu pogotowia specjalistycznego CSRG. Każdego nurka operacyjnego pracującego pod wodą zabezpiecza nurek ubezpieczający. W skład zastępu nurkowego wchodzi 5 ratowników górniczych – nurków. Z nimi ściśle współpracuje mechanik sprzętu nurkowego oraz kierownik prac podwodnych. Wszystkie prace podwodne muszą być zabezpieczone przez lekarza przeszkolonego w fizjopatologii nurkowania. W Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. zastępy specjalistyczne nurków wchodzą w skład pogotowia wodnego i organizacyjnie podlegają Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śląskim. Oprac. Aleksandra Szatkowska-Mejer Fot: archiwum CSRG S.A. NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI Stawiamy na profesjonalizm Rozmowa z mgr. Henrykiem Świniarskim, prezesem Zarządu CEN-RAT Sp. z o.o. – Od przeszło roku pełni Pan funkcję prezesa CEN-RAT-u, córki spółki Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, czy to pierwszy kontakt z górnictwem, ratownictwem? – Moje kontakty z górnictwem sięgają do wczesnych, młodych lat. Zaraz po ukończeniu technikum w 1966 roku rozpocząłem studia na Wydziale Górniczym Politechniki Śląskiej. W tym czasie odbyłem też praktykę w KWK „Kleofas”. Niestety na drugim roku, ze względów rodzinnych musiałem zrezygnować ze studiów. Podjąłem pracę jako elektromonter na dole we wspomnianej wcześniej kopalni. Potem zawodowy los związał mnie z administracją publiczną oraz służbami skarbowymi – pełniłem między innymi funkcję dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach oraz dyrektora Departamentu Administracji Podatkowej w Ministerstwie Finansów. W latach 2006–2008 pracowałem również w Najwyższej Izbie Kontroli. Przez prawie 20 lat nadzorowałem m.in. rozliczanie się kopalń z obowiązków podatkowych, co wiązało się z oceną gospodarczych i ekonomicznych problemów górnictwa. – Potwierdzeniem umiejętności, choć w małym ułamku, jest choćby otrzymanie Złotego Lauru Umiejętności i Kompetencji. – Tak. W 2005 roku Kapituła Regionalnej Izby Gospodarczej w Katowicach przyznała mi laur za stosowanie nowatorskich metod organizacyjnych, profesjonalizm w zarządzaniu zespołem ludzkim oraz skuteczność przy realizacji podejmowanych przedsięwzięć. – Życie zatoczyło koło i w lutym ubiegłego roku został Pan prezesem spółki CEN-RAT, spółki związanej z ratownictwem górniczym. – Rzeczywiście po wielu latach ponownie związany jestem z górnictwem, a dokładniej z ratownictwem górniczym. Zakres prac prezesa zarządu w znacznej części dotyczy spraw pracowniczych, ekonomii i finansów. Zdobytą wiedzę i doświadczenie staram się przełożyć na pracę tutaj, w spółce. – CEN-RAT powołany został w 2003 roku. Spółka bezpośrednio nie jest związana z gotowością ratowniczą. Jaki jest więc główny profil działalności? – Na wstępie muszę podkreślić, że właścicielem spółki jest w 100 procentach Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego. CEN-RAT Sp. z o.o. został powołany dla „pomagania” CSRG S.A. w realizacji jej misji i zadań ratowniczych. W związku z tym oraz z uwagi na wysoki profesjonalizm naszych usług i dobre wyniki ekonomiczne zostaliśmy włączeni w struktury Pogotowia Specjalistycznego CSRG do inertyzacji powietrza kopalnianego. Przedsiębiorcom górniczym gwarantujemy m.in.: utrzymywanie całodobowego serwisu, mobilną i stałą dostawę gazów inertnych, stosowanie tychże gazów podczas akcji ratowniczych lub w pracach profilaktycznych na podstawie zatwierdzonej dokumentacji technicznej opracowanej zgodnie z wymaganiami w tym zakresie, a także utrzymywanie w stałej gotowości urządzeń i sprzętu do podawania gazów inertnych. Zatrudniamy pracowników o najwyższych kwalifikacjach oraz posiadamy odpowiednie zezwolenia związane z wykonywaniem powierzonych usług, jak również niezbędne zezwolenia instytucji nadzorujących, z których korzystają nasi kontrahenci. Tutaj chciałbym jeszcze raz zaznaczyć, że spółka realizuje swoje zadania w ścisłej współpracy z CSRG, oczywiście z zachowaniem autonomii, 8 która wynika choćby z kodeksu spółek handlowych. Korzenie i doświadczenie w zakresie stosowania technologii mają swój zalążek właśnie w stacji ratownictwa górniczego. W związku z tym oprócz wcześniej wspomnianej działalności prowadzimy między innymi pogwarancyjny serwis sprzętu ochrony dróg oddechowych produkcji Fabryki Sprzętu Ratunkowego i Lamp Górniczych w Tarnowskich Górach. Zgodnie z zawartą umową z FASER S.A. serwis wykonuje usługi dla Okręgowych Stacji Ratownictwa Górniczego i Kopalń Węgla Kamiennego w zakresie przeglądów i napraw zastrzeżonych zespołów sprzętu ratowniczego. CEN-RAT prowadzi także dodatkowe usługi w zakresie chociażby konserwacji, naprawy i serwisowania sprzętu łączności ratowniczej, serwisowania urządzeń pomiarowych, czy np. projektowania i wykonywania nietypowych urządzeń na indywidualne zlecenia. Dzięki utrzymywaniu ścisłych kontaktów z wybitnymi specjalistami i jednostkami badawczymi świadczymy kopalniom usługi w zakresie rzeczoznawstwa dotyczącego przeciwdziałania zagrożeniom tąpaniami. Oferujemy również specjalistyczne usługi transportowe oraz zajmujemy się trudną utylizacją stosowanego w górnictwie sprzętu oddechowego. Jesteśmy uznanym dostawcą elementów konstrukcyjnych tam przeciwwybuchowych, w tym przede wszystkim przełazów tamowych. Zapewniamy również obsługę gastronomiczną pracowników i gości w siedzibie CSRG S.A. Spółka wypracowany zysk w całości przeznacza na rozwój działalności związanej z poprawą życia i zdrowia górników. – Wspomniał Pan o wysokich kwalifikacjach zatrudnionych pracowników. Ile osób zatrudnia CEN-RAT? – Na umowę o pracę 46 osób, głównie z wykształceniem górniczym. Większość z nich wywodzi się z CSRG. Stąd nie do przecenienia jest ich doświadczenie zawodowe i wiedza. Oprócz nich 50 osób zatrudnionych jest na umowę – zlecenie w związku z dozorem nad funkcjonowaniem urządzeń inertyzacyjnych zainstalowanych w kopalniach. Poziom zatrudnienia w spółce nie uległ zwięk- ROK XVI Ratownictwo górnicze nr 64 szeniu od pięciu lat mimo, iż wachlarz usług zdecydowanie się zwiększył. – CEN-RAT m.in. obok inertyzacji, utylizacji, zapewnienia transportu, usług w zakresie rzeczoznawstwa prowadzi też badania nad wprowadzeniem nowych urządzeń do łączności. – Zakres naszej działalności jest bardzo szeroki. Realizujemy misję zapoczątkowaną przez Centralną Stację Ratownictwa Górniczego, tzn. zapobiegamy wszelkim zagrożeniom życia górników i ratowników górniczych. A wracając do pytania. Rzeczywiście pracujemy nad modyfikacją i rozszerzeniem funkcjonowania urządzeń do łączności ratowniczej. Opracowaliśmy i wdrożyliśmy nowy model telefonu ratowniczego PTR-4. Oprócz łączności wykonuje on także pomiary temperatury i wilgotności w miejscu pracy zastępu. Pracujemy nad unowocześnieniem urządzenia UŁR-1. W nowym urządzeniu istnieje możliwość łączności z 3 zastępami. Aparat bazowy połączony jest z aparatem sztabowym na powierzchni z wykorzystaniem linii telefonicznej. W aparacie sztabowym zabudowano nagrywarkę cyfrową, która umożliwia precyzyjne rejestrowanie rozmów pomiędzy sztabem akcji a bazą ratowniczą. Nowością jest zawansowane technologicznie urządzenie laserowej inspekcji szybów. Urządzenie to pozwoli kopalniom bardziej przejrzyście ocenić stan obudowy w szybach. Aktualnie ocena stanu szybów należy do wyższego dozoru technicznego w kopalniach. Wyposażenie pracowników w ten sprzęt pozwoli na „wyostrzenie” ich wzroku. Laser jest w stanie zeskanować bardzo dokładnie zabudowę szybu i tym samym zapobiec niejednej katastrofie. Niestety człowiek nie wszystko jest w stanie dostrzec, sprawdzić i wychwycić. Urządzenie pozwoli na dokładną lustrację obudowy w szybie na całej jego długości. Nad tym urządzeniem pracujemy od ubiegłego roku wraz z fizykami i informatykami z Uniwersytetu Śląskiego. Urządzenie to zwane LIS posiada bardzo zaawansowane technologicznie oprogramowanie. NR 3/2011 Rozważa się także możliwość wykorzystania tego urządzenia do identyfikacji obiektów i osób w wyrobiskach przy całkowitym zadymieniu. Bez wątpienia zastosowanie znajdzie podczas akcji ratowniczych. Nad tym urządzeniem pracujemy z inicjatywy CSRG S.A. – Panie Prezesie po pracy chwila na tzw. czas wolny, jak go Pan spędza? – Od zawsze zafascynowany jestem literaturą science-fiction. Zaczytuję się m.in. w literaturze Issaka Asimova i oczywiście Stanisława Lema. Kiedyś czynnie grałem też w piłkę nożną w nieistniejącym już młodzieżowym klubie Zryw Chorzów. Teraz pozostało czynne śledzenie meczów w telewizji. Największą jednak przyjemnością jest czas, który mogę poświęcić moim wnukom: 4-letniej Zuzi i 2,5-rocznemu Wojtkowi. Te chwile są bezcenne. – Dziękuję za rozmowę. Rozmawiała: Aleksandra Szatkowska–Mejer W KWK „Bobrek-Centrum” Ruch „Centrum” Akcja przeciwpożarowa 3 lipca 2011 r. w chodniku 6/4 i w chodniku 8/6 zlokalizowanych w pokładzie 510 na poziomie 774 m odprowadzających powietrze z rejonu ściany 6, czujniki tlenku węgla zarejestrowały wzrost stężenia CO, które ok. godz. 7:30 przekroczyło wartość 26 ppm. W związku z utrzymywaniem się przekroczeń dopuszczalnych zawartości CO (max. 63 ppm), w chodniku 6/4 w pokładzie 510 warstwa dolna, I z-ca Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego o godzinie 8:55 podjął decyzję o rozpoczęciu akcji przeciwpożarowej. Miejsce powstania zagrożenia pożarem endogenicznym znajdowało się w chodniku 6/4 około 20 m na zachód od linii rozpoczęcia eksploatacji pokładu 510 warstwy dolnej ścianą 6 (rys.1). Pokład 510 o grubości od 9,0 m do 9,5 m jest zaliczony do: –– III stopnia zagrożenia tąpaniami, inż. ZYgmunt Ożóg Dyrektor OSRG Bytom –– I kategorii zagrożenia metanowego, –– klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, –– I stopnia zagrożenia wodnego, –– IV grupy skłonności do samozapalenia (energia aktywacji 46 kJ/mol wskaźnik Sza wynoszący 107°C/min oraz określono czas inkubacji pożaru wynoszący 59 dni). Kierownik Akcji powołał kierownika akcji na dole, kierownika bazy oraz sztab akcji, w pracach którego brali udział przedstawiciele jednostki ratownictwa górniczego. Wyznaczona została strefa zagrożenia, którą zabezpieczono 6 posterunkami. Baza ratownicza została zlokalizowana w przekopie kierunkowym pod pokładem 510 na poziomie 774 m, w świeżym prądzie powietrza. Baza zabezpieczona była zaporami przeciwwybuchowymi. 9 W akcji na zmianie I w dniu 3 lipca 2011 r. brały udział 3 zastępy ratownicze KWK „Bobrek-Centrum” w Bytomiu oraz 2 zastępy OSRG Bytom i zastęp pogotowia pomiarowego z CSRG S.A. w Bytomiu. W bazie przebywał lekarz. W ramach akcji do godziny 14:00 w chodniku 6/4 w pokładzie 510 wykonano: a)na odcinku od 33 m do 55 m na zachód od linii rozpoczęcia eksploatacji pokładu 510 warstwy dolnej ścianą 6: – zatłoczono 7 ton spoiwa mineralnego GSA oraz 5,5 tony anhydrytu, – wykonano 27 mb uszczelnienia otoczenia wyrobiska ze spoiwa anhydrytowego, b)rozpoczęto prace związane z wykonaniem tamy podsadzkowej w pochylni 6/4 w pokładzie 510 (ewentualna druga linia obrony). W czasie akcji w miejscach zatrudnienia zastępów ratowniczych prowadzono pomiary temperatury oraz składu powietrza. Pomiary przeprowadzone NR 3/2011 o godzinie 14:00 w chodniku 6/4 w pokładzie 510 wykazały: –– zawartość CO – 50 ppm, –– zawartość CO2 – 0,0%, –– zawartość CH4 – 0,0%, –– zawartość O2 – 20,9%, –– temperaturę suchą – 23,8 °C, –– wilgotność względną – 79%. Czujnik tlenku węgla o godzinie 14:00 zabudowany: –– w chodniku 6/4 wskazywał wartość 20 ppm, –– w chodniku 8/6 wskazywał wartość 19 ppm. Prowadzono bieżącą analizę składu atmosfery kopalnianej przy użyciu chromatografu gazowego w cyklu półgodzinnym z dwóch linii chromatograficznych, tj.: L-1 w chodniku 8/6 około 20 m od skrzyżowania z pochylnią 8/6, L-2 w chodniku 6/4 około 20 m od skrzyżowania z chodnikiem materiałowym. Zespół ds. wentylacyjno-pożarowych, metanowych i klimatycznych w składzie poszerzonym o specjalistów ds. ruchu zakładu górniczego po analizie stanu zagrożenia oraz zapoznaniu się z zakresem wykonanych robót stwierdził, co następuje: 1.Wobec braku dynamicznego rozwoju pożaru oraz niskiego poziomu zagrożenia metanowego należy kontynuować założone w planie akcji działania zmierzające do likwidacji zagrożenia aktywnie doszczelniając powłokę torkretową i górotwór w rejonie ogniska. 2.Jednocześnie prowadzić przygotowania do wykonania założonego korka podsadzkowego w pochylni 6/4. 3.Ograniczyć znacząco ilość powietrza dopływającego w rejon ściany 6. 4.W trakcie prowadzenia prac w rejonie zagrożenia kategorycznie przestrzegać zasady ciągłej łączności z zastępami i bezzwłocznie wycofać zastępy w przypadku zakłóceń w łączności. 5.Szczególną uwagę zwracać na stan stropu i ociosów chodnika w miejscu uszczelniania dla uniknięcia zagrożenia ze strony odpadnięcia powłoki izolacyjnej i opadnięcia rozpalonej masy węgla. 6.W przypadku dynamicznego wzrostu stężeń tlenku węgla lub zadymienia Kierownik Akcji podejmie decyzję bezzwłocznej izolacji rejonu. 7.W przypadku aktywnego zlikwidowania zagrożenia i braku objawów pożaru tzn. osiągnięcia dopuszczal- Ratownictwo górnicze nr 64 nych stężeń gazów w przekroju wyrobisk, braku dymów, otwartego ognia i wysokiej temperatury górotworu należy zwołać ponownie posiedzenie Zespołu i przeanalizować możliwość zakończenia akcji ratowniczej oraz określić dalszy zakres prac profilaktycznych w rejonie ściany 6. W ramach akcji przeciwpożarowej do godziny 22:00 wykonano: a)ograniczono ilość powietrza w chodniku 6/4 na zachód od ściany 6, z 2000 m3/min do 1200 m3/min, b)na odcinku od 17 m do 23 m na zachód od linii rozpoczęcia eksploatacji pokładu 510 wd. ścianą 6 zatłoczono 7 ton spoiwa mineralnego (suma 21 ton), c)kontynuowano prace związane z wykonaniem tamy podsadzkowej w pochylni 6/4 w pokładzie 510 wd. W akcji ratowniczej na zmianie II brały udział 3 zastępy ratownicze KWK „Bobrek-Centrum” w Bytomiu oraz 2 zastępy OSRG w Zabrzu. W czasie akcji, w miejscach zatrudnienia zastępów ratowniczych prowadzono pomiary temperatury oraz składu powietrza. Pomiary przeprowadzone o godzinie 22:00 w chodniku 6/4 wykazały: –– zawartość CO – 15 ppm, –– zawartość CO2 – 0,0%, –– zawartość CH4 – 0,0%, –– zawartość O2 – 20,9%, –– temperaturę suchą – 23,8 °C, –– wilgotność względną – 78 %. O godzinie 22:00 czujnik zawartości tlenku węgla zabudowany: –– w chodniku 8/6 w pokładzie 510 wd., około 10 m od skrzyżowania z pochylnią 8/6 wskazywał wartość 2 ppm, –– w chodniku 6/4 w pokładzie 510 wd., około 10 m od skrzyżowania z chodnikiem materiałowym wskazywał wartość 4 ppm. W ramach akcji przeciwpożarowej do godziny 6:00: a)ograniczono ilość powietrza w chodniku 6/4 w pokładzie 510 wd., na zachód od ściany 6, z 1200 m3/min do 900 m3/min, b)na odcinku od 17 m do 23 m na zachód od linii rozpoczęcia eksploatacji pokładu 510 wd. ścianą 6 zatłoczono 12 ton spoiwa mineralnego (suma 33 tony), c)kontynuowano podawanie azotu i dwutlenku węgla do otworu wykonanego w ociosie wschodnim pochylni 6/4, w odległości 15 m na zachód od linii rozpoczęcia eksploatacji pokładu 10 ROK XVI 510 wd. ścianą 6. Na zmianie nocnej podano 3600 m3 azotu (łącznie 10800 m3) oraz 864 m3 dwutlenku węgla (łącznie 1404 m3), d)kontynuowano prace związane z wykonaniem tamy podsadzkowej w pochylni 6/4 w pokładzie 510 – dokończono ryglowanie tamy oraz opięcie czoła tamy, spągu, stropu i ociosów wyrobiska płótnem podsadzkowym. W akcji ratowniczej na zmianie III brały udział 3 zastępy ratownicze KWK „Bobrek-Centrum” oraz 2 zastępy ZG „Piekary”. W czasie akcji w miejscach zatrudnienia zastępów ratowniczych prowadzono pomiary temperatury oraz składu powietrza. Pomiary przeprowadzone o godzinie 6:00 w chodniku 6/4 wykazały: –– zawartość CO – 0 ppm, –– zawartość CO2 – 0,0%, –– zawartość CH4 – 0,0%, –– zawartość O2 – 20,8%, –– temperaturę suchą – 24,0 °C, –– wilgotność względną – 78 %. W akcji na zmianie I 4 lipca 2011 r. brały udział 3 zastępy ratownicze KWK „Bobrek-Centrum” oraz 2 zastępy OSRG Bytom. O godzinie 13:00 rozpoczęło się posiedzenie Zespołu ds. wentylacyjno-pożarowych, metanowych i klimatycznych w składzie poszerzonym o specjalistów ds. ruchu zakładu górniczego, który stwierdził i ustalił, że: 1.Działania prowadzone dotychczas w czasie akcji ratowniczej prowadzonej w celu zlikwidowania zagrożenia są zgodne z poprzednimi zaleceniami Zespołu. 2.Skład powietrza przepływającego wyrobiskami w rejonie zagrożenia jest zgodny z obowiązującymi w tym zakresie przepisami i wskazuje na stłumienie ogniska pożaru. 3.Stężenia gazów pożarowych mierzone w otworach w miejscu ogniska systematycznie spadają, co świadczy o zanikaniu procesu palenia się węgla. 4.Ustabilizowanie się braku stężeń tlenku węgla w przekrojach wyrobisk oraz utrzymywanie się tendencji spadkowej stężenia gazów pożarowych w otworach w obszarze ogniska oraz skuteczne doszczelnienie w obszarze ogniska powłoki torkretowej i szczelin poza nią będą podstawą podjęcia przez Kierownika Akcji decyzji o jej zakończeniu. ROK XVI 5.Po zakończeniu akcji należy prowadzić prace profilaktyczne polegające na odnowieniu szczelnej powłoki torkretowej na całym odcinku pochylni 6/4 od miejsca kontaktu z pokładem 510 i chodnika 6/4 aż do miejsca rozpoczęcia eksploatacji ścianą 6 oraz na całkowitym wypełnieniu pustek i szczelin za tą powłoką. 6.Należy bezwzględnie utrzymać zmniejszony w czasie akcji wydatek powietrza przewietrzającego rejon ściany, tzn. nie powinien on przekroczyć 1000 m3/min. W ramach akcji przeciwpożarowej do godziny 14:00: a)na odcinku od 17 m do 23 m na zachód od linii rozpoczęcia eksploatacji pokładu 510 wd. ścianą 6 kontynuowano zatłaczanie spoiw mineralnych, do godziny 14:00 podano 9 ton spoiwa mineralnego (w sumie 46 ton), b)kontynuowano podawanie azotu i dwutlenku węgla do otworu wykonanego w ociosie wschodnim pochylni 6/4 w odległości 15 m na zachód od linii rozpoczęcia eksploatacji pokładu 510 wd. ścianą 6. Na koniec zmiany rannej podano łącz- Ratownictwo górnicze nr 64 nie 14600 m 3 azotu oraz 2268 m 3 dwutlenku węgla. c)ukończono prace związane z wykonaniem zasadniczej tamy podsadzkowej w pochylni 6/4 w pokładzie 510. W akcji ratowniczej na zmianie II brały udział 4 zastępy ratownicze KWK „Bobrek-Centrum” w Bytomiu oraz 2 zastępy OSRG w Zabrzu. Do godz. 22:00 w ramach akcji ratowniczej wykonano następujące prace: a)na odcinku od 17 m do 23 m na zachód od linii rozpoczęcia eksploatacji pokładu 510 wd. ścianą 6 zatłoczono 6 ton spoiwa mineralnego (w sumie 56 ton), b)kontynuowano podawanie azotu i dwutlenku węgla do otworu wykonanego w ociosie wschodnim pochylni 6/4 w odległości 15 m na zachód od linii rozpoczęcia eksploatacji pokładu 510 wd. ścianą 6. Na zmianie popołudniowej podano 3600 m3 azotu (łącznie 18200 m3) oraz 864 m3 dwutlenku węgla (łącznie 3132 m3). O godzinie 22:00 czujnik zawartości t len ku węg la zabudowa ny: w chodniku 8/6 w pokładzie 510 wd., około 10 m od skrzyżowania z pochylnią 8/6 wskazywał wartość 1 ppm, w chodniku 6/4 w pokładzie 510 wd., około 10 m od 11 NR 3/2011 skrzyżowania z chodnikiem materiałowym wskazywał wartość 3 ppm. Na podstawie: a)wskazań czujników zawartości tlenku węgla, b)wyników analiz składu atmosfery kopalnianej przy użyciu chromatografu gazowego, c)utrzymywania się tendencji spadkowej stężenia tlenku węgla w otworach wykonanych w rejonie samozagrzania się spękanego węgla pokładu 510 w otoczeniu chodnika 6/4, d)stwierdzenia skutecznego doszczelnienia powłoki torkretowej i szczelin poza nią w rejonie samozagrzania o godzinie 22:05, w związku z wykonaniem całego zakresu prac ustalonego w planie akcji przeciwpożarowej. Kierownik Akcji ogłosił zakończenie akcji przeciwpożarowej. W czasie prowadzenia akcji nie zgłoszono wypadku oraz awarii sprzętu ratowniczego. Dalsze prace prowadzone będą w oparciu o „dokumentację prac profilaktycznych” zaopiniowaną przez kopalniane zespoły do spraw zagrożeń naturalnych i zatwierdzoną przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego. ■ NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI W KWK „Wieczorek” AKCJA RATOWNICZA 16 czerwca 2011 r. w dowierzchni 12a/II-937 na północ od ściany 212 stwierdzono pomiarami ręcznymi występowanie stężeń tlenku węgla w przekroju wyrobiska na poziomie około 60 ppm W związku z powyższym rozpoczęto prowadzenie akcji ratowniczej przeciwpożarowej*. mgr inż. PIOTR LUBCZYŃSKI OSRG Bytom mgr inż. WOJCIECH NAJMAN OSRG Bytom Dowierzchnia 12a/II-937 zlokalizowana jest w II (środkowej) warstwie pokładu 510 zaliczonego do: –– II kategorii zagrożenia metanowego, –– klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, –– I stopnia zagrożenia wodnego, I stopnia zagrożenia tąpaniami. II-937 na odcinku od 230 m do 300 m licząc od strony chodnika odstawczego 284, z zastosowaniem przewietrzania „ślepych” odcinków dowierzchni wentylacją odrębną tłoczącą. Stąd zakres prac profilaktycznych rozszerzono o likwidację wyznaczonego odcinka wyrobiska poprzez jego wypełnienie podsadzką hydrauliczną, a następnie doszczelnia- Od 10 czerwca 2011 r. do 16 czerwca 2011 r. w dowierzchni 12a/II-937 prowadzone były prace profilaktyczne polegające między innymi na wykonywaniu otworów kontrolnych i schładzaniu górotworu węglowego poprzez jego nawadnianie oraz podawaniu podsadzki hydraulicznej do pustych przestrzeni stwierdzonych w otoczeniu przedmiotowego wyrobiska. Ponieważ prowadzone prace profilaktyczne nie przyniosły poprawy poziomu zagrożenia podjęto decyzję o likwidacji dowierzchni 12a/ nie górotworu mieszaniną popiołowo-wodną. Doszczelnianie prowadzone miało być otworami technologicznymi wykonanymi z drążonej w sąsiedztwie dowierzchni 12/II-247. Zgodnie z analizą wykonaną przez kopalniany Zespół ds. Zwalczania Zagrożeń Wentylacyjno-Pożarowych najbardziej prawdopodobnym miejscem wzmożonego utleniania węgla był pokład 510 po wschodniej stronie dowierzchni 12a/II-937, w rejonie naruszonym eksploatacją I i III warstwy pokładu 510, w sąsiedztwie zlikwido12 wanych wyrobisk chodnikowych oraz przebiegającego uskoku o zrzucie wynoszącym około 2 m. Należy podkreślić, że II warstwa pokładu 510 eksploatowana jest jako ostatnia. Prowadzenie akcji przeciwpożarowej rozpoczęto 16 czerwca 2011 r. w trakcie prac związanych z podsadzaniem odcinka dowierzchni 12a/II-937 podczas którego doszło do wypierania gazów zrobowych z otoczenia likwidowanego wyrobiska i wystąpienia stężenia tlenku węgla powyżej 26 ppm w opływowym prądzie powietrza. Zgodnie z opracowanym Planem likwidacji zagrożenia: 1.Wyznaczono strefę zagrożenia i zabezpieczono dojście do strefy pracownikami zatrudnionymi na posterunkach obstawy. 2.Zabudowano stanowisko chromatografu w przecince 278 oraz linie chromatograficzne i linię termistorową – koniec pierwszej linii chromatograficznej i termistor zabudowane zostały w dowierzchni 12a/II ok. 15 m na północ od ściany 212, natomiast koniec drugiej linii chromatograficznej znajdował się w dowierzchni 12a/ II ok. 15 m na południe od chodnika odstawczego 284. 3.W celu wyrównania potencjałów w rejonie ściany 212 otwarto tamy wentylacyjne w chodniku głównym 885 i chodniku głównym 510 (rejonowy wlot powietrza). 4.Rozszerzono zakres likwidacji dowierzchni 12a/II w pokł. 510. Nowe tamy podsadzkowe zlokalizowano na cechach 335 m i 225 m, tj. w odległościach 5 m i 35 m od istniejącego korka podsadzkowego. 17 czerwca 2011 r. odbyło się posiedzenie Zespołu Doradczego Kierownika Akcji w składzie poszerzonym o specjalistów w zakresie zwalczania zagrożeń naturalnych, na którym pozytywnie oceniono zakres opracowanych i zrealizowanych przez kopalnię prac, w tym ustalonych miejsc kontroli dla oceny stanu zagrożenia pożarowego. Po dokonaniu analizy aktualnego stanu zagrożenia pożarowego Zespół zaproponował: –– zwiększenie odcinka likwidacji dowierzchni 12a/II-937 po stronie pół- nocnej (przesunięcie korka podsadzkowego na cechę 213 m), –– wykonanie korka podsadzkowego o grubości około 5 m w czole drążonej dowierzchni 12/II-247, jako czasowe uszczelnienie układu, –– utrzymanie dotychczasowego sposobu przewietrzania rejonu prac, w tym wykorzystanie układów wentylacji lutniowej tłoczącej do przewietrzania odcinków dowierzchni 12a/II-937 od strony południowej i północnej, –– doszczelnienie górotworu w otoczeniu dowierzchni 12a/II-937 oraz dowierzchni 12/II-247 poprzez podawanie mieszaniny popiołowo-wodnej z dowierzchni 12/II-247, –– wykonanie próby zatopienia przestrzeni górotworu wokół dowierzchni 12a/ II-937 poprzez podawanie wody od strony północnej, do osiągnięcia koty niwelacyjnej – 288,5 m, co odpowiada cesze odległościowej zwierciadła wody na 167 m na południe od chodnika odstawczego 284. Przyjęte rozwiązania zmierzały do aktywnego ugaszenia pożaru. Zespół zaproponował również kryteria dające podstawę do zakończenia prowadzonej akcji ratowniczej przeciwpożarowej: Ratownictwo górnicze nr 64 –– utrzymywanie się w okresie kolejnych 24 godzin koncentracji tlenku węgla w atmosferze kopalnianej w wyrobiskach objętych strefą zagrożenia na poziomie poniżej określonego w obowiązujących aktach prawnych dopuszczalnego stężenia tego gazu, tj. 26 ppm, –– brak objawów w zakresie migracji gazów pożarowych, potwierdzony kontrolą w wyrobiskach czynnych mających kontakt z połączeniami zrobowymi (tamami izolacyjnymi) w otoczeniu stwierdzonego zagrożenia, NR 3/2011 –– brak oznak pożaru określony na podstawie pobranych prób powietrza do szczegółowej analizy chromatograficznej w polu pokładu 510 w wyznaczonych miejscach, tj.: –– w dowierzchni 12a/II-937 próba pobrana w przekroju przed tamą ryglową na cesze 213 m, –– w dowierzchni 12a/II-937 próba pobrana w przekroju przed tamą ryglową na cesze 335 m, –– w dowierzchni 11/II-257 próba pobrana w przekroju na południe od chodnika odstawczego 284, CO [%] 0,016 0,014 0,012 0,01 0,008 0,006 0,004 0,002 0 . 2011-06-16 2011-06-16 2011-06-16 2011-06-16 2011-06-16 2011-06-17 2011-06-17 2011-06-17 2011-06-17 2011-06-17 2011-06-17 2011-06-18 2011-06-18 2011-06-18 2011-06-18 2011-06-18 2011-06-18 2011-06-19 2011-06-19 2011-06-19 2011-06-19 2011-06-19 2011-06-19 2011-06-20 2011-06-20 2011-06-20 2011-06-20 2011-06-20 2011-06-20 2011-06-21 2011-06-21 2011-06-21 2011-06-21 2011-06-21 2011-06-21 2011-06-22 ROK XVI 13 NR 3/2011 –– w dowierzchni 12/II-247 próba pobrana z otworu wiertniczego kontrolnego wykonanego w kierunku do przypuszczalnego miejsca zagrożenia. W przypadku braku skuteczności zaproponowanych rozwiązań drugą linię obrony stanowiła likwidacja przez podsadzenie dowierzchni 12a/II-937 od chodnika odstawczego 284 do cechy 335 m. Najbardziej pesymistyczny wariant zakładał pasywną likwidację zagrożenia poprzez wykonanie tam przeciwwybuchowych (w miejscach istniejących polowych tam bezpieczeństwa) izolujących cały rejon ściany 212. Realizując ustalenia Zespołu Doradczego 18 czerwca 2011 r.: –– dokończono budowę tamy podsadzkowej w dowierzchni 12a/II-937 na cesze 213 m oraz wypełniono korek podsadzką hydrauliczną, –– wykonano 2 otwory z dowierzchni 12/ II-247 o długości ok. 33,5 m skierowane do strefy uskoku znajdującego się po wschodniej stronie dowierzchni 12a/ II-937 (do przypuszczalnego miejsca zagrzania węgla) i podano około 50 ton pyłów w mieszanie popiołowo-wodnej. W dniu 19 czerwca 2011 r.: –– wykonano kolejne 3 otwory z dowierzchni 12/II-247 II do przypusz- Ratownictwo górnicze nr 64 czalnego miejsca zagrzania węgla i podano około 50 ton pyłów, –– rozpoczęto podawanie wody do dowierzchni 12a/II-937 w celu jej zatopienia do założonej koty niwelacyjnej – 288,5 m. W dniu 20 czerwca 2011 r.: –– kontynuowano spiętrzanie wody w dowierzchni 12a/II-937 do cechy 168 m, –– wykonano kolejny, szósty otwór z dowierzchni 12/II-247 do przypuszczalnego miejsca zagrzania węgla i podano 73 tony pyłów. 21 czerwca 2011 r. kontynuowano podawanie mieszaniny popiołowo-wodnej z dowierzchni 12/II-247. W sumie od 18 czerwca poprzez otwory podano ok. 275 ton pyłów i 3682 m3 wody z czego 1844 m3 wody z mieszaniną popiołowo-wodną oraz dodatkowo ok. 1838 m3 wody do korka podsadzkowego w dowierzchni 12a/II-937. Na powyższym wykresie przedstawiono stężenia tlenku węgla z prób gazów pobranych z linii chromatograficznej kończącej się w dowierzchni 12a/II-937 ok. 15 m na północ od ściany 212. Analizując wartości tlenku węgla w dowierzchni 12a/II-937 można stwierdzić, że przyjęty i zrealizowany zakres prac zmierzających do likwidacji zagrożenia został dobrany w sposób adekwatny do stanu występującego zagrożenia. Speł- ROK XVI nione zostały również pozostałe kryteria ustalone przez Zespół Doradczy, w tym: –– utrzymywanie się w okresie kolejnych 24 godzin koncentracji tlenku węgla w atmosferze kopalnianej w wyrobiskach objętych strefą zagrożenia na poziomie poniżej 26 ppm, –– brak objawów w zakresie migracji gazów pożarowych, potwierdzony kontrolą w wyrobiskach czynnych mających kontakt z połączeniami zrobowymi (tamami izolacyjnymi) w otoczeniu stwierdzonego zagrożenia, –– brak oznak pożaru określony na podstawie pobranych prób powietrza do szczegółowej analizy chromatograficznej w polu pokładu 510 w wyznaczonych miejscach. 21 czerwca 2011 r. odbyło się kolejne posiedzenie Zespołu Doradczego Kierownika Akcji w składzie poszerzonym o specjalistów w zakresie zwalczania zagrożeń naturalnych, na którym stwierdzono spełnienie kryteriów ustalonych przez Zespół na poprzednim posiedzeniu. Dało to podstawę do stwierdzenia, że pożar został ugaszony w sposób aktywny. Akcja ratownicza została zakończona 22 czerwca 2011 r. o godzinie 6:00. ■ Opracowano na podstawie materiałów własnych. W KWK „Wujek” Ruch „Wujek” Aktywne ugaszenie pożaru 28 czerwca 2011 r. o godzinie 4:55 Z-ca Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego podjął decyzję o rozpoczęciu akcji przeciwpożarowej. Pożar endogeniczny zlokalizowany został około 20 m na północ od chodnika transportowego w ociosie wschodnim przecinki pochyłej do pokładu 405 na poziomie 680 m i jednocześnie w otoczeniu zrobów podsadzkowych ściany X oraz podsadzonej dowierzchni 9 w pokładzie 405 (rys. nr 1 i 2). Zakres prac ratowniczych polegał na aktywnym ugaszeniu pożaru oraz wykonaniu korków podsadzkowych w przecince pochyłej do pokładu 405 i chodniku transportowym w pokładzie 405. Pokład 405 o grubości 3,8 m jest zaliczony do: inż. ZYgmunt Ożóg Dyrektor OSRG Bytom –– III stopnia zagrożenia tąpaniami, –– II kategorii zagrożenia metanowego, –– klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, –– II stopnia zagrożenia wodnego, –– III grupy skłonności do samozapalenia. Kierownik Akcji powołał kierownika akcji na dole, kierownika bazy oraz sztab akcji, w pracach którego brali udział przedstawiciele jednostki ratownictwa górniczego. Wyznaczona została strefa zagrożenia, którą zabezpieczono 11 posterunkami. Baza ratownicza została zlokalizowana w przekopie materiałowym na poziomie 680 m, w świeżym prądzie powietrza. Baza zabezpieczona była zaporami przeciwwybuchowymi. 14 28 czerwca 2011 r. na zmianie I w akcji brało udział 7 zastępów ratowniczych, w tym: 4 własne, 2 z OSRG w Bytomiu oraz 1 pogotowia pomiarowego CSRG S.A. W bazie przebywał lekarz. W czasie akcji do godziny 14:00 wykonano: –– rozpoczęto przygotowywanie do otamowania odcinka około 50 m przecinki pochyłej do pokładu 405, –– wtłaczano wodę otworami ø 42 mm do ociosów i stropu wyrobiska, –– transport materiałów i urządzeń do budowy wentylacji odrębnej w chodniku transportowym, –– budowa tamy ryglowej w przecince pochyłej w odległości około 50 m od chodnika transportowego, –– budowa linii chromatograficznej – koniec zabudowano w chodniku transportowym pomiędzy dowierzchniami 8 wsch. a 8 likwidacyjną, ROK XVI Ratownictwo górnicze nr 64 –– transport rur z dowierzchni 9 likwidacyjnej do przecinki pochyłej i wykonanie połączenia rurociągu podsadzkowego zabudowanego w chodniku transportowym z rurociągiem podsadzkowym zabudowanym w przecince pochyłej. W czasie akcji prowadzono ciągłą kontrolę parametrów atmosfery w rejonie zagrożenia. Pierwsze wyniki analiz chromatograficznych prób powietrza pobranych z zagrożonego rejonu 28 czerwca 2011 r. przedstawiały się następująco: CO2 – 0 %, CH4 – 0,0 %, O2 – 20,7 %, CO – 230 ppm, ts – 28 °C, Na zmianie II i III w akcji brały udział odpowiednio: –– od godziny 14:00 – 4 zastępy własne, 2 zastępy z KWK „Murcki-Staszic”, 2 zastępy z KWK „Wieczorek” i 2 z OSRG Zabrze, –– od godz. 22:00 – 6 zastępów własnych, 2 zastępy z KWK „Murcki-Staszic”. W/w zastępy w czasie akcji wykonały: –– dokończono budowę urządzeń wentylacji odrębnej w chodniku trans- NR 3/2011 4 m ÷ 60 m na północ od chodnika transportowego, w wyniku czego łączna długość zlikwidowanego odcinka przedmiotowego wyrobiska przez podsadzenie wyniosła 56 m, –– rozpoczęto przygotowanie systemu odwodnienia z chodnika transportowego. Wyniki pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej: –– pomiary ręczne wykonane w miejscu pracy zastępu w rejonie skrzyżowania przecinki pochyłej z chodnikiem transportowym: CO2 – 0,5 %, CH4 – składniki powietrza / linia chromatograficzna CO [ppm] CO2 [%] O2 [%] CH4 [%] C2H4 [%] C2H6 [%] H2 [%] N2 [%] Chodnik transportowy pokł. 405 393 0,220 20,8 0,0 0,00 0,00 0,00 78,94 przy temperaturze t=24,7 oC. Rys. 1 Schemat rejon pożaru zaistniałego w przecince pochyłej do pokładu 405. Wyniki pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej: –– pomiary ręczne wykonane w miejscu pracy zastępu w rejonie skrzyżowania przecinki pochyłej z chodnikiem transportowym: CO2 – 0 %, CH4 – 0,0 %, O2– 20,9 %, CO – 300 ppm, ts – 25 °C, wilgotność – 81 %, –– pomiary ręczne wykonane w miejscu pracy zastępu w chodniku transportowym w miejscu wykonywania zabudowy lutniociągu: portowym, –– wydłużono linię chromatograficzną do przecinki łączącej do pokładu 405, –– wydłużono rurociągi podsadzkowe do przecinki pochyłej do pokładu 405, –– ukończono budowę tam ryglowych w przecince, –– rozpoczęto likwidację odcinka przecinki pochyłej do pokładu 405 przez podsadzanie podsadzką hydrauliczną na odcinku cech odległościowych 15 0,0 %, O2 – 20,5 %, CO – 320 ppm, ts – 25,3 °C, wilgotność – 89 %. 29 czerwca 2011 r. na zmianie I w akcji brało udział 8 zastępów ratowniczych, w tym: 4 własne, 2 z KWK „Murcki-Staszic”, 2 z OSRG w Bytomiu. W czasie akcji wykonano: –– kontynuowano pomiary chromatograficzne, –– kontynuowano wypełnianie podsadzką otamowanej przestrzeni w przecince pochyłej do pokładu 405, NR 3/2011 –– transport pompy do chodnika transportowego przy dowierzchni 8 wsch., –– prowadzono odwodnienie przyległych wyrobisk, –– transport materiałów chemicznych i urządzeń do uszczelniania tamy w przecince pochyłej przy chodniku transportowym. Wyniki pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej: –– pomiary ręczne wykonane w miejscu pracy zastępu w rejonie skrzyżowania przecinki pochyłej z chodnikiem transportowym: CO2 – 0 %, CH4 – 0,0 %, O2 – 20,9 %, CO – 950 ppm, ts – 27,5 °C, wilgotność – 80 %. Na zmianie II i III w akcji brały udział odpowiednio: –– od godziny 14:00 – 4 zastępy własne, 2 zastępy z KWK „Murcki-Staszic”, 2 zastępy z KWK „Wieczorek”, –– od godz. 22:00 – 6 zastępów własnych, 2 zastępy z KWK „Murcki-Staszic”. W czasie akcji na zmianie II i III 29 czerwca 2011 r. wykonano: Ratownictwo górnicze nr 64 –– dotransportowano i podłączono pompę do odwadniania rejonu skrzyżowania chodnika transportowego z dowierzchnią 8 wsch., –– ukończono podsadzanie przestrzeni pomiędzy tamami w przecince pochyłej do pokładu 405, –– podłączono instalację sprężonego powietrza w rejon tamy w chodniku transportowym, –– doszczelniono środkami chemicznymi tamę w przecince pochyłej do pokładu 405 zabudowaną przy chodniku transportowym, –– ukończono budowę tamy w chodniku transportowym – pomiędzy dowierzchnią 9 likw. a przecinką pochyłą, –– rozpoczęto podsadzanie otamowanego końcowego odcinka chodnika transportowego za dowierzchnią 9 likw. Zatłoczono ok. 100 m3 i przerwano na odsączenie wody i doszczelnienie tamy. Wyniki pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej: –– pomiary ręczne wykonane w miejscu pracy zastępu w rejonie skrzyżowania przecinki pochyłej z chodnikiem Rys. 2 Mapa wyrobisk górniczych w pokładzie 405. 16 ROK XVI transportowym: CO2 – 0,0 %, CH4 – 0,0 %, O2 – 20,9 %, CO – 0 ppm, ts – 23,6 °C, wilgotność – 81,2 %. 30 czerwca 2011 r. na zmianie I w akcji brało udział 6 zastępów ratowniczych w tym: 4 własne, i 2 z KWK „Murcki-Staszic”. W czasie akcji wykonano: –– kontynuowano pomiary chromatograficzne, kontynuowano wypełnianie podsadzką otamowanej przestrzeni w chodniku transportowym za dowierzchnią 9 likw., doszczelnianie tamy w chodniku transportowym za dowierzchnią 9 likw., –– odwodnienie z przyległych wyrobisk. 30 czerwca 2011 r. o godzinie 13:00 odbyło się posiedzenie Zespołu Doradczego Kierownika Akcji, który podsumowując aktualną sytuację stwierdził: 1.Dotychczasowe działania podejmowane w zakresie dotyczącym likwidacji zagrożenia pożarowego stwierdzonego w przecince pochyłej do pokładu 405 w rejonie partii zachodniej pokładu 405 opiniuje się jako pozytywne i adekwatne do poziomu występujących zagrożeń. ROK XVI Ratownictwo górnicze nr 64 2.Aktualna sytuacja w rejonie partii zachodniej pokładu 405 nie powoduje niekorzystnego oddziaływania na poziom zagrożenia w pozostałych rejonach wentylacyjnych kopalni. 3.Spełnione zostały warunki ustalone w czasie prowadzenia akcji przeciwpożarowej, co daje podstawę do stwierdzenia, że pożar został ugaszony w sposób aktywny. Wobec powyższego akcja przeciwpożarowa może być zakończona w dniu 30 czerwca 2011 r. do godz. 14:30. Zaleca się jednak wydłużyć okres prowadzenia obserwacji do godziny 6:00 w dniu 8 lipca 2011 r. Ponadto Zespół Doradczy po zakończeniu akcji ratowniczej przeciwpożarowej zaleca: 1.Określenie przez Kopalniany Zespół Zagrożeń Wentylacyjno-Pożarowych dla rejonu partii zachodniej pokładu 405 zakresu prac zatwierdzonego przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego, który wykonywany będzie na zasadach prac profilaktycznych. 2.Wykonanie dla sieci wentylacyjnej rejonu partii zachodniej pokładu 405 zdjęcia rozkładu wartości potencja- łów aerodynamicznych, w oparciu o wyniki którego dokonana zostanie ewentualna regulacja w zakresie rozprowadzenia powietrza. 3.Prowadzić wzmożoną kontrolę poziomu zagrożenia pożarowego w przedmiotowym rejonie, dokonywaną w oparciu o wyznaczone punkty kontroli zlokalizowane w: a)chodniku transportowym przed tamą ryglową, b)chodniku transportowym, około 10 m na zachód od dowierzchni 9 wentylacyjnej, c)w dowierzchni 8 likwidacyjnej około 10 m na południe od chodnika transportowego. 4.Dokonywanie analizy poziomu zagrożenia pożarowego w przecince pochyłej do pokładu 405 na posiedzeniach Kopalnianego Zespołu Zagrożeń Wentylacyjno-Pożarowych z częstotliwością nie mniejszą niż 1 raz na miesiąc. 5.Po wykonaniu korka podsadzkowego w przecince pochyłej i dowierzchni 9 zachód, chodnik wentylacyjny i ścianę IX przewietrzać wentylacją odrębną z wykorzystaniem wentylatora WLE 1000 zabudowanego NR 3/2011 w dowierzchni 8 wschód i końcem lutniociągu na skrzyżowaniu dowierzchni 9 likwidacyjnej ze ścianą IX, zgodnie z Projektem wentylacji lutniowej. Dla regulacji przepływu powietrza i zapewnienia wymaganej ilości powietrza w likwidowanej ścianie IX utrzymywać tamy wentylacyjno – regulacyjne w chodniku transportowym na wschód od dowierzchni 8 wschód. W związku z powyższym sposób przewietrzania rejonu likwidowanej ściany IX ulegnie zmianie, nie zmieni to jednak w sposób istotny sposobu przewietrzania rejonu ściany VII i VIII w pokładzie 405. Wobec tego, że pożar został aktywnie ugaszony, miejsce pożaru zostało skutecznie odizolowane korkami podsadzkowymi, a w czynnych wyrobiskach stwierdzono wymagany przepisami skład powietrza i temperatury, dało to podstawę Kierownikowi Akcji do zakończenia akcji przeciwpożarowej w dniu 30 czerwca 2011 r. o godz. 14:30. ■ W kopalni ,,Biała Góra” w Smardzewicach Nurkowie w akcji 28 kwietnia 2011 r. w kopalni piasku kwarcowego w Smardzewicach kolo Tomaszowa Mazowieckiego w godzinach przedpołudniowych pracownik uległ wypadkowi w trakcie wiercenia otworów strzałowych. Kopalnia posiada trzy wyrobiska eksploatacyjne, z czego dwa suche i jedno zalane wodą. Technologia eksploatacji surowca w zalanym wyrobisku (średnia głębokość wynosi około 8 m) przebiega dwuetapowo. W pierwszym etapie zestrzeliwuje się sukcesywnie półkę piaskowca z wykorzystaniem 9–metrowych otworów strzałowych, a następnie pogłębiarka wyposażona w organy urabiające rozdrabnia urobek i po zassaniu go specjalną ssawą tłoczy pływającym rurociągiem Ø 300 mm do osadnika (zdj. nr 1). mgr inż. ZBIGNIEW KUBICA Dyrektor OSRG Jaworzno mgr inż. JERZY KRÓTKI dyrektor OSRG Wodzisław W dniu zdarzenia na skutek gwałtownego osunięcia się podłoża w miejscu wiercenia kolejnego otworu utworzył się eliptyczny lej o wymiarach 8 x 3 m, do którego wpadł pomocnik obsługi wiertnicy (zdjęcie nr 2).W pierwszej fazie Kierownik Akcji wezwał do akcji PSP w Tomaszowie Mazowieckim. Strażacy, którzy przybyli na miejsce po 25 minutach rozpoczęli poszukiwania poszkodowanego z powierzchni akwenu przy pomocy bosaka, ale nie przyniosły 17 one rezultatu. O godzinie 1400 Kierownik Akcji wezwał do poszukiwań grupę nurkową NITROX z Płocka, która przybyła na miejsce o godz. 2200 i po godzinie rozpoczęto podwodną penetrację w rejonie zdarzenia. Prowadzono ją do godziny 1400 dnia następnego. 29 kwietnia 2011 r. w godzinach rannych powiadomiono CSRG S.A. i wezwano do akcji pogotowie nurkowe KWK „Borynia”, które przybyło na miejsce w godzinach popołudniowych. Następnego dnia wykonano niwelację linii brzegowej w celu wyeliminowania zagrożenia dla nurków w związku z możliwością niekontrolowanego odspojenia się skarpy (zdjęcie nr 3). Plan akcji przewidywał sukcesywne odsysanie urobku (po zdemontowaniu organów urabiających) w rejonie zdarze- NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI Zdj. nr 1 nia i penetrację nurkową dna akwenu. Ponieważ działania te nie przynosiły rezultatu 1 maja 2011 r. kierownictwo akcji zadecydowało o sprowadzeniu i użyciu georadaru, który pozwoliłby określić potencjalne miejsca położenia ciała poszkodowanego. Następnego dnia po przyjeździe firmy z georadarem i zapoznaniu się z sytuacją przystąpiono do pomiarów magnetometrycznych, których celem była lokalizacja miejsc w których mogą znajdować się elementy metalowe. W dalszej kolejności prowadzone było skanowanie zarówno dna zbiornika, jak i linii brzegowej w celu określenia nieciągłości w strukturze podłoża – przykładowy skan z pomiaru przedstawia zdjęcie nr 4. Niestety, ta próba również nie przyniosła rezultatów (bardzo trudne warunki związane z zerową widocznością w wodzie, jak również z prowadzeniem sondy po nierównym dnie zbiornika). W związku z tym 4 maja ściągnięto z PSP echosondę wraz z obsługą, jak również z Komisariatu Rzecznego Policji w Poznaniu grupę poszukiwawczą z psami do poszukiwania zwłok. W przypadku echosondy pomiary również okazały się bezowocne natomiast psy wskazywały pewien ślad, lecz ze względu na wiatr wiejący Zdj. nr 2 Zdj. nr 3 18 Prowadzenie prac podziemnych jest zajęciem niezwykle niebezpiecznym. Dystans dzielący poszczególne stanowiska pracy jest coraz większy co w praktyce uniemożliwia ucieczkę przez zadymione podczas pożaru wyrobiska. Zaprojektowane przez Drägera komory ucieczkowe zapewniają użytkownikowi ochronę poprzez zapewnienie atmosfery zdatnej do oddychania w zamkniętym pomieszczeniu nawet do 96 godzin. Wytrzymała obudowa dla górnictwa, indywidualna koncepcja poprzez budowę segmentową to nasze niepodważalne zalety. NASZE NOWE PRODUKTY: Dräger Bodyguard® 1000 Zaprojektowany z myślą o ochronie życia przez sygnalizację bezruchu Dräger Bodyguard® 1000 emituje donośne i charakterystyczne powiadomienia alarmowe gwarantujące szybkie i efektywne rozpoznanie w najtrudniejszych warunkach środowiskowych. Dräger FRT® 1000 Z nowym urządzeniem lokalizującym firmy Dräger ratownicy mogą zlokalizować swoich uwięzionych, zaginionych lub zdezorientowanych kolegów - albo znaleźć drogę powrotną w sytuacji pogarszających się warunków. Dräger FRT 1000 jest nadajnikiem i odbiornikiem niskich częstotliwości niezakłócalnym przez ściany lub inne przeszkody. Cyfrowy wyświetlacz pokazuje odległość do zaginionego kolegi w metrach. Wyświetlana odległość zmniejsza się wraz ze zbliżaniem do poszkodowanego. Więcej informacji na naszej stronie www.draeger.pl Dräger. Technika dla Życia. Minova Ekochem S.A. ul. Budowlana 10, 41-100 Siemianowice Âl Tel: 32 208 68 00, Fax: 32 208 68 01 [email protected], www.minova.pl Minova Ekochem S.A. produkuje i oferuje do wykorzystania w przemyÊle górniczym nast´pujàce materia∏y: ● ¸adunki klejowe do obudowy kotwiowej LOKSET ● Systemy poliuretanowe do wzmacniania ska∏ i pok∏adów w´gla ● Systemy fenolowe do wype∏niania pustek i tam izolacyjnych ● Systemy mocznikowe do wype∏niania pustek i uszczelniania ● Systemy mineralno – organiczne do wzmacniania i uszczelniania górotworu i w´gla ● Spoiwa nieorganiczne do budowy tam wentylacyjnych, tam przeciwwybuchowych i pasów podsadzkowych ● Zestawy pompowe i osprz´t do iniekcji ● Torby wodne do budowy przeciwwybuchowych zapór wodnych ● Sprz´t ochrony osobistej Realizujemy procesowy model Zarzàdzania JakoÊcià ISO 9001: 2000 Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (GUP) Systemu POLKO do opylania py³em kamiennym ociosów wyrobisk górniczych Parametry techniczno-eksploatacyjne: - zasilanie sprê¿onym powietrzem 0,2 - 0,5MPa - wydajnoœæ 6,0 Mg/h - odleg³oœæ transportowa ok. 1000m - objêtoœæ podajnika komorowego 0,25 - 0,4m3 900 1300 POLKO 1350 Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (GUP) Systemu POLKO posiada wszelkie wymagane przepisami dopuszczenia i certyfikaty do stosowania w podziemnych wyrobiskach górniczych Kooperacja POLKO zaprasza do wspó³pracy oferuj¹c doradztwo techniczne, dobór parametrów technicznych urz¹dzeñ, szkolenie za³ogi, sprawny serwis gwarancyjny i pogwarancyjny ROK XVI Ratownictwo górnicze nr 64 nad akwenem niemożliwe było dokładne ustalenie miejsca gdzie znajdowało się ciało poszkodowanego. W międzyczasie, w związku z informacjami nurków o zaleganiu na dnie dużych fragmentów skalnych, zmodyfikowano nieco ssawę pogłębiarki montując zgarniak w postaci grubej blachy pozwalający na odciągnięcie brył pod którymi mogło znajdować się ciało. Prace poszukiwawcze w tym trybie prowadzone były do 7 maja, kiedy to z inicjatywy PSP w Tomaszowie Mazowieckim sprowadzono z JRG z Legionowa sonar dźwiękowy. Wg informacji osoby obsługującej urządzenie, pozwoliło ono skutecznie w kilkunastu przypadkach zlokalizować ciała osób, które utonęły. Skuteczność tego sprzętu potwierdziła się niebawem, gdyż po około 3 godzinach poszukiwań z jego użyciem udało się wreszcie precyzyjnie zlokalizować ciało poszkodowanego (zdjęcia nr 5 i 6). Około godziny 1400 7 maja ciało zostało wyciągnięte przez nurków na brzeg i po dopełnieniu procedur formalnych akcję zakończono. NR 3/2011 Zdj. nr 4 Podsumowanie W akcji ze strony CSRG S.A. brali udział: Prezes Zarządu – dr inż. A. Chłopek (uczestniczył w posiedzeniu Zespołu doradczego Kierownika Akcji w dniu 3 maja 2011 r.), wiceprezes ds. technicznych – mgr inż. M.Bagiński (koordynował udział pogotowia nurkowego w akcji), dyrektor OSRG Wodzisław – mgr inż. J.Krótki (kierował pracami podwodnymi), dyrektor OSRG Jaworzno – mgr inż. Z. Kubica (kierował pracami podwodnymi), zmianowy kierownik OSRG Wodzisław – mgr inż. K. Mroziński (nurek). Akcja prowadzona była w bardzo trudnych warunkach ze względu na brak widoczności w wodzie (penetracja dna odbywała się praktycznie po omacku) oraz niebezpieczeństwo odspojenia się skał ze ściany wyrobiska zanurzonej pod wodą, co stanowiło poważne zagrożenie dla nurka pod wodą. ■ Zdj. nr 5 Zdj. nr 6 Zdjęcia: Jan Syty 23 NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI Odporność tam przeciwwybuchowych na ciśnienie fali uderzeniowej praktyczne sposoby zabezpieczenia przed zagrożeniem wybuchowym Wyniki i wnioski z badań przebiegu wybuchów w wyrobiskach podziemnych Kopalni Doświadczalnej „Barbara” Prędkości płomienia wybuchu metanu (w stosunku do ociosów wyrobisk) zależą od kilku podstawowych parametrów: –– skład mieszaniny wybuchowej oraz stężenie metanu, –– charakterystyka inicjału, –– parametry wyrobiska, –– wielkość nagromadzenia mieszaniny wybuchowej. Zależnie od tych parametrów prędkości płomienia mieszaniny wybuchowej metanu o składzie zbliżonym do stechiometrycznego wahają się od kilku do około 800 m/s (deflagracyjne spalanie metanu) [1]. Przy wybuchu pyłu węglowego nie tylko reakcje chemiczne lecz także zjawiska fizyczne są daleko bardziej skomplikowane aniżeli w przypadku metanu. Obłok pyłu węglowego składa się z fazy stałej i fazy gazowej. Do powstania układu wybuchowego konieczne jest wzniesienie pyłu węglowego w powietrze, na co jest potrzebna określona energia. Stężenie pyłu jest zazwyczaj zmienne w przekroju wyrobiska. Na podstawie wieloletnich badań w KD „Barbara” można podać, że maksymalna prędkość płomienia przy deflagracyjnej reakcji wybuchu pyłu węglowego może przekraczać nieco 1000 m/s [1]. K. Lebecki w monografii [4] podzielił wybuchy na dwie grupy: –– wybuchy słabe podczas których nie tworzy się fala uderzeniowa; wybuchy takie zachodzą przy prędkości płomienia do 200 m/s i ciśnieniu statycznym do 200 kPa, –– wybuchy silne z prędkościami od 200 do 2000 m/s (przejście do detonacji) i ciśnieniami powyżej 200 kPa. Fala uderzeniowa generowana przyspieszającym płomieniem porusza się z prędkością większą niż płomień. Jed- mgr inż. Jan Syty CSRG S.A. Bytom nakże w miarę przyspieszania płomienia względna różnica jego prędkości i prędkości fali uderzeniowej maleje. W granicznym przypadku prędkość rozprzestrzeniania się płomienia staje się równa prędkości fali uderzeniowej, czyli mamy do czynienia z detonacją. Prędkość detonacji jest największą prędkością z jaką może się w danych warunkach rozprzestrzeniać proces spalania – ok. 2000 m/s. Wielkość nadciśnienia na czole fali detonacyjnej w stechiometrycznej mieszaninie metanowo-powietrznej wynosi 1,7 MPa. Teoretyczne obliczenia nadciśnienia na czole fali detonacyjnej propagującej się w obłoku pyłu węglowego przewidują wartość Δ p = 2,6 MPa [1]. Eksperymentalnie zmierzone wartości nadciśnienia dla najsilniejszych wybuchów pyłu węglowego wahają się w granicach od 1,8 do 2,7 MPa. W jednym z doświadczeń opisanych w [1] oszacowana wartość nadciśnienia wynosiła 4 MPa. Eksperymentalne wybuchy, w których stwierdzono wysoką prędkość płomienia, realizowane były w warunkach bardzo sprzyjających rozwojowi wybuchu. W odniesieniu do wybuchów mieszanin metanowo-powietrznych starano się uzyskać w miarę jednorodny skład mieszaniny, zbliżony do stechiometrycznego. Natomiast w wybuchach pyłu węglowego stosowano czysty pył węglowy, rozmieszczony w sposób zapewniający optymalne warunki jego unoszenia. W warunkach kopalni wystąpienie takich idealnych warunków dla rozprzestrzeniania się wybuchu wzdłuż odcinków chodników o kilkusetmetrowej długości jest bardzo mało prawdopodobne. W szczególności dotyczy to utworzenia mieszanin wybuchowych o jednorodnym, zbliżonym do stechiometrycznego składzie. Warunki pyłowe również nie są jednorodne zarów24 no pod względem rozdrobnienia pyłu, zawartości części lotnych, wilgotności, jak i rozmieszczenia pyłu w wyrobiskach podziemnych. Analiza skutków wybuchów zaistniałych w kopalniach podziemnych Analiza danych literaturowych wskazuje, że zakładanie detonacji mieszaniny palnej jest nieadekwatne do rzeczywistych procesów zachodzących przy wybuchach w kopalniach. Podstawą oceny przeprowadzonej w pracy [2] jest statystyka częstotliwości wybuchów o określonej sile. Posłużono się statystyką podaną w pracy [3]. Ujmuje ona 1838 wybuchów mających miejsca w górnictwie węglowym w USA w latach 1880-1966 oraz wybuchy w Zagłębiu Kuźnieckim w ZSRR w latach 1935-1980 (liczby wybuchów nie podano). Statystyka radziecka obejmuje późniejszy okres niż statystyka amerykańska. Z tego względu autorzy opinii [2] wyrażają pogląd, że bardziej odpowiada ona warunkom zagrożenia wybuchem we współczesnym górnictwie węglowym. Statystyka ta wskazuje, że jedynie 3,5 % wybuchów charakteryzuje się wartością większą od 300 kPa (według danych amerykańskich 8 %). W opracowaniu [2] przyjęto, że jest to akceptowalny margines ryzyka. Analiza skutków wybuchów metanu oraz pyłu węglowego w górnośląskich kopalniach za okres od 2000 r. do 2008 r. wskazuje, że w żadnym przypadku nie wystąpiły fale uderzeniowe o ciśnieniu wyższym niż 300 kPa. Małe prawdopodobieństwo wystąpienia idealnych warunków dla rozprzestrzeniania się płomienia tłumaczy stosunkowo mały udział silnych wybuchów (Δp > 300 kPa) w statystyce katastrof wybuchów we współczesnym górnictwie. W tabeli 1 podano przykładowe zniszczenia i oddziaływanie na ludzi fal uderzeniowych w zależności od generowanego nadciśnienia. ROK XVI Ratownictwo górnicze nr 64 NR 3/2011 Tabela 1. Obraz zniszczeń dla różnych wartości nadciśnienia generowanego wybuchem [3]. Nadciśnienie [kPa] 3-10 11-20 21-60 Działanie ciśnienia na obiekty i wyposażenie Nazwa obiektu Obudowa drewniana Urządzenia wentylacyjne (tamy) Obudowa drewniana Urządzenia wentylacyjne Przewody wentylacyjne (lutnie) Przewody elektryczne Obudowa metalowa, betonowa i żelazobetonowa Sprzęt masa do 1 t Wagoniki 61-300 Obudowa metalowa i betonowa Monolityczny żelazobeton Obudowa drewniana Szynowe drogi transportu Sprzęt masa do 1 t Wagoniki 310-650 Sprzęt masa powyżej 1 tony Obudowa metalowa i żelazobetonowa Obudowa betonowa Monolityczny żelazobeton 650-1700 > 1700 Sprzęt Obudowa betonowa Monolityczny żelazobeton Monolityczny żelazobeton Charakter działania na ludzi Charakter zniszczeń Brak widocznych zniszczeń Brak urazów Częściowe uszkodzenia (pochylenie, wybijanie pojedynczych stojaków) Naruszenie szczelności Zawroty głowy, lekkie urazy Znaczne zniszczenia Pełne zniszczenie Odrywają się od obudowy z naruszeniem całości Odrywają się z naruszeniem izolacji Nieznaczne uszkodzenia (przemieszczenia źle umocowanych elem.), szczeliny i odpryski w betonie Przemieszczenie z fundamentów, wywracanie, złamania, deformacja ram Deformacja bocznych ścianek nadwozia Częściowe zniszczenie (powstanie szczelin, wyrywanie elementów z położenia roboczego, deformacja) Nieznaczne zniszczenia Pełne zniszczenie z powstaniem rozległych zawałów Odrywanie szyn od podkładów, deformacja szyn Naruszenie całości, deformacja, przemieszczenia Zrzucanie z szyn, ogólna deformacja nadwozia i ramy Przewracanie, przemieszczenia, deformacja części Pełne zniszczenie na całej długości wyrobiska z powstaniem rozległych zawałów Znaczne zniszczenie Częściowe zniszczenie (powstanie głębokich szczelin, naruszenie całości betonu) Pełne zniszczenie Pełne zniszczenie z powstaniem rozległych zawałów Znaczne zniszczenia Pełne zniszczenie z powstaniem rozległych zawałów ∆ p≤ 40 kPa Urazy średnio ciężkie, kontuzje, utrata świadomości, zwichnięcia, złamania Analiza procesu oddziaływania fali wybuchowej z tamą (sztywną przeszkodą) Obserwacje eksperymentalne opisane w monografii [1] potwierdzają przypadki, w których stwierdzono gwałtowne ∆ p = 10 – 60 kPa Ciężkie urazy: uszkodzenia organów wewnętrznych, ciężkie wstrząsy mózgu, skręcenia, złamania ∆ p ≤ 150 kPa Skrajnie ciężkie kontuzje ∆ p= 150 – 300 kPa 75 % prawdopodobieństwa śmiertelnych obrażeń Już przy ∆ p = 400 kPa 100 % prawdopodobieństwa śmiertelnych obrażeń przyspieszanie płomienia wybuchu pyłu węglowego propagującego się w stronę przodka. Często w tych przypadkach wartość ciśnienia przekraczała zakres pracy urządzeń pomiarowych. W jednym z eksperymentów w oparciu o obraz zniszczeń oceniono wartość nadciśnie- Rys. 1: Schemat systemu pomiarowego w chodniku doświadczalnym 200 m na poziomie 46 m. 25 nia na 4 MPa. Podobna sytuacja występowała gdy płomień wybuchu metanu kierował się w stronę tamy. Podczas badania wytrzymałości tam przeciwwybuchowych (tamy gipsowe) w KD „Barbara” w jednej z prób wypełniono mieszaniną wybuchową (mieszanina metanowo-powietrzna) cały obszar pomiędzy przodkiem i tamą. Również w tym przypadku ciśnienie działające na tamę przekroczyło zakres urządzeń pomiarowych. Tama uległa zniszczeniu ponadto stwierdzono trwałe odkształcenie metalowych drzwi znajdujących się w odległości ok. 20 m od tamy. Specjaliści z Wojskowej Akademii Technicznej analizujący opisane zjawiska są zdania, że procesy zachodzące przy zbliżaniu się płomienia do tamy mogą spowodować przejście procesu spalania w detonację. Z tego względu konieczne jest analizowanie spodziewanych obciążeń konstrukcji tamy w przypadku wybuchu i podejmowanie działań zabezpieczających tamę przed zniszczeniem. Mogą to być działania ukierunkowane na osłabienie fali wybuchowej na jej drodze w kierunku tamy (przykłady działań w tabeli 2) oraz działania ograniczające obszar wybuchu lub eliminujące ryzyko wybuchu poprzez obniżenie zawartości tlenu w mieszaninie wybuchowej. Poniżej pokazany jest przekrój chodnika doświadczalnego w KD „Barbara” oraz wyniki rozkładu ciśnień podczas wybuchu mieszaniny metanowej w przestrzeni zamkniętej tamą przeciwwybuchową. Mieszanina wybuchowa (na rysunku obszar wykropkowany) znajdowała się w odległości 70 m od tamy. Konstrukcja tamy wytrzymała uderzenie fali wybuchowej a czujniki ciśnienia zabudowane w otamowanej przestrzeni zarejestrowały zjawisko cyklicznego odbijania się fali wybuchowej od tamy i przodka z efektem nakładania się fal odbitych (czas od wybuchu do ustabilizowania się ciśnienia ok. 2 s). Największe zarejestrowane ciśnienie całkowite wystąpiło w sąsiedztwie tamy i wyniosło około 0,9 MPa. Wykresy ciśnień obrazują propagację fali wybuchowej (zmiana ciśnienia w zależności od odległości od obszaru wybuchu) oraz oddziaływanie z tamą NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI – sztywną przegrodą na drodze fali wybuchowej. Praktyczne sposoby ograniczenia negatywnego oddziaływania ciśnienia fali wybuchowej na tamy przeciwwybuchowe Tabela 2. Tłumienie wywołane przeszkodami na drodze powietrznej fali uderzeniowej PFU badane w korytarzach kopalnianych (wg. Muszakowa i Imnowa). Rodzaj przeszkody Zawał wyrobiska (10 m) Niepełny korek wodny Wodna zasłona mgłowa skierowana przeciw PFU Przegrody perforowane (konstrukcje zmniejszające wolny przekrój wyrobiska od 20 % do 80 %) Przegrody wielostopniowe Piętrowo ułożone worki z 50 l wody Ciśnienie na czole PFU w [kPa] bez przeszkody z przeszkodą 150 – 200 400 – 800 100 – 300 40 – 90 100 – 200 70 – 240 Tłumienie PFU (krotność w przybliżeniu) 2,9 4,0 1,3 100 – 250 40 - 130 2,2 150 – 800 100 – 1500 40 - 200 10 - 500 3,5 >2,5 26 Aktualnie w praktyce polskiego górnictwa do tamowania pól pożarowych w warunkach zagrożenia metanowego stosowane są tamy przeciwwybuchowe wykonane ze spoiw szybkowiążących. Konstruktorzy tych tam założyli następujące warunki: – czas budowy nie dłuższy niż 24 godziny (przy założeniu wcześniejszego wykonania podwójnych odrzwi tam bezpieczeństwa), – konstrukcja o wytrzymałości na wybuch o nadciśnieniu fali odbitej około 1,0 MPa, – materiał z którego wykonana jest tama powinien osiągnąć dostateczną wytrzymałość na wybuch w czasie nie dłuższym niż 24 godziny od momentu jej postawienia, – w czasie budowy tamy i wiązania materiału wypełniającego musi być zapewnione stabilne przewietrzanie rejonu pożaru. Przyjęte założenia są efektem kompromisowego rozwiązania problemu szybkiego (bezpiecznego) budowania tam jednocześnie posiadających dostateczną wytrzymałość na skutki ewentualnego wybuchu. Dla zachowania stabilnego przewietrzania zagrożonego rejonu podczas budowy tam w tamach umieszczane są przepusty tamowe z zamknięciami o konstrukcji odpornej na ciśnienie fali odbitej co najmniej 1,0 MPa. Oczywiście możliwe jest zaprojektowanie i wykonanie tam ze spoiw szybkowiążących o odporności na wyższe ciśnienie fali odbitej np. 4,0 MPa jednak spowoduje to znaczny wzrost masy konstrukcji obudowy przeciwwybuchowej przepustów tamowych oraz potrzebne będą większe ilości spoiwa. W konsekwencji wydłuży to wykonanie tamy, co w wielu przypadkach jest nie do zaakceptowania. W analizowanych akcjach tamowania pożarów w latach 2000-2010 średni czas budowy tam przeciwwybuchowych ze spoiw szybkowiążących (o odporności 1,0 MPa) wynosił od 2 do 5 dni, czyli ROK XVI przekraczał założenia konstruktorów. Należy podkreślić, iż kilkakrotnie w 3 lub 4 dniu następował tak gwałtowny rozwój pożaru, że nie można było dokończyć budowy tam i wyznaczano nowe bardziej odległe miejsca tamowania. Przyjęcie kompromisowego rozwiązania tj. szybka budowa tam przeciwwybuchowych o gwarantowanej odporności na ciśnienia rzędu 1,0 MPa czyli odporności mniejszej niż możliwe maksymalne obciążenia, wiąże się z koniecznością analizy spodziewanych ciśnień ewentualnego wybuchu i zastosowania środków osłabiających wybuch lub eliminujących możliwość przyspieszenia płomienia wybuchu w sąsiedztwie tamy. Przykładowe sposoby ograniczania ciśnienia na czole fali uderzeniowej zawiera tabela 2. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego wspólnie z KD „Barbara” prowadziła szereg badań nad skutecznymi i możliwymi do zastosowania w warunkach polskich kopalń sposobami zmniejszenia siły wybuchu działającej na tamę. Badania wcześniejsze (lata 80-te) wynikały z małej odporności na ciśnienie wybuchu powszechnie stosowanych tam gipsowych. Badania prowadzone w latach 90-tych związane były z możliwością zastosowania nowych materiałów (piany krylaminowe, piany mineralne). Uzyskano pozytywne wyniki (gaszenie płomienia i osłabienie ciśnienia wybuchu o około 15-30 %) przez zastosowanie na drodze płomienia spienionych i utrwalonych chemicznie pian gaśniczych. Ze względu na pracochłonność wykonania 20 m korka z piany gaśniczej i jego ciągłego uzupełniania, sposób ten znalazł praktyczne zastosowanie w kilku akcjach ratowniczych (m.in. w KWK ”Lenin”, „Generał Zawadzki”, „Śląsk”) głównie dla zabezpieczenia ratowników w trakcie budowy tam. Badano wpływ przegrody perforowanej w postaci zawieszonych pionowo szyn kolejowych zastabilizowanych piaskiem na osłabianie fali wybuchu. Jednak efekt osłabienia fali był nieproporcjonalnie mały do nakładu pracy dla wykonania przegrody. We wnioskach proponowano zastosowanie kilku przegród na drodze fali wybuchowej, rozwiązanie to nie znalazło zastosowania w praktyce. Również korki z pian krylaminowych pomimo pozy- Ratownictwo górnicze nr 64 tywnych wyników badań (skuteczność tłumienia fali wybuchu do 50 %) nie znalazły szerszego zastosowania dla zabezpieczenia tam przeciwwybuchowych. Powód analogiczny – aby korki działały skutecznie wymagane jest wypełnienie wyrobiska w pełnym przekroju na kilkanaście metrów, a to wiąże się z dużą pracochłonnością. Można przyjąć, że wszelkie sposoby zabezpieczenia tam wymagające dużego nakładu pracy w warunkach akcji ratowniczej (pożarowej) nie będą stosowane. Według autora konieczne jest ograniczanie zagrożenia wybuchowego w każdym z trzech etapów tamowania pożaru. W pierwszym etapie tj. podczas budowy tam przeciwwybuchowych ograniczenie zagrożenia wybuchowego realizuje się przez wyznaczenie miejsc budowy tam w bezpiecznej odległości od miejsca możliwego wybuchu, utrzymanie stabilnego przewietrzania, a przede wszystkim szybkie wykonawstwo tam. Równolegle należy podejmować wszelkie możliwe działania dla ograniczenia rozwoju pożaru. Przed przystąpieniem do zamykania przepustów przeciwwybuchowych (drugi bardzo niebezpieczny etap) można intensywnie inertyzować rejon pożaru z zastosowaniem np. silników odrzutowych. Po zamknięciu przepustów w trakcie wyczekiwania (trzeci etap) można zdalnie za pomocą wcześniej przygotowanych rurociągów podawać gazy inertne bezpośrednio za tamy wlotowe oraz jak najbliżej miejsca pożaru. Praktyczne i możliwe do zastosowania sposoby na ograniczenie lub wyeliminowanie skutków wybuchu to: –– zalanie wodą muld w wyrobiskach pomiędzy obszarem wybuchu a miejscem budowy tam (niepełne korki wodne), –– po wykonaniu tam (w czasie wiązania spoiwa) uruchomienie w rejonie tamy wlotowej urządzenia do wytwarzania gazów spalinowych i skierowanie strumienia spalin i pary wodnej za tamę wlotową w celu „wyparcia” tlenu z rejonu pożaru przed zamknięciem przepustów przeciwwybuchowych – sposób ten zwiększa bezpieczeństwo ratowników w czasie zamykania klap i skraca do minimum okres wyczekiwania po zamknięciu rejonu gdyż 27 NR 3/2011 w otamowanej przestrzeni występuje bezpieczne stężenie tlenu, –– bezpośrednio po zamknięciu przepustów tamowych wtłaczanie za tamy gazów inertnych (niedopuszczenie do nagromadzenia mieszaniny wybuchowej w sąsiedztwie tamy) – utrzymywanie pola pożarowego w lekkim nadciśnieniu na wszystkich tamach skutecznie zabezpiecza przed „dotlenianiem” w wyniku zmian ciśnienia barometrycznego i oddziaływania podciśnienia wentylatorów głównego przewietrzania. Pomimo coraz większej wiedzy o procesie wybuchu i stosowania do budowy tam przeciwwybuchowych materiałów o lepszych parametrach wytrzymałościowych nadal uzasadniona jest ostrożność opisana w przepisach ratowniczych dotycząca: –– wycofania wszystkich pracowników poza strefę zagrożenia bezpośrednio po zamknięciu przepustów tamowych. –– wymogu zachowania czasu wyczekiwania lub zmniejszenia stężenia tlenu w otamowanym polu pożarowym poniżej wartości bezpiecznej (uniemożliwiającej wybuch). –– zdalnej kontroli składu atmosfery w otamowanej przestrzeni za pomocą wężowych linii do pobierania próbek powietrza i oznaczanie składu mieszaniny z użyciem chromatografu. Należy podkreślić, że korki wodne stanowią najbezpieczniejszy i najwłaściwszy sposób zamknięcia przestrzeni zagrożonych wybuchem. Szczególnie w rejonach występujących zagrożeń skojarzonych należy na etapie projektowania planować takie wykonywanie wyrobisk korytarzowych, aby możliwe było szybkie i bezpieczne odizolowanie rejonu korkami wodnymi. ■ LITERATURA: 1. Cybulski W.: Wybuchy pyłu węglowego i ich zwalczanie. Wydawnictwo „Śląsk” 1973 r. 2. Włodarczyk E., Spychała A., Trąbiński R. : Konstrukcja górniczych tam bezpieczeństwa w wykonaniu przeciwwybuchowym. Ekspertyza pracowników WAT na zamówienie CSRG 1987 r. 3. M iasnikow A.A., Starkow S.P., Cikunow W.I. : Priedupreżdienije wzrywow gaza i pyli w ugolnych szachtach. Moskwa, Nedra 1985 r. 4. Lebecki K.: Zagrożenia pyłowe w górnictwie. Katowice 2004 r. NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI Doświadczenia KWK „Brzeszcze” Zwalczanie zagrożenia metanowego w kopalni Tematem artykułu są dotychczasowe doświadczenia kopalni w opanowaniu dużego zagrożenia metanowego. Omówione zostały najczęściej prowadzone działania techniczno-organizacyjne, których podjęcie umożliwiło znaczne ograniczenie występowania metanu w trakcie prowadzenia robót górniczych ze szczególnym uwzględnieniem eksploatowanych ścian. Zwrócono uwagę na kompleksowość prowadzonych prac dających w konsekwencji pożądany efekt. Zagrożenie metanowe KWK „Brzeszcze” należy do jednej z najbardziej metanowych kopalń w Polsce. W wyniku przeprowadzonych badań, na wniosek Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego, poszczególne pokłady zostały zaliczone do IV kategorii zagrożenia metanowego. Metanonośność pokładów węgla w kopalni jest bardzo zróżnicowana. We wszystkich pokładach zauważa się jej wzrost w kierunku zachodnim. Największą metanonośnością charakteryzują się pokłady, w otoczeniu których blisko zalegają warstwy węgla (pokłady towarzyszące). Należą do nich pokłady: 347, 352 z położonymi w bezpośrednim sąsiedztwie pokładami 349, 353 i 356, 364 oraz pokładami 401 i 405/1, które sąsiadują z pokładami 405/2, 404, 407. Średnia metanowość całkowita za rok 2010 kształtuje się na poziomie mgr inż. Kazimierz Grzechnik Oddział KWK „Brzeszcze” mgr inż. Artur Zemlik Oddział KWK „Brzeszcze” dr inż. Kazimierz Trzaska Rzeczoznawca SITG 221 m3/min. – szczytowo 292 m3/min. Poprzez odmetanowanie ujmowano średnio 74,9 m 3/min. co daje średnią efektywność na poziomie 33,8 %. W okresach silnych zniżek barometrycznych a także w czasie okresowych zawałów stropu zasadniczego w ścianach eksploatacyjnych możliwe jest w odniesieniu do całego zakładu górniczego przekroczenie wartości 290 m3 CH4/min. Zmiany metanowości bezwzględnej powodowane są głównie zmienną intensywnością wydobycia w silnie metanowych pokładach. Wydzielanie metanu ze zrobów do dróg wentylacyjnych przebiega na niezmiennym poziomie. Odpowiednio do metanowości całkowitej, metanowość wentylacyjna kształtuje się na poziomie od około 130 m 3 CH4/min do 170 m 3 CH4/min. Tak duża ilość wydzielanego metanu wymusza – dla zapewnienia bezpieczeństwa prowadzenia prac i bezpieczeństwa załogi – stosowanie profilaktyki metanowej, która skoncentrowana będzie głównie na intensyfikacji odmetanowania pól eksploatacyjnych w celu obniżenia Ściana Nr Pokład Poziom [m] System eksploatacji Wskaźnik Sza 111 352 zach. 740/900 podłużny na zawał 110 118 405/1 zach. 640/900 podłużny na zawał 61 192 510 zach. 640/740 podłużny na zawał 86 28 metanowości wentylacyjnej do bezpiecznych (dla prowadzenia ścian) wartości. Jako miejsca intensywnego wydzielania metanu można wyróżnić: –– strefy wylotów ścian, –– roboty przygotowawcze prowadzone w pokładach węgla, –– tamy izolacyjne izolujące silnie metanowe zroby, –– uskoki i zaburzenia geologiczne. Inne zagrożenia naturalne występujące w KWK „Brzeszcze” Zagrożenie pożarowe Ocena zagrożenia pożarowego oddziałów wydobywczych odbywa się w oparciu o wskaźnik samozapalności węgla, który jest określany w trakcie badań wykonywanych przez uprawnione jednostki. Zagrożenie pożarowe dla ścian eksploatowanych kształtuje się jak przedstawiono w tabeli. W dokumentacjach technicznych ścian są ustalane środki profilaktyczne, zmierzające do zapobiegania pożarom endogenicznym w zrobach ścianowych. Wczesne wykrywanie pożarów jest prowadzone we wszystkich oddziałach eksploatacyjnych w oparciu o wyniki analiz wykonywanych we własnym laboratorium oraz metodą precyzyjnej analizy chromatograficznej wykonywanej przez GIG Katowice. Prowadzona jest również kontrola składu atmosfery za tamami izolacyjnymi za pomocą przyrządów do pomiaru tlen- Grupa samozapalności V - węgiel o bardzo dużej skłonności do samozapalenia II - węgiel o małej skłonności do samozapalenia III - węgiel o średniej skłonności do samozapalenia ROK XVI ku węgla oraz przez pobieranie prób powietrza do analizy chemicznej. Dla zapobieżenia powstawania pożarów endogenicznych zroby są tamowane za pomocą wyłącznie tam izolacyjnych z materiałów niepalnych oraz korków ze spoiw szybkowiążących, a dostępne zlikwidowane wyrobiska są wypełniane popiołami lotnymi. Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego Wszystkie wyrobiska w KWK „Brzeszcze”, w których prowadzone są roboty górnicze zostały zaliczone do klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, dlatego w kopalni stosowana jest wzmożona profilaktyka zabezpieczająca przed możliwym wybuchem pyłu węglowego. Zagrożenie tąpaniami Spośród wszystkich pokładów w których prowadzone są roboty górnicze tylko pokład 510 został zaliczony do I stopnia zagrożenia tąpaniami. Eksploatację pokładu 510 w partii wschodniej oraz partii centralnej zakończono. Natomiast w partii zachodniej wyeksploatowano ścianę 190 i ścianę 191, a obecnie eksploatuje się ścianę 192. Ocena potencjalnego stanu zagrożenia tąpaniami metodą rozeznania górniczego dokonywana jest dla nowych wyrobisk na etapie projektowania, a dla wyrobisk czynnych aktualizowana przy zmianie warunków górniczo-geologicznych. Kontrola stanu naprężeń w górotworze i wykrywanie w pokładzie węglowym stref wzmożonych ciśnień prowadzona jest metodą otworów małośrednicowych sondażowych wierconych wg ustaleń Zespołu ds. Tąpań, Obudowy i Kierowania Stropem. Kontrolę aktywności sejsmicznej górotworu prowadzi się metodą sejsmologii górniczej przez kopalnianą stację geofizyki górniczej. Zagrożenie wodne Kopalnia posiada dokumentację określającą warunki hydrogeologiczne w związku z wydobywaniem węgla opracowaną wg stanu na 01.10.1999 r. pozytywnie zaopiniowaną przez Komisję do Spraw Zagrożeń Wodnych przy Wyższym Urzędzie Górniczym z siedzibą w GIG Katowice. Kolejnymi decyzjami Ratownictwo górnicze nr 64 NR 3/2011 Okręgowych Urzędów Górniczych złoże Brzeszcze zaliczono do III, II, I stopnia zagrożenia wodnego. Zagrożenie radiacyjne naturalnymi substancjami promieniotwórczymi Zagrożenie wyrzutami metanu i skał W wyrobiskach dołowych wykonywane są pomiary czterech podstawowych wskaźników zagrożenia: –– stężenia energii potencjalnej alfa w powietrzu krótkożyciowych produktów rozpadu radonu, –– ekspozycji na zewnętrzne promieniowanie gamma, –– sumarycznego stężenia izotopów radu w wodach kopalnianych, –– sumarycznej aktywności właściwej izotopów radu w osadach kopalnianych. Pomiary wyżej wymienionych wskaźników wykonywane są systematycznie. Wyniki powyższych pomiarów odnotowuje się w arkuszach stężeń energii potencjalnej alfa w powietrzu krótkożyciowych produktów rozpadu radonu oraz w arkuszach pomiarów ekspozycji na zewnętrzne promieniowanie gamma (zgodnie z obowiązującymi wzorami) i archiwizuje w Dziale Wentylacji. Wg wykonanych dotychczas pomiarów i badań w żadnym wyrobisku dołowym nie istnieje możliwość otrzymania rocznej dawki skutecznej większej niż 6 mSv. Do kategorii skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał zaliczone zostały części pokładów: –– 364 w partii pomiędzy I uskokiem zachodnim, poziomem 512 a 640 m oraz granicą zachodnią obszaru górniczego – decyzja Dyrektora OUG w Tychach L.dz.722/12/91 z dnia 23.05.1991 r., –– 405/1 w partii pomiędzy I uskokiem zachodnim poziomem 512 a 640 m oraz granicą zachodnią obszaru górniczego – decyzja Dyrektora OUG w Tychach L.dz.722/15/91 z dnia 08.11.1991 r. W w/w partiach pokładów nie przewiduje się eksploatacji i prowadzenia robót górniczych. Zagrożenie działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia Zaliczenia stanowisk w wyrobiskach dołowych i pomieszczeniach na powierzchni kopalni do poszczególnych kategorii zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia dokonuje Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego na podstawie pomiarów całkowitych stężeń pyłu i frakcji respirabilnej oraz zawartości w nich wolnej krystalicznej krzemionki, które określa się za pomocą pyłomierzy dopuszczonych do stosowania w wyrobiskach dołowych. Na podstawie powyższego dokonuje się doboru indywidualnych środków ochrony dróg oddechowych o odpowiedniej klasie jednak ze względu na podwyższenie ochrony pracowników przed pyłami szkodliwymi w KWK ,,Brzeszcze” stosuje się środki ochrony osobistej o klasie co najmniej P-2. W razie przekroczenia stężeń pyłu w powietrzu na stanowiskach pracy powyżej zdolności środków ochrony dróg oddechowych, przebywanie pracowników na tych stanowiskach jest zabronione. 29 Stosowane metody profilaktyki metanowej Struktura wydzielania metanu w kopalni węgla kamiennego jest procesem skomplikowanym i przebiega w różnorodny sposób. Ogólnie można stwierdzić, że do wyrobisk górniczych metan wydziela się z odkrytych płaszczyzn pokładów i skał otaczających, z urobionego w przodkach węgla oraz z przestrzeni wybranych. Obszary wydzielania metanu w kopalni można usystematyzować według poziomu i dynamiki wydzielania metanu w następującej kolejności: –– roboty eksploatacyjne, –– zroby, –– roboty przygotowawcze, –– wyrobiska korytarzowe. Według tej kolejności powinny być zatem prowadzone aktywne działania profilaktyki metanowej. Celem profilaktyki metanowej w kopalniach węgla kamiennego jest wyeliminowanie moż- NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI Do czynnych metod zaliczyć można: max. 1 m Rura Viktolit φ 150 Kształtka nawiewu φ 300 Kaszt lub organy obite płótnem i uszczelnione środkami chemicznymi max. 6 m Chodnik taśmowy doszczelnienie płótnem wentylacyjnym i środkami chemicznymi min. 1 m ściana Rys. 1. Przewietrzanie chodnika taśmowego za linią zawału ściany przy użyciu pomocniczych urządzeń wentylacyjnych. Dysze sprężonego powietrza (w razie konieczności stosować 1÷3 dysz) skierowane w miejsca o największej koncentracji metanu (lokalizacja dysz winna być taka aby nie powodowały one nadmuchu sprężonego powietrza na czujniki kontroli parametrów bezpieczeństwa) ocios i zawarcia chodników doszczelnione płótnem wentylacyjnym lub środkami chemicznymi - doszczelnianie prowadzić tak, aby nie powodować wypływu metanu w części roboczej ściany. Ściana CH4-2 2,0% CH4-3 max. 10 m 2,0% max. 20 m Organ lub kaszt wypełniony skałą płoną, obity płótnem wentylacyjnym lub uszczelniony środkami chemicznymi A Lutniociąg zabudowany w razie wzrostu zagrożenia metanowego min. 2,0 m Miejsca rozszczelnienia płótna na odc. max, 0,5m WLP CO-3 śluza dla przejścia załogi CH4-5 2,0% A do 5 m CH4-4 2,0% min. 4 m2 ~2m Rys. 2. Rozmieszczenie pomocniczych urządzeń wentylacyjnych w rejonie wylotu ze ściany. liwości zaistnienia wybuchu metanu, który może być inicjałem wybuchu pyłu węglowego oraz możliwości powstawania w wyrobiskach górniczych atmosfery niezdatnej do oddychania. W dużym uproszczeniu przepisy górnicze sprowa- dzają efekt stosowania profilaktyki metanowej do utrzymania odpowiedniego stężenia metanu w wyrobiskach górniczych. Metody profilaktyki metanowej można ogólnie podzielić na metody czynne i bierne. 1.Odpowiednią, intensywną wentylację wyrobisk mającą na celu zmniejszenie zagrożenia metanowego w rejonach eksploatacyjnych przez doprowadzenie do każdego wyrobiska takiej ilości powietrza, która zagwarantuje odpowiednie wartości stężenia metanu w powietrzu kopalnianym. Nie zawsze jednak doprowadzenie odpowiedniej ilości powietrza do wyrobiska gwarantuje zlikwidowanie zagrożenia metanowego a ponadto większa ilość powietrza powoduje jego migrację do zrobów eksploatacyjnych co zwiększa zagrożenie samozapalenia się węgla. 2.Stosowanie pomocniczych urządzeń wentylacyjnych dla likwidacji nagromadzeń metanu. 3.Odmetanowanie górotworu. Głównym celem odmetanowania – jako sposobu zwalczania zagrożenia metanowego – jest maksymalnie duże odciągnięcie metanu ze skał otaczających i pokładów węgla, umożliwiające prowadzenie robót udostępniających, przygotowawczych i eksploatacyjnych w warunkach możliwie niskiego zagrożenia metanowego. Wypracowano w kopalni wiele metod odmetanowania eksploatowanych pokładów węgla. Zastosowanie konkretnej metody uzależnione jest od specyfiki pokładu, jego metanonośności oraz Rys. 3. Schemat odmetanowania. Ściana prowadzona od pola, przewietrzanie zwrotne. Efektywność odmetanowania ok. 30 %. 30 prognozowanej ROK XVI Ratownictwo górnicze nr 64 NR 3/2011 Rys. 4. Schemat odmetanowania. Ściana prowadzona od pola z drenażem nadległym. Efektywność odmetanowania do ok. 80 %. metanowości bezwzględnej. Dlatego w zależności od w/w parametrów stosowano i stosuje się do dzisiaj następujące metody odmetanowania pokładów węgla: –– wiercenie otworów drenażowych z chodnika wentylacyjnego (tzw. stropowe), –– drążenie i otamowywanie chodników nadległych w pokładzie pozabilansowym. Te dwie podstawowe metody stały się unikatowym środkiem profilaktyki metanowej wyznaczając kierunki rozwoju metod odmetanowania. Wiercenie otworów drenażowych do strefy odprężonej na chodniku wentylacyjnym stosowane jest w kopalni od wielu lat. Odmetanowanie prowadzone w ten sposób polega na wykonaniu otworów drenażowych z chodnika nadścianowego przed frontem ściany. Długości otworów oraz kąty wiercenia dobierane są indywidualnie dla warunków poszczególnych ścian. Korzystne efekty ujęcia metanu daje równoczesne zastosowanie różnych kątów nachylenia płaszczyzn rozmieszczenia otworów drenażowych od płaszczyzny poziomej. Zróżnicowanie kątów nachylenia płaszczyzn powinno wynosić 5 do 10°. W KWK „Brzeszcze” kąty nachylenia płaszczyzn zawierają się w przedziale od 25 do 45° w kierunku ściany, długość otworów nie przekracza 70 m. Otwo- ry wiercone są w kierunku stropowym, zaniechano odmetanowania spągowego z powodu zawadniania otworów i zaniku ujęcia metanu. Drugą metodą odmetanowania eksploatowanych pokładów węgla w KWK „Brzeszcze” jest metoda chodników nadległych, zwana także drenażem nadległym. Przy wysokiej metanowości bezwzględnej ścian z jaką mamy do czynienia w kopalni metoda drenażu nadległego charakteryzuje się dużą efektywnością odmetanowania. Metoda ta polega na wykonaniu chodnika nadległego (metanowego) w pokładzie położonym powyżej pokładu eksploatowanego. Chodnik metanowy znajduje się nad polem eksploatowanej ściany i usytuowany jest równolegle do chodnika wentylacyjnego ściany. Po uzyskaniu pełnego zawału ściany poprzez spękania górotworu metan migruje do przestrzeni chodnika drenażowego i dalej poprzez przyłożoną depresję stacji odmetanowania do rurociągów systemu odmetanowania. Kopalnia „Brzeszcze” jest jedną z nielicznych kopalń w których stosowano i do dzisiaj stosuje się metodę odmetanowania opartą o drenaż nadległy. Do tej pory wyeksploatowano tym systemem 11 ścian, obecnie w eksploatacji jest ściana nr 111 w pokł. 352 w partii zachodniej, poziom 740/900 m, która jako 12 w kopalni jest eksploatowana z odmetanowa31 niem opartym o drenaż nadległy – chodnik metanowy (nr 138) w pokł. 349. Metoda odmetanowania oparta o drenaż nadległy daje wysokie wartości efektywności odmetanowania, prawie dwukrotnie wyższe od metody otworów drenażowych. Koszt wykonania chodnika metanowego może niejednokrotnie decydować o wyborze tańszej metody odmetanowania eksploatacyjnego. Należy jednak zwrócić uwagę, iż eksploatacja silnie metanowych pokładów węgla jest dużo bardziej bezpieczna przy zastosowaniu metody drenażu nadległego. 4.Zastosowanie podwójnych chodników wentylacyjnych. Metoda prowadzenia ściany od pola z podwójnymi chodnikami wentylacyjnymi pozwala na doprowadzenie powietrza świeżego bezpośrednio w rejon wylotu ze ściany ograniczając ilość powietrza w ścianie, zmniejszając jego migrację do zrobów co wpływa pozytywnie na ograniczenie samozapalenia się węgla pozostawianego w zrobach poeksploatacyjnych. Ponadto z chodnika wentylacyjnego lub chodnika górnego (zwanego zwykle chodnikiem wentylacyjnym zbiorczym) wykonuje się otwory drenażowe jako równoległe lub w postaci gniazd. Odległości pomiędzy otworami wynoszą 5÷20 m, pomiędzy gniazdami do 50 m. Otwory połączone są do rurociągu metanowego „traconego” co pozwala na NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI Rys. 5. Schemat odmetanowania. Ściana prowadzona od pola, z podwójnymi chodnikami wentylacyjnymi. Efektywność odmetanowania do 50 %. efektywne odmetanowanie zrobów w odległości 150÷200 m za frontem ściany, czyli bezpośrednio ze strefy wysokometanowej. Do biernych metod profilaktyki metanowej zaliczamy: 1.Prognozowanie metanowości wyrobisk, oparte na badaniach własności gazowych górotworu. 2.Stosowanie automatycznego monitoringu stężenia metanu w powietrzu. Prowadzenie pełnego monitoringu zagrożenia metanowego rejonu ściany przez czujniki metanometrii automatycznej pracujące w KWK „Brzeszcze” w systemie KSP-2C lub „Venturon” o pomiarze ciągłym, wyłączająco-rejestrujące, uwzględniając przemieszczanie się metanu z prądem przepływającego powietrza oraz miejsca możliwych wypływów i nagromadzeń metanu. 3.Kontrola zagrożenia metanowego przez odpowiednio przygotowane i wyposażone służby kopalniane. Niezależnie od metanometrii automatycznej prowadzona jest ręczna kontrola zagrożenia metanowego przez odpowiednio przygotowane i wyposażone służby kopalniane, zgodnie z opracowanymi instrukcjami i ustaleniami. 4.Szkolenie załogi i dozoru w problematyce zagrożenia metanowego. 5.Działalność jednostek naukowo-badawczych i uprawnionych rzeczoznawców w dziedzinie zagrożenia metanowego. 6.Działalność kontrolno-inspekcyjna organów nadzoru górniczego. 7.Posiedzenia kopalnianego zespołu ds. zagrożeń metanowych. Podsumowanie 1.Wykonanie prognozy metanowości ściany z należytą dokładnością pozwala na określenie realnej wielkości wydobycia dla określonych warunków wentylacyjnych i odmetanowania rejonu. 2.Eksploatację można prowadzić bezpiecznie w warunkach wysokiej metanowości przy : a)doborze odpowiednich środków techniczno-organizacyjnych, b)odpowiedniej zdolności i efektywności odmetanowania, biorąc pod uwagę kompleksowe wykorzystanie profilaktyki metanowej. 3.Efektywność odmetanowania zależy od wielu czynników a w szczególności od warunków górniczo-geologicznych występujących w danej kopalni, w danej partii pokładu. 4.Wysoce efektywnym sposobem odmetanowania jest stosowanie tzw. chodników metanowych nadległych. 32 W warunkach wysokiej prognozy metanowości bezwzględnej ściany wykonanie tzw. chodnika metanowego daje pewność osiągnięcia dużej efektywności ujęcia gazu i zapewnienie przez to rytmiczności wydobycia (efektywność ujęcia do 80%). 5.Metoda drenażu nadległego wywiera pozytywny wpływ na poziom bezpieczeństwa kopalni obniżając znacząco metanowość wentylacyjną, co przekłada się na wielkość stężenia metanu w wyrobiskach, a na skutek tego zmniejsza prawdopodobieństwo zaistnienia wybuchu metanu. 6.Wykonanie wyrobiska drenażowego nad pokładem eksploatowanym w normalnych warunkach nie spowoduje kumulacji naprężeń w górotworze. W wyniku tego odmetanowanie za pomocą drenażu nadległego może być skutecznym środkiem profilaktyki metanowej w pokładach zagrożonych tąpaniami, w których niecelowe jest wykonywanie równoległych chodników wentylacyjnych. 7.Dla zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa wobec zagrożenia metanowego metody czynne i bierne profilaktyki metanowej winny być stosowane w sposób permanentny i kompleksowy zapewniając skuteczne zwalczanie zagrożenia metanowego. ■ ROK XVI Ratownictwo górnicze nr 64 NR 3/2011 W Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. Szkolenie w I półroczu 2011 r. W ramach kształcenia ustawicznego Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. organizuje i prowadzi szkolenia dla pracowników zakładów górniczych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 12 czerwca 2002 r. oraz szkolenia wynikające z innych przepisów dotyczących górnictwa podziemnego. Pierwsza grupa obejmuje następujące formy szkolenia: 1.seminarium kierowników ruchu zakładu górniczego z zakresu zwalczania zagrożeń w zakładach górniczych oraz prowadzenia akcji ratowniczych, 2.seminarium dyspozytorów ruchu zakładu górniczego z zakresu zwalczania zagrożeń w zakładach górniczych oraz prowadzenia akcji ratowniczych, 3.kurs kierowników akcji ratowniczych na dole, 4.kurs kierowników baz ratowniczych, 5.kurs podstawowy dla kierowników kopalnianych stacji ratownictwa górniczego, 6.kurs okresowy dla kierowników kopalnianych stacji ratownictwa górniczego, 7.kurs dla zastępowych kopalnianych drużyn ratowniczych z zakresu udzielania pomocy przedmedycznej, Katarzyna Myślińska CSRG S.A. w Bytomiu mgr inż. Barbara Kochan CSRG S.A. w Bytomiu 8.kurs podstawowy dla ratowników górniczych, 9.kurs okresowy dla ratowników górniczych, 10.kurs podstawowy dla mechaników sprzętu ratowniczego, 11.kurs okresowy dla mechaników sprzętu ratowniczego, 12.kurs dla osób kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego niewchodzących w skład drużyny ratowniczej. Drugą grupę tworzą: 1.kurs podstawowy dla laborantów w zakresie analizy gazów, 2.kurs dla kierowników laboratoriów chemicznych w zakresie analizy gazów, 3.kurs obsługi chromatografu gazowego, 4.seminarium dla specjalistów będących członkami kopalnianych drużyn ratowniczych, 5.seminarium dla członków sztabu akcji ratowniczych, 6.kurs dla osób dozoru ruchu kopalnianych oddziałów przeciwpożarowych, 7.kurs dla osób wykonujących pomiary parametrów fizyko-chemicznych powietrza kopalnianego, 8.kurs dla osób wykonujących kontrolę sprzętu pomiarowego, 9.kurs dla osób wykonujących konserwację sprzętu przeciwpożarowego, 10.kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych o pojemności powyżej 350cm3 w zakresie: gazy sprężone – butle, 11.kurs dla osób obsługujących specjalistyczny sprzęt do wykonywania profilaktyki pożarowej, 12.kurs dla osób wykonujących konserwację i naprawę lamp górniczych, 13.kurs dla osób zatrudnionych przy konserwacji sprzętu oczyszczającego ucieczkowego i aparatów regeneracyjnych ucieczkowych, 14.kurs z zakresu obsługi ucieczkowych aparatów regeneracyjnych różnych typów oraz pochłaniaczy typu POG, 15.ćwiczenia w symulatorze dla dyspozytorów ruchu zakładu górniczego, 16.kurs I pomocy dla kierowników KSRG, 17.kurs z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy. Seminarium KRZG Seminarium dyspozytorów Kurs KAD Kurs KB Kurs KSRG podstawowy Kurs KSRG okresowy Kurs pomocy przedmedycznej dla zastępowych Rodzaj szkolenia Ilość osób przeszkolo nych 69 188 57 75 12 44 535 980 Ilość kursów 2 12 4 4 1 2 24 49 Tabela 1. Zestawienie uczestników kursów ratowniczych organizowanych w 2011 r. 33 Razem NR 3/2011 Lp. Ratownictwo górnicze nr 64 Nazwa kursu Ilość uczestników Ilość kursów 1. Dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych o pojemności powyżej 350 cm3 29 3 2. Dla osób zatrudnionych przy konserwacji i naprawie lamp górniczych 13 1 3. Dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego. 20 2 4. Dla osób wykonujących pomiary parametrów fizyko-chemicznych atmosfery kopalnianej 17 2 5. Dla osób konserwujących sprzęt ochrony układu oddechowego 38 4 6. Dla osób kontrolujących przyrządy pomiarowe 37 3 7. Z zakresu użytkowania sprzętu ochrony układu oddechowego 356 41 8. Obsługa sprzętu do profilaktyki przeciwpożarowej 44 2 9. Seminarium specjalistów kopalnianych drużyn ratowniczych 23 1 10. Dla członków sztabu akcji 10 1 11. Kurs dla laboranta w zakresie analiz gazów 4 1 12. Kurs dla obsługi chromatografu gazowego Kurs z zakresu ratownictwa górniczego 14. zorganizowany dla grupy chińskich specjalistów 18.01.2011 r. Kurs z zakresu udzielania pomocy 15. przedmedycznej dla kierowników kopalnianych stacji ratownictwa górniczego Ćwiczenia z zakresu organizacji akcji ratowniczej 16. w symulatorze działań ratowniczych 13 4 15 1 29 3 160 22 808 91 Razem Tabela 2. Zestawienie uczestników kursów nieratowniczych organizowanych w 2011 r. W I półroczu 2011r. w pierwszej grupie szkoleń zorganizowano łącznie 150 kursów, gdzie przeszkolono 3326 osób. W drugiej grupie szkoleń zorganizowano 91 kursów szkoląc łącznie 808 osób. Tabele prezentują dokładne dane dotyczące szkoleń. Tabela nr 1 przedstawia dane szkoleń w grupie pierwszej, a tabela nr 2 dane w grupie drugiej. Okręgowe Stacje Ratownictwa Górniczego w ramach działalności szkoleniowej prowadziły szkolenia z zakresu ratownictwa górniczego dla ratowników górniczych, mechaników sprzętu ratowniczego i dozoru ruchu zakładów górniczych, które nie wchodzą w skład kopalnianych drużyn ratowniczych oraz z zakresu używania sprzętu ochrony układu oddechowego. Łącznie w Okręgowych Stacjach Ratownictwa Górniczego w I półroczu 2011 roku zorganizowano 111 kursów i przeszkolono 2515 osób. Dokładne dane dotyczące tych szkoleń w okręgowych stacjach prezentuje tabela nr 3 i tabela nr 4. Dział Szkolenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. uzyskał zatwierdzenie przez Wojewodę Śląskiego programu kursu z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy. Otwiera to drogę do organizowania w/w kursu dla podmiotów trudniących się ratownictwem w różnych branżach zawodowych. W sierpniu tego roku został uruchomiony pilotażowy 34 ROK XVI kurs, którego ogólne kryteria przedstawiamy poniżej. Kwalifikowana pierwsza pomoc to: czynności podejmowane wobec osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego przez ratownika, o którym mowa w art. 13 ust. 1 Ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym. W kursie może uczestniczyć osoba: 1.posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, 2.której stan zdrowia pozwala na udzielanie kwalifikowanej pierwszej pomocy, 3.zatrudniona lub pełniąca służbę w jednostkach współpracujących z systemem, o których mowa w art. 15 lub będąca członkiem tych jednostek. Zakres czynności wykonywanych przez ratownika w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy obejmuje: 1.Resuscytację krążeniowo-oddechową, bezprzyrządową i przyrządową, z podaniem tlenu oraz zastosowaniem według wskazań defibrylatora zautomatyzowanego; 2.Tamowanie krwotoków zewnętrznych i opatrywanie ran; 3.Unieruchamianie złamań i podejrzeń złamań kości oraz zwichnięć; 4.Ochronę przed wychłodzeniem lub przegrzaniem; 5.Prowadzenie wstępnego postępowania przeciwwstrząsowego poprzez właściwe ułożenie osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, ochronę termiczną osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego; 6.Stosowanie tlenoterapii biernej; 7.Ewakuację z miejsca zdarzenia osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego; 8.Wsparcie psychiczne osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego; 9.Prowadzenie wstępnej segregacji medycznej w rozumieniu art. 43 ust. 2. Kurs kończy się egzaminem z zakresu wiedzy i umiejętności objętych programem kursu. Ratownictwo górnicze nr 64 Ilość uczestników Ilość kursów Ilość uczestników Ilość kursów Ilość uczestników Ilość kursów Ilość uczestników Dozór nie wchodzący w skład drużyn ratowniczych Ilość kursów Kurs okresowy mechaników Ilość uczestników Kurs podstawowy mechaników Ilość kursów Kurs okresowy ratowników Ilość uczestników Kurs podstawowy ratowników Ilość kursów OSRG NR 3/2011 Używanie sprzętu ochrony układu oddechowego ROK XVI O/Bytom *CSRG S.A. O/Jaworzno 3 61 9 167 1 17 2 39 9* 173* 0 0 4 71 7 106 1 25 2 28 13 366 0 0 O/Zabrze 5 74 7 111 1 15 2 25 11 314 12 104 15 255 30 550 4 76 7 123 45 1342 19 169 O/Wodzisław Razem 3 49 7 166 1 19 1 31 12 489 7 65 Tabela 3. lp. Nazwa kursu Ilość przeszkolonych 1 Kurs podstawowy dla ratowników górniczych Kurs okresowy dla ratowników górniczych 255 550 3 Kurs podstawowy dla mechaników sprzętu ratowniczego 76 4 Kurs okresowy dla mechaników sprzętu ratowniczego 123 5 Kurs dla osób dozoru, który nie wchodzi w skład kopalnianych drużyn ratowniczych 1342 Kurs z zakresu użytkowania sprzętu ochrony układu oddechowego Razem 169 2515 2 6 Tabela 4. Do egzaminu może przystąpić osoba, która spełnia co najmniej jeden z następujących warunków: 1.Odbyła wszystkie zajęcia teoretyczne i praktyczne objęte programem kursu; 2.Posiada zaświadczenie, które utraciło ważność oraz jest zatrudniona w jednostkach współpracujących z systemem, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, pełni w nich służbę lub jest ich członkiem. Egzamin przeprowadzany jest z zakresu wiedzy i umiejętności objętych ramowym programem kursu. Składa się z dwóch części: egzaminu teoretycznego i praktycznego. Każda część egzaminu oceniana jest oddzielnie. Egzamin teoretyczny przeprowadzany jest w formie testu, ujętego w kartę testową, składającego się z zestawu 30 zadań testowych wybranych przez komisję spośród zadań testowych opracowanych przez Centrum Egzaminów Medycznych. Podstawą do zaliczenia egzaminu teoretycznego jest udzielenie prawidłowych odpowiedzi na co najmniej 90 % zadań testowych zawartych w karcie testowej. Pozytywny wynik egzaminu teoretycznego stanowi warunek konieczny dopuszczenia do egzaminu praktycznego. Egzamin praktyczny obejmuje wykonanie przez osobę zdającą: 35 1.dwóch losowo wybranych zadań egzaminacyjnych sprawdzających praktyczne postępowanie w ramach kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz 2.resuscytacji krążeniowo-oddechowej na fantomie. Osoba, która odbyła kurs i złożyła egzamin z wynikiem pozytywnym otrzymuje zaświadczenie nabycia tytułu ratownika. Zaświadczanie jest ważne przez okres 3 lat od dnia jego wydania. ■ NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI Polscy wykładowcy w Kolumbii Seminaria Z bezpieczeństwa pracy W dniach 3 – 10 kwietnia 2011 r. na zaproszenie departamentu górnictwa i energetyki departamentu Cundinamarca, w porozumieniu z ambasadą RP w Kolumbii, uczestniczyliśmy jako wykładowcy w cyklu seminariów z zakresu bezpieczeństwa pracy, środków ochrony osobistej oraz zagrożeń naturalnych w podziemnych zakładach górniczych. 4 kwietnia 2011 r. rozpoczęliśmy cykl seminariów, który obejmował prowadzenie zajęć w pięciu wybranych miejscowościach, w pobliżu których rozlokowane były podziemne kopalnie. Uczestnikami seminariów byli właściciele i pracownicy pobliskich kopalń. mgr inż. Zbigniew Kubica Dyrektor OSRG Jaworzno mgr inż. Adam Ściuk Dyrektor OSRG Zabrze Pierwsze seminarium odbyło się w miejscowości Guacheta i uczestniczyło w nim 70 słuchaczy (zdj. 1,2). Bezpośrednio po zakończonych zajęciach seminaryjnych udaliśmy się do kopalni Rinconcito. Nasza wizyta obejmowała tylko powierzchnię kopalni (zdj. 3,4,5,6), która udostępniona była dwoma upadowymi wydrążonymi w zboczu góry. Wg informacji właściciela kopalnia wydobywa około 2000 ton węgla na miesiąc, przy zatrudnieniu 20 osób. Praca odby- Zdj.1. Seminarium w miejscowości Guacheta. wa się na jedną 12-godzinną zmianę od poniedziałku do piątku, w sobotę jedną 6-godzinną zmianę, niedziele i święta są dniami wolnymi od pracy. Kolejne seminarium, odbyło się 5 kwietnia w miejscowości Cucunuba. Wzięło w nim udział 53 uczestników (zdj.7, 8). 4 i 5 kwietnia 2011 r. w godzinach wieczornych uczestniczyliśmy w spotkaniach z sekretarzem departamentu górnictwa i energetyki departamentu Cundinamarca dr Lucy Stellą Gomez Casallas. W drugim spotkaniu uczestniczył również doradca Ministra Górnictwa i Energetyki Kolumbii Carlos Andres Cante Puentes. W trakcie tych spotkań rozmawialiśmy na tematy związane z funkcjonowaniem górnictwa Zdj.2. Słuchacze pierwszego seminarium w miejscowości Guacheta. Zdj. 3,4. Kopalnia Rinconcito 36 ROK XVI kolumbijskiego oraz bezpieczeństwem pracy w górnictwie. Kolejna miejscowość, w której prowadziliśmy seminarium to Menocon, gdzie 6 kwietnia 2011r. było obecnych 80 uczestników (zdj. 9,10). 7 kwietnia 2011 r. przeprowadziliśmy szkolenie dla 77 uczestników w miejscowości Tausa (zdj. 11,12). Każde szkolenie prowadzone było z pełnym tłumaczeniem na hiszpański przez tłumacza. 8 kwietnia 2011 r. w miejscowości Lenguazaque zorganizowano szkolenie seminaryjne dla 70 uczestników (zdj. 13,14). Ratownictwo górnicze nr 64 Wszystkie seminaria prowadzone były z wykorzystaniem nowoczesnych środków audiowizualnych. Miejscowości, w których się odbywały oddalone były od Bogoty, stolicy Kolumbii, średnio o około 80 km. 9 kwietnia 2011 r. w miejscowości Cucunuba odbyła się konferencja górnicza (zdj. 15,16,17) pod przewodnictwem gubernatora prowincji Cundinamarca Andresa Gonzalesa Diaza z udziałem między innymi dyrektora generalnego Ingeominas Oskara Paredesa oraz ambasadora RP w Kolumbii Jacka Perlina. NR 3/2011 Gubernator na konferencji złożył nam serdeczne podziękowania za przeprowadzenie seminariów akcentując bardzo wysoki poziom wykładów i profesjonalizm prowadzenia. Podkreślił duże znaczenie tego szkolenia dla społeczności górniczej prowincji Cundinamarca. Jednocześnie na ręce ambasadora RP złożył deklarację dalszej współpracy w zakresie szkolenia pracowników górnictwa prowincji Cundinamarca. ■ Zdj. 5,6. Kopalnia Rinconcito. Zdj. 7. Wykład na drugim seminarium w miejscowości Cucunuba. Zdj. 8. Słuchacze drugiego seminarium w miejscowości Cucunuba. Zdj. 9 i 10. Seminarium w Menocon. 37 NR 3/2011 Ratownictwo górnicze nr 64 ROK XVI Zdj. 11 i 12. Seminarium w Tausa. Zdj. 13 i 14. Seminarium w Lenguazaque. Zdj. 15,16,17. – Konferencja górnicza w Cucunuba. Fot: archiwum CSRG S.A. 38 Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. Dział Ratownictwa ds. Szkolenia 41-902 Bytom, ul. Chorzowska 25 tel. 032 3880419; 032 3880453; fax: 032 2822681 www.csrg.bytom.pl e-mail: [email protected] Dział Szkolenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. oferuje szkolenia: dla pracowników zakładów górniczych, wynikające z zapisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z 12 czerwca 2002r. w sprawie ratownictwa górniczego, dla służb kopalnianych, których celem jest podniesienie wiedzy w zakresie: - pomocy przedmedycznej, - profilaktyki pożarowej, - pomiarów parametrów fizykochemicznych powietrza kopalnianego, - obsługi sprzętu ochrony dróg oddechowych, - innych zagadnień związanych z górnictwem podziemnym. Dział Szkolenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu posiada: Akredytację Śląskiego Kuratorium Oświaty, Stwierdzenie Okręgowego Urzędu Górniczego w Gliwicach o spełnieniu warunków do prowadzenia szkoleń pracowników zatrudnionych w ruchu zakładów górniczych. Wpis do prowadzonej przez Miasto Bytom ewidencji niepublicznych szkół i placówek jako: NIEPUBLICZNA PLACÓWKA DOKSZTAŁCANIA I DOSKONALENIA ZAWODOWEGO Zapraszamy podmioty trudniące się ratownictwem, w różnych branżach zawodowych na: KURS Z ZAKRESU KWALIFIKOWANEJ PIERWSZEJ POMOCY, którego program został zatwierdzony przez Wojewodę Śląskiego. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. ul. Chorzowska 25 41 – 902 Bytom tel. 32 282 – 25 – 25 fax. 32 282 – 26 – 81 e-mail: [email protected] http://www.csrg.bytom.pl
