Założenia ideowe scenariusza merytorycznego wystawy „Ostrołęka i

Ag-2202/3/15
załącznik nr 11 do RK
Założenia ideowe scenariusza merytorycznego wystawy
Założenia ideowe scenariusza merytorycznego wystawy „Ostrołęka i Kurpie między
wątkiem historii a osnową życia” oraz zawartości merytorycznej sali edukacyjnej
Wystawa ma na celu zaprezentowanie obrazu odświętności i codzienności mieszkańców
Ostrołęki i terenu Puszczy Zielonej w okresie międzywojennym (koniec lat 20. i lata 30.
XX wieku), z akcentem na wątek ekonomiczny bytu ludności, z zaznaczeniem dnia
powszedniego i odświętnego oraz cyklu dnia od poranku do zmierzchu, przy
wykorzystaniu muzealiów znajdujących się w zbiorach Muzeum Kultury Kurpiowskiej
w Ostrołęce (uzupełnionych o wypożyczenia). Sala edukacyjna, będąca integracyjną
częścią tejże ekspozycji, jej zawartość pozwoli zapoznać się z informacjami
przygotowującymi zwiedzających do odbioru ekspozycji i poszerzającymi wiedzę
historyczną w szerszym zakresie czasowym i merytorycznym. Wystawa podzielona
została na sześć sekcji, którym nadano tytuły wskazujące na meritum, ale też narzucające
pewien klimat narracji wystawienniczej i aranżacji plastyczno-przestrzennej. Motywem
porządkującym wystawę będzie wyodrębnienie czasu świątecznego i dnia powszedniego i
zaznaczenie podstawowego cyklu dnia od poranka do zmierzchu. Wystawa powinna
odzwierciedlać aspekty uniwersalne, pewien ład świata prowincjonalnej społeczności, jego
ekonomię, z lokalności i swojskości uczynić wartość. Zabieg ów ma na celu nie tyle
mityzację prowincji, co podkreślenie afirmacji miejsca, gdzie toczy się życie, swoisty ludzki
teatr kolejnych pokoleń ostrołęczan, których talenty, praca, zasobność kształtują
rzeczywistość, a pozostałości jej dziedziczone są przez następców, ci z kolei na tej bazie
budują własny świat.
Wystawa ma stanowić ogólny obraz społeczności międzywojennej mazowieckiego miasta
położonego nad Narwią, którego historia sięga wczesnego średniowiecza, oraz okolicznej
społeczności Kurpiów, której osadnictwo zakorzenione jest w okresie nowożytnym. Ostrołęka
w okresie międzywojennym to miasto kilkunastotysięczne. Byli w nim drobni rzemieślnicy,
poważny procent stanowili rolnicy, byli również drobni kupcy i nieliczna inteligencja
urzędnicza i nauczyciele. Było w niej również znaczące środowisko wojskowych, żołnierzy 5
Pułku Ułanów Zasławskich, stacjonujących w dawnych koszarach carskich z XIX wieku, i
rodzin oficerów, wnoszące w życie sennego miasteczka swoisty koloryt i stymulujące rozwój
ekonomiczny. Wieś kurpiowska zamieszkiwana była przez grupę etnograficzną Kurpiów, na
ogół bardzo biednych, z trudem zmagających się z niedostatkiem, wręcz nędzą, opóźnioną w
Konkursu na
Opracowanie koncepcji aranżacji wystawy stałej i przestrzeni obsługi zwiedzających
w Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce
1
Ag-2202/3/15
stosunku do innych regionów Polski w rozwoju cywilizacyjnym, z utrudnionym dostępem do
edukacji, lecz posiadającą bogatą w swej prostocie kulturę materialną i folklor, żywe do dziś i
stanowiące źródło inspiracji np. dla artystów (np. muzyków, malarzy).
Próbujemy uchwycić na wystawie pewne prawidłowości, znaleźć nerw podstawowego bytu
ludności w oparciu o ekonomiczne aspekty jej życia, czas pracy i fiesty, od poranka do
zmierzchu. Kreujemy obraz prawdopodobny, pewien jego stereotyp. Zobaczymy na
wystawie, jak budzi się życie w mieście z nastaniem świtu, jak mieszkańcy otwierają
zaryglowane bramy, drzwi, okiennice, ludzie zmierzają do pompy, by zaczerpnąć wodę,
otwierają piekarnię, potem sklep bławatny, budki mięsne, szkołę, urząd. Poranki i zmierzchy
w Ostrołęce podkreślimy narracją poetycką autorstwa Izraela Szterna, który urodził się w
Ostrołęce i poświęcił temu miastu poemat Moja księga Ostrołęka. Ważną rolę na wystawie
powinno odegrać światło odsłaniające prowincjonalną rzeczywistość w rytmie dnia:
kamieniczki w rynku, zszarzałe, czerniejące deski domów odbudowanych po pierwszo
wojennej zawierusze, gdy zostały niemal doszczętnie zniszczone, zakamarki ciasnych,
zagraconych podwórek, na których powiewa susząca się bielizna, ubogie domostwa Kurpiów,
zajęcia przypisane do odpowiedniej pory dnia. Wystawa powinna odróżnić dzień świąteczny i
odświętność jako taką od dnia powszedniego. Dzień powszedni zdominowany zostanie przez
aspekt ekonomiczny życia na prowincji. Opowiedziany zostanie poprzez obraz rzemiosła w
mieście, ale też jako dzień targowy w miasteczku (ukazanie pewnego kosmosu, zamkniętego
w czterech pierzejach rynku), poprzez zajęcia Kurpiów próbujących przetrwać w ciężkich
warunkach materialnych, odwiedzimy targ w ich stolicy – Myszyńcu, poznając potencjał
który podlegał obrotowi. Dzień świąteczny natomiast zdominowany zostanie rytuałem
religijnym (szabat, procesja Bożego Ciała). Ale ten czas to również uroczystości wszelakie,
odświętność widziana w stroju, w ubiorze na zdjęciach atelierowych lokalnego fotografa,
celebracji.
Nowoczesne formy wystawiennicze (etalaż, grafika, sprzęt elektroniczny, oświetlenie,
aplikacje, system dźwięku przestrzennego) oraz przestrzenie umożliwiające działania
interaktywne dla niepełnosprawnych i dzieci oraz dla dorosłych powinny zamysł
merytoryczny wystawy dostosować do odbiorcy i uczynić go atrakcyjnym w odbiorze.
Ideą scenariusza jest, by symbolicznym przewodnikiem po ekspozycji był wybrany
mieszkaniec miasta, np. chłopiec widoczny na fotografii z 1935 roku. Jego sylwetka w
postaci grafiki będzie obecna w wielu miejscach wystawy. Jego sylwetce będzie
towarzyszył tekst opowiadający o zagadnieniach poruszanych na wystawie. Wiek
przewodnika ma nam uzmysłowić pewien rodzaj bezradności w odtwarzaniu obrazu
Konkursu na
Opracowanie koncepcji aranżacji wystawy stałej i przestrzeni obsługi zwiedzających
w Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce
2
Ag-2202/3/15
przeszłości. Cóż bowiem wiemy o niej po latach, nawet zaopatrzeni w źródła historyczne. Na
ile jesteśmy w stanie oddać rzeczywistość dnia codziennego. Dopiero za pomocą zlepku
artefaktów z różnych lat, szczątkowo zachowanych zespołów, odtwarzamy obraz, któremu
daleko do obiektywnego. Uzupełniamy go materiałem z opracowań, którym daleko jednak do
odtworzenia klimatu codzienności. Chłopiec z jednej strony wie jeszcze niewiele o Ostrołęce i
regionie, ale żyje w konkretnym czasie i miejscu, wiedząc o nich wiele więcej, niż my
zdołamy odtworzyć na podstawie źródeł. Jego udziałem jest bowiem doświadczenie tamtej
rzeczywistości, której nam brakuje. Obraz ludzi, czasu i miejsca tworzą na wystawie te a nie
inne przedmioty, dokumenty. Chcemy to uzmysłowić podczas zwiedzania ekspozycji,
pokazać rozterki jakie mamy kreując przeszłość na podstawie wybranych przedmiotów i
zwrócić uwagę na to, że warto rodzinne pamiątki przynieść do muzeum, gdyż po latach mogą
posłużyć do opowiedzenia historii. Ważne na wystawie powinno być zaznaczenie, że jest to
pewna opowieść, którą często sami tworzymy na podstawie tego, co zdołało dotrwać do
naszych czasów. Każdy z nas inaczej ocenia dzień współczesny, dwie osoby oglądając to
samo zjawisko zwrócą uwagę na dwie różne kwestie, cóż dopiero obiektywnego możemy
mówić o przeszłości. Ta opowieść istnieje dzięki zachowanym przedmiotom, „skażona” jest
niejako poprzez selektywny dobór przedmiotów, często determinowany ich przetrwaniem na
muzealnej półce, uzupełniony o wiedzę uzyskaną na podstawie wyselekcjonowanych przez
czas i badaczy źródeł.
Odtwarzamy na tej wystawie mikrohistorię dzięki historycznym drobiazgom, drobnym
faktom, których nie należy jednak bagatelizować, gdyż to one stanowią kanwę rzeczywistości
minionej. Każdy z drobnych przedmiotów jest świadectwem tysięcy innych. Przemierzają
otchłanie czasu, trwają, tworząc w efekcie struktury codzienności. Mając do czynienia ze
skromnymi realiami życia codziennego małego miasta, dotykamy w rzeczywistości czegoś
ważnego.
Konkursu na
Opracowanie koncepcji aranżacji wystawy stałej i przestrzeni obsługi zwiedzających
w Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce
3
Ag-2202/3/15
Chłopiec-przewodnik z grupą ostrołęczan (z urną z pola bitwy pod Ostrołęką 1831 r.) podczas
akcji sypania Kopca Niepodległości na Słowińcu w Krakowie.
Konkursu na
Opracowanie koncepcji aranżacji wystawy stałej i przestrzeni obsługi zwiedzających
w Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce
4