D:\Raport o œrodowisku\Ca³oœć\Raport.vp

Transkrypt

2.2. Jeziora
(Beata Grzywna)
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Lublinie
2.2.1. Wstêp
Pojezierze £êczyñsko-W³odawskie zajmuje powierzchniê oko³o 1160 km2 (wed³ug podzia³u fizyczno - geograficznego Cha³ubiñskiej i Wilgata
1954 r. Jeziornoœæ tego terenu w warunkach naturalnych, tj. przed zamian¹ czêœci jezior na zbiorniki
retencyjne, wynosi³a oko³o 2,4%. Na obszarze pojezierza opisano 68 jezior, razem tworz¹cych powierzchniê oko³o 2726,6 ha. Jest to jedyna w Polsce grupa jezior po³o¿ona na ni¿u poza zasiêgiem
ostatniego zlodowacenia. S¹ to g³ównie jeziora
ma³e - tylko 7 przekracza powierzchniê 100 ha
i bardzo zró¿nicowane pod wzglêdem g³êbokoœci
[T. Wilgat i in. “Jeziora £êczyñsko - W³odawskie”
1991].
Badania i ocenê stanu czystoœci jezior przeprowadzono zgodnie z “Wytycznymi monitoringu podstawowego jezior” [Kudelska, Cydzik, Soszka
1994]. Jest to metodyka obowi¹zuj¹ca w Pañstwowym Monitoringu Œrodowiska. Badania jezior wykonywane s¹ w okresie pe³nej cyrkulacji wiosennej
i w szczycie stagnacji letniej. Monitoringiem objête
s¹ wszystkie wiêksze jeziora odgrywaj¹ce istotn¹
rolê w zasobach wodnych kraju, jak równie¿ zbiorniki mniejsze, wa¿ne dla regionu z gospodarczego
punktu widzenia.
2.2.2. Kryteria oceny wód jeziorowych
O ogólnej ocenie jakoœci wód jeziora decyduj¹,
wed³ug tzw. Systemu Oceny Jakoœci Jezior (SOJJ),
wszystkie uwzglêdnione wskaŸniki fizyko-chemiczne i biologiczne. Te z nich, które powa¿nie zagra¿aj¹ zdrowiu u¿ytkowników i biocenozie jeziora,
maj¹ znaczenie weryfikuj¹ce. W odró¿nieniu od
wód p³yn¹cych, o mo¿liwoœciach u¿ytkowania,
ochrony jeziora, oprócz w³aœciwoœci samej wody
decyduj¹ równie¿ jego cechy morfometryczne, hydrograficzne i zagospodarowanie zlewni, a zatem
kategoria podatnoœci na degradacjê. Jest ona integraln¹ czêœci¹ systemu oceny jakoœci wód jeziorowych.
Ocenê jakoœci wód jeziora oraz jego podatnoœci na degradacjê przeprowadzono wg nastêpuj¹cej metodyki:
• otrzymane wartoœci poszczególnych wskaŸników odniesiono do odpowiednich klas czystoœci i kategorii,
• przyjêto nastêpuj¹c¹ punktacjê dla klas i kategorii: I - 1 punkt, II - 2 punkty, III - 3 punkty, poza
klas¹ i kategori¹ - 4 punkty,
114
Jezioro Spólne - Miêdzynarodowy Rezerwat Biosfery „Polesie”
Fot. G .Grzywaczewski
•
•
obliczono œredni¹ arytmetyczn¹ z otrzymanej
punktacji,
otrzymany wynik odniesiono do poni¿ej podanych zakresów:
I klasa/kategoria
£ 1,50 pkt
II klasa/kategoria
£ 2,50 pkt
III klasa/kategoria
£ 3,25 pkt
poza klas¹/kategori¹
> 3,25 pkt
2.2.3. Ocena podatnoœci na degradacjê
Podatnoœæ poszczególnych zbiorników na degradacjê wyznaczono na podstawie cech morfometrycznych, hydrograficznych oraz zlewniowych
i odniesiono do kategorii podatnoœci na degradacjê
okreœlonych w ”Wytycznych monitoringu podstawowego jezior” [Kudelska, Cydzik, Soszka, 1994].
Zgodnie z powy¿szym zosta³y wiêc wziête pod
uwagê nastêpuj¹ce parametry:
• g³êbokoœæ œrednia jeziora obliczana jest jako
iloraz objêtoœci jeziora i powierzchni zwierciad³a wody, wi¹¿e siê œciœle z jakoœci¹ wody
i ma wp³yw na tempo eutrofizacji zbiornika. Korzystna jest du¿a g³êbokoœæ, nie sprzyjaj¹ca
uwalnianiu biogenów z osadów dennych
i wtórnemu zanieczyszczeniu jeziora;
• stosunek objêtoœci jeziora do d³ugoœci linii
brzegowej jego misy okreœla odpornoœæ jeziora na wp³yw zanieczyszczeñ z otaczaj¹cego terenu, uwzglêdniaj¹c d³ugoœæ linii kontaktu jeziora z otaczaj¹cym terenem oraz objêtoœæ
wody, do której dostaj¹ siê zanieczyszczenia;
• stratyfikacja wód wyra¿a udzia³ hypolimnionu
w ca³ej objêtoœci jeziora. W zbiornikach g³êbokich, stratyfikowanych, kr¹¿enie materii jest
mniej intensywne, produktywnoœæ ni¿sza,
a uwalnianie biogenów z osadów dennych
utrudnione;
• stosunek powierzchni dna czynnego (tj. czêœci dna kontaktuj¹cej siê ciep³ymi wodami epilimnionu) do objêtoœci epilimnionu okreœla
mo¿liwoœæ wewnêtrznego wzbogacenia jeziora w biogeny pochodz¹ce z osadów dennych,
CZÊŒÆ II. JAKOŒÆ PODSTAWOWYCH ELEMENTÓW ŒRODOWISKA
•
•
•
a tym samym wtórnego zwiêkszenia produktywnoœci zbiornika;
wymiana wody w roku obrazuje stosunek
odp³ywu z jeziora do jego pojemnoœci w odniesieniu do jednostki czasu. W wiêkszoœci przypadków wskaŸnik ten odzwierciedla obci¹¿enie zbiornika zanieczyszczeniami, dop³ywaj¹cymi ciekami, z obszaru zlewni ca³kowitej;
wspó³czynnik Schindlera jest to iloraz powierzchni zlewni mierzonej ³¹cznie z powierzchni¹ jeziora i objêtoœci jeziora, wyra¿a
stosunek powierzchni przyjmuj¹cej zanieczyszczenia przestrzenne do iloœci wody, w której
ulegaj¹ rozpuszczeniu;
sposób zagospodarowania zlewni bezpoœredniej, czyli obszaru, z którego nastêpuje
bezpoœredni sp³yw wód do jeziora ma znacz¹cy
wp³yw na jakoœæ wód i dominuje nad cechami
morfometryczno-hydrograficznymi. W przypadku gdy zlewnia bezpoœrednia zajêta jest
przez zabudowê miejsk¹, wskaŸnik przyjmuje
wartoœæ poza kategori¹.
5 jezior w ramach monitoringu regionalnego
i 4 w ramach monitoringu lokalnego. Kontynuowano tak¿e coroczne badania jeziora Bia³ego
W³odawskiego (badania w sieci reperowej monitoringu krajowego).
W œwietle wyników tych badañ jakoœæ wód
przedstawia siê nastêpuj¹co:
I klasê czystoœci
posiada jezioro Bia³e
W³odawskie,
II klasê czystoœci osi¹gnê³o 7 jezior (Zag³êbocze, RogóŸno, Bia³e Sosnowickie, £ukie, Miejskie,
£ukcze, Skomielno),
III klasê czystoœci osi¹gnê³y 2 jeziora (Œciegienne, Tomasznie).
Jezior posiadaj¹cych wody pozaklasowe
w omawianym roku nie stwierdzono.
Tabela 2. Ocena stanu czystoœci jezior badanych w 2001 r.
Klasa
czystoœci
2.2.4. Charakterystyka stanu czystoœci badanych
jezior.
W roku 2001 przeprowadzono badania 10 jezior Pojezierza £êczyñsko-W³odawskiego, w tym:
Liczba
jezior
%
Powierzchnia
jezior
%
I
1
10
106,4
13,2
II
7
70
588,5
72,8
III
2
20
113,1
14,0
0
0
0
Poza klas¹ 0
Tabela 1. WskaŸniki i normatywy dla trzech klas czystoœci wód jeziorowych
WskaŸnik
Œrednie nasycenie hypolimnionu tlenem
(j.s.)* %
Tlen rozpuszczony mgO2
/dm3
ChZT m. dwuchromianow¹ mgO2/dm3
BZT5 mgO2/dm3
BZT5 mgO2/dm3
Okres i miejsce poboru próbek
lato
lato - warstwa naddenna
Klasa czystoœci wód jeziorowych
I
³40
II
³20
III
³5
³4
³2
³1
lato - warstwa powierzchniowa
£20
£30
£50
lato - warstwa powierzchniowa
£2
£4
£8
£2
£5
£10
Fosforany mgP/dm3
wiosna w. powierzchniowa
£0,02
£0,04
Fosforany mgP/dm3
£0,02
£0,04
£0,08
Fosfor ca³kowity mgP/dm3 (j.s.)
£0,06
£0,15
£0,60
Fosfor ca³kowity mgP/dm3
wiosna+lato (w. œrednia)
warstwa powierzchniowa
£0,05
£0,1
£0,2
3
£0,08
wiosna - w. powierzchniowa
£0,2
£0,4
£0,8
Azot amonowy mgN/dm3 (j.s.)
£0,2
£1,0
£2,0
Azot ca³kowity mgN/dm3
wiosna i lato (w. œrednia)
£1,0
£1,5
£2,0
Przewodnoœæ elektrolityczna w³aœciwa
µS/cm
wiosna w. powierzchniowa
Chlorofil "a" mg/m3
Sucha masa sestonu mg/dm3
Azot mineralny mgN/dm
£250
£300
£350
£8
£15
£25
£4
£8
£12
Widzialnoœæ kr¹¿ka Secchiego
³4
³2
³1
Miano coli typu ka³owego
wiosna i lato pod powierzchni¹ i nad dnem
(najgorszy wynik)
³1
³0,1
³0,01
* - j.s. dotyczy tylko jezior stratyfikowanych
** - wystêpowanie œniêæ ryb b¹dŸ masowej œmiertelnoœci innych organizmów wodnych wyklucza jezioro poza klasê bez wzglêdu na wielkoœci innych
wskaŸników.
115
Tabela 3. Ocena podatnoœci na degradacjê jezior badanych
w 2001 r.
Kategoria
podatnoœci
Liczba
jezior
%
Powierzchnia
jezior
%
I
1
10
106,4
13,2
II
3
30
172,8
21,4
III
4
40
455,4
56,3
Poza
kategori¹
2
20
73,4
9,1
Klasyfikacja ogólna
10%
20%
70%
I Kl.
II Kl.
III Kl.
Kategoria podatnoœci
na degradacjê
p.z.k.
14,2%
14,7%
21,6%
49,5%
I Kat.
II Kat.
III Kat.
Powierzchnia jezior
Poza kat.
14,2%
14,7%
71,1%
I Kl.
II Kl.
III Kl.
p.z.k.
Rys. 1. Jakoœæ wód jezior przebadanych w 2001 r.
116
Jezioro Bia³e W³odawskie
Jezioro Bia³e W³odawskie jest jednym z najwiêkszych i najg³êbszych jezior po³o¿onych we
wschodniej czêœci Równiny £êczyñsko-W³odawskiej. Le¿y w dorzeczu: Tarasienka - W³odawka Bug - Wis³a. Misa jeziorna ma charakter g³êbokiego koryta o stromych zboczach. U podstawy stoku
podwodnego wystêpuje twarde, p³askie dno.
Dziêki najwy¿szej na ca³ym Pojezierzu £êczyñsko-W³odawskim wartoœciom g³êbokoœci œredniej i pojemnoœci, a tak¿e po³o¿eniu w otulinie Sobiborskiego Parku Krajobrazowego jezioro Bia³e
W³odawskie charakteryzuje siê wyj¹tkow¹ odpornoœci¹ na wp³ywy zewnêtrzne - I kategoria podatnoœci na degradacjê.
Badania jeziora prowadzone podczas stagnacji
letniej wykaza³y wyraŸn¹ stratyfikacjê termiczn¹.
Warstwa epilimnionu by³a dobrze natleniona i równomiernie ogrzana. Stê¿enia ChZT i BZT5 nie przekraczaj¹ce normatywów I klasy czystoœci wskazywa³y na niewielk¹ zasobnoœæ wód jeziora w zwi¹zki
organiczne. WskaŸniki biomasy planktonu odpowiada³y normatywom I klasy czystoœci. Stan sanitarny wody - zadowalaj¹cy, nie wp³ywa na pogorszenie jakoœci wody. W ogólnej ocenie jezioro zakwalifikowano do I klasy czystoœci. Fito- i zooplankton typowy dla wód czystych. Dominuj¹ okrzemki z
rodziny Astroinella i z³otowiciowiec - Dinobrion.
Jezioro badane od 1987 roku corocznie. Od
roku 2000 nast¹pi³a poprawa jakoœci wód jeziora
(z II na I klasê).
Jezioro Zag³êbocze
Jezioro Zag³êbocze po³o¿one jest na zachodnim krañcu Garbu W³odawskiego w gminie Sosnowica, w zlewni rzeki Tyœmienicy. Jest to typowe jezioro pochodzenia krasowego (piaszczyste dno,
lejkowaty kszta³t misy o silnie nachylonych zboczach). Zbiornik jest zaliczany do najg³êbszych jezior Równiny £êczyñsko-W³odawskiej (g³êbokoœæ
max. 23,3 m). Latem podlega stratyfikacji termicznej, wykazuj¹c niekorzystne w³asnoœci tlenowe
w warstwie hypolimnionu. Od g³êbokoœci 8 m wyraŸnie wyczuwalny zapach siarkowodoru.
Wody jeziora zasobne w zwi¹zki organiczne
wyra¿one wartoœciami BZT5 - III klasa. WskaŸniki
eutrofii: chlorofil “a”, azot ogólny i fosfor ogólny
spe³nia³y normy I klasy czystoœci. Podczas badañ
nie stwierdzono wystêpowania silnych zakwitów
glonów, jednak obni¿enie przezroczystoœci wody,
deficyty tlenu w warstwie hypolimnionu i wysoka
zawartoœæ substancji organicznych œwiadcz¹
o okresowym intensywnym rozwoju fitoplanktonu.
Sumaryczna ocena jeziora - II klasa czystoœci niezmienna od kilku lat. Nieliczny zooplankton, fitoplankton zró¿nicowany gatunkowo i iloœciowo,
w obrêbie gatunku niezbyt liczny.
Jezioro Zag³êbocze charakteryzuje siê korzystnym uk³adem cech morfometryczno-hydrograficz-
Stan czystoœci jezior województwa lubelskiego badanych w latach 1995 - 2001
Zielawa
Parczew
n
ry
K
Wyryki
Orchówek
J.LipieniecJ.Œwiête
1998r.
1995r.
J. Glinki
1999r.
W
³
o
d
1995r.-1999r.
2000r.-2001r.
m
ca
ni
ie
Dratów
J.Spólne
1997r.
J.Pereszpa
1997r.
J.Koseniec
1997r.
Osowa
Hañsk
£êczna
1995r.
1995r.
Stulno
G
Macoszyn
2000r.
Wereszczyn
J.Nadrybie
Wola
Uhruska
Bogdanka
Puchaczów
Œwi
J.Brudzieniec
J.Brudno
1995r.
J.P³otycze
Œwierszczów
J.Dratów
Sobibór
BU
1996r.
Ludwin
J. Hañskie
Dubeczno
J. £ukie
1996r.
2001r. J. P³otyczeJ.Karaœne
Piaseczno
J.Krzczeñ
J.£ukcze
Urszulin
1997r. J.Piaseczno
1999r.
1996r.
J.Bikcze
2001r.
1998r.
J.Uœciwierz J.Sumin
2000r.
J.RogóŸno
J.Rotcze
1996r.
1995r.
1999r. J.Wereszczyñskie
1997r.
2000r.
2001r.
Kaniwola
1998r.
1997r.
1996r.
1999r.
J.Czarne
J.Bia³e
1995r.
ia k
m n
e
rz
K
œ
Ty
Krasne
1995r.
W³odawa
1995r.-2001r.
1996r.
1998r.
2000r.
Rok
Klasa badañ
a
z
pr
ie
Lubieñ
Tyœmienica
.W
n
Ka
J. Czarne
Staw Jedlina
Goœcinieckie
J.Bialskie J.Bia³e Sosn.
Staw Hetmañski
1996r.
1998r.
1996r.
2001r.
2000r.
Staw Anielski
J.Kleszczów
Bia³ka
1995r.
J.Czarne Sosn.
1999r.
J.Œciegienne
1996r.
J.MiejskieJ.Gumienek
1996r.
1997r.
Sosnowica
1999r.
2001r.
1996r.
Pieszowola
Ostrów
2000r.
1995r.
J. Skomielno
Wo³oskowola
2001r.
1995r.
Lub.
Stary Brus
J.Czarne U. 2001r.
1997r.
J.G³êbokie
J.Cycowe
J.Tomasznie
1998r.
1995r.
1995r.
1999r.
2001r.
J.Zienkowskie
1998r.
Ko³acze
J.Uœcimowskie
1998r.
1995r.
J.Maœluchowskie
J.Moszne
1999r.
J.D³ugie
1997r. Nowy Orzechów
1995r.
1998r.
1995r.
2000r.
J.Gumienko
2000r.
J.Wytyckie
1995r.
J.Zag³êbocze
Wytyczno
J. £askie
1999r.
J.Krasne
Rozkopaczew
a
ica
ien
Uhnin
a
zn
k
r
-K
w
m
1997r.
1999r.
a
œ
Ty
J.Firlej
I KL.
II KL.
III KL.
Poza klas¹
i
i
sk
Krzywowierzba Horostyta
Firlej
KLASY CZYSTOŒCI
JEZIOR :
¯uków
Kaplonosy
a
c
a
ni
wo
Pi
Kodeniec
Dêbowa K³oda
J.Kunów
Kunów
LEGENDA
Wyhalew
b
at lu artow
wi
z
pr
ie
W
Po
Chmielów
T r
a
a
s
ei n k a
Przew³oka
Piwonia
Cyców
nka
J. G³êbokie
1998r.
Mapa 10. Stan czystoœci jezior województwa lubelskiego badanych w latach 1995 - 2001
J. S³one
Bukowa Wlk.
1997r.
Uhrusk
Tabela 4. Wykaz badanych zbiorników, podstawowe dane morfometryczne (wg Harasimiuk M. i in. [6]) oraz wyniki klasyfikacji na przestrzeni lat 1995 - 2001
Nazwa jeziora
117
Bia³e W³odawskie
Bia³e Sosnowickie
Bikcze
Bialskie
Brudno
Brudzieniec
Cycowe
Czarne Goœcinieckie
Czarne Sosnowickie
Czarne Uœcimowskie
Czarne W³odawskie
D³ugie
Firlej
Glinki
G³êbokie
G³êbokie Cycowskie
Gumienek
Kleszczów
Koseniec
Krasne
Lipieniec
£ukcze
£ukie
Maœluchowskie
Miejskie
Moszne
Pereszpa
Piaseczno
P³otycze
RogóŸno
Rotcze
Skomielno
S³one
Spólne
Œciegienne
Sumin
Œwiête
Tomasznie
Uœcimowskie
Uœciwierz
Wereszczyñskie
Wytyckie
Zag³êbocze
Zienkowskie
Powierzchia (ha)
106,6
136,9
74,0
33,5
40,2
17,8
8,8
11,1
38,9
24,5
22,8
28,7
91,3
40,9
20,3
11,3
8,5
50,0
21,0
74,9
4,1
54,3
136,8
27,0
45,4
17,5
24,3
83,2
16,0
52,3
45,8
52,3
4,6
65,3
24,4
84,6
5,4
85,6
58,4
256,4
3,2
254,2
59,0
6,2
Objêtoœæ
(tys. m3)
14998,0
2018,0
1296,0
2158,0
638,0
267,0
287,0
179,4
1968,0
921,5
704,0
4565,0
1343,0
684,6
438,0
307,0
723,0
273,0
8106,5
123,0
2048,0
2726,0
1224,7
611,5
781,0
9176,7
374,0
4080,0
826,0
750,0
209,0
914,0
757,6
1454,0
194,0
1560,0
1779,0
9167,0
136,0
3511,0
4279,0
204,0
G³êbokoœæ max
(m)
33,6
2,7
3,3
18,2
2,5
2,8
4,1
3,2
15,6
10,3
11,4
1,3
9,6
8,8
7,1
5,7
7,8
2,3
4,2
34,0
7,1
8,9
6,5
9,4
2,2
1,1
6,2
38,8
8,0
25,4
4,3
3,2
8,1
2,3
5,4
6,5
9,6
3,1
4,4
6,6
5,2
3,4
25,0
4,9
1995
Kl.
II
nb.
III
nb
PZK
PZK
nb.
nb.
nb.
nb.
II
II
nb.
nb.
III
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
III
II
nb.
nb.
III
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
III
III
nb.
nb.
III
II
nb.
1996
Kat.
I
nb.
III
nb
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
III
nb.
nb.
III
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
PZK
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
III
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
PZK
III
nb.
nb.
III
II
nb.
Kl.
II
III
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
III
nb.
nb.
III
nb.
nb.
III
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
III
III
nb.
nb.
nb.
II
nb.
nb.
II
nb.
1997
Kat.
I
III
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
PZK
nb.
nb.
III
nb.
nb.
I
nb.
nb.
III
nb.
nb.
nb.
nb.
I
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
III
III
nb.
nb.
nb.
III
nb.
nb.
II
nb.
Kl.
II
nb.
nb.
nb
nb.
nb.
nb.
nb.
III
III
nb.
nb.
III
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
III
nb.
III
III
nb.
III
nb.
nb.
III
nb.
nb.
II
II
nb.
II
III
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
Kat.
I
nb.
nb.
nb
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
III
nb.
III
III
nb.
nb.
nb.
nb.
III
nb.
nb.
II
III
nb.
PZK
III
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
Rok badañ
1998
Kl.
Kat.
II
I
nb.
nb.
nb.
nb.
nb
nb
nb.
nb.
nb.
nb.
PZK
PZK
III
III
nb.
nb.
II
III
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
I
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
III
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
I
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
III
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
PZK
nb.
nb.
II
II
PZK
PZK
1999
Kl.
II
nb.
nb.
nb
nb.
nb.
nb.
nb.
III
nb.
II
nb.
III
PZK
II
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
III
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
III
nb.
nb.
III
nb.
nb.
III
II
nb.
2000
Kat.
I
nb.
nb.
nb
nb.
nb.
nb.
nb.
III
nb.
III
nb.
II
PZK
III
nb.
nb.
III
nb.
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
III
nb.
nb.
III
nb.
nb.
III
II
nb.
Kl.
I
nb.
II
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
III
nb.
nb.
III
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
II
nb.
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
2001
Kat.
I
nb.
III
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
III
nb.
nb.
I
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
I
nb.
nb.
III
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
Kl.
I
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
II
nb.
II
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
II
nb.
nb.
III
nb.
nb.
III
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
Kat.
I
II
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
nb.
II
III
nb.
III
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
III
nb.
nb.
PZK
nb.
nb.
PZK
nb.
nb.
nb.
nb.
II
nb.
no-zlewniowych, co pozwala na osi¹gniêcie II kategorii podatnoœci na degradacjê.
O du¿ej odpornoœci jeziora w znacznym stopniu zadecydowa³y dwa wskaŸniki: wymiana wody
w roku i wspó³czynnik Schindlera.
Jezioro RogóŸno
Jezioro RogóŸno po³o¿one jest w gminie Ludwin, w zlewni rzeki Tyœmienicy.
W przewa¿aj¹cej czêœci jezioro otoczone jest
lasem i s³u¿y g³ównie do celów rybackich (zabudowa rekreacyjna niewielka - 2 oœrodki wypoczynkowe).
Jezioro RogóŸno to zbiornik o niewielkiej powierzchni, g³êboki (g³êbokoœæ max. 25,4 m). W czasie stagnacji letniej ulega stratyfikacji termicznej.
Podczas badañ w 2001 roku stwierdzono gwa³towny spadek tlenu w metalimnionie. Wyczuwalny by³
zapach siarkowodoru nad dnem. Wody jeziora charakteryzowa³y siê stosunkowo wysok¹ koncentracj¹ zwi¹zków fosforu w warstwie naddennej. Stê¿enia substancji organicznych i mineralnych w zakresie I i II klasy czystoœci. Stan sanitarny nie budzi³
zastrze¿eñ i odpowiada³ I klasie czystoœci. Biocenoza jeziora niezbyt bogata pod wzglêdem jakoœciowym i iloœciowym. Nielicznie wystêpowa³y
g³ównie pojedyncze taksony np. wrotek, bruzdnic,
wid³onogów.
Poprzednie badania wód jeziora prowadzone
by³y w 1997 roku. Wówczas zakwalifikowano je do
II klasy czystoœci. W roku 2001 wody RogóŸna ponownie zaliczono do II klasy czystoœci. Pod wzglêdem bakteriologicznym jakoœæ wód odpowiada³a
I klasie.
Wed³ug cech morfometrycznych, hydrograficznych i zlewniowych jezioro zaliczono do zbiorników odpornych na zewnêtrzne wp³ywy - II kategoria podatnoœci na degradacjê. Najkorzystniejsz¹
cech¹, wp³ywaj¹c¹ na zmniejszenie tempa naturalnego starzenia siê zbiornika jest jego œródleœne
po³o¿enie i doœæ du¿a g³êbokoœæ maksymalna.
Jezioro Bia³e Sosnowickie
Jezioro Bia³e Sosnowickie wchodzi w sk³ad
grupy naturalnych zbiorników wodnych Równiny
£êczyñsko-W³odawskiej, okreœlanych mianem
“sosnowickich”. Mimo doœæ znacznej powierzchni
zwierciad³a wody (144,8 ha), jezioro Bia³e Sosnowickie jest jednym z najp³ytszych zbiorników
(g³êbokoœæ max. 2,7 m). Nie posiada zdolnoœci wykszta³cania warstw stratyfikacji termicznej. Charakteryzuje siê wyrównan¹ temperatur¹ wody
w ca³ym profilu pionowym oraz podwy¿szon¹ zawartoœci¹ substancji organicznych i soli mineralnych (ChZT, BZT5 i przewodnoœæ elektrolityczna - III
klasa). ¯yznoœæ wód jeziora umiarkowana. WskaŸniki biogenne odpowiadaj¹ normatywom przyjêtym dla klasy II. W œrodowisku hydrobiologicznym
wystêpuj¹ okrzemki, zielenice, z³otowiciowce. Zo118
oplankton reprezentowa³y nieliczne taksony nale¿¹ce do ró¿nych jednostek systematycznych.
W stosunku do badañ w latach poprzednich stan
czystoœci nie uleg³ zmianie i odpowiada³ II klasie
czystoœci.
Z uwagi na bardzo niekorzystny zespó³ cech
morfometrycznych (bardzo ma³a g³êbokoœæ, brak
stratyfikacji) jezioro Bia³e Sosnowickie zalicza siê
do zbiorników podatnych na degradacjê. Wynik sumarycznej oceny podatnoœci - III kategoria nadaje
mu charakter obiektu o obni¿onych parametrach
odpornoœciowych. Szcz¹tkow¹ odpornoœæ na degradacjê zachowuje ona jeszcze jedynie dziêki
przewadze lasów w strukturze zagospodarowania
zlewni bezpoœredniej i nie przekraczaj¹cej 200%
wymianie wody w roku. Obok niesprzyjaj¹cych
w³aœciwoœci morfometrycznych, na negatywnym
wyniku punktacji koñcowej zawa¿y³a równie¿ du¿a
powierzchnia zlewni ca³kowitej jeziora.
Jezioro £ukie
Jezioro £ukie po³o¿one jest w zachodniej czêœci gminy Urszulin, w dorzeczu: Piwonia Po³udniowa-Tyœmienica-Wieprz-Wis³a. Jest jednym z najbardziej pojemnych i najwiêkszych pod wzglêdem powierzchni
akwenów
Pojezierza
£êczyñsko-W³odawskiego. Nie jest odbiornikiem œcieków ani zbiornikiem wykorzystywanym rekreacyjnie (z uwagi na silne zabagnienie strefy nadbrze¿nej). Œródbagienne po³o¿enie jeziora zapewnia mu
dobr¹ izolacjê przed wp³ywami antropogenicznymi. Dziêki temu ekosystem jeziora £ukie jest uznawany za uk³ad wzglêdnie stabilny ekologicznie.
Jednak, z uwagi na bardzo niekorzystne cechy morfometryczne (ma³a g³êbokoœæ, brak stratyfikacji,
ma³a pojemnoœæ w relacji do rozleg³ej powierzchni
zalewu), charakteryzuje siê ma³¹ odpornoœci¹ na
wp³ywy zewnêtrzne (w ocenie sumarycznej III kategoria podatnoœci na degradacjê). Pozytywn¹ stron¹
charakterystyki odpornoœciowej jeziora £ukie s¹,
niemal nienaganne, cechy hydrograficzno-zlewniowe: niski procent wymiany wody w roku, korzystny
stosunek powierzchni zlewni ca³kowitej do objêtoœci oraz przewaga lasów i bagien w strukturze zagospodarowania zlewni bezpoœredniej.
Zarówno wiosn¹ jak i latem panowa³y tu dobre
warunki tlenowe. P³ytkie, doskonale przeœwietlone
wody jeziora £ukie charakteryzowa³y siê podwy¿szon¹ zawartoœci¹ substancji organicznych (ChZT z
zakresu III klasy) i wysok¹ mineralizacj¹ wód wyra¿on¹ przewodnoœci¹ elektrolityczn¹. Parametry
produktywnoœci pierwotnej - chlorofil “a” i sucha
masa sestonu, które osi¹gnê³y wartoœci z przedzia³u I i II klasy, œwiadczy³y o wyj¹tkowo niskiej dynamice przyrostu biomasy fitoplanktonu w jeziorze.
Sk³ad biocenozy zró¿nicowany pod wzglêdem
jakoœciowym i iloœciowym. Doœæ licznie wyst¹pi³
z³otowiciowiec Dinobrion, a nielicznie zielenice, si-
nice, okrzemki. Zooplankton sk¹py. WskaŸnik sanitarny wody nie stwarza³ koniecznoœci weryfikacji
wyniku oceny ogólnej - I klasa. W wyniku klasyfikacji sumarycznej jezioro £ukie zakwalifikowano do
niezmiennej od 1996 roku II klasy czystoœci.
Jezioro £ukcze
Jezioro £ukcze po³o¿one jest w po³udniowo-zachodniej czêœci Pojezierza £êczyñsko-W³odawskiego, w zlewni rzeki Tyœmienicy. Administracyjnie nale¿y do gminy Ludwin. Jezioro nie ma dop³ywów,
jest zasilane wodami gruntowymi i opadowymi.
Odp³yw wód z jeziora nastêpuje w kierunku Kana³u
Wieprz-Krzna. £ukcze jest p³ytkim, intensywnie wykorzystywanym do celów rekreacyjnych i rybackich
zbiornikiem. Badania jakoœci wód przeprowadzone
w 2001 roku wskazuj¹ na utrzymanie siê jego klasy
czystoœci - II klasa. Zadecydowa³y o tym wartoœci
charakterystyczne wskaŸników z grupy organicznych i mineralnych. S³abej przezroczystoœci wód
towarzyszy³y zjawiska okresowych zakwitów fitoplanktonu, najliczniej reprezentowanego przez:
okrzemki, sinice, z³otowiciowce i zielenice. Zooplankton to nieliczne osobniki z rodziny wrotek,
orzêsek i wioœlarek. Stan sanitarny jeziora nie budzi³ zastrze¿eñ i odpowiada³ I klasie czystoœci.
Zespó³ niekorzystnych cech naturalnych tj. niewielka g³êbokoœæ œrednia, brak stratyfikacji, rolnicze zagospodarowanie zlewni decyduje o podatnoœci na degradacjê - II kategoria podatnoœci.
Jezioro Miejskie
Jezioro Miejskie to niewielki, p³ytki zbiornik
wykorzystywany na potrzeby rekreacyjne. Obrze¿e
jeziora zajmuj¹ podmok³e ³¹ki i nieu¿ytki. Administracyjnie nale¿y do gminy Ostrów Lubelski.
W czasie badañ zarówno wiosennych jak i letnich wody jeziora by³y dobrze natlenione w ca³ym
profilu pionowym. Wyniki badañ bakteriologicznych spe³nia³y normy II klasy czystoœci. Koncentracje substancji z grupy wskaŸników organicznych
odpowiada³y III klasie. O stosunkowo niskim poziomie produktywnoœci pierwotnej œwiadczy³y
doœæ nieznaczne zawartoœci chlorofilu “a” i suchej
masy sestonu (w zakresie II klasy). Wody jeziora
charakteryzowa³y siê ponadto wysokimi stê¿eniami zwi¹zków azotu oraz nisk¹ zawartoœci¹
zwi¹zków fosforu.
Œrodowisko hydrobiologiczne jeziora bardzo
zró¿nicowane. Obok licznych bruzdnic, wrotek, sinic wyst¹pi³y wioœlarki, zielenice, z³otowiciowce
i okrzemki. W ogólnej ocenie zbiornik zaliczono do
II klasy czystoœci.
W porównaniu do poprzednich badañ przeprowadzonych w 1996 roku jakoœæ wody utrzymuje siê
na tym samym poziomie.
Ze wzglêdu na to, ¿e przewa¿aj¹ca czêœæ rozpatrywanych wskaŸników (g³êbokoœæ, brak stratyfikacji, ma³a pojemnoœæ) przyjmuje wartoœci wykra-
czaj¹ce poza normatywy III kategorii, jezioro Miejskie jest zbiornikiem podatnym na wp³ywy antropogeniczne - poza kategori¹ podatnoœci na degradacjê.
Jezioro Skomielno
Jezioro Skomielno le¿y w centralnej czêœci
Równiny £êczyñsko-W³odawskiej, w zlewni rzeki
Tyœmienicy. W naturalnej postaci Skomielno by³o
niewielkim, p³ytkim zbiornikiem. Po obwa³owaniu
w roli zbiornika retencyjnego w³¹czone zosta³o
w system wodny Kana³u Wieprz-Krzna. Nie jest odbiornikiem œcieków i nie jest wykorzystywane do
celów rekreacyjnych. Jedyn¹ uprawian¹ tu form¹
rekreacji jest wêdkarstwo. Jezioro Skomielno wraz
z przylegaj¹cym do niego torfowiskiem jest obiektem cennym przyrodniczo ze wzglêdu na wystêpowanie licznych roœlin rzadkich i chronionych.
Z uwagi na brak kompletu danych morfometrycznych (dane dotycz¹ce jeziora w stanie pierwotnym
nie mog¹ byæ ju¿ dziœ brane pod uwagê) w obliczeniach podatnoœci na degradacjê pos³u¿ono siê
uproszczeniami i wartoœciami przybli¿onymi, na
podstawie których jezioru przyporz¹dkowano III kategoriê odpornoœci na degradacjê.
Letnie badania wykaza³y, ¿e jezioro Skomielno
jest zbiornikiem nie podlegaj¹cym stratyfikacji termicznej. Dziêki niewielkim koncentracjom substancji organicznych i biogennych (w zakresie II klasy) i poprawnemu stanowi sanitarnemu - I klasa, jezioro osi¹gnê³o w sumarycznej ocenie II klasê czystoœci. Wody jeziora charakteryzowa³a du¿a zawartoœæ soli mineralnych, wyra¿ona podwy¿szonymi
wartoœciami przewodnoœci elektrolitycznej w³aœciwej.
Œrodowisko hydrobiologiczne sk³ada siê
z planktonu zwierzêcego, g³ównie wrotek, wioœlarek, korzenionó¿ek, wid³onogów, orzêsek. W fitoplanktonie nielicznie obserwowane Oscillatoria
z³otowiciowce, okrzemki i zielenice. W porównaniu
do badañ w roku 1995 stan czystoœci wód tego
zbiornika nie uleg³ zmianie i odpowiada II klasie
czystoœci.
Jezioro Œciegienne
Jezioro Œciegienne po³o¿one jest w gminie
Uœcimów, w dorzeczu Piwonii Po³udniowej. Jezioro
posiada okresowe po³¹czenie z rzek¹ Piwoni¹ poprzez rowy melioracyjne (w 2001 roku bez
przep³ywu). W bezpoœrednim otoczeniu jeziora nie
ma Ÿróde³ zanieczyszczeñ, ani oœrodków wypoczynkowych. Do jeziora przylegaj¹ podmok³e ³¹ki.
Jezioro Œciegienne to p³ytki, niestratyfikowany
zbiornik posiadaj¹cy wody zasobne w zwi¹zki organiczne i mineralne (ChZT i przewodnoœæ elektrolityczna w zakresie III klasy).
Badania w 2001 roku wykaza³y tak¿e obecnoœæ
wysokich stê¿eñ wskaŸników zawartoœci biomasy,
co wskazywa³o na obfity rozwój planktonu, repre119
Jezioro £ukie
Jezioro £ukcze
1
2
powierzchnia zwierciad³a - 54,3 ha
g³êbokoœæ maksymalna - 8,9 m
g³êbokoœæ œrednia
- 3,6 m
3
objêtoœæ
- 2048,0 tys. m
d³ugoœæ maksymalna
- 1392 m
szerokoœæ maksymalna - 510 m
linia brzegowa ogó³em - 3857 m
(UMCS w Lublinie)
N
1
2
2
2
4
6
5
3
2
N
45
N
2
4
6
8
6
2
2
- 1,3 m
3
objêtoœæ
- 2018,0 tys. m
- 1920 m
(UMCS w Lublinie)
- 1,8 m
3
objêtoœæ
- 2726,0 tys. m
- 2234 m
(UMCS w Lublinie)
N
Jezioro RogóŸno
Jezioro Bia³e W³odawskie
1
2
3
2
6
5
10
15
20
30
N
Jezioro Skomielno
10
14
18
22
N
25
- 14,1 m
3
objêtoœæ
- 14988,0 tys. m
- 1616 m
(UMCS w Lublinie)
Jezioro
Zag³êbocze
2
6
10
14
18
20
powierzchnia wysp
- 18,0 ha
- 1,3 m
objêtoœæ
- 750,0 tys. m3
(OBiKŒ/ WIOŒ)
- 7,2 m
3
objêtoœæ
- 4080,0 tys. m
- 938 m
linia brzegowa ogó³em - 2 757 m
(UMCS w Lublinie)
Jezioro Œciegienne
1
2
3
Jezioro Miejskie
1
N
4
5
2
N
N
- 7,3 m
objêtoœæ
- 4279,0 tys. m3
- 942 m
linia brzegowa ogó³em - 2 873 m
(UMCS Lublin)
- 2,7 m
objêtoœæ
- 757,6 tys. m3
- 702 m
(UMCS w Lublinie)
- 1,3 m
3
objêtoœæ
- 611,5 tys. m
- 961 m
(UMCS w Lublinie)
Rys. 2. Plany batymetryczne jezior: Bia³e Sosnowickie, £ukie, £ukcze, Bia³e W³odawskie, RogóŸno, Skomielno, Zag³êbocze,
Œciegienne, Miejskie.
120
zentowanego przez wrotki, wioœlarki, wid³onogi
i zielenice. WskaŸnik bakteriologiczny wyra¿ony
mianem coli odpowiada³ I klasie czystoœci.
W zwi¹zku z tym, ¿e wiêkszoœæ wskaŸników przyjmowa³a wartoœci odpowiadaj¹ce III klasie, jezioro
Œciegienne w 2001 roku zakwalifikowano do ogólnej III klasy czystoœci.
Na podstawie wskaŸników morfometrycznych
i zlewniowych stwierdzono, ¿e zbiornik jest pozbawiony odpornoœci na czynniki degraduj¹ce - poza
kategori¹ odpornoœci na degradacjê.
Jezioro Tomasznie
Jezioro Tomasznie po³o¿one jest nieca³e 2 km
na po³udnie od jeziora Skomielno i wchodzi w sk³ad
tej samej jednostki podzia³u administracyjnego
i dorzecza Piwonii Po³udniowej. Zbiornik jest jednym z 6 naturalnych akwenów wodnych Pojezierza
£êczyñsko-W³odawskiego zamienionych na zbiornik retencyjny. S³u¿y wy³¹cznie jako rezerwuar
wody dla stawów hodowlanych oraz celów rybackich.
Z uwagi na brak kompletu danych morfometrycznych do obliczeñ kategorii podatnoœci na degradacjê, podobnie jak w przypadku jeziora Skomielno, pos³u¿ono siê uproszczeniami i wartoœciami przybli¿onymi. Kilkukrotna wymiana wody
w roku, przez odbiór du¿ych objêtoœci ¿yznych wód
z Kana³u Wieprz-Krzna, sprzyja szybkiej eutrofizacji.
Z uwagi na bardzo ma³¹ g³êbokoœæ (g³êbokoœæ
Tabela 5. Wyniki oznaczeñ pierwiastków i WWA w osadach jezior przebadanych w 2001 r. (wg badañ Pañstwowego Instytutu
Geologicznego)
Pierwiastek
Jezioro Bia³e
W³odawskie
Jezioro £ukcze
Jezioro £ukie
Jezioro Miejskie
Metale ciê¿kie, alkaliczne, zawartoœæ wêgla organicznego
Ag[ppm]
<0,5
<0,5
<0,5
<0,5
As[ppm]
9
5
7
5
6
Ba[ppm]
54
62
57
132
62
Cd [ppm]
1,8
0,6
0,6
Co [ppm]
2
1
2
<1
3
Cr [ppm]
11
6
11
4
11
Cu [ppm]
12
10
9
8
13
0,113
0,059
Hg [ppm]
Mn [ppm]
0,132
165
0,07
294
266
0,9
0,9
1,2
0,147
331
394
11
Ni [ppm]
9
6
7
5
Pb [ppm]
61
24
40
21
51
Sr [ppm]
39
637
32
618
34
V [ppm]
14
11
15
5
13
Zn [ppm]
136
54
66
66
108
Fe [%]
0,76
1,49
2,11
1,00
0,95
Ca [%]
1,98
14,44
1,15
17,73
0,78
Mg [%]
0,11
0,15
0,08
0,17
0,11
S[%]
0,566
0,391
1,003
0,334
0,856
P[%]
TOC[%]
0,081
14,5
0,113
12,4
0,078
19,8
0,075
0,084
12,5
21,3
nb
Wielopierœcieniowe wêglowodory aromatyczne
Fluoren
0,038
nb
nb
nb
Fenantren
0,251
nb
nb
nb
nb
Antracen
0,033
nb
nb
nb
nb
Fluoranten
0,558
nb
nb
nb
nb
Piren
0,402
nb
nb
nb
nb
Benzo[a]antracen
0,182
nb
nb
nb
nb
Chryzen
0,358
nb
nb
nb
nb
Benzo[b]fluoranten
0,357
nb
nb
nb
nb
Benzo[k]fluoranten
0,170
nb
nb
nb
nb
Benzo[e]piren
0,279
nb
nb
nb
nb
Benzo[a]piren
0,285
nb
nb
nb
nb
Perylen
0,105
nb
nb
nb
nb
Indeno[1,2,3-cd]piren
0,385
nb
nb
nb
nb
Dibenzo[ah]antracen
0,056
nb
nb
nb
nb
Benzo[ghi]perylen
0,342
nb
nb
nb
nb
121
Tabela 6. Wyniki oznaczeñ pierwiastków w osadach jezior przebadanych w 2001 r. (wg badañ Pañstwowego Instytutu Geologicznego)
Pierwiastek
Jezioro RogóŸno
Jezioro Œciegienne
Jezioro Skomielno
Jezioro Tomasznie
Jezioro Zag³êbocze
Metale ciê¿kie, alkaliczne, zawartoœæ wêgla organicznego
Ag[ppm]
<0,5
<0,5
<0,5
<0,5
As[ppm]
9
3
3
3
<0,5
3
Ba[ppm]
71
86
67
46
48
<5
<0,5
<0,5
Cd [ppm]
4,5
Co [ppm]
4
4
<1
1
3
Cr [ppm]
7
11
3
6
9
Cu [ppm]
11
11
7
8
10
0,043
0,044
Hg [ppm]
0,095
0,075
130
298
1,2
0,111
Mn [ppm]
705
740
274
Ni [ppm]
10
10
3
8
8
Pb [ppm]
35
15
15
12
45
Sr [ppm]
56
60
1290
802
31
V [ppm]
9
14
6
10
10
Zn [ppm]
68
46
26
29
98
Fe [%]
3,64
4,86
0,22
1,33
1,11
Ca [%]
2,93
1,10
26,46
17,73
0,63
Mg [%]
0,10
0,10
0,30
0,15
0,08
S[%]
0,599
0,272
0,351
0,421
0,418
P[%]
0,175
0,296
0,038
0,081
6,97
9,31
7,13
TOC[%]
21,4
œrednia 1,8 m) jezioro Tomasznie jest zbiornikiem
polimiktycznym i nie posiada zdolnoœci wykszta³cania warstw termicznych. W ocenie podatnoœci na
degradacjê osi¹gnê³o III kategoriê podatnoœci.
Przeprowadzone w 2001 roku badania wykaza³y, ¿e wody zbiornika charakteryzowa³y siê du¿¹
zasobnoœci¹ w substancje organiczne. Koncentracje zwi¹zków mineralnych i biogennych przyjmowa³y wartoœci z zakresu III klasy czystoœci. Biocenoza jeziora zró¿nicowana, z wyraŸn¹ przewag¹ fitoplanktonu z rodziny okrzemek, zielenic. Zooplankton reprezentowa³y pojedyncze taksony wrotek. Stan sanitarny jeziora poprawny - I klasa.
W ostatecznej ocenie jezioro zakwalifikowano do
III klasy czystoœci.
W porównaniu do badañ przeprowadzonych
w 1995 roku stan czystoœci wody zbiornika nie
zmieni³ siê.
2.2.5. Podsumowanie
Jeziora nale¿¹ do najmniej trwa³ych elementów
krajobrazu przyrodniczego i podlegaj¹ szybkim
przemianom fizykochemicznym i biologicznym.
Przemiany te s¹ zjawiskiem naturalnym, jednak obserwowany obecnie wzrost tempa tego procesu
ma pod³o¿e antropogeniczne. Du¿ym zmianom
ulegaj¹ jeziora przekszta³cone w zbiorniki retencyjne systemu melioracyjnego Kana³u Wieprz-Krzna.
Obwa³owane, gromadz¹ ¿yzne wody pochodz¹ce
ze zlewni Wieprza. Jeziora województwa lubelskie122
0,071
12,8
go nie s¹ bezpoœrednimi odbiornikami œcieków. Jakoœæ ich wód wynika g³ównie z warunków naturalnych, zanieczyszczeñ przestrzennych z terenu
zlewni oraz intensywnego wykorzystywania rekreacyjnego.
W roku 2001 przebadano 10 jezior Pojezierza
£êczyñsko-W³odawskiego. Dla jeziora Bia³ego
W³odawskiego by³ to kolejny rok badañ, dla innych
zbiorników by³y to badania powtórne wykonane po
3 - 5 latach.
Wykaza³y one, ¿e jedno jezioro Bia³e W³odawskie osi¹gnê³o I klasê czystoœci. Jest to zbiornik,
który pomimo intensywnej presji turystyczno-rekreacyjnej zachowuje swój ekosystem w stanie
równowagi. Nale¿y s¹dziæ, i¿ obserwowana od
2000 roku poprawa czystoœci wód jeziora Bia³ego
jest wynikiem uporz¹dkowania gospodarki œciekowej nad jeziorem.
Stan czystoœci pozosta³ych jezior nie uleg³ zmianie w porównaniu do poprzednich badañ. Ze wzglêdu na zespó³ niekorzystnych cech morfometryczno-hydrograficzno-zlewniowych 2 jeziora pozbawione s¹ odpornoœci na czynniki zewnêtrzne, 4 posiada
III kategoriê podatnoœci na degradacjê. S¹ to jeziora o
ma³ej g³êbokoœci, nie wykazuj¹ce zdolnoœci termicznego uwarstwienia w okresie letnim i o niskim stosunku objêtoœci do d³ugoœci linii brzegowej.
Ostatnie lata to okres szczególnego nasilenia eutrofizacji, dlatego te¿ jezior o najwy¿szych walorach
u¿ytkowych jest coraz mniej. Wiêkszoœæ zbiorników
posiada wody II i III klasy czystoœci. Najmniejszym
zmianom ulegaj¹ jeziora o du¿ej powierzchni, g³êbo-
kie, pojemne podlegaj¹ce zwi¹zanym z porami roku
zjawiskom stratyfikacji termicznej.
2.2.6. Internetowy atlas jezior £êczyñsko W³odawskich
(Tomasz Furtak, Wojciech Sobolewski, Marek Turczyñski)
Instytut Nauk o Ziemi, UMCS, Lublin
http://atlas.umcs.lublin.pl/jeziora
System informacji geograficznej dla obszaru
Pojezierza £êczyñsko-W³odawskiego powsta³ podczas opracowywania monografii przyrodniczej “Jeziora £êczyñsko-W³odawskie” (1998). By³ on tworzony w oparciu o oprogramowanie ARC/INFO i ArcView GIS. Zgromadzone w postaci numerycznej
materia³y pos³u¿y³y jako podstawa opracowania
“Internetowego atlasu jezior ³êczyñsko-w³odawskich”. Do prezentacji danych wykorzystano serwer WWW Apache z rozszerzeniem MapServer.
Oprogramowanie to umo¿liwia publikacjê map interaktywnych i powi¹zanych z nimi informacji opisowych. Prezentowany system geoinformatyczny
jest pierwszym tego typu serwisem internetowym
w Polsce i jednym z nielicznych na œwiecie.
Podstawowymi Ÿród³ami danych u¿ytymi
w opracowaniu by³y mapy topograficzne, zdjêcia
lotnicze, plany batymetryczne przedstawione przez
Wilgata (1954) oraz dokumentacja fotograficzna.
Wykorzystano tak¿e dane w postaci Numerycznej
Mapy Bazowej 1:100 000 dla potrzeb ochrony œrodowiska oraz bazy danych “Jeziora” (IOŒ). Wybrane
elementy Numerycznej Mapy Bazowej (lasy, ³¹ki
i pastwiska, sieæ rzeczna oraz zabudowa) stanowi¹
t³o dla prezentacji zlewni bezpoœrednich jezior.
Zlewnie te oraz wydzielenia opisuj¹ce formy u¿ytkowania ziemi w ich obrêbie okreœlono na podstawie map topograficznych 1:10 000. Wyznaczone
zosta³y nastêpuj¹ce elementy: lasy, grunty orne,
³¹ki i pastwiska, bagna, sady i ogrody, zakrzaczenia
i zadrzewienia, zabudowa, tereny rekreacyjne, drogi utwardzone, stawy, wyrobiska i inne (nie
mieszcz¹ce siê w tej klasyfikacji). Zastosowanie
narzêdzi analitycznych GIS pozwoli³o ustaliæ lub
uaktualniæ wybrane wskaŸniki opisuj¹ce jeziora
oraz ich zlewnie (Furtak i in., 1998). Baza danych
“Jeziora” udostêpniona przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Œrodowiska w Lublinie zawiera informacje dotycz¹ce m.in. lokalizacji jezior, ich morfometrii, roœlinnoœci, u¿ytkowania, form ochrony, Ÿróde³ zanieczyszczeñ, warunków termiczno tlenowych oraz parametrów jakoœciowych wody. Dane
te pos³u¿¹ do rozbudowy informacji opisowych
prezentowanych w “Internetowym atlasie jezior
³êczyñsko - w³odawskich”.
Aktualnie opracowywane s¹ numeryczne plany
batymetryczne oraz trójwymiarowe modele mis jeziornych. Opisy poszczególnych jezior uzupe³nione
s¹ dokumentacj¹ fotograficzn¹ autorstwa:
1. Jeziora ³êczyñsko - w³odawskie, Monografia
przyrodnicza, 1998, Harasimiuk M., Michalczyk
Z., Turczyñski M. (red.), UMCS, Biblioteka Monitoringu Œrodowiska, Lublin
2. Furtak T., Sobolewski W., Turczyñski M., Charakterystyka zlewni jezior [w:] Jeziora ³êczyñsko-w³odawskie, Monografia przyrodnicza,
Harasimiuk M., Michalczyk Z., Turczyñski M.
(red.), UMCS, Biblioteka Monitoringu Œrodowiska, Lublin, s. 73 - 93
3. Wilgat T., 1954, Jeziora ³êczyñsko - w³odawskie.
Annales UMCS, sec. B,8,37-122, s. 37 - 122.
Objaœnienia symboli i terminów
Symbole:
J.s.
- jezioro stratyfikowane
J.n.s. - jezioro niestratyfikowane
WWA - wielopierœcieniowe wêglowodory aromatyczne
BZT5 - biochemiczne zapotrzebowanie tlenu
ChZT - chemiczne zapotrzebowanie tlenu
Terminy:
Biogeny
Eutrofizacja
Fitoplankton
Zooplankton
Miano coli
Stratyfikacja
- zwi¹zki chemiczne powoduj¹ce
eutrofizacjê wód
- proces gromadzenia siê materii
organicznej w jeziorach lub ogólnie w œrodowisku w tempie przekraczaj¹cym jej zasymilowanie
- roœlinna czêœæ planktonu, na
któr¹ sk³adaj¹ siê mikroskopijne
samo¿ywne roœliny toni wodnej
- plankton o sk³adzie wy³¹cznie
zwierzêcym
- najmniejsza objêtoœæ wody, wyra¿ona w cm3, w której stwierdzono
obecnoœæ bakterii grupy coli
- termiczne uwarstwienie wód
Literatura
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
PAN, 1991 - Studia Oœrodka Dokumentacji Fizjograficznej,
PAN Oddzia³ w Krakowie
PIOŒ, 1997 - Ochrona i stan œrodowiska w województwie
che³mskim. Informator 1995-1996, BMŒ, Che³m
IOŒ, 2000 - Stan czystoœci rzek, jezior i Ba³tyku, BMŒ, Warszawa
PIOŒ, 1997 - Wytyczne oceny jezior, BMŒ, Warszawa
IOŒ, 2000 - Raport o stanie œrodowiska województwa lubelskiego w 2000 roku, BMŒ, Lublin 2001
Harasimiuk M., Michalczyk Z., Turczyñski M., 1998 - Jeziora £êczyñsko-W³odawskie, Monografia przyrodnicza,
UMCS, BMŒ Lublin
Michalczyk Z., Wilgat T., 1998 - Stosunki wodne Lubelszczyzny, UMCS, Lublin
IOŒ, 2000 - Podstawowe problemy œrodowiska w Polsce,
Warszawa 2000
123

D:\Raport o œrodowisku\Ca³oœć\Raport.vp

Transkrypt

Podobne dokumenty

Jezioro Zbąszyńskie

Zaborski Park Krajobrazowy

46 szwecja - Rusken Smaland.cdr - Wyprawy wędkarskie wyjazdy

Jezioro Pecnik Duży - Drawieński Park Narodowy

Drukuj / PDF - Jot