Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020

Transkrypt

Strategia Rozwoju
Województwa Pomorskiego 2020
(projekt)
Data:
29.03.2012 r.
Status:
projekt do konsultacji społecznych
Akceptacja:
Zarząd Województwa Pomorskiego (Uchwała Nr 326/131/12)
Opracowanie:
Zespół ds. aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego
Konsultacje:
trwają od 2 kwietnia do 22 czerwca 2012 r.
Kontakt:
www.strategia2020.pomorskie.eu
[email protected]
WPROWADZENIE
Oddajemy w Państwa ręce projekt Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego do roku 2020.
Dokument ten jest efektem kilkumiesięcznego wysiłku wielu osób, zarówno związanych
z Samorządem Województwa Pomorskiego, które pracowały w ramach Zespołu ds. aktualizacji
Strategii oraz Grupy Redakcyjnej, jak również spoza struktur Samorządu, które aktywnie
zaangażowały się w prace Tematycznych Zespołów Roboczych oraz Subregionalnych Zespołów
Roboczych. Chcielibyśmy wszystkim serdecznie podziękować, z nadzieją, że nasi partnerzy
z Zespołów Roboczych dalej aktywnie będą uczestniczyli w procesie budowania Strategii.
Rozpoczynające się w dniu 2 kwietnia br. konsultacje społeczne projektu Strategii potrwają
dwanaście tygodni. Jest to dostatecznie długi czas, aby z dokumentem mogły zapoznać się
wszystkie zainteresowane instytucje i osoby. Nie chcemy, aby konsultacje służyły jedynie wąsko
rozumianemu potwierdzeniu słuszności zaproponowanych w projekcie Strategii celów
i kierunków działań. Jesteśmy przekonani, że mają one przede wszystkim dać możliwość
pogłębionej, merytorycznej dyskusji na tematy ważne dla przyszłości naszego Regionu w tak
skomplikowanych uwarunkowaniach zewnętrznych, z jakimi mamy obecnie do czynienia
w Europie i na świecie.
Choć jesteśmy przekonani do zaproponowanych w projekcie Strategii rozwiązań, to żadnego
z nich nie traktujemy jako „świętości”, która nie podlega konsultacjom. Jesteśmy gotowi do
poważnej debaty z Państwa udziałem, debaty krytycznej, konstruktywnej i konkretnej. Formule
tej sprzyjać będą proponowane różnorodne formy i kanały dyskusji, z którymi mogą się Państwo
szczegółowo zapoznać na stronie www.strategia2020.pomorskie.eu.
Mamy świadomość, jak trudno jest definiować, a następnie konsekwentnie realizować interes
rozwojowy Województwa Pomorskiego w horyzoncie wieloletnim. Tym bardziej liczymy na to,
że wezmą Państwo aktywny udział w konsultacjach, do czego bardzo zachęcamy.
Z pozdrowieniami,
Mieczysław Struk
Hanna Zych-Cisoń
Wiesław Byczkowski
Czesław Elzanowski
Ryszard Świlski
Marszałek
Województwa
Pomorskiego
Wicemarszałek
Województwa
Pomorskiego
Wicemarszałek
Województwa
Pomorskiego
Członek Zarządu
Województwa
Pomorskiego
Członek Zarządu
Województwa
Pomorskiego
Gdańsk, 29 marca 2012 r.
2
SPIS TREŚCI
I. SYTUACJA WYJŚCIOWA ………………………………………………………...
4
II. SCENARIUSZE I WIZJA ROZWOJU ……………………………………………
17
III. MISJA I CELE ……………………………………………………………………..
22
IV. SYSTEM REALIZACJI ……………………………………………………………
44
3
I. SYTUACJA WYJŚCIOWA
A. PODSUMOWANIE DOTYCHCZASOWEJ REALIZACJI STRATEGII
1. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego została przyjęta Uchwałą nr 587/XXXV/05
Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 18 lipca 2005 r. W latach 2005-2011 była ona
realizowana we wszystkich Priorytetach i Celach strategicznych. W okresie tym zostało podjętych
blisko 17,5 tys. przedsięwzięć o wartości ponad 34,8 mld zł.
2. Największym wartościowo priorytetem Strategii był Priorytet 3. Dostępność, angażujący 65%
środków finansowych. Udział Priorytetu 1. Konkurencyjność osiągnął 20%, zaś najmniejszy był
udział Priorytetu 2. Spójność, na który skierowano 15% środków.
3. Głównym źródłem finansowania realizacji Strategii były zagraniczne środki publiczne
(głównie UE), których udział wyniósł 43,5%, a także krajowe środki publiczne (42,5%).
Wydatki poniesione w związku z realizacją Strategii miały zarówno charakter inwestycyjny
(92% środków), jak i „miękki” (8% środków), przy czym blisko 38% ogólnej liczby
przedsięwzięć miało charakter nieinwestycyjny (np. projekty szkoleniowe). Jednocześnie, dość
dużą część nakładów poniesionych na realizację Strategii (35%) można zaliczyć do nakładów
o najwyższym potencjale rozwojowym.
4. Na wysokość łącznych wydatków związanych z realizacją Strategii bardzo istotny wpływ miały
pojedyncze duże inwestycje, takie jak np. budowa pomorskiego odcinka Autostrady A1,
modernizacja linii kolejowej E-65, budowa Trasy Kwiatkowskiego, Program 10+ Grupy
LOTOS czy też inwestycja DCT Gdańsk (Głębokowodny Terminal Kontenerowy).
5. Bezpośredni udział środków Samorządu Województwa w finansowaniu realizacji Strategii
wyniósł tylko 5,5%, przy ponad 31% udziale gmin i powiatów i ponad 14% udziale środków
przedsiębiorstw o znaczeniu strategicznym. Rola władz regionalnych była jednak większa,
gdyż miały one decyzyjny wpływ na ukierunkowanie 23,5% środków związanych z realizacją
Strategii.
6. W przypadku ośmiu (na 14) Celów strategicznych dostrzeżono trudności realizacyjne, określając je
jako tematyczne obszary problemowe. Wyłoniono także terytorialne obszary problemowe
czyli powiaty, które oprócz relatywnie gorszej sytuacji społeczno-gospodarczej, pozyskały
także mniejsze od średniej wojewódzkiej środki w ramach realizacji Strategii. Są to powiaty:
bytowski, chojnicki, człuchowski, kościerski, kwidzyński, malborski, nowodworski,
starogardzki i sztumski.
7. W procesie dalszej realizacji Strategii należy podjąć działania dotyczące: koncentracji zakresu
interwencji, mechanizmów skutecznego przyciągania źródeł finansowania przedsięwzięć
rozwojowych, jak też zwiększenia roli Samorządu Województwa w kierunkowaniu interwencji
publicznej w regionie oraz istotnej modyfikacji instrumentów wdrażających Strategię.
4
B. PRZESŁANKI AKTUALIZACJI STRATEGII
Do zasadniczych przesłanek aktualizacji Strategii zaliczono:
1. Skalę i kierunki zmian sytuacji społeczno-gospodarczej w województwie i kraju, wynikające
w głównej mierze z generalnych tendencji rozwojowych uwarunkowanych m.in.
przystąpieniem Polski do UE.
2. Dynamiczne procesy w globalnym, europejskim i bałtyckim otoczeniu regionu, związane
przede wszystkim z turbulencjami, jakie w ostatnich latach przeżywa gospodarka światowa,
oznaczającymi konieczność uwzględnienia nowych wyzwań, którym w ciągu najbliższych lat
będzie musiało sprostać Pomorskie.
3. Wielkość, kierunki i efekty interwencji związanej z dotychczasową realizacją Strategii,
wskazujące na potrzebę silniejszej koncentracji tematycznej i przestrzennej interwencji
publicznej.
4. Potrzebę dynamizacji pozytywnych przekształceń społeczno-gospodarczych w regionie, która
wynika przede wszystkim z pojawiających się sygnałów mogących świadczyć o tym,
że województwo nie zmniejszyło swojego dystansu wobec silniejszych gospodarczo regionów
kraju.
5. Wyzwania związane z efektywniejszą realizacją celów Strategii i polityki rozwoju w regionie,
które polegają na konieczności wypracowania standardu co do zakresu, struktury i procedury
przygotowania i realizacji dokumentów strategicznych.
6. Zmiany prawne i strategiczno-programowe w kraju i UE, związane przede wszystkim
z przyjęciem przez Sejm RP Ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju 1 (określającej m.in.
strukturę strategii rozwoju województw oraz nakładającej na samorządy województw
obowiązek dostosowania obowiązujących strategii do jej wymogów), a także zatwierdzeniem
dokumentów strategicznych na poziomie UE i krajowym, które posiadają kluczowe znaczenie
dla polityki rozwoju: Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju
sprzyjającego włączeniu społecznemu2, Strategia Unii Europejskiej dla Regionu Morza Bałtyckiego3 (wraz
z Planem Działań), Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary
Wiejskie 4 oraz Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 20305.
7. Potrzebę wyznaczenia strategicznych celów rozwoju województwa w związku
z programowaniem i ukierunkowaniem środków UE w kolejnej perspektywie finansowej
2014-2020.
1
Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, Nr 157 poz. 1241.
Zatwierdzona przez Radę UE na Szczycie w dniu 17 czerwca 2010 r.
3 Zatwierdzona przez Radę UE na Szczycie w dniach 29-30 października 2009 r.
4 Przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 13 lipca 2010 r.
5 Przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 13 grudnia 2011 r.
2
5
C. TRENDY I UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ROZWOJU
WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
Trendy i uwarunkowania GLOBALNE
1. Wzrost międzynarodowych powiązań gospodarczych, naukowych i technologicznych oraz
rosnące znaczenie korporacji ponadnarodowych i innych podmiotów niepaństwowych
o zasięgu globalnym (w tym sieciowych społeczności internetowych).
2. Niepewność sytuacji na rynkach i przesuwanie się centrum gospodarczego świata do Azji.
3. Rosnące tempo zmian technologicznych oraz przyrost zasobów wiedzy i informacji, którym
towarzyszy zmiana postaw społecznych, a także struktury gospodarki (rozwój nowych branż)
i rynku pracy (popyt na nowe umiejętności i kompetencje).
4. Postępująca koncentracja potencjału gospodarczego i ludnościowego w metropoliach.
5. Rosnący poziom wykształcenia oraz mobilności zawodowej i przestrzennej ludności; coraz
większa konieczność współpracy przedstawicieli różnych pokoleń i różnych kultur; wzrost
znaczenia klasy kreatywnej oraz nasilająca się rywalizacja krajów i regionów o talenty.
6. Starzenie się społeczeństw w krajach rozwiniętych oraz wysoka dynamika wzrostu liczby
ludności w krajach rozwijających się, przy jednoczesnym wzroście przepływów migracyjnych.
7. Wyczerpywanie się surowców naturalnych, zwłaszcza energetycznych, oraz niestabilna sytuacja
polityczna w strategicznych obszarach surowcowych wywołujące presję na wzrost ich cen oraz
na wprowadzanie nowych technologii i poszukiwanie alternatywnych źródeł energii.
8. Postępujące zmiany klimatu, w tym wzrost częstotliwości i zasięgu zjawisk ekstremalnych.
Trendy i uwarunkowania EUROPEJSKIE (w tym bałtyckie)
1. Niekorzystne perspektywy wzrostu gospodarczego wynikające z niestabilności finansów
publicznych oraz kryzysu w strefie euro.
2. Brak przesądzeń co do kierunków i intensywności procesów integracyjnych w UE.
3. Uzależnienie UE od dostaw surowców energetycznych, a także brak wspólnego rynku
energetycznego.
4. Nasilające się działania legislacyjne UE na rzecz zwiększenia efektywności wykorzystania
energii, zmniejszenia emisji CO2 i zwiększenia znaczenia energii odnawialnej.
5. Niekorzystne zmiany struktury demograficznej, a także wzrost popytu na usługi medyczne,
opiekuńcze oraz czasu wolnego w związku z wydłużaniem się i zmianą stylu życia.
6. Nie w pełni kontrolowane procesy migracyjne spoza UE, a także nasilająca się suburbanizacja
i wyludnianie się centrów dużych miast.
7. Koncentracja silnych ośrodków naukowych i innowacyjnych oraz ponadnarodowych klastrów
w Regionie Morza Bałtyckiego.
8. Wysoki poziom zanieczyszczenia i degradacja Morza Bałtyckiego.
6
Trendy i uwarunkowania KRAJOWE
1. Ponadprzeciętny w warunkach europejskich wzrost gospodarczy oraz wzrost inwestycji
publicznych, w dużej mierze współfinansowanych ze środków unijnych.
2. Działania redukujące nierównowagę finansów publicznych oraz konieczność utrzymywania
niskiego poziomu deficytu finansów publicznych.
3. Brak spójnego i sprawnego systemu transportowego i energetycznego, zintegrowanego
z systemem europejskim.
4. Słaby w skali europejskiej poziom kapitału społecznego przejawiający się niskim wskaźnikiem
zaufania i aktywności obywatelskiej.
5. Konieczność realizacji ustaleń pakietu klimatyczno-energetycznego oraz innych zobowiązań
wynikających z traktatu akcesyjnego i dyrektyw UE.
6. Utrwalająca się koncentracja wzrostu i potencjału gospodarczego w kilku województwach,
mimo ograniczania dysproporcji w zakresie wyposażenia infrastrukturalnego między regionami.
7. Fiskalne, prawne i systemowe bariery rozwoju gospodarki, zwłaszcza sektora MŚP.
7
D. WNIOSKI Z ANALIZY SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ
WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
Względnie dobra pozycja wyjściowa…
1. Pomorskie jest średnią pod względem wielkości i siły gospodarką na tle kraju o relatywnie
stabilnej pozycji w stosunku do innych regionów. Cechuje się otwartością powiązań
gospodarczych, o czym świadczy m.in. wysoka wartość eksportu (przy niskim stopniu
koncentracji geograficznej), a zwłaszcza znacząca ranga województwa w polskim eksporcie
produktów wysokoprzetworzonych. Pomorskie jest tym samym ponadprzeciętnie wrażliwe
na oddziaływania szoków zewnętrznych, biorąc zwłaszcza pod uwagę wysoki stopień
koncentracji produktowej eksportu.
2. Pomorskie cechuje się wysoką aktywnością gospodarczą mieszkańców wyrażoną m.in.
względnie dużą i rosnącą liczbą MŚP, tworzącymi się stopniowo strukturami klastrowymi
w niektórych sektorach gospodarki, a także największym w kraju udziałem firm
innowacyjnych. Największa koncentracja MŚP występuje na Mierzei Wiślanej, Półwyspie
Helskim oraz w Obszarze Metropolitalnym Trójmiasta. Gospodarka regionu, zarówno pod
względem zatrudnienia, jak też kreowanej wartości, ma orientację usługową, przy zachowaniu
silnej pozycji niektórych branż przemysłu. Jednocześnie zatrudnieni w zawodach uznawanych
za nośniki gospodarki opartej na wiedzy stanowią stosunkowo wysoki na tle kraju odsetek
ogółu zatrudnionych.
3. W stosunku do innych regionów, Pomorskie wyróżnia się najwyższym przyrostem
naturalnym oraz trzecim co do wielkości dodatnim saldem migracji. Połączenie tych dwóch
zjawisk skutkuje najwyższym w kraju rzeczywistym przyrostem liczby mieszkańców. Ludność
regionu jest też relatywnie młodsza niż średnio w kraju, co ma duże znaczenie dla rynku
pracy. Rozpoczął się już jednak proces powolnego starzenia się społeczeństwa. Wciąż
odnotowuje się wysokie wskaźniki zachorowalności i śmiertelności spowodowane chorobami
cywilizacyjnymi. Dostęp do ochrony zdrowia stopniowo się poprawia, choć nadal istnieją
duże problemy z zapewnieniem wyspecjalizowanych usług medycznych w niektórych
częściach regionu. Województwo posiada korzystne warunki dla rozwoju usług dla osób
starszych, w tym usług medycznych i okołomedycznych.
4. Pomorskie charakteryzuje się unikatowym środowiskiem i walorami krajobrazowymi oraz
dziedzictwem i różnorodnością kulturową. Wpływa to na wielokierunkowy rozwój turystyki
czyniąc z regionu jedną z największych destynacji w kraju (trzecia pozycja pod względem
udzielonych noclegów). Województwo znajduje się również w czołówce polskich regionów,
jeśli chodzi o warunki, poziom i jakość życia (m.in. jakość i zróżnicowanie zasobów
przyrodniczych i nadmorskie położenie). Przekłada się to na zadowolenie z życia i pozytywne
postrzeganie przyszłości przez mieszkańców. Z drugiej strony występują: duże dysproporcje
w dostępie do infrastruktury ochrony środowiska, potrzeby dalszego rozwoju systemów
zagospodarowania odpadów komunalnych, rosnąca presja na przestrzeń przyrodniczą
i degradacja naturalnych siedlisk, a także obszary wymagające rewitalizacji i nadania im
nowych funkcji społecznych i gospodarczych.
8
…ale duże zróżnicowania przestrzenne…
5. Najistotniejszą z punktu widzenia interwencji publicznej cechą regionu są wyraźne
i niekorzystne zróżnicowania przestrzenne w zakresie poziomu rozwoju społecznogospodarczego, zwłaszcza między dynamicznie i wszechstronnie rozwijającym się Obszarem
Metropolitalnym Trójmiasta, a obszarami najbardziej od niego odległymi. Przejawiają się one
różnym poziomem aktywności społecznej (m.in. edukacyjnej, kulturalnej, obywatelskiej)
i gospodarczej (w tym zawodowej) wynikającej z uwarunkowań społecznych, kulturowych,
instytucjonalnych i infrastrukturalnych (w tym z różnej jakości i dostępności usług
publicznych). Tak rozumiane zróżnicowania wewnątrz regionu pogłębiają się na przestrzeni
ostatnich lat, co grozi jego dezintegracją w wielu wymiarach, w tym osłabieniem jego
zdolności konkurencyjnej i atrakcyjności osiedleńczej, a także zdolności do skutecznego
uruchamiania wewnętrznych potencjałów oraz przełamywania barier rozwojowych.
…oraz silne bariery rozwojowe…
6. Pomorskie nie należy do kluczowych polskich regionów przyciągających duże inwestycje
gospodarcze. Decydują o tym czynniki natury infrastrukturalnej, instytucjonalnej,
wizerunkowej, jak też chłonność rynku, dostępność wykwalifikowanych pracowników, a także
rosnąca konkurencja ze strony innych regionów i państw. Na tle pozostałych polskich
i europejskich regionów Pomorskie cechuje się niską specjalizacją gospodarki, mierzoną
udziałem największych branż w jej strukturze. Region jest więc potencjalnie atrakcyjny dla
szerokiego wachlarza inwestycji. Z drugiej jednak strony, niska jakość i skuteczność oferty
kierowanej do inwestorów zewnętrznych, w tym brak rozwiązań systemowych, ogranicza
możliwość lokowania inwestycji w kluczowych obszarach aktywności gospodarczej, które
w przyszłości mogą decydować o tempie rozwoju gospodarczego regionu.
7. Istotną barierą rozwojową regionu jest utrzymujący się niski poziom aktywności zawodowej
i zatrudnienia mieszkańców. Przekłada się to na wysoki poziom bezrobocia, w tym
strukturalnego (zwłaszcza w powiecie nowodworskim, człuchowskim i sztumskim) oraz wciąż
wyższy niż średnio w kraju odsetek osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej
(głównie w powiatach leżących wzdłuż granic województwa). Te niekorzystne zjawiska
wzmacniane są przez silnie zróżnicowany geograficznie popyt na pracę oraz niską mobilność
zawodową i przestrzenną mieszkańców. Nakłada się na to malejąca liczba osób wchodzących
na rynek pracy, co może doprowadzić do deficytu zasobów pracy w niektórych branżach.
8. System edukacyjny nie jest dotychczas efektywnie wykorzystany i zaangażowany
w zaspokajanie potrzeb rynku pracy i kreowanie konkurencyjnego kapitału ludzkiego.
Jednocześnie nie stymuluje on rozwoju aktywności społecznej mieszkańców, a także nie
wpływa na budowanie tożsamości regionalnej. Jako istotny sygnał ostrzegawczy należy uznać
niski poziom udziału dzieci w edukacji przedszkolnej i zróżnicowany przestrzennie do niej
dostęp. Może to sprzyjać tworzeniu się nierówności edukacyjnych, ograniczeniu możliwości
zdobycia kompetencji społecznych i w konsekwencji pogorszeniu perspektyw na rynku pracy.
Problemem są również luki kompetencyjne pomorskich uczniów. Świadczą o tym
pogarszające się wyniki sprawdzianów i egzaminów zewnętrznych, jak też niski wskaźnik
zdawalności egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Także system stypendialny
nie jest w wystarczającym stopniu rozwinięty.
9
9. Procesy społeczne i gospodarcze, w tym poziom aktywności zawodowej i społecznej
mieszkańców regionu, są ograniczone m.in. poprzez nieefektywnie funkcjonujący system
transportowy. Region cechuje się niską, nawet na tle innych polskich regionów, zewnętrzną
dostępnością transportową i znacznym zróżnicowaniem wewnętrznej spójności systemu
transportowego. Przełamaniu tej bariery nie sprzyjają znaczne dysproporcje w rozwoju
różnych gałęzi transportu, a także brak spójnej organizacji zarządzania regionalnym
transportem kolejowym. Szczególnie narażone na negatywne efekty tego stanu są obszary
w zachodniej i południowo-zachodniej części województwa. Niski poziom dostępności
zewnętrznej utrudnia też możliwości rozwoju i umacniania pozycji regionu w sektorze
portowym, transportowo-logistycznym i aktywności gospodarczej związanej z kreowaniem
dużej wartości dodanej. Z kolei słabo rozwinięty system transportu zbiorowego utrudnia
dostęp do istotnych usług publicznych i rynku pracy. Cechuje się on niskim stopniem
integracji i koordynacji przewoźników, względnie niskim poziomem bezpieczeństwa i jakości
oferowanych usług, a także niedopasowaniem oferty do potrzeb.
10. Pomorskie wyróżnia się wysokim ryzykiem wystąpienia powodzi w części północnowschodniej i północnej, co ogranicza możliwości rozwojowe tego obszaru. Obecnie stan
istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej jest niedostateczny. Ponadto, dla części
obszarów zurbanizowanych istotnym problemem jest zagrożenie lokalnymi podtopieniami
oraz nieefektywne działanie systemów odbierających, oczyszczających i odprowadzających
wody opadowe i roztopowe.
…i wiele wciąż niewykorzystanych potencjałów…
11. Poziom regionalnych nakładów na B+R od lat kształtuje się poniżej średniej krajowej,
zarówno w przeliczeniu na mieszkańca (szósta pozycja w kraju), jak i w relacji do PKB.
Pozytywnym wyróżnikiem Pomorskiego jest relatywnie wysoki na tle kraju i systematycznie
rosnący udział sektora prywatnego w finansowaniu działalności B+R, a także rozwijający się
potencjał naukowo-akademicki. Mimo to, obserwuje się niski poziom transferu wiedzy
i technologii do gospodarki, niską świadomość wpływu działań B+R na innowacyjność
i konkurencyjność przedsiębiorstw oraz brak adekwatnej oferty komercyjnej pomorskich
instytucji B+R, w tym szkół wyższych. Potencjał infrastruktury wsparcia przedsiębiorczości
(np. parki technologiczne, inkubatory) nie jest efektywnie wykorzystywany, a oferta instytucji
otoczenia biznesu na rzecz wspierania rozwoju firm nie jest w pełni adekwatna do potrzeb
przedsiębiorstw.
12. Pomorskie nie należy do czołówki krajowych „dostawców” wiedzy akademickiej, o czym
świadczy m.in. brak istotnego wzrostu zainteresowania studiowaniem w regionie osób spoza
województwa. Pewne przesłanki do optymizmu daje jednak wyższy od przeciętnego w kraju
udział studentów i doktorantów kierunków ścisłych oraz związanych z usługami dla ludności,
a także systematyczny wzrost liczby uczestników studiów doktoranckich, co może
pozytywnie przełożyć się na dynamizację rozwoju podmiotów gospodarczych działających
w regionie.
10
13. W Pomorskim nie udało się w pełni zagospodarować potencjału wysokiej aktywności
społecznej mieszkańców oraz dużej na tle Polski liczby organizacji pozarządowych, zwłaszcza
w obszarach wsparcia przedsiębiorczości, zabezpieczenia społecznego, a także integracji
i aktywizacji społecznej. Brakuje opartego na tym potencjale systemowego podejścia do
realizacji wysokiej jakości usług dla osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem
społecznym. Podmioty ekonomii społecznej wymagają kompleksowego wzmocnienia, bowiem
ich obecny poziom profesjonalizacji i samodzielności organizacyjno-finansowej jest
niewystarczający dla aktywizacji specyficznych grup społecznych i generowania nowych miejsc
pracy.
14. W wielu dziedzinach życia społecznego i gospodarczego regionu nie w pełni wykorzystywane
są możliwości i potencjał, jaki niosą technologie cyfrowe. Główne przeszkody stanowią nie
w pełni rozwinięta i mocno zróżnicowana pod względem nasycenia przestrzennego
infrastruktura sieci szerokopasmowej, a także wciąż skromna oferta w zakresie usług
cyfrowych, m.in. w obszarze edukacji, administracji czy prowadzenia działalności
gospodarczej. Brakuje też świadomej polityki kreowania popytu na takie usługi i technologie
cyfrowe, które mogą mieć istotny wpływ na podnoszenie aktywności edukacyjnej, zawodowej,
gospodarczej, kulturalnej i obywatelskiej mieszkańców.
15. Pomorskie to region wciąż silnie uzależniony od zewnętrznych dostaw energii elektrycznej.
Poziom bezpieczeństwa energetycznego województwa jest niski, co stanowi istotną barierę
dla nowych inwestycji. Jednocześnie w regionie istnieją szczególnie korzystne warunki dla
rozwoju różnych form energetyki (w tym konwencjonalnej, jądrowej i odnawialnej).
Zidentyfikowano również bogate i zróżnicowane naturalne zasoby energetyczne, w tym
odnawialne (głównie wiatr i biomasa). Duże zainteresowanie inwestorów budzą także
potencjalne zasoby niekonwencjonalnych złóż węglowodorów. Znacząca jest presja na
środowisko wynikająca z produkcji energii, a także występują miejscowe przekroczenia norm
jakości powietrza związane z tzw. niską emisją i transportem samochodowym. Również
efektywność energetyczna jest ponad dwukrotnie niższa niż przeciętnie w krajach UE.
W związku z tym istnieje duży potencjał w zakresie oszczędzania i racjonalizacji zużycia
energii.
11
E. PROGNOZY DLA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
1. W 2020 r. województwo pomorskie będzie regionem o najwyższym, dodatnim przyroście
naturalnym w kraju, a także jednym z czterech województw, które odnotują wzrost liczby
ludności. Udział województwa pomorskiego w liczbie ludności Polski w 2020 r. wyniesie ok.
6%, a liczba mieszkańców wzrośnie o blisko 50 tys. w porównaniu z 2010 r., podczas gdy
w całym kraju ludności będzie ubywać.
W regionie, podobnie jak w całym kraju, będą zachodzić niekorzystne procesy demograficzne,
w tym starzenie się społeczeństwa, które będzie się przejawiać systematycznym wzrostem
udziału ludności w wieku powyżej 65 roku życia (do poziomu 17,3% w 2020 r. wobec 12,2%
w 2010 r.) oraz spadkiem populacji osób do 24 roku życia. Procesy te będą jednak przebiegać
łagodniej niż w innych regionach i w rezultacie w 2020 roku Pomorskie będzie najmłodszym
demograficznie województwem w Polsce.
2. Zmieniająca się sytuacja demograficzna wpłynie istotnie na system edukacji poprzez zmianę
udziału poszczególnych grup wiekowych na różnych poziomach kształcenia. W 2020 r.
w regionie będzie mniej dzieci w wieku przedszkolnym, natomiast do szkół podstawowych
będzie uczęszczało więcej dzieci niż obecnie. Jednocześnie nastąpi spadek liczby uczniów
szkół gimnazjalnych i średnich. Największy spadek będzie dotyczył jednak liczby ludności
w wieku 19-24 lata (o ok. 1/4). Pomorskie szkoły wyższe będą więc musiały konkurować
o studentów z uczelniami krajowymi i zagranicznymi.
Tendencje demograficzne oraz wzrastająca aktywność zawodowa wpłyną również na zmianę
struktury popytu na usługi edukacyjne, z których coraz intensywniej korzystać będą osoby
chcące doskonalić swoje kwalifikacje zawodowe.
3. Niekorzystne zmiany w strukturze wieku ludności znajdą swoje odzwierciedlenie w sytuacji na
pomorskim rynku pracy. Do 2020 r. liczba osób w wieku produkcyjnym zmniejszy się
o ok. 90 tys. Negatywny wpływ tych zmian będzie można ograniczyć dzięki wzrostowi
aktywności zawodowej Pomorzan oraz wykorzystaniu potencjału wynikającego z wydłużania
się życia.
4. Zmiany struktury wiekowej ludności przyczynią się do wzrostu popytu na usługi zdrowotne
i opiekuńcze, a tym samym do rozwoju srebrnej gospodarki. Z uwagi na ponadprzeciętną
atrakcyjność regionu oraz rozwiniętą infrastrukturę turystyczną można się spodziewać, że
usługi dla osób starszych, ale także związane ze spędzaniem czasu wolnego będą stanowić
coraz istotniejszy segment działalności gospodarczej w regionie, wzmacniający zwłaszcza
lokalną przedsiębiorczość.
5. W Pomorskim będzie postępował proces suburbanizacji, w efekcie którego w 2020 r. odsetek
osób mieszkających w miastach spadnie do 64,1% (z 66% w 2010 r.). Populacja miast
zmniejszy się o 0,9%, zaś na obszarach wiejskich wzrośnie o 7,6%.
6. Udział Pomorskiego w PKB Polski powinien wzrosnąć do ok. 6% w 2020 r. Z uwagi na
prognozowany do 2020 r. przyrost ludności, relacja regionalnego do krajowego PKB per capita
pozostanie stabilna. Tempo rozwoju Polski i Pomorskiego będzie nadal większe niż średnio
w UE, wpływając na dalszą poprawę relacji regionalnego PKB per capita do średniej UE.
7. Wieloletnie ramy finansowe UE 2014-2020 będą ostatnim okresem silnego wsparcia dla
polskiej gospodarki ze środków europejskich stanowiących ważny element strumienia środków
12
rozwojowych dla kraju i polskich regionów. Polityka rozwoju województwa powinna być więc
ukierunkowana na wzmocnienie fundamentów (bazy dochodowej) regionalnej gospodarki
oraz budowanie trwałych podstaw rozwoju i przewag konkurencyjnych w przyszłości.
8. Istotnym wydarzeniem, którego oddziaływanie będzie obecne w całej polskiej gospodarce,
może być integracja ze strefą euro i przyjęcie przez Polskę wspólnej waluty przed 2020 r.
Powinno to prowadzić do ożywienia wymiany handlowej z zagranicą, wzrostu inwestycji
i konsumpcji, a w efekcie do wzrostu PKB.
9. W regionie powinien nastąpić wzrost intensywności inwestycji zewnętrznych, w tym
bezpośrednich inwestycji zagranicznych, a specyficzne potencjały województwa mogą
przyczynić się do poprawy ich struktury. Jako kluczowe obszary aktywności gospodarczej,
które w przyszłości mogą decydować o tempie rozwoju gospodarczego regionu (tzw. branże
kluczowe) należy rozpatrywać: ICT, branżę farmaceutyczną i kosmetyczną oraz logistykę
(z uwagi na specjalizację regionu), energetykę (ze względu na niedoinwestowanie i korzystne
uwarunkowania naturalne), biotechnologię, sektor usług nowoczesnych BPO/SSC6, przemysły
kreatywne (ze względu na stosunkowo wysoką podaż specjalistów) oraz motoryzację (z uwagi
na potencjalnie atrakcyjne czynniki lokalizacji).
10. Duże zaległości inwestycyjne i deficyt energetyczny, ale również korzystne warunki naturalne
stwarzają silne przesłanki dla inwestycji w energetyce odnawialnej, jądrowej i konwencjonalnej.
Konieczność osiągnięcia wyższego poziomu bezpieczeństwa energetycznego i zapewnienia
dobrej jakości dostaw energii wymuszą rozwój różnych segmentów energetyki, a także
inwestycje w sieci przesyłowe i dystrybucyjne. Region zacznie stopniowo przekształcać się
w eksportera energii w skali krajowej. Ponadto planowane są istotne inwestycje związane
z powstaniem nowych elementów systemu zaopatrzenia w paliwa płynne i gaz. W związku
z tym należy spodziewać się tworzenia nowych miejsc pracy oraz rozwoju nowych technologii
w sektorze energetycznym w regionie (w tym tzw. inteligentne sieci). Wraz ze zmianą postaw
społecznych może to wpłynąć na racjonalizację konsumpcji energii i zmniejszenie
energochłonności gospodarki.
11. Integracja, internacjonalizacja handlu i otwarcie rynków pracy wpłyną na wzrost przepływu
towarów i mobilność ludności. Do 2020 r. w regionie nastąpi wzrost przewozów
we wszystkich gałęziach transportu. Wzrośnie też popyt na kompleksowe usługi
transportowo-logistyczne. Konteneryzacja i rosnąca intermodalność transportu, a także stały
rozwój potencjału przeładunkowego i zaplecza infrastrukturalnego portów Gdańska i Gdyni
wpłyną na umocnienie ich pozycji konkurencyjnej na rynku bałtyckim. Przewiduje się także
wzrost lotniczych przewozów pasażerskich i towarowych. Dzięki temu Pomorze może stać się
znaczącym węzłem transportowym w skali kraju i Regionu Morza Bałtyckiego, choć potrzeby
w zakresie dostępności transportowej pozostaną wciąż duże. Sprostanie im będzie zależeć od
pełnego włączenia regionu w transeuropejską sieć transportową (głównie kolejową i drogową),
a także od zapewnienia najwyższych możliwych parametrów tej sieci. Jest to szczególnie
istotne w sytuacji spodziewanego dużego tempa rozwoju motoryzacji indywidualnej
i postępującego wzrostu drogowych przewozów towarowych, które będą coraz bardziej
obciążać system transportowy regionu, zwłaszcza w Obszarze Metropolitalnym Trójmiasta.
6
Business Process Offshoring/Shared Services Centre.
13
F. ANALIZA SWOT DLA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
Poniżej przedstawiono syntetyczne ujęcie najistotniejszych cech województwa i czynników
zewnętrznych, które mogą zaistnieć w nieodległej przyszłości wywierając duży wpływ na rozwój
regionu.
MOCNE STRONY
1. Atrakcyjność osiedleńcza i możliwości
rozwojowe związane z nadmorskim
położeniem, a także ze zróżnicowanymi
i bogatymi zasobami oraz walorami
przyrodniczo-krajobrazowymi
SŁABE STRONY
1. Peryferyjne położenie i niska dostępność
transportowa regionu; zdezintegrowany i niskiej
jakości system transportu zbiorowego; słabo
rozwinięty system transportu multimodalnego
2. Niski poziom zatrudnienia i aktywności zawodowej;
2. Obszar Metropolitalny Trójmiasta jako jedno
niska mobilność zawodowa i przestrzenna
z centrów rozwojowych Polski i Regionu
mieszkańców
Morza Bałtyckiego oraz zyskujący na znaczeniu
3. Nieadekwatna do potencjału atrakcyjność i niska
międzynarodowy węzeł transportowoskuteczność oferty dla inwestorów zewnętrznych
logistyczny
4. Niewykorzystany potencjał naukowy, niska
3. Duża aktywność gospodarcza mieszkańców
efektywność współpracy sektora B+R z gospodarką
oraz proeksportowe ukierunkowanie
oraz słabo wykorzystany potencjał instytucjonalny
pomorskich firm
i infrastrukturalny wsparcia przedsiębiorczości
4. Względnie wysoki poziom kapitału
5. Niedostateczny poziom bezpieczeństwa
społecznego i silne poczucie tożsamości
energetycznego i powodziowego
społeczności lokalnych
6. Niedostateczna współpraca i koordynacja inicjatyw
5. Silna pozycja branż w tradycyjnych
rozwojowych w Obszarze Metropolitalnym
specjalizacjach7, w tym uwarunkowanych
Trójmiasta oraz w ramach innych obszarów
nadmorskim położeniem, a także rozwój branż
funkcjonalnych
przyszłościowych8
7. Duże dysproporcje w zakresie jakości i dostępu do
6. Stabilny i względnie wysoki przyrost naturalny
usług publicznych, w tym niewystarczająco
oraz dodatnie saldo migracji
rozwinięta infrastruktura sieci telekomunikacyjnych
7. Unikatowe dziedzictwo i różnorodność
8. Niski poziom uczestnictwa dzieci
kulturowa regionu
w zorganizowanych formach opieki, a także
8. Korzystne warunki naturalne dla rozwoju
względnie niska jakość kształcenia na poziomie
energetyki, w tym odnawialnej
podstawowym i gimnazjalnym.
9. Wysoka zachorowalność i śmiertelność
spowodowana chorobami cywilizacyjnymi
10. Niezadowalające parametry stanu środowiska,
rosnąca presja na środowisko oraz fragmentacja
i degradacja naturalnych siedlisk
7
Obejmują one m.in. branże: rafineryjną, elektromaszynową, spożywczą, drzewno-meblową, budowlaną i turystykę
oraz gałęzie przemysłu i branże związane z morzem.
8 Obejmują one m.in. ICT, nano i biotechnologię, energetykę, BPO oraz przemysły kreatywne.
14
SZANSE
ZAGROŻENIA
1. Wzrost aktywności inwestorów zewnętrznych
w szczególności w branżach kluczowych dla
regionu
1. Trwałe osłabienie pozycji UE w globalnych
relacjach gospodarczych, w tym dezintegracja
struktur UE i jednolitego rynku europejskiego
2. Intensyfikacja powiązań gospodarczych w
Regionie Morza Bałtyckiego i wzrost jego
znaczenia w gospodarce globalnej
2. Fiskalne, prawne i systemowe bariery rozwoju
gospodarki, w tym zahamowanie ważnych
w skali kraju sieciowych i punktowych inwestycji
infrastrukturalnych oraz działań wynikających
ze zobowiązań akcesyjnych
3. Wzrost aktywności obywatelskiej, w tym
partycypacji społecznej w procesach
zarządzania w sferze publicznej
3. Niska skuteczność reform systemowych
w kraju w zakresie służby zdrowia, zabezpieczenia
4. Zmiana postaw społecznych, w tym w zakresie
społecznego i edukacji, w tym trwałe
zachowań edukacyjnych (m.in. kształcenie
niedostosowanie systemu edukacji do wyposażania
ustawiczne, kompetencje cyfrowe)
w kompetencje zawodowe i społeczne
5. Reorientacja przestrzenna i branżowa
4. Nasilenie negatywnych procesów demograficznych,
kierunków rozwoju sektora energetycznow tym starzenie się społeczeństwa
paliwowego w Polsce, związana z lepszym
wykorzystaniem potencjału zasobów
5. Rosnące ryzyko wystąpienia negatywnych efektów
naturalnych i infrastrukturalnych Polski
presji na środowisko
Północnej
6. Wysokie ryzyko wystąpienia ekstremalnych zjawisk
6. Decentralizacja zarządzania rozwojem kraju,
naturalnych oraz innych sytuacji kryzysowych
w tym finansami publicznymi
o zasięgu masowym
przewaga
szans
Analiza sytuacji społeczno-gospodarczej województwa oraz wynikająca z niej analiza
SWOT/TOWS wskazują na dużą liczbę i siłę powiązań między słabymi stronami oraz szansami
stojącymi przed regionem. Wskazuje to na konieczność przyjęcia takiej strategii działań
i koncentracji interwencji publicznej, która przede wszystkim umożliwi przełamywanie
zidentyfikowanych słabości, by móc skutecznie wykorzystać płynące z otoczenia zewnętrznego
szanse i jednocześnie pozwoli na maksymalne wykorzystanie szans dla niwelowania słabych stron
województwa.
WOJEWÓDZTWO
POMORSKIE
przewaga
zagrożeń
SWOT/TOWS
przewaga słabych
stron
przewaga silnych
stron
15
G. WYZWANIA STRATEGICZNE DLA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
1. Zwiększenie aktywności zawodowej i społecznej mieszkańców we wszystkich kategoriach
wiekowych, a także poprawa stanu zdrowia społeczeństwa dla wykorzystania potencjału
z wydłużania się życia.
2. Dostosowanie usług edukacyjnych do potrzeb regionalnego rynku pracy i postępu
technologicznego oraz efektywne wykorzystanie potencjału naukowego dla podniesienia
konkurencyjności pomorskich uczelni na arenie krajowej i międzynarodowej.
3. Poprawa współpracy sektora naukowo-badawczego z gospodarką oraz stworzenie warunków
dla wzrostu poziomu inwestycji w kluczowych obszarach aktywności gospodarczej w oparciu
o specyficzne potencjały województwa.
4. Zapewnienie sprawnych powiązań transportowych z głównymi centrami gospodarczymi
w Polsce i w Europie, poprawa dostępności drogowej i kolejowej obszarów o najniższej
dostępności w regionie, a także integracja systemu transportu zbiorowego.
5. Aktywizacja gospodarcza obszarów w zasięgu oddziaływania korytarzy lub węzłów
transportowych (m.in. porty morskie, porty lotnicze, węzły kolejowe, terminale intermodalne)
oraz zwiększenie bazy dochodowej obszarów poza Obszarem Metropolitalnym Trójmiasta.
6. Ograniczanie dysproporcji wewnątrz regionu i zapewnienie mieszkańcom dostępu do dobrej
jakości usług publicznych (w tym edukacji, ochrony zdrowia, szerokopasmowego internetu,
kultury oraz administracji) i infrastruktury.
7. Stymulowanie rozwoju kapitału społecznego i budowa regionalnej wspólnoty obywatelskiej
dla wzmocnienia integracji wewnętrznej województwa oraz podniesienie poziomu
kompetencji mieszkańców warunkujących zdolność do funkcjonowania w dynamicznie
zmieniającej się rzeczywistości.
8. Wykorzystanie potencjału posiadanych zasobów i warunków rozwoju energetyki dla
podniesienia bezpieczeństwa energetycznego i uzyskania niezależności energetycznej oraz
statusu lidera produkcji zielonej energii w kraju.
9. Poprawa jakości zarządzania przestrzenią warunkująca optymalne wykorzystanie potencjałów
terytorialnych (w tym przyrodniczego, krajobrazowego, kulturowego, gospodarczego) dla
zapewnienia wysokiej jakości życia, budowy unikatowej oferty turystycznej oraz poprawy
bezpieczeństwa powodziowego.
10.Podniesienie zdolności instytucjonalnej do zarządzania rozwojem regionu, w tym:
wykreowanie konkurencyjnego regionu miejskiego o inteligentnej specjalizacji rozwojowej,
którego rdzeniem będzie Obszar Metropolitalny Trójmiasta, a także wypracowanie optymalnej
formy współpracy Samorządu Województwa Pomorskiego z kluczowymi partnerami
w regionie, jak również skuteczne i terminowe wdrożenie prawodawstwa wspólnotowego
w zakresie środowiska i energetyki.
16
II. SCENARIUSZE I WIZJA ROZWOJU
A. SCENARIUSZE ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
Zidentyfikowane procesy i trendy rozwojowe w regionie oraz jego otoczeniu, a także prognozy
ich kształtowania się w perspektywie 2020 roku, wyznaczają kontekst polityki prowadzonej przez
Samorząd Województwa Pomorskiego.
Scenariusze, poprzez wskazanie potencjalnych ścieżek rozwoju regionu, wspierają proces
optymalnego ukierunkowania interwencji. Punkt wyjścia dla ich określenia stanowiła identyfikacja
najważniejszych uwarunkowań determinujących rozwój województwa w najbliższych latach.
Zaliczono do nich:
a) skalę i strukturę dostępnych środków rozwojowych;
b) dostępność transportową regionu.
Decydujące znaczenie dla formułowania scenariuszy miały wyniki analizy SWOT/TOWS,
zgodnie z którymi w województwie pomorskim w najbliższych latach należy skoncentrować
interwencję publiczną na przełamywaniu słabych stron dla skutecznego wykorzystania stojących
przed regionem szans. Analizie scenariuszowej podlegały najistotniejsze szanse oraz słabe strony,
pogrupowane w następujące obszary:
a) zachowanie inwestorów zewnętrznych wobec regionu;
b) aktywność społeczności regionalnej;
c) rozwój gospodarki opartej na wiedzy w regionie;
d) dynamika rozwoju oraz pozycja regionu na tle innych polskich województw.
DOBRA
ZAPOMNIANA
PRZYSTAŃ
NIEWIELKIE
DRYF NA
MIELIZNĘ
WIATR
W ŻAGLE
ZNACZĄCE
NISKA
DOSTĘPNOŚĆ TRANSPORTOWA
Możliwe kierunki rozwoju województwa pomorskiego w perspektywie 2020 r.
SPOKOJNA
WYSPA
DOSTĘPNE ŚRODKI ROZWOJOWE
17
SCENARIUSZ WIATR W ŻAGLE
(uwarunkowania: poprawiająca się dostępność transportowa; rosnące środki rozwojowe)
Korzystne uwarunkowania stymulują napływ inwestycji zewnętrznych, w tym w pożądanych
branżach kluczowych (m.in. ICT, biotechnologia, farmaceutyka, logistyka, energetyka).
Wzrost środków dostępnych na B+R oraz napływające wraz z inwestorami rozwiązania
innowacyjne pobudzają potencjał pomorskiej nauki i gospodarki oraz powstawanie nowych branż.
W efekcie rośnie popyt na nowe kompetencje i umiejętności w regionie.
Wartości nabiera wysoka jakość kształcenia i zdolność szybkiego dostosowania oferty edukacyjnej
do potrzeb rynku pracy. Wzrasta pozycja głównych pomorskich uczelni, które w pewnych
dziedzinach skutecznie konkurują z krajowymi i zagranicznymi ośrodkami i przyciągają
studentów.
Region oferuje atrakcyjne miejsca pracy, wysoką jakość życia i przyciąga wykwalifikowanych
pracowników. Napływ ludności zwiększa różnorodność regionu i otwartość społeczeństwa.
Wzrasta mobilność zawodowa i przestrzenna Pomorzan, a także ich aktywność obywatelska oraz
świadomość konieczności kształcenia przez całe życie.
Pomorskie ma lepiej rozwiniętą infrastrukturę, poprawia się poziom bezpieczeństwa
energetycznego. Region staje się kluczowym węzłem transportowo-logistycznym w kraju
i w Regionie Morza Bałtyckiego.
Region dynamicznie się rozwija i staje się jednym z liderów gospodarczych kraju. W efekcie
wzrasta zamożność województwa i jego mieszkańców.
W przypadku dużego uzależnienia od środków publicznych, w tym unijnych, dynamika rozwoju
regionu będzie prawdopodobnie niższa. Może na to wpłynąć m.in. mniejsza trwałość miejsc
pracy tworzonych na potrzeby realizacji publicznych inwestycji infrastrukturalnych, czy też
nieoptymalna struktura finansowania działalności B+R (głównie ze środków publicznych),
skutkująca niewystarczającym dopasowaniem do potrzeb przedsiębiorców. Mimo to, region
będzie rozwijać się w stałym tempie i utrzyma dobrą pozycję w kraju.
SCENARIUSZ ZAPOMNIANA PRZYSTAŃ
(uwarunkowania: poprawiająca się dostępność transportowa; malejące środki rozwojowe)
Region opiera swój rozwój na nadmorskim położeniu oraz na dobrej dostępności transportowej.
Gospodarka bazuje na transporcie i sektorach od niego uzależnionych, a także na turystyce.
Wyraźnie niższe od pożądanych środki rozwojowe uniemożliwią realizację wielu nowych
przedsięwzięć publicznych i prywatnych, wpływając na pogorszenie klimatu inwestycyjnego, który
staje się czynnikiem zniechęcającym nowych potencjalnych inwestorów zewnętrznych. Brak
impulsu do rozwoju nowych technologii oraz duże znaczenie tradycyjnych branż rodzi popyt na
średniowykwalifikowanych pracowników. Zmienia się więc profil nauczania.
Z uwagi na dobrą dostępność wewnętrzną regionu i wysoką mobilność mieszkańców wzrasta
poziom spójności społecznej oraz zaangażowanie w życie społeczne.
Nasila się proces koncentracji potencjału gospodarczego kraju w Polsce centralnej
i południowej. Najbardziej przedsiębiorczy mieszkańcy coraz częściej wyjeżdżają do innych
regionów kraju i za granicę. Następuje stagnacja gospodarcza regionu i w efekcie pogorszenie
jego pozycji konkurencyjnej.
18
SCENARIUSZ SPOKOJNA WYSPA
(uwarunkowania: pogarszająca się dostępność transportowa; rosnące środki rozwojowe)
Pomimo atrakcyjnej oferty i korzystnego klimatu inwestycyjnego, niska dostępność transportowa
ogranicza napływ inwestycji zewnętrznych do województwa pomorskiego. Rozwój regionu
w znacznej mierze opiera się na wewnętrznych zasobach i potencjałach.
Umiarkowana aktywność inwestorów zewnętrznych wymusza wzrost aktywności gospodarczej
mieszkańców. Rozwija się rodzima przedsiębiorczość ukierunkowana głównie na rynek
regionalny i krajowy. Gospodarka staje się w dużej części autonomiczna, a ze względu na mało
intensywne kontakty zewnętrzne społeczeństwo ma tendencję do zamykania się.
Wzrasta jakość usług edukacyjnych, co przekłada się na wyższą jakość kapitału ludzkiego
i społecznego. Efektem tego są wyższe aspiracje kulturalne i obywatelskie Pomorzan. Formuje się
kultura czasu wolnego.
Coraz lepiej wykształcone społeczeństwo i wysokie środki rozwojowe przyczyniają się do
rozwoju innowacji w oparciu o specyfikę regionu.
Pomorskie, ze względu na swoje liczne walory przyrodnicze i kulturowe, staje się atrakcyjnym
miejscem zamieszkania, oferując wysoką jakość życia. Region utrzymuje także wiodącą w kraju
pozycję na rynku turystycznym.
Region rozwija się do wewnątrz, nie wywierając istotnego wpływu na gospodarkę kraju. Rodzima
przedsiębiorczość i aktywność mogą w dłuższej perspektywie okazać się niewystarczające dla
utrzymania pozycji w czołówce polskich regionów. Dynamika rozwoju województwa nie będzie
bardzo wysoka, a jego pozycja wśród innych regionów nie ulegnie zmianie.
SCENARIUSZ DRYF NA MIELIZNĘ
(uwarunkowania: pogarszająca się dostępność transportowa; malejące środki rozwojowe)
W regionie nie pojawiają się nowi inwestorzy zewnętrzni, a obecni stopniowo się wycofują.
Jednocześnie nie funkcjonują odpowiednie mechanizmy wsparcia rodzimej przedsiębiorczości, co
przyczynia się do spadku poziomu aktywności gospodarczej i wzrostu bezrobocia w regionie.
Najbardziej przedsiębiorczy mieszkańcy wyjeżdżają, a dotychczasowy trend wzrostu ludności
w regionie ulega odwróceniu.
Z uwagi na brak środków na generowanie lub import innowacji oraz pogłębiające się opóźnienie
technologiczne, gospodarka regionu podupada i opiera się głównie na branżach tradycyjnych
i schyłkowych.
Warunki i jakość życia w regionie zaczynają stopniowo się pogarszać. Spada także aktywność
mieszkańców i obniża się jakość kapitału społecznego. Społeczeństwo jest nastawione raczej na
przetrwanie i adaptację niż rozwój i innowacyjność. Ludność oraz potencjał gospodarczy coraz
bardziej koncentrują się w Obszarze Metropolitalnym Trójmiasta. Postępuje dezintegracja
terytorialna regionu oraz wzrost nierówności społecznych pomiędzy mieszkańcami.
Województwo marginalizuje się, stopniowo przekształcając się w gospodarcze peryferium kraju.
Tabela poniżej przedstawia ocenę stopnia prawdopodobieństwa i wpływu realizacji każdego
ze scenariuszy na sytuację w regionie.
19
Stopień
prawdopodobieństwa
Konsekwencje
dla regionu
+++
++++
ZAPOMNIANA PRZYSTAŃ
++
+
SPOKOJNA WYSPA
++
++
+
–
Scenariusz
WIATR W ŻAGLE
DRYF NA MIELIZNĘ
O ile za najkorzystniejszy należy uznać scenariusz Wiatr w żagle, o tyle jego prawdopodobieństwo
zbliżone jest do dwóch innych scenariuszy (Zapomniana przystań oraz Spokojna wyspa). W związku
z tym te trzy scenariusze powinny być brane pod uwagę w procesie kształtowania zapisów
Strategii, co umożliwi przygotowanie się na zmiany w otoczeniu regionu, przy zachowaniu
wysokiego poziomu aktywności ze strony regionalnych władz samorządowych.
20
B. WIZJA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO W ROKU 2020
Pomorskie w roku 2020 to dynamiczny region inteligentnego wzrostu kreowanego przez
społeczeństwo obywatelskie, który jest liderem pozytywnych zmian w obszarze
Południowego Bałtyku i w Polsce.
Region cechujący się:
1. OTWARTĄ GOSPODARKĄ, atrakcyjną dla inwestorów, turystów, naukowców, studentów;
efektywnie wykorzystującą unikatowe atuty regionu; opartą na wiedzy, kreatywności i sieciach
współpracy, w których sektor B+R odpowiada na zapotrzebowanie gospodarki; włączoną
w międzynarodowe przepływy informacji, wiedzy i kooperacji gospodarczej, naukowej
i kulturalnej.
2. AKTYWNYMI MIESZKAŃCAMI, dynamicznymi i przedsiębiorczymi; wszechstronnie się
rozwijającymi, podnoszącymi swoje kompetencje i dobrze odnajdującymi się na rynku pracy;
tworzącymi wspólnotę zdolną do twórczego współdziałania w różnych sferach życia
społecznego; umacniającymi swą tożsamość regionalną w oparciu o zróżnicowane i bogate
dziedzictwo; skutecznie wpływającymi na poprawę efektywności działania administracji
zapewniającej coraz lepszy dostęp do wysokiej jakości usług publicznych.
3. SPÓJNĄ PRZESTRZENIĄ, tworzącą trwałe podstawy rozwoju poprzez dostosowanie
systemu transportowego i energetycznego do długofalowych potrzeb, a także racjonalne
wykorzystanie zasobów i walorów naturalnych oraz poprzez skuteczne formy przeciwdziałania
skutkom ekstremalnych zjawisk naturalnych w regionie.
21
III. MISJA I CELE
A. MISJA INSTYTUCJI REALIZUJĄCYCH STRATEGIĘ
Samorząd Województwa angażuje się w organizowanie i prowadzenie ukierunkowanej interwencji
w procesy rozwojowe zachodzące w regionie. Najistotniejsze działania związane z rozwojem
wiążą się ze wzmacnianiem pozycji konkurencyjnej względem innych regionów,
przeciwdziałaniem pogłębianiu dysproporcji wewnątrzregionalnych, a także z zapewnieniem
stabilnych podstaw długotrwałego i bezpiecznego rozwoju. Muszą być one prowadzone ze
świadomością realnych możliwości i ograniczeń wynikających z pozycji ustrojowej województwa,
jego kompetencji oraz pozostających w jego dyspozycji zasobów. Działania powinny być zatem
selektywne, skoncentrowane i realizowane w ścisłej współpracy z kluczowymi partnerami.
Wszelkie działania związane z realizacją Strategii muszą uwzględniać ustrojową zasadę
zrównoważonego rozwoju, zgodnie z którą osiągnięcie trwałej poprawy poziomu życia
mieszkańców wymaga rozwoju gospodarczego osiąganego w dłuższym okresie przy zapewnieniu
równowagi społecznej, ekologicznej i przestrzennej. Ponadto, wszystkie instytucje i podmioty
zaangażowane w realizację Strategii, a zwłaszcza organy Samorządu Województwa Pomorskiego,
będą kierować się opisanymi poniżej zasadami.
1. Zasada ukierunkowania na mieszkańców oznacza, że władze publiczne we wszystkich
działaniach winny uwzględniać konieczność tworzenia warunków sprzyjających wysokiej
aktywności mieszkańców regionu oraz podniesieniu poziomu i jakości ich życia.
2. Zasada subsydiarności regionalnej oznacza, że Samorząd Województwa realizuje jedynie te
cele i przedsięwzięcia, które nie są realizowane dostatecznie efektywnie oraz w zgodzie
z oczekiwaniami mieszkańców na poziomie lokalnym.
3. Zasada partnerstwa i współpracy oznacza, że w realizacji Strategii należy upowszechniać
i szeroko korzystać z partnerstwa (publiczno-prywatnego, publiczno-społecznego i publicznopublicznego), które poprawia koordynację współpracy i realizacji inicjatyw rozwojowych oraz
zwiększa efektywność i skuteczność wydatkowania środków publicznych.
4. Zasada tematycznego i terytorialnego ukierunkowania interwencji oznacza, że treść
regionalnej polityki rozwoju będzie determinowana przez wyselekcjonowane obszary
tematyczne, w których istnieje potrzeba interwencji z poziomu regionalnego w celu
wzmacniania potencjałów, bądź przełamywania barier rozwojowych. Podstawowym
narzędziem koncentracji przestrzennej będą obszary strategicznej interwencji (OSI), czyli
wydzielone przestrzennie obszary cechujące się specyficznym zestawem uwarunkowań i cech
społecznych, gospodarczych lub środowiskowych decydujących o występowaniu na ich terenie
strukturalnych barier rozwoju lub trwałych (możliwych do aktywowania) potencjałów
rozwojowych, do których może być adresowana adekwatna interwencja publiczna. OSI będą
miały status obszarów uprawnionych lub preferowanych do wsparcia w realizacji Strategii.
5. Zasada programowania rozwoju oznacza, że Strategia stanie się podstawą dla nowej
generacji narzędzi realizacyjnych. Będą one miały postać skoordynowanej wiązki programów
wojewódzkich, które skupią większość środków rozwojowych będących bezpośrednio lub
pośrednio w zasięgu oddziaływania Samorządu Województwa i będą uruchamiane
we współdziałaniu z podmiotami ze szczebla lokalnego, krajowego lub europejskiego.
22
B. CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE
Strategia definiuje trzy Cele strategiczne, mające charakter ogólny i określające pożądane stany
docelowe w ujęciu problemowym. Są one doprecyzowane przez 11 Celów operacyjnych i 37
Kierunków działań.
OTWARTA GOSPODARKA
AKTYWNI MIESZKAŃCY
1. Efektywne sieci współpracy 1. Wysoka aktywność
gospodarczej
2. Konkurencyjne szkolnictwo
wyższe
3. Skuteczny system obsługi
inwestorów
zawodowa
2. Wysoka aktywność
społeczna
3. Wyrównany dostęp do
usług publicznych
4. Unikatowa oferta
SPÓJNA PRZESTRZEŃ
1. Sprawny system
transportowy
2. Efektywne
gospodarowanie energią
3. Czyste środowisko
i bioróżnorodność
4. Skuteczna ochrona
turystyczna i kulturalna
przeciwpowodziowa
23
Cel strategiczny 1.
OTWARTA GOSPODARKA
Przesłanki
W strategicznym interesie województwa leży wzmocnienie jego pozycji w skali krajowej,
bałtyckiej i europejskiej. Zwiększona otwartość gospodarki warunkuje poprawę konkurencyjności
regionu, umożliwiając przyciąganie zasobów ludzkich i kapitałowych oraz ich kształtowanie
w taki sposób, aby działały na rzecz jego trwałego rozwoju.
Otwarty region stwarza możliwości budowania dobrych powiązań ekonomicznych (wymiana
gospodarcza, w tym inwestycje zewnętrzne, handel zagraniczny, przyciąganie i wdrażanie
innowacji biznesowych) oraz edukacyjnych i naukowych (bałtyckie, europejskie i globalne sieci
współpracy), a także społecznych (tworzenie i rozwijanie powiązań kulturowych, w tym
międzynarodowych).
Pożądany kierunek zmian
− Wzrost aktywności eksportowej i poziomu inwestycji w przedsiębiorstwach;
− Wzrost aktywności inwestorów zewnętrznych, w tym zagranicznych (także przez reinwestycje);
− Wzrost zatrudnienia w sektorach generujących dużą wartość dodaną;
− Wzrost liczby studentów zagranicznych;
− Wzrost aktywności uczelni w międzynarodowych programach badawczych;
− Osiągnięcie statusu pierwszej w Polsce destynacji turystycznej.
Miara sukcesu
Dynamika wzrostu PKB per capita w latach 2015-2020 wyższa od średniej dla Polski, a także
wyższa od średniej dla UE.
Cele operacyjne
1.1. Efektywne sieci współpracy gospodarczej
1.2. Konkurencyjne szkolnictwo wyższe
1.3. Skuteczny system obsługi inwestorów
1.4. Unikatowa oferta turystyczna i kulturalna
24
Cel operacyjny 1.1
Efektywne sieci współpracy gospodarczej
Kierunki działań
1. Upowszechnianie innowacyjnych rozwiązań w przedsiębiorstwach;
2. Wzmacnianie transferu wiedzy i technologii z sektora B+R do gospodarki;
3. Wspieranie powiązań klastrowych oraz eksportu w sektorze przedsiębiorstw.
Obszary Strategicznej Interwencji
Kierunki działań 1-3:
- Całe województwo.
Oczekiwane efekty
− Zwiększenie liczby przedsiębiorstw innowacyjnych (w tym działających w branżach kluczowych
dla regionu) oraz oparcie ich rozwoju na nowoczesnych narzędziach i metodach zarządzania
i produkcji;
− Poprawa efektywności współpracy między biznesem i nauką i jej ukierunkowanie na potrzeby
regionu oraz wzmocnienie transferu wiedzy i technologii do gospodarki;
− Wzmocnienie oferty komercyjnej pomorskich instytucji B+R oraz wykorzystanie istniejącego
potencjału infrastrukturalnego na rzecz wspierania firm innowacyjnych;
− Zmiana postaw i świadomości społecznej,
i naukowców, wobec postrzegania innowacyjności;
w
szczególności
przedsiębiorców
− Wzrost liczby oraz profesjonalizacja działania klastrów i sieci współpracy oraz aktywne
włączenie w nie środowiska naukowego;
− Wzrost aktywności ponadregionalnej i zagranicznej pomorskich przedsiębiorstw.
Wskaźniki
Definicja
Tendencja do 2020
Udział nakładów na B+R (publicznych i prywatnych) w PKB
powyżej średniej dla Polski
Udział pracujących w branżach zaliczanych do gospodarki opartej
na wiedzy
↑
Odsetek przedsiębiorstw wdrażających przedsięwzięcia innowacyjne
↑
Oczekiwania wobec Rządu w związku z realizacją Celu
− Krajowy system zachęt podatkowych dla przedsiębiorców wdrażających rozwiązania
innowacyjne;
−
Krajowy system zachęt dla sektora nauki skłaniający do współpracy z biznesem.
25
Kluczowe warunki sukcesu
− Wzmocnienie kultury innowacyjnej;
− Stabilność prawa gospodarczego oraz minimalizowanie barier administracyjnych prowadzenia
działalności gospodarczej.
Cel operacyjny 1.2
Konkurencyjne szkolnictwo wyższe
Kierunki działań
1. Eksport usług edukacyjnych i współpraca międzyuczelniana;
2. Dostosowanie programów kształcenia do potrzeb rynkowych;
3. Stworzenie spójnego i zrównoważonego przestrzennie systemu szkolnictwa zawodowego
na poziomie wyższym.
Kierunek działania 1:
−
Obszar Metropolitalny Trójmiasta;
−
Ośrodek o randze regionalnej.
− Całe województwo.
− Ośrodek o randze regionalnej oraz ośrodki o randze subregionalnej położone najdalej
od centrum Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta.
Oczekiwane efekty
−
Włączenie regionu w międzynarodową sieć wymiany międzyuczelnianej, w tym między innymi
w Regionie Morza Bałtyckiego, i uzyskanie przez niego pozycji znaczącego eksportera usług
edukacyjnych, zdolnego do skutecznego konkurowania z ofertą edukacyjną innych regionów
w kraju i zagranicą;
−
Intensyfikacja sieciowej współpracy międzyuczelnianej, w tym w formule międzyuczelnianych
kierunków kształcenia, służącej efektywnemu wykorzystaniu zasobów materialnych
i kadrowych oraz poprawie atrakcyjności oferty edukacyjnej;
−
Stworzenie mechanizmów systematycznej współpracy sektora akademickiego i gospodarczego
zapewniających elastyczne dostosowywanie oferty edukacyjnej do zmieniających się potrzeb
rynkowych oraz wysoki poziom kształcenia w branżach kluczowych;
26
−
Stworzenie spójnego systemu kształcenia zawodowego na poziomie wyższym, adekwatnego do
kluczowych specjalizacji regionalnych i subregionalnych oraz tworzącego szansę dla
policentrycznego rozwoju funkcji ośrodków miejskich o znaczeniu ponadlokalnym.
Wskaźniki
Definicja
Tendencja do 2020
Liczba studentów na kierunkach kluczowych dla gospodarki regionu
↑
↑
Odsetek absolwentów szkół ponadgimnazjalnych wybierających studia poza
regionem
↓
Odsetek studentów spoza regionu, w tym zagranicznych
Regionalizacja środków pozostających w dyspozycji ministra właściwego do spraw szkolnictwa
wyższego z przeznaczeniem na kierunki zamawiane.
−
Reformy systemowe podnoszące konkurencyjność szkolnictwa wyższego, realizowane w skali
kraju;
−
Dalsza decentralizacja kraju, prowadząca do wzmocnienia kompetencyjnego władz
regionalnych w zakresie regulacyjnych i finansowych instrumentów współtworzenia oferty
kształcenia na poziomie wyższym.
Cel operacyjny 1.3
Skuteczny system obsługi inwestorów
Kierunki działań
1. Rozwój infrastruktury dla nowych inwestycji;
2. Rozwój systemu zachęt do inwestowania w regionie;
3. Stworzenie spójnego systemu instytucjonalnego obsługi inwestorów, w tym rozwój
regionalnego systemu promocji gospodarczej.
Kierunek działań 1:
- Obszar Metropolitalny Trójmiasta;
- Regionalne korytarze transportowe.
27
Kierunki działań 2 i 3:
Oczekiwane efekty
− Wzmocnienie zdolności województwa (infrastrukturalnych i administracyjnych) do przyciągania
dużych inwestycji gospodarczych, w tym zagranicznych;
− Stworzenie sprawnego, efektywnego i skutecznego systemu obsługi nowych i już działających
w regionie inwestorów w trakcie procesu inwestycyjnego oraz na etapie przed
i poinwestycyjnym;
− Wzmocnienie kompetencji i koordynacja działań podmiotów zajmujących się obsługą
inwestorów w regionie;
− Trwały wzrost atrakcyjności regionu jako miejsca lokowania kapitału, szczególnie w branżach
przyszłościowych i branżach tradycyjnej specjalizacji regionu oraz w usługach rynkowych;
− Wzrost poziomu inwestycji w sektorze przedsiębiorstw, przede wszystkim o charakterze
rozwojowym;
− Stworzenie nowych, trwałych i wysokiej jakości miejsc pracy.
Wskaźniki
Definicja
Tendencja do 2020
Wartość nowych inwestycji przedsiębiorstw spoza regionu
(w tym zagranicznych)
↑
Liczba miejsc pracy utworzonych w wyniku ww. nowych inwestycji
↑
− Wzmocnienie krajowego systemu zachęt dla inwestorów zagranicznych;
− Efektywna realizacja inwestycji w zakresie zewnętrznej dostępności transportowej regionu.
− Zmiany systemowe w otoczeniu prawnym, zwłaszcza podatkowym;
− Zwiększenie jakości i poziomu edukacji oraz dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb branż
kluczowych;
− Poprawa sprawności administracyjnej w obsłudze inwestycji (m.in. planowanie przestrzenne,
podatki i opłaty lokalne, decyzje administracyjne);
− Poprawa globalnej sytuacji gospodarczej i dalsza internacjonalizacja funkcji biznesowych
przedsiębiorstw.
28
Cel operacyjny 1.4
Unikatowa oferta turystyczna i kulturalna
Kierunki działań
1. Rozwój sieciowych i kompleksowych produktów turystycznych i kulturalnych;
2. Aktywna, skuteczna i spójna promocja produktów turystycznych i kulturalnych.
− Obszary o wysokim potencjale turystyczno-rekreacyjnym środowiska przyrodniczego
i kulturowego i/lub
− Główne ośrodki animujące wydarzenia kulturalne o znaczeniu regionalnym, krajowym
i międzynarodowym i/lub
− Obszary funkcjonowania nowych i istniejących produktów turystycznych i kulturalnych
o znaczeniu ponadregionalnym, krajowym i międzynarodowym.
Oczekiwane efekty
− Stworzenie całorocznej, kompleksowej i atrakcyjnej oferty turystycznej, opartej na produktach
turystycznych i kulturalnych o znaczeniu ponadregionalnym, krajowym i międzynarodowym;
− Wzmocnienie wizerunku regionu oraz stworzenie spójnej marki turystycznej opartej na
znaczącym potencjale przyrodniczym i wydarzeniach kulturalnych o znaczeniu
międzynarodowym oraz na walorach kulturowych.
Wskaźniki
Definicja
Tendencja do 2020
Liczba korzystających z noclegów na 1000 mieszkańców
↑
↑
Liczba uczestników imprez kulturalnych o znaczeniu ponadregionalnym,
krajowym i międzynarodowym
↑
Liczba turystów krajowych i zagranicznych
− Zakończenie trwających oraz realizacja kolejnych inwestycji w zakresie kultury i turystyki
o znaczeniu krajowym prowadzonych w województwie;
29
− Efektywna realizacja inwestycji w zakresie zewnętrznej dostępności transportowej regionu oraz
aktywizacja drogi wodnej Wisły na całej jej długości.
− Utrzymanie pozytywnego wizerunku Pomorza jako regionu sprzyjającego organizacji dużych
przedsięwzięć kulturalnych i sportowych oraz dysponującego atrakcyjną ofertą turystyczną;
− Aktywna współpraca w zakresie sieciowych produktów turystycznych z regionami sąsiednimi.
30
Cel strategiczny 2.
AKTYWNI MIESZKAŃCY
Przesłanki
W strategicznym interesie województwa jest wzmacnianie:
a) aktywności mieszkańców tak, by mieli większą szansę na pracę odpowiadającą ich aspiracjom,
rozumieli potrzebę i dążyli do zdobywania nowych umiejętności, byli twórczy i otwarci na
poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań, a także aktywni jako obywatele, sąsiedzi, członkowie
organizacji pozarządowych lub nieformalnych sieci współpracy, a także chętnie wyrażali swoje
poglądy w dyskursie publicznym;
b) kompetencji sektora publicznego (także w zakresie jego współpracy z sektorem prywatnym
i pozarządowym), co wpłynie na podniesienie jakości usług publicznych skuteczniej
wspierających mieszkańców w realizacji ich planów na polu społecznym, kulturowym
i gospodarczym, a w dłuższej perspektywie zadecyduje o skutecznym wykorzystaniu
endogenicznych potencjałów regionu.
− Wzrost poziomu aktywności zawodowej mieszkańców;
− Wzrost liczby mieszkańców regionu prowadzących działalność gospodarczą;
− Wzrost mobilności zawodowej i przestrzennej mieszkańców regionu;
− Aktywizacja osób wykluczonych społecznie lub zagrożonych takim wykluczeniem;
− Likwidacja luki kompetencyjnej i infrastrukturalnej w zakresie dostępu do internetu;
− Wzrost kwalifikacji i rozwój kluczowych kompetencji mieszkańców, głównie dzieci i młodzieży;
− Zwiększenie wczesnej wykrywalności chorób cywilizacyjnych w związku ze zmianą stylu życia;
− Włączenie szerokiego kręgu partnerów w określanie i realizację polityki rozwoju regionu.
Miara sukcesu
Wskaźnik zatrudnienia w roku 2020 wyższy niż średnia dla Polski oraz nie mniejszy niż 90%
średniej dla UE.
Cele operacyjne
2.1. Wysoka aktywność zawodowa
2.2. Wysoka aktywność społeczna
2.3. Wyrównany dostęp do usług publicznych
31
Cel operacyjny 2.1
Wysoka aktywność zawodowa
Kierunki działań
1. Wspieranie powstawania mikro i małych przedsiębiorstw;
2. Aktywizacja osób biernych zawodowo oraz zagrożonych bezrobociem strukturalnym;
3. Stworzenie systemu kształcenia ustawicznego oraz systemowe wzmocnienie kształcenia
zawodowego na poziomie ponadgimnazjalnym.
− Obszary o niskim poziomie aktywności zawodowej.
Oczekiwane efekty
− Wzrost liczby mieszkańców regionu prowadzących działalność gospodarczą, w tym
w szczególności na terenach wiejskich i w małych miastach;
− Wzrost poziomu aktywności zawodowej i zatrudnienia mieszkańców, zwłaszcza wśród kobiet,
osób młodych, niemobilnych, niepełnosprawnych i zamieszkujących obszary wiejskie i małe
miasta;
− Wzmocnienie finansowe i instytucjonalne sieci podmiotów ekonomii społecznej;
− Trwałe zmniejszenie dysproporcji w poziomie aktywności zawodowej pomiędzy Obszarem
Metropolitalnym Trójmiasta a pozostałą częścią województwa;
− Poprawa jakości kształcenia zawodowego i ustawicznego oraz dostosowanie edukacji do
potrzeb gospodarki regionu;
− Wzrost liczby osób pracujących, które podnoszą swoje kwalifikacje zawodowe oraz liczby firm,
które inwestują w rozwój kompetencji zawodowych swoich pracowników.
Wskaźniki
Definicja
Tendencja do 2020
Liczba nowych przedsiębiorstw na 10 tys. mieszkańców
↑
Odsetek długotrwale bezrobotnych i biernych zawodowo w ludności
aktywnej ekonomicznie (wg BAEL)
↓
Odsetek osób uczestniczących w kształceniu ustawicznym w wieku 25-64 lat
↑
32
−
Zwiększenie swobody dysponowania środkami Funduszu Pracy na poziomie regionu, w tym
zwiększenie środków na aktywne formy wspierania zatrudnienia;
−
Rozszerzenie wachlarza zachęt dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne oraz
podejmujących współpracę ze szkołami zawodowymi;
−
Stworzenie systemu zachęt dla pracodawców zatrudniających w niepełnym wymiarze godzin;
−
Systemowe rozwiązania zwiększające wpływ regionu na kształtowanie wojewódzkiej sieci szkół
zawodowych, w tym tworzenie i utrzymanie kierunków kształcenia.
− Trwała poprawa sytuacji makroekonomicznej;
− Redukcja pozapłacowych kosztów pracy.
Cel operacyjny 2.2
Wysoka aktywność społeczna
Kierunki działań
1. Rozwój systemu przekazywania organizacjom pozarządowym zadań publicznych;
2. Podnoszenie poziomu tożsamości regionalnej i świadomości obywatelskiej;
3. Realizacja działań służących kompleksowej rewitalizacji oraz odnowie i tworzeniu przestrzeni
publicznych.
− Obszary ponadprzeciętnego poziomu wykluczenia społecznego i/lub
− Zdegradowane (przestrzennie i społecznie) obszary miejskie i/lub
− Obszary o niskiej jakości zagospodarowania lub braku przestrzeni publicznych.
Oczekiwane efekty
− Wzmocnienie pozycji organizacji pozarządowych jako efektywnego realizatora zadań
publicznych i atrakcyjnego pracodawcy, przede wszystkim w obszarach integracji społecznej,
kultury, edukacji i sportu;
− Aktywizacja osób wykluczonych społecznie lub zagrożonych takim wykluczeniem oraz
ograniczenie patologii społecznych;
33
− Podniesienie poziomu tożsamości lokalnej i regionalnej, szczególnie wśród dzieci i młodzieży;
− Nadanie i przywrócenie funkcji społecznych na obszarach zdegradowanych oraz stworzenie
nowych przestrzeni publicznych służących celom związanym m.in. z integracją społeczną,
promocją dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, sportem, rekreacją oraz animacją
środowiskową;
− Zwiększenie uczestnictwa mieszkańców w akcjach społecznych oraz lokalnych wydarzeniach
kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych.
Wskaźniki
Definicja
Tendencja do 2020
Liczba wolontariuszy i członków organizacji pozarządowych
Odsetek gospodarstw domowych objętych pomocą społeczną
↑
↓
Regionalizacja środków pozostających w dyspozycji ministra właściwego do spraw pracy i polityki
społecznej przeznaczonych na integrację społeczną oraz realizację inicjatyw organizacji
pozarządowych.
− Utrzymanie się tendencji związanej z rozwojem różnorodnych form aktywności społecznej;
− Skuteczne budowanie na poziomie regionalnym wzajemnego zaufania w relacjach: instytucje
publiczne-organizacje pozarządowe-mieszkańcy.
Cel operacyjny 2.3
Wyrównany dostęp do usług publicznych
Kierunki działań
1. Redukcja deficytów i zapewnienie wysokiej jakości edukacji na poziomie podstawowym,
gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym oraz edukacji przedszkolnej i zorganizowanych form
opieki nad dziećmi do lat trzech;
2. Intensyfikacja działań profilaktycznych i zapewnienie pełnego dostępu do usług w zakresie
podstawowej i specjalistycznej opieki medycznej w obszarze chorób cywilizacyjnych;
3. Zapewnienie dostępu do wysokiej jakości usług w ramach wysokospecjalistycznej opieki
medycznej w obszarze chorób cywilizacyjnych;
4. Zmniejszenie dysproporcji w zakresie wyposażenia w sieć szerokopasmową, w tym rozwój
sieci nowej generacji (NGA) oraz kreowanie popytu na usługi publiczne on-line;
34
5. Zwiększenie sprawności i efektywności instytucji publicznych oraz stworzenie między nimi
trwałych sieci współpracy.
− Obszary o słabych wynikach egzaminów zewnętrznych na wszystkich etapach edukacji;
− Obszary o odsetku dzieci w wieku przedszkolnym objętych wychowaniem przedszkolnym
poniżej średniej wojewódzkiej.
− Regionalna sieć ośrodków diagnostycznych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczących
specjalistyczną opiekę medyczną – funkcjonująca w ramach Obszaru Metropolitalnego
Trójmiasta, ośrodka o randze regionalnej oraz ośrodków o randze subregionalnej.
• w zakresie sieci szerokopasmowej:
− Obszary tzw. „białych plam”, tj. miejscowości nieposiadające zakończenia (węzła) sieci
światłowodowej (w odniesieniu do sieci szkieletowej i dystrybucyjnej);
− Miejscowości, w których nie są oferowane usługi dostępu do internetu9 (w odniesieniu do
sieci dostępowych).
• w zakresie kreowania popytu na usługi on-line:
Oczekiwane efekty
− Zmniejszenie zróżnicowań wewnątrz regionu w zakresie dostępu do edukacji podstawowej,
gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej oraz wyeliminowanie luk kompetencyjnych wśród
pomorskich uczniów, a także trwała poprawa jakości kształcenia, w szczególności pod kątem
nabywania kompetencji kluczowych, w tym społecznych;
− Zwiększenie udziału dzieci w zorganizowanych formach opieki do trzeciego roku życia oraz
edukacji przedszkolnej;
9
Usługi dostępu do internetu zgodnie z Europejską Agendą Cyfrową, wg której do 2020 r. wszystkie państwa
członkowskie powinny zapewnić powszechny dostęp do internetu o przepustowości co najmniej 30 Mb/s oraz
upowszechniać sieci dostępowe nowej generacji - NGA (ang. Next Generation Access), które umożliwią korzystanie
z połączeń o przepustowości przekraczającej 100 Mb/s (Komunikat Komisji Europejskiej z dnia 26 sierpnia 2010 r.,
COM(2010) 245).
35
− Stała poprawa stanu zdrowia mieszkańców i dostosowanie opieki zdrowotnej do
długookresowych trendów cywilizacyjnych, demograficznych i epidemiologicznych;
− Wyrównanie zróżnicowań pod względem przestrzennego nasycenia infrastrukturą sieci
szerokopasmowych oraz poziomu kompetencji cyfrowych wśród mieszkańców;
− Poprawa jakości usług świadczonych przez instytucje publiczne, zwiększenie efektywności
współpracy sektora publicznego z sektorem prywatnym i mieszkańcami oraz współpracy
pomiędzy jednostkami administracji publicznej różnych szczebli, a także poprawa koordynacji
inicjatyw rozwojowych w ramach obszarów funkcjonalnych.
Wskaźniki
Definicja
Tendencja do 2020
Edukacyjna wartość dodana (EWD)
↑
Odsetek dzieci uczestniczących w zorganizowanych formach opieki do
trzeciego roku życia oraz edukacji przedszkolnej
↑
Wskaźnik zachorowalności i umieralności na choroby cywilizacyjne
↓
Odsetek osób korzystających z usług on-line świadczonych przez instytucje
publiczne
↑
− Dostosowanie do rzeczywistych potrzeb regionalnych algorytmu podziału środków
Narodowego Funduszu Zdrowia;
− Zmiana algorytmu podziału subwencji oświatowej uwzględniająca, poza kryterium ilościowym,
również kryteria jakościowe.
− Dokończenie reform systemowych w zakresie edukacji i ochrony zdrowia;
− Rozwój skutecznego systemu koordynacji inicjatyw rozwojowych realizowanych przez
jednostki samorządu terytorialnego w obszarach funkcjonalnych, zwłaszcza w Obszarze
Metropolitalnym Trójmiasta.
36
Cel strategiczny 3.
SPÓJNA PRZESTRZEŃ
Przesłanki
W strategicznym interesie województwa leży zapewnienie elementarnych warunków dla
stabilnego, długofalowego i zrównoważonego rozwoju. Niezbędne jest stworzenie podstaw dla
wysokiej mobilności mieszkańców, a także sprawnego i bezpiecznego przepływu towarów
i energii, w oparciu o efektywnie funkcjonującą infrastrukturę sprzyjającą przestrzennemu
równoważeniu procesów rozwojowych. Długofalowy rozwój musi opierać się na poszanowaniu
i umiejętnym wykorzystaniu zasobów i walorów środowiska, ze zwróceniem szczególnej uwagi na
ograniczanie antropopresji, stałą poprawę parametrów środowiska, jak też zachowanie
naturalnych siedlisk. Istotne jest także przygotowanie do skutecznego ograniczenia negatywnych
skutków wystąpienia ekstremalnych zjawisk naturalnych, zwłaszcza powodzi, co wiąże się
z koniecznością podniesienia poziomu bezpieczeństwa ludności i zmniejszenia ryzyka
prowadzenia działalności gospodarczej.
− Pełne włączenie regionu w transeuropejskie sieci transportowe i energetyczne;
− Integracja i podniesienie jakości usług oraz wzrost przewozów w transporcie zbiorowym;
− Wzrost efektywności energetycznej oraz rozwój energetyki rozproszonej;
− Poprawa głównych paramentów decydujących o warunkach środowiskowych i jakości życia;
− Wzrost bezpieczeństwa powodziowego.
Miara sukcesu
Dynamika spadku energochłonności gospodarki, w tym energochłonności transportu, w latach
2015-2020 szybsza niż średnio w Polsce.
Cele operacyjne
3.1. Sprawny system transportowy
3.2. Efektywne gospodarowanie energią
3.3. Czyste środowisko i bioróżnorodność
3.4. Skuteczna ochrona przeciwpowodziowa
37
Cel operacyjny 3.1
Sprawny system transportowy
Kierunki działań
1. Powiązanie węzłów dostępności zewnętrznej z siecią transportową regionu i ich rozwój;
2. Rozwój sieci drogowej wiążącej ośrodki regionalne i subregionalne między sobą;
3. Rozwój sieci drogowej wiążącej ośrodki powiatowe z ich obszarami funkcjonalnymi;
4. Rozwój infrastruktury kolejowej liniowej i węzłów przesiadkowych;
5. Rozwój infrastruktury miejskiego transportu zbiorowego;
6. Integracja i koordynacja transportu zbiorowego.
− Obszary gmin położone bezpośrednio w sąsiedztwie infrastruktury korytarzy transportowych
o znaczeniu ponadregionalnym: nadwiślańskiego, północnego (żuławskiego) i południowego.
− Obszary o dostępności drogowej do Trójmiasta powyżej 60 minut.
− Obszary o dostępności drogowej powyżej 30 minut do miasta powiatowego.
− Linie i węzły kolejowe służące powiązaniom wewnątrzregionalnym.
− Obszar Metropolitalny Trójmiasta.
Oczekiwane efekty
−
Przełamanie niskiej dostępności zewnętrznej i wzmocnienie spójności transportowej regionu,
zwłaszcza w jego zachodniej części;
−
Zmniejszenie negatywnego oddziaływania transportu na środowisko w wyniku rozwoju
systemów transportu zbiorowego oraz multimodalnych węzłów transportowych na bazie
portów morskich i lądowych węzłów transportowych;
−
Wzrost konkurencyjności transportu zbiorowego w stosunku do mobilności indywidualnej
poprzez zwiększenie liczby jego użytkowników i zmniejszenie kosztów jego funkcjonowania;
−
Zintegrowanie wszystkich rodzajów transportu zbiorowego;
−
Poprawa bezpieczeństwa transportu i wzrost jakości oferowanych usług transportowych.
38
Wskaźniki
Definicja
Tendencja do 2020
Liczba mieszkańców województwa objętych izochroną 60 minut dostępności
samochodem do Trójmiasta
↑
Zapewnienie miejscowościom gminnym czasu podróży samochodem do
miasta powiatowego do 30 minut
realizacja
zobowiązania
Liczba mieszkańców województwa objętych izochroną 60 minut dostępności
transportem zbiorowym do Trójmiasta
↑
Zapewnienie miejscowościom gminnym czasu podróży transportem
zbiorowym do miasta powiatowego do 30 minut
realizacja
zobowiązania
−
Regionalizacja środków: Funduszu Kolejowego, Krajowego Funduszu Drogowego oraz
Narodowego Programu Rozwoju Dróg Lokalnych;
−
Realizacja kluczowych przedsięwzięć rządowych drogowych: budowa S6 (Gdańsk-Szczecin),
budowa S7 (Gdańsk-Warszawa) wraz z obwodnicą metropolitalną, budowa S22 (ElblągSwarożyn, węzeł A1), budowa Obwodnicy Północnej Aglomeracji Trójmiasta oraz budowa
obwodnicy Kościerzyny, przebudowa DK nr 22 wraz z budową obwodnic Czerska, Malborka
i Starogardu Gdańskiego, nowy przebieg DK nr 25 (na odcinku Zamarte-Obwodnica Chojnic);
−
Realizacja kluczowych przedsięwzięć rządowych kolejowych: dokończenie modernizacji linii
kolejowej nr 9 (Gdynia-Warszawa) oraz modernizacja linii kolejowych: nr 131 (TczewChorzów), nr 202 (Gdańsk-Stargard Szczeciński) i nr 203 (Tczew-Kostrzyn);
−
Budowa drogi ekspresowej S11 (Poznań-Koszalin), przebiegającej w pobliżu granicy
województwa i mogącej stać się bodźcem rozwojowym dla jego zachodniej części;
−
Włączenie: dróg wojewódzkich nr 235 i 214 (odcinek Kościerzyna-Łeba), Obwodnicy
Północnej Aglomeracji Trójmiasta (OPAT) i Trasy Kwiatkowskiego do sieci dróg krajowych;
−
Rozwój multimodalnych węzłów transportowych w portach morskich Gdańska i Gdyni;
−
Wsparcie PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w zakresie przygotowania projektów pod
modernizację i rewitalizację linii kolejowych służących powiązaniom wewnątrzregionalnym;
−
Tworzenie warunków dla rozwoju funkcji transportowych w oparciu o drogi wodne E-40
i E-70.
−
Stworzenie mechanizmów współzarządzania infrastrukturą kolejową o znaczeniu regionalnym
przez Rząd i samorządy terytorialne;
−
Nowelizacja ustawy o portach i przystaniach morskich.
39
Cel operacyjny 3.2
Efektywne gospodarowanie energią
Kierunki działań
1. Wsparcie działań z zakresu efektywności energetycznej;
2. Wsparcie działań z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii;
3. Rozwój systemów zaopatrzenia w ciepło i zwiększanie zasięgu ich oddziaływania;
4. Zmiana lokalnych i indywidualnych źródeł energii w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń.
− Miasta, na terenie których występują przekroczenia standardów jakości powietrza.
Oczekiwane efekty
− Zwiększenie regionalnego bezpieczeństwa energetycznego;
− Zwiększenie efektywności energetycznej regionu m.in. poprzez: wysokosprawne wytwarzanie
energii w oparciu o kogenerację oraz zmniejszenie zużycia energii cieplnej i elektrycznej,
szczególnie w budynkach mieszkalnych i obiektach użyteczności publicznej;
− Wzrost stopnia wykorzystania odnawialnych źródeł energii w rozproszonych źródłach energii;
− Zmniejszenie kosztów zużycia energii;
− Poprawa jakości powietrza.
Wskaźniki
Definicja
Tendencja do 2020
Udział energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii w województwie
↑
Zużycie energii cieplnej w budynkach mieszkalnych i obiektach użyteczności
publicznej
↓
Odsetek punktów pomiarowych, na których stwierdzono przekroczenia
standardów powietrza w zakresie pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu
↓
Wsparcie planowanych do realizacji w regionie inwestycji z zakresu: systemowych źródeł energii,
rozwoju przesyłowego i dystrybucyjnego systemu elektroenergetycznego, inwestycji
zwiększających bezpieczeństwo dostaw oraz możliwości magazynowe, a także służących
dywersyfikacji dostaw gazu, ropy naftowej i paliw płynnych.
40
− Istnienie regulacji prawnych służących skutecznemu wspieraniu wykorzystania odnawialnych
źródeł energii;
− Istnienie regulacji prawnych służących zwiększaniu efektywności energetycznej poprzez
skuteczny system zachęt w tym zakresie;
− Wzrost świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeby racjonalizacji zużycia energii oraz
wpływu energetyki, szczególnie indywidualnej, na jakość środowiska oraz warunki życia;
− Polityka UE sprzyjająca dalszemu wdrażaniu pakietu klimatyczno-energetycznego.
Cel operacyjny 3.3
Czyste środowisko i bioróżnorodność
Kierunki działań
1. Rozwój infrastruktury odbioru i oczyszczania ścieków komunalnych;
2. Rozwój kompleksowych systemów zagospodarowania odpadów komunalnych;
3. Poprawa spójności przestrzeni przyrodniczej oraz wspieranie zachowania bioróżnorodności.
− Obszary aglomeracji ściekowych niespełniających wymagań akcesyjnych.
− Obszary cenne przyrodniczo, w szczególności objęte prawnymi formami ochrony przyrody
oraz obszary korytarzy ekologicznych.
Oczekiwane efekty
− Poprawa jakości wód;
− Zmniejszenie dysproporcji w zakresie przyłączenia budynków do sieci wodociągowych
oraz kanalizacyjnych;
− Sprawne funkcjonowanie kompleksowych systemów gospodarki odpadami komunalnymi;
− Ograniczenie presji na przestrzeń przyrodniczą oraz poprawa jej spójności ekologicznej;
− Ustanowienie planów ochrony
krajobrazowych regionu;
parków
krajobrazowych
oraz
zachowanie
walorów
− Odbudowa zasobów bioróżnorodności, w tym przywracanie do stanu naturalnego siedlisk
oraz utrzymanie lub wzrost populacji gatunków chronionych.
41
Wskaźniki
Definicja
Tendencja do 2020
Odsetek aglomeracji ściekowych spełniających wymagania akcesyjne
↑
Udział odpadów komunalnych poddawanych odzyskowi w zakładach
zagospodarowania odpadów
↑
Liczba ustanowionych planów ochrony form ochrony przyrody
↑
− Regionalizacja środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej;
− Realizacja Bałtyckiego Planu Działań HELCOM.
− Zmiana świadomości i zachowań społecznych w odniesieniu do gospodarki odpadami;
− Opracowanie i wdrożenie na szczeblu krajowym przepisów prawnych dotyczących korytarzy
ekologicznych i włączenie ich do prawnych form ochrony przyrody;
− Poprawa regulacji prawnych podnoszących skuteczność ochrony przyrody i krajobrazu;
− Wzrost świadomości społecznej w kwestii możliwości wykorzystania gospodarczego terenów
objętych różnymi formami ochrony przyrody.
Cel operacyjny 3.4
Skuteczna ochrona przeciwpowodziowa
Kierunki działań
1. Podniesienie skuteczności nietechnicznych i technicznych metod ograniczania skutków
powodzi oraz rozwój systemów monitorowania zagrożeń powodziowych i powiadamiania
ludności;
2. Rozwój systemów odbioru i oczyszczania wód opadowych i roztopowych.
− Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi.
− Obszary miast.
42
Oczekiwane efekty
− Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej, turystycznej i osiedleńczej obszarów narażonych na
niebezpieczeństwo powodzi poprzez zapewnienie im skutecznej ochrony przeciwpowodziowej;
− Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej;
− Rozbudowa systemów monitorowania zagrożeń powodziowych oraz powiadamiania ludności
o zagrożeniach;
− Ograniczenie przypadków występowania lokalnych podtopień oraz poprawa jakości wód
poprzez zapewnienie efektywnej pracy systemów odprowadzania i oczyszczania wód
opadowych i roztopowych.
Wskaźniki
Definicja
Tendencja do 2020
Odsetek mieszkańców zabezpieczonych przed powodzią na obszarach
narażonych na niebezpieczeństwo powodzi
↑
Powierzchnia terenów, na których występują lokalne podtopienia
↓
− Zapewnienie finansowania i realizacja II etapu Programu „Kompleksowe zabezpieczenie
przeciwpowodziowe Żuław – do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015)”;
− Realizacja ustawy o wieloletnim „Programie ochrony brzegów morskich”;
− Regionalizacja środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej;
− Uporządkowanie systemu zarządzania gospodarką wodną w kierunku wskazania jednego
podmiotu odpowiedzialnego za gospodarkę wodną na danym obszarze.
− Współpraca podmiotów sektora gospodarki wodnej;
− Wzrost świadomości społecznej w zakresie zagrożenia powodziowego i przeciwdziałania jego
występowaniu;
− Wdrożenie Dyrektywy w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim
(tzw. Dyrektywy powodziowej).
43
IV. SYSTEM REALIZACJI
A. ZAANGAŻOWANE PODMIOTY
1. Podmiotem odpowiedzialnym za realizację Strategii jest Samorząd Województwa
Pomorskiego, który w celu efektywniejszego ukierunkowania i wzmocnienia interwencji będzie
współpracował z wieloma partnerami.
2. Partnerzy w realizacji Strategii mogą funkcjonować na różnych szczeblach zarządzania
rozwojem. Specyficznym partnerem na poziomie krajowym będzie centralna administracja
rządowa, z którą uzgadniane będą strategiczne przedsięwzięcia rozwojowe w województwie
istotne zarówno z punktu widzenia kraju, jak i regionu (np. w formie kontraktu terytorialnego).
Na poziomie regionalnym najistotniejszymi partnerami będą jednostki samorządu
terytorialnego, szkoły wyższe, organizacje pozarządowe, partnerzy społeczno-gospodarczy,
przedsiębiorcy, instytucje otoczenia biznesu, a także inne regiony oraz organizacje i instytucje
zagraniczne i międzynarodowe. Współpraca z tymi partnerami polegać będzie głównie na
uzgadnianiu i wspólnej realizacji przedsięwzięć rozwojowych o znaczeniu regionalnym
i ponadregionalnym wpisujących się w cele Strategii, np. w formule zintegrowanych
porozumień terytorialnych między Samorządem Województwa a jednostkami samorządu
terytorialnego lub ich grupą.
3. W zależności od analizowanego celu, Samorząd Województwa będzie w procesie realizacji
Strategii będzie pełnił różne funkcje:
a) inwestora – czyli podmiotu bezpośrednio realizującego i współfinansującego kierunki
działań zidentyfikowane w Strategii poprzez projekty własne lub partnerskie wynikające
z programów wojewódzkich;
b) koordynatora i lidera działań rozwojowych – czyli podmiotu opracowującego
i aktualizującego Strategię oraz programy wojewódzkie, odpowiadającego za ich realizację,
określającego zobowiązania, wyznaczającego jednostki realizacyjne i monitorującego
realizację, a także zarządzającego środkami zewnętrznymi (w tym pochodzącymi z UE)
ukierunkowanymi na realizację celów Strategii;
c) inspiratora – czyli podmiotu inicjującego i wspierającego kluczowe dla regionu
przedsięwzięcia rozwojowe wynikające ze Strategii i z programów wojewódzkich, które są
realizowane na innych poziomach zarządzania publicznego, w szczególności na poziomie
krajowym.
4. Dla pobudzenia i usystematyzowania debaty strategicznej dotyczącej rozwoju województwa
oraz zacieśniania współpracy między kluczowymi aktorami zaangażowanymi w prowadzenie
działań rozwojowych na poziomie regionalnym, Zarząd Województwa powoła regionalne
forum terytorialne (RFT), które będzie ciałem o charakterze opiniodawczo-konsultacyjnym.
Skład, zadania i tryb pracy RFT zostaną określone w ciągu 6 miesięcy od przyjęcia Strategii.
44
B. NARZĘDZIA REALIZACJI
5. Zasadniczymi narzędziami realizacji Strategii będą programy wojewódzkie i wynikające z nich
przedsięwzięcia.
6. Do końca 2013 r. zostanie przeprowadzony przegląd i weryfikacja obecnie funkcjonujących na
poziomie regionu programów i strategii sektorowych pod kątem ich przydatności dla realizacji
Strategii. Obecny system tych dokumentów zostanie przekształcony. Docelowo funkcjonować
będzie kilka programów wojewódzkich, które będą cechować się tym, że:
a) spełniają wymogi określone w prawodawstwie krajowym, zachowując jednocześnie
zbliżoną strukturę oraz spełniając jednolite standardy regionalne;
b) realizują jeden lub więcej celów operacyjnych Strategii, precyzując, selekcjonując oraz
hierarchizując problemy i działania rozwojowe służące osiąganiu tych celów;
c) skupiają większość środków rozwojowych w dyspozycji Samorządu Województwa;
d) mają wieloletnią perspektywę i operują mierzalnymi celami;
e) mogą łączyć w sobie działania inwestycyjne i nieinwestycyjne;
f) wskazują przedsięwzięcia, których realizacja jest niezbędna do osiągnięcia celów Strategii;
g) są finansowane ze środków Samorządu Województwa, a jednocześnie są bezpośrednio
powiązane z wieloletnimi dokumentami finansowymi;
h) identyfikują potencjalne zewnętrzne źródła finansowania i mechanizmy realizacji;
i) pełnią funkcję nadrzędną (determinującą) w stosunku do zarządzanych przez Samorząd
Województwa programów operacyjnych wspieranych środkami UE, które będą źródłami
finansowania przedsięwzięć wskazanych w (nowych) programach wojewódzkich.
7. Szczegółowa ścieżka dojścia do zaproponowanego wyżej modelu systemu realizacji Strategii
zostanie określona w Planie działań dla realizacji Strategii. W dokumencie tym opisane zostaną
zadania do realizacji na poziomie Samorządu Województwa w celu wdrożenia powyższego
modelu wraz z ich harmonogramem, niezbędnymi zasobami i jednostkami odpowiedzialnymi.
8. Koordynacja między programami oraz ich komplementarność zostanie zapewniona przez
Koordynatora Strategii ulokowanego w departamencie Urzędu Marszałkowskiego Województwa
Pomorskiego (UMWP) właściwym ds. rozwoju regionalnego. Dla każdego programu Zarząd
Województwa wskaże Kierownika Programu, który będzie odpowiadał za jego realizację.
Indykatywne wskazanie instytucji i komórek organizacyjnych UMWP uczestniczących
w realizacji każdego z Celów operacyjnych Strategii zostało przedstawione w poniższej tabeli.
45
Cel operacyjny
Rola
Samorządu
Województwa
Narzędzie realizacji /
Komórka odpowiedzialna
Podmioty zaangażowane
w realizację Celu
Cel strategiczny 1. OTWARTA GOSPODARKA
1.1
Efektywne sieci
współpracy
gospodarczej
1.2
Konkurencyjne
szkolnictwo wyższe
1.3
Skuteczny system
obsługi inwestorów
1.4
Unikatowa oferta
turystyczna i
kulturalna
− Koordynator
i lider
− Inspirator
− Program wojewódzki
w zakresie rozwoju
gospodarczego
− Departament UMWP
właściwy ds. rozwoju
gospodarczego
− Przedsiębiorcy
− Instytucje sfery B+R
− Instytucje Otoczenia
Biznesu
− Koordynator
i lider
− Inspirator
w zakresie rozwoju
gospodarczego
gospodarczego
− Szkoły wyższe
− Jednostki samorządu
terytorialnego
− Przedsiębiorcy
− Jednostka powołana do
regionalnej koordynacji
− Program wojewódzki w
działań związanych z
− Koordynator
zakresie rozwoju
obsługą inwestorów
i lider
gospodarczego
− Inspirator
terytorialnego
−
Instytucje
zajmujące się
gospodarczego
obsługą inwestorów
i promocją gospodarczą
terytorialnego
− Inwestor
w zakresie atrakcyjności
− Organizacje turystyczne
− Koordynator
turystycznej i kulturalnej
i lider
− Instytucje kultury
− Inspirator
− Organizacje pozarządowe
właściwy ds. turystyki
− Przedsiębiorcy
Cel strategiczny 2. AKTYWNI MIESZKAŃCY
2.1
Wysoka aktywność
zawodowa
− Koordynator
i lider
− Inspirator
w zakresie aktywności
zawodowej i społecznej
właściwy ds. edukacji
2.2
Wysoka aktywność
społeczna
− Inwestor
− Koordynator
i lider
w zakresie aktywności
zawodowej i społecznej
2.3
Wyrównany dostęp
do usług
publicznych
− Inwestor
− Koordynator
i lider
− Inspirator
− W odniesieniu do
edukacji, opieki nad
dziećmi do lat 3 oraz
wykluczenia cyfrowego:
46
− Powiatowe urzędy pracy
terytorialnego
− Instytucje otoczenia biznesu
− Przedsiębiorcy
− Podmioty ekonomii
społecznej
− Podmioty wykonujące
działalność pożytku
publicznego
terytorialnego
− Lokalne Grupy Działania
terytorialnego
− Zakłady opieki zdrowotnej
− Szkoły wyższe
Cel operacyjny
Rola
Samorządu
Województwa
Narzędzie realizacji /
Komórka odpowiedzialna
Podmioty zaangażowane
w realizację Celu
w zakresie aktywności − Przedsiębiorcy
zawodowej i
społecznej
• Departament UMWP
ochrony zdrowia:
• Program wojewódzki
w zakresie ochrony
zdrowia
właściwy ds. zdrowia
instytucji publicznych i
sieci współpracy:
w zakresie rozwoju
gospodarczego
gospodarczego
Cel strategiczny 3. SPÓJNA PRZESTRZEŃ
3.1
Sprawny system
transportowy
− Inwestor
− Koordynator
i lider
− Inspirator
w zakresie infrastruktury
transportowej i
transportu zbiorowego
właściwy ds.
infrastruktury
3.2
Efektywne
gospodarowanie
energią
− Inwestor
− Koordynator
i lider
− Inspirator
w zakresie energetyki
i środowiska
właściwy ds. środowiska
3.3
Czyste środowisko
i bioróżnorodność
− Koordynator
i lider
− Inspirator
i środowiska
− Inwestor
− Koordynator
i lider
i środowiska
3.4
Skuteczna ochrona
przeciwpowodziowa
47
− Zarządcy dróg i linii
kolejowych
− Zarządcy portów morskich,
lotniczych oraz obiektów
lotniskowych
terytorialnego
− Przewoźnicy
terytorialnego
− Przedsiębiorcy
− Osoby fizyczne
terytorialnego
− Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska
− Lasy Państwowe
− Krajowy Zarząd
Gospodarki Wodnej
− Regionalny Zarząd
Gospodarki Wodnej
terytorialnego
C. FINANSOWANIE
9. Strategia będzie dokumentem nadrzędnym wobec budżetu województwa oraz wszystkich
wieloletnich dokumentów finansowych województwa, co oznacza, że:
a) na poziomie projektów tych dokumentów, jak i na etapie sprawozdań z ich realizacji
określane będą ich ścisłe powiązania z realizacją celów Strategii;
b) nie mniej niż 80% środków budżetu województwa pomniejszonych o wydatki bieżące jest
kierowana bezpośrednio na przedsięwzięcia związane z realizacją celów Strategii;
c) nie mniej niż 90% środków przewidzianych w wieloletnich dokumentach finansowych
województwa jest kierowana bezpośrednio na przedsięwzięcia związane z realizacją celów
Strategii;
d) wydzielony zostanie pomorski fundusz rozwoju, który będzie wspierał realizację
programów wojewódzkich i kluczowych przedsięwzięć związanych z realizacją Strategii.
10. Zasoby finansowe kierowane na realizację Strategii można ogólnie podzielić następująco:
a) ze względu na źródło pochodzenia:
• środki publiczne krajowe (rządowe, regionalne, lokalne);
• środki publiczne zagraniczne;
• środki prywatne zaangażowane w przedsięwzięcia o dużym oddziaływaniu publicznym.
b) ze względu na stopień oddziaływania Samorządu Województwa w sferach wpływu:
• bezpośredniego (środki własne województwa);
• decyzyjnego (np. regionalny program operacyjny);
• uzgodnieniowego (np. w ramach kontraktu terytorialnego);
• pośredniego (np. wydatki rządu wywołane aktywnością władz regionu).
11. Wielkość środków publicznych, które można potencjalnie skierować na realizację Strategii
oszacowano przyjmując określone założenia w stosunku do:
a) teoretycznego potencjału inwestycyjnego pomorskich jednostek samorządu terytorialnego,
przez który rozumie się kwotę, jaką jednostki te mogłyby przeznaczyć w okresie 2012-2020
na finansowanie nowych zadań inwestycyjnych, a także innych działań rozwojowych;
b) teoretycznych możliwości absorpcyjnych regionu związanych ze środkami UE, które będą
dostępne w Polsce w latach 2014-2020 w ramach Polityki Spójności, Wspólnej Polityki
Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej;
c) teoretycznego strumienia rządowych środków rozwojowych w województwie jako części
strumienia całkowitych rządowych wydatków strukturalnych szacowanych dla Polski na lata
2012-2020.
Przyjmując powyższe założenia i szacunki, całkowitą pulę publicznych środków rozwojowych
dostępnych w województwie pomorskim w latach 2012-2020 określono na 43-53 mld zł.
Kwota ta wyznacza szeroko rozumianą ramę finansową realizacji Strategii. Biorąc jednak pod
uwagę dotychczasowe doświadczenia, należy uznać, że zadowalające będzie świadome
i programowe ukierunkowanie 40-50% tej kwoty na działania związane bezpośrednio
z realizacją celów Strategii i przez Strategię determinowane.
48
D. MONITOROWANIE I OCENA EFEKTÓW
12. Proces realizacji Strategii będzie monitorowany i okresowo oceniany. Działania w tym zakresie
będą miały charakter regularny, prowadząc do powstania Pomorskiego Systemu Monitoringu
i Ewaluacji (PSME).
13. Podstawowym celem funkcjonowania PSME będzie efektywne wsparcie procesu decyzyjnego
związanego z planowaniem i wykorzystaniem zasobów (głównie finansowych) kierowanych na
realizację Strategii.
14. PSME będzie realizował przede wszystkim następujące zadania:
a) systematyczna obserwacja działań prowadzonych na rzecz realizacji Strategii oraz ich
efektów w oparciu o miary sukcesu i wskaźniki przypisane celom;
b) ocena zmian zachodzących w regionie, ze szczególnym uwzględnieniem tych, które są
związane z realizacją Strategii, w aspektach społeczno-gospodarczym i terytorialnym;
c) identyfikacja nowych uwarunkowań związanych z realizacją celów Strategii
i formułowanie rekomendacji dotyczących zamierzeń w niej określonych, a także systemu
jej realizacji;
d) formułowanie prognoz i scenariuszy rozwoju regionu;
e) ewaluacja efektów realizowanych
oraz regionalnych polityk publicznych;
w
regionie
wspólnotowych,
krajowych
f) monitoring zagospodarowania przestrzennego i analiza zmian przestrzennych w regionie.
15. Kluczowe warunki sukcesu PSME to:
a) funkcjonowanie systemu gromadzenia, przetwarzania i analiz danych i informacji
umożliwiającego regularne generowanie wniosków stanowiących podstawę dokonywania
okresowych ocen realizacji Strategii;
b) sprawne zarządzanie wynikami monitoringu programów wojewódzkich;
c) stała współpraca z instytucjami zewnętrznymi uczestniczącymi w realizacji Strategii,
a także z ekspertami dla zapewnienia rzetelności danych oraz przepływu i aktualizacji
informacji;
d) ewidencja rzeczowa i przestrzenna przedsięwzięć inwestycyjnych wdrażanych w związku
z realizacją Strategii;
e) integracja bazy informacyjnej za pomocą narzędzi GIS z Systemem Informacji o Terenie
Województwa Pomorskiego;
f) zapewnienie ogólnodostępnego charakteru informacji, danych, raportów i analiz.
16. Koordynację i organizację prac związanych z funkcjonowaniem PSME realizować będzie
jednostka w departamencie UMWP właściwym ds. rozwoju regionalnego.
17. PSME będzie funkcjonował w oparciu o wieloletnie i roczne plany działań zatwierdzane przez
Zarząd Województwa Pomorskiego. W planach tych wskazywane będą przede wszystkim
obszary tematyczne wymagające badań, a także podstawowe warunki i zasady ich realizacji.
49
18. Szczegółowa koncepcja działania PSME zostanie zatwierdzona przez Zarząd Województwa
Pomorskiego w ciągu 6 miesięcy od przyjęcia Strategii. Określi ona m.in.:
a) zakres gromadzonych i przetwarzanych danych;
b) zasady działania i odpowiedzialności uczestników systemu, w tym zasady koordynacji
działań monitoringowych oraz ewaluacyjnych podejmowanych w ramach programów
wojewódzkich;
c) procedury i zasady przygotowania, odbioru, gromadzenia, przetwarzania, raportowania
i udostępniania wyników badań dotyczących programów wojewódzkich;
d) procedury i zasady wdrażania rekomendacji płynących z prowadzonych badań;
e) zasoby organizacyjne i finansowe niezbędne dla realizacji celów PSME.
19. Minimum raz na 2 lata Zarząd Województwa opracuje Informację o postępach realizacji Strategii, zaś
co najmniej raz w czasie kadencji Sejmiku Województwa – sporządzi Ocenę realizacji Strategii.
Oba te dokumenty będą opiniowane przez RFT, a następnie przedstawiane Sejmikowi
Województwa Pomorskiego. Wnioski i rekomendacje płynące z tych dokumentów mogą być
przesłanką aktualizacji Strategii.
50

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020

Transkrypt

Podobne dokumenty

Mogę, chcę i nie obawiam się pracować!

Zaproszenie

zatrudnienie-i

Komunikat Zarządu Województwa Pomorskiego o udziale

PRODUKT – PROPOZYCJE MOBILNOŚCI ZAGRANICZNYCH

Zapytanie ofertowe - RPO Pomorskie

Czarnoksiężnik czy wróżbita? Dyrektor finansowy w czasach zmian

List przewodni - RPO Pomorskie

Wersja do druku