KONSPEKT LEKCJI Rom znaczy człowiek

Katarzyna Odrzywołek
Aleksandra Kalisz
"ROM ZNACZY CZŁOWIEK.
ROMOWIE W POLSCE - HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ"
Konspekt lekcji przeznaczony na jedną jednostkę lekcyjną (45 min.) realizowaną w ramach
przedmiotu:
• Historia
• Wiedza o społeczeństwie
• Wiedza o kulturze
• Lekcja wychowawcza
Lekcja jest przeznaczona dla uczniów liceum, technikum oraz I i II klasy gimnazjum.
Cele ogólne lekcji:
• Zwrócenie uwagi uczniów na bogactwo historii i tradycji polskich Romów.
• Zainspirowanie uczniów do zastanowienia się nad odmiennością kulturową Romów
oraz dostrzeżenia korzyści i wyzwań płynących z koegzystencji tej grupy ze
społeczeństwem większościowym.
• Uświadomienie sobie przez uczniów wagi i skali problemów społecznych, z jakimi
spotyka się społeczność romska.
• Wzbudzenie empatii w stosunku do przedstawicieli grupy mniejszościowej.
1/6
Cele operacyjne lekcji 
• Uczeń zna podstawowe grupy Romów zamieszkujące Polskę, potrafi je krótko
scharakteryzować, wskazać podobieństwa i różnice pomiędzy tymi grupami.
• Uczeń potrafi określić (w przybliżeniu) liczebność mniejszości romskiej w Polsce i na
świecie. Uczeń jest świadomy problemów, z jakimi spotykają się Romowie
codziennym życiu.
• Uczeń potrafi objaśnia następujące pojęcia: Szero Rom, Romanipen, skalanie,
Holokaust Romów. (zna jedną z nazw na określenie tego wydarzenia – Porajmos lub
Samudaripen)
• Uczeń zna i rozumie zasady funkcjonowania środowisk o odmiennej kulturze i
obyczajach, a także akceptuje i szanuje odmienności obyczajów romskich.
• Uczeń posiada wiedzę na temat Romów dotyczącą następujących obszarów
tematycznych: rodzina, religia, język, władza, zawód, edukacja.
Metody i formy pracy:
•
Burza mózgów
•
Drama
•
Dyskusja
•
Metaplan
•
Pogadanka
•
Praca indywidualna
•
Praca w grupach
•
Praca z tekstem
•
Wykład
Pomoce dydaktyczne:
• Karta pracy (metaplan)
• Kolorowe karteczki (burza mózgów)
• Materiały audiowizualne ( film pt. „Romowie polscy. Historia”)
• Prezentacja
• Teksty do pracy w grupach (Zal. 1, Zal. 2 )
Uwagi dotyczące realizacji lekcji: potrzebny rzutnik oraz głośniki.
2/6
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Burza mózgów, śnieżna kula:
Nauczyciel rozdaje uczniom po dwie karteczki, w dwóch różnych kolorach. Na jednej
z nich napisane jest słowo "ROM", na drugiej "CYGAN". Następnie prosi uczniów, aby
wypisali na karteczkach skojarzenia związane z tym słowem. W trakcie pracy uczniów
nauczyciel dzieli tablice na dwie części, na jednej zapisuje słowo "ROM" na drugiej
"CYGAN". Następnie uczniowie przytwierdzają swoje karteczki do tablicy. Nauczyciel
podsumowuje ich pracę w formie krótkiego wykładu oraz zachęca uczniów do dyskusji
(5 minut):
• Jakich skojarzeń pojawiło się więcej - pozytywnych czy negatywnych?
• Które ze słów, "Rom" czy "Cygan", wywołało więcej pozytywnych skojarzeń?
Dyskusja podsumowująca. Wyjaśnienie etymologii obydwu terminów przez nauczyciela.
2. Wykład:
Nauczyciel krótko przedstawia obecną sytuację mniejszości romskiej w Polsce.
Odwołuje się także do historii Romów zarówno w Europie, jak i na ziemiach polskich.
Nauczyciel wyjaśnia, kiedy, skąd i dlaczego Romowie przybyli na terytoria Rzeczpospolitej
oraz czym się charakteryzował ich wędrowny styl życia.
2.1. Prezentacja filmu:
Film "Romowie Polscy. Historia" (http://www.youtube.com/watch?v=Lv197E1x0nE rok
produkcji: 2013), w którym aktywni działacze romscy opowiadają o historii swoich
przodków.
Możliwość wprowadzenia tzw. obserwacji ukierunkowanej - uczniowie mają za zadanie, po
obejrzeniu filmu, odpowiedzieć na następujące pytania:
• Jakie stosunki panowały pomiędzy Romami, a lokalną ludnością na przestrzeni
wieków?
• Jak przebiegał proces prześladowania i eksterminacji Romów przed i podczas II wojny
światowej?
• Jak wyglądał proces przymusowego osiedlenia Romów - jakie były jego
konsekwencje dla poszczególnych grup Romów zamieszkujących Polskę?
• Z jakimi problemami borykali się Romowie w okresie przed i po demokratyzacji?
2.2. Prowadzona przez nauczyciela prezentacja obecnego statusu mniejszości romskiej w
Polsce.
Romowie nie posiadają własnego państwa, przez wieki prowadzili koczowniczy tryb
życia. Obecnie poszczególne grupy w różnym stopniu identyfikują się z krajem pobytu.
3/6
Tereny Rzeczpospolitej Polskiej Romowie zamieszkują od początku XV w. Polscy Romowie
są mniejszością etniczną, której status prawny reguluje ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o
mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. 1 Według Narodowego
Spisu Powszechnego z 2011 r. narodowość romską zadeklarowało 17 049 osób z czego 9 899
jako jedyną (podczas spisu w pytaniu dotyczącym narodowości można było zadeklarować
identyfikację z więcej niż jedną wspólnotą narodową lub etniczną). Według szacunków
organizacji romskich liczba ta jest większa i wynosi obecnie ponad 35 000 osób, co stanowi
między 0,03% a 0,08% ogółu populacji. Jedną z cech charakterystycznych społeczności
romskiej jest rozproszenie terytorialne. Obecnie większość Romów zamieszkuje w dużych
ośrodkach miejskich (Warszawa, Poznań, Wrocław, Łódź, Kraków). Sytuacja ta jest
wynikiem ogólnokrajowej akcji przymusowego osiedlenia przeprowadzonej w latach
pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w. Wyjątkiem są Romowie Karpaccy, którzy osiadły
lub półosiadły tryb życia prowadzili już od XVI/XVII w. Większość z nich zamieszkuje
górskie tereny województwa małopolskiego, jednakże społeczności Romów należących to tej
grupy mieszkają także w miastach Górnego i Dolnego Śląska, na Pomorzu Zachodnim oraz w
krakowskiej Nowej Hucie. W tej dzielnicy o przemysłowym rodowodzie osiedlili się na
przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w., gdyż znaleźli tam zatrudnienie w
przemyśle - najczęściej jako robotnicy. Największe skupiska Romów znajdują się w
województwach: małopolskim, dolnośląskim, mazowieckim, śląskim, wielkopolskim i
łódzkim.
3. Praca w grupach:
Nauczyciel rozdaje uczniom krótkie teksty dotyczące współczesnego życia Romów (Zal.1).
Każda z grup ma za zadanie przeanalizować jedno z 7 zagadnień:
•
Grupy Romów i ich podział
•
Władza
•
Rodzina
•
Religia
•
Język
•
Zawód/Profesja
•
Edukacja
Każda z grup ma na przeczytanie krótkiego tekstu 5 min. Następnie uczniowie za
pomocą dramy prezentują na forum klasy treści, z którymi zapoznali się w trakcie pracy w
grupach. Każda z grup wybiera swojego przedstawiciela, który wcielając się w Roma
opowiada, jak w tradycyjnej społeczności romskiej wyglądają poszczególne sfery życia.
Uczniowie prezentujący wyniki pracy w grupach tworzą umowną „Rodzinę Romską”.
(15 min)
1
Źródło: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20050170141 Data dostępu: 09.02.2014 r.
4/6
4. Praca z metaplanem - Problemy mniejszości Romskiej we współczesnej Polsce
(uczniowie pracują w grupach, według wcześniejszego podziału).
Na podstawie własnych doświadczeń oraz przygotowanych fragmentów tekstów (Zal. 2)
uczniowie mają za zadanie w grupach wypełnić tabelę. (Zal. 3) Celem ćwiczenia jest
rozważenie problemów, z jakimi spotyka się mniejszość romska oraz zaproponowanie
możliwych rozwiązań. Podczas tego zadania uczniowie dokonują analizy treści
przedstawionych na zajęciach. Oceniają także wydarzenia i zjawiska dotyczące Romów, które
zostały zaprezentowane przez nauczyciela oraz poszczególne grupy. Odwołują się tym samym
do zdobytych w czasie zajęć doświadczeń i wiedzy. (15 min.)
Plan pracy z metaplanem:
•
Nauczyciel prezentuje zadania dla poszczególnych grup i zapisuje je na tablicy.
•
W zależności od liczby uczniów nauczyciel dzieli klasę na 4-5 osobowe zespoły.
•
Każda z grup otrzymuje od nauczyciela kartę pracy z wydrukowaną tabelą.
•
Uczniowie podczas pracy w grupach analizują obecną sytuację mniejszości
romskiej w Polsce. Wnioski wpisują w Karcie Pracy jako odpowiedzi na pytanie
"Jak jest?". Następnie zastanawiają się, w jaki sposób mogłaby wyglądać sytuacja
mniejszości w "społeczeństwie idealnym" - wnioski zapisują w rubryce "Jak być
powinno?". W dalszej kolejności uczniowie starają się zidentyfikować przyczyny
rozbieżności pomiędzy faktyczną, a idealną sytuacją mniejszości romskiej w
Polsce (wypełniają rubrykę "Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?"). Na
zakończenie uczniowie zastanawiają się, jakie kroki należy podjąć, aby zmienić
obecną sytuację na lepszą. W rubryce "Wnioski" zapisują zaproponowane przez
siebie rozwiązania oraz metody, jakimi można je osiągnąć. W tym ćwiczeniu
ważne jest, żeby we wspólnej pracy uczestniczyli wszyscy członkowie grupy,
ponieważ wszyscy oni powinni podzielać zapisywane wnioski.
•
Dyskusja na forum klasy, podsumowanie pracy w grupach.
5. Podsumowanie zajęć
Nauczyciel podsumowuje całe zajęcia. Zwraca uwagę na rozbieżności pomiędzy
potoczną, stereotypową wiedzą na temat społeczności romskiej, a stanem faktycznym.
Nauczyciel podkreśla korzyści płynące z dążenia do budowania społeczeństwa otwartego,
opartego na zasadach wzajemnej tolerancji i poszanowania odmienności poszczególnych
grup.
5/6
Bibliografia
Publikacje książkowe:
1. Czarniejewska
Izabela, Edukacja wielokulturowa w Polsce w perspektywie
antropologicznej, Poznań 2008
2. Ficowski, Jerzy, Cyganie w Polsce. Dzieje i obyczaje, Warszawa 1989
3. Kowarska, Agnieszka J.,Polska Roma. Tradycja i nowoczesność, Warszawa 2005
4. Krzyżanowski Piotr, Pytlak Grażyna, Bończuk Leszek, Cyganie-Mity i fakty, Gorzów
Wielkopolski 2002.
5. Szymańczak Jolanta, Społeczność Romów w Polsce, Warszawa 2011
6. Weigel, Barbara, Różycka Małgorzata, Romowie 2011. Życie na pograniczu,
Warszawa 2012.
Źródła internetowe:
1. Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej www.fra.europa.eu
2. Helsińska Fundacja Praw Człowieka www.hfhr.pl
3. Senat Rzeczpospolitej Polskiej www.senat.gov.pl
4. Wikipedia Wolna Encyklopedia www.wikipedia.pl/Romowie
5. You Tube www.youtube.com
Dziękujemy także panu Pawłowi Lechowskiemu za udostępnienie jego prywatnych zbiorów.
6/6