autyzm

AUTYZM – JAK TO
ROZGRYŚĆ?
JOANNA MILLER – NAUCZYCIEL WSPOMAGAJĄCY W SZKOLE PODSTAWOWEJ
AUTYZM-CHARAKTERYSTYKA
Jedno z najcięższych zaburzeń rozwojowych.
Podłoże neurobiologiczne, o niejasnej etiologii.
Diagnozowany na podstawie obecności pewnych zachowań i braku innych
zachowań.
Występuje częściej u chłopców niż u dziewczynek w relacji 4/1
( u około 5-20 dzieci na 10.000 urodzin)
Szacuje się, że ok. 70-80% dzieci z autyzmem jest upośledzonych umysłowo.
ETIOLOGIA AUTYZMU
(WG J.KOMENDER,G.JAGIELSKA,A.BRYŃSKA,2012)
Czynniki genetyczne
Zaburzenia metaboliczne
Czynniki z zakresu ciąży i porodu
Szczepienia i infekcje przewodu
pokarmowego
Zmiany neuroanatomiczne i czynnościowe
mózgu
Czynniki neurologiczne
AUTYZM-ZRÓŻNICOWANE PRZYPADKI POD WZGLĘDEM
FUNKCJONOWANIA
(WG J.KOMENDER,G.JAGIELSKA,
A.BRYŃSKA)
Osoby mutystyczne (nieposługujące się mową)
Osoby z ciężkim upośledzeniem umysłowym
Osoby autoagresywne
Osoby agresywne
Dobrze funkcjonujące osoby z inteligencją w granicach normy
Wysokofunkcjonujące osoby z ponadprzeciętnym Ilorazem Inteligencji
z zaburzeniami w zakresie umiejętności społecznych,komunikacji
słownej i bezsłownej oraz wycinkowymi, stereotypowymi
zachowaniami
AUTYZM-OSIOWE OBJAWY
Triada nieprawidłowości wg.Lorny Wing
Poważne zaburzenia w zachowaniach społecznych
Poważne zaburzenia w rozwoju komunikacji
Sztywny i ograniczony repertuar zachowań, rutyny
CZR KLASYFKACJA WG ICD 10
F84.1 Autyzm dziecięcy
 F84.2 Autyzm atypowy
 F84.3 Zespól Retta
 F84.4 Inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne,
zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącym
upośledzeniem umysłowym i ruchami stereotypowymi
 F84.5 Zespół Aspergera
 F84.8 Inne całościowe zaburzenia rozwojowe
 F84.9 Całościowe zaburzenia rozwojowe, nieokreślone

AUTYZM DZIECIĘCY F.84.1
A. Nieprawidłowy lub upośledzony rozwój wyraźnie widoczny
przed 3 rokiem życia, w co najmniej jednym z następujących
obszarów:
1) rozumienie i ekspresja językowa używane w społecznym
porozumiewaniu się,
2) rozwój wybiórczego przywiązania społecznego lub wzajemnych
kontaktów społecznych,
3) funkcjonalna lub symboliczna zabawa.
AUTYZM DZIECIĘCY F.84.1 CD.
B. W sumie co najmniej sześć objawów spośród wymienionych w punktach (1), (2) i (3),
przy czym co najmniej dwa z nich z punktu (1) i po co najmniej jednym z punktów (2) i (3):
1) Jakościowe nieprawidłowości wzajemnych interakcji społecznych przejawiane co najmniej w dwóch z
następujących obszarów:
a) niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy, postaw ciała i gestów do
odpowiedniego regulowania interakcji społecznych,
b) niedostateczny (odpowiednio do wieku umysłowego i mimo licznych okazji) rozwój związków
rówieśniczych obejmujących wzajemnie podzielane zainteresowania, czynności i emocje,
c) brak odwzajemniania społeczno-emocjonalnego, przejawiający się upośledzeniem lub odmienności
reagowania na emocje innych osób, albo brak modulacji zachowania odpowiedniej do społecznego
kontekstu, albo słaba integracja zachowań społecznych, emocjonalnych i komunikacyjnych,
d) brak spontanicznej potrzeby dzielenia się z innymi osobami radości, zainteresowań lub osiągnięć (np.
brak pokazywania, przynoszenia lub podkreślania wobec innych osób przedmiotów swego
indywidualnego zainteresowania).
AUTYZM DZIECIĘCY F.84.1 CD
2. Jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się przejawiane, co najmniej w
jednym z następujących obszarów:
a. opóźnienie lub zupełny brak rozwoju mówionego języka, które nie wiąże się z
próbą kompensowania za pomocą gestów lub mimiki jako alternatywnego sposobu
porozumiewania się (często poprzedzane przez brak komunikatywnego
gaworzenia),
b. względny niedostatek inicjatywy i wytrwałości w podejmowaniu wymiany
konwersacyjnej (na jakimkolwiek występującym poziomie umiejętności
językowych), w której zachodzą zwrotne reakcje na komunikaty innej osoby,
c. stereotypowe i powtarzające się, idiosynkratyczne wykorzystanie słów i wyrażeń,
d. brak spontanicznej różnorodności zabawy w udawanie ("na niby") lub zabawy
naśladującej role społeczne.
AUTYZM DZIECIĘCY F.84.1
CD
3. Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i
aktywności przejawiane w co najmniej jednym z następujących obszarów:
a. pochłonięcie jednym lub liczniejszymi stereotypowymi zainteresowaniami o nieprawidłowej
treści i zogniskowaniu, albo jednym lub więcej zainteresowaniami nieprawidłowymi z powodu
swej intensywności i ograniczenia, choć nie z powodu treści i zogniskowania,
b. wyraziście kompulsywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych czynności
rutynowych i zrytualizowanych,
c. stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe, obejmujące
albo stukanie lub kręcenie palcami, albo złożone ruchy całego ciała,
d. koncentracja na cząstkowych lub niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów,
służących do zabawy (jak: ich zapach, odczucie powierzchni lub powodowanego hałasu lub
wibracji).
AUTYZM DZIECIĘCY F.84.1
CD
C. Obrazu klinicznego nie można wyjaśnić innymi odmianami
całościowymi
zaburzeń
rozwojowych,
specyficznymi
rozwojowymi zaburzeniami rozumienia języka (F80.2) z
wtórnymi
trudnościami
społeczno-emocjonalnymi,
reaktywnymi zaburzeniami przywiązania ani zaburzeniem
selektywności przywiązania, upośledzeniem umysłowym (F7072) z pewnymi cechami zaburzeń emocji i zachowania,
schizofrenii (F20) o niezwykle wczesnym początku, ani
zespołem Retta (F84.2)
Przykłady nietypowych zachowań dzieci autystycznych
TRIADA ZACHOWAŃ
Objawy autyzmu często widoczne są już u małych dzieci,
ale stają się coraz bardziej wyraźne wraz z wiekiem
dziecka. Najczęściej są one związane z mową, kontaktami
z dorosłymi i z rówieśnikami i brakiem elastyczności w
zachowaniu. Taki podział objawów autyzmu na 3
główne obszary: komunikacja, interakcje społeczne,
sztywność w zachowaniu, zainteresowaniach i wzorcach
aktywności, nazywany jest triadą autystyczną lub
triadą zaburzeń autystycznych.
Objawy związane z interakcjami społecznymi
Dziecko wydaje się być niezainteresowane ludźmi lub
nieświadome ich obecności. Nie potrafi inicjować
kontaktu, bawić się wspólnie, zdobywać przyjaciół. Nie
lubi być dotykane, trzymane na rękach lub przytulane.
Nie wchodzi w role w zabawie np. zabawa w lekarza, nie
angażuje się w zabawy w grupie, nie naśladuje, nie
używa zabawek w kreatywny sposób. Ma trudności w
rozumieniu uczuć lub mówieniu o uczuciach. Wydaje się
nie słyszeć kiedy inni zwracają się do niego. Nie dzieli się
osiągnięciami lub zainteresowaniami np. zabawkami,
rysunkami.
Objawy związane z komunikacją
A) Niewerbalną
Dziecko unika kontaktu wzrokowego. Używa mimiki twarzy niedostosowanej do
wypowiedzi. Ma trudności z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów
rozmówcy. Wykonuje nieliczne gestów w celach komunikacyjnych np.
wskazywanie lodówki w celu otrzymania ulubionego przysmaku. Nieprawidłowa
postawa, niezręczność ruchowa, ekscentryczny sposób poruszania się np.
chodzenie jedynie na palcach
B) Werbalną (mowa)
Mówienie nietypowym tonem głosu lub nietypowy rytm mowy np. wymawianie
każdego zdania jak pytania. Uporczywe powtarzanie tych samych słów lub zdań.
W odpowiedzi na pytanie, powtarza pytanie, zamiast udzielenia odpowiedzi- tzw.
echolalia. Mówienie o sobie w 3 osobie tj. Maciek chce jabłko – zamiast: ja chcę
jabłko. Agramatyzmy- nieuwzględnianie w mowie form, odmiany wyrazów,
wypowiadanie wyrazów w niepoprawnej formie gramatycznej. Wypowiedzi
sprawiają wrażenie nieadekwatnych. Dziecko ma trudność w komunikowaniu
potrzeb lub pragnień. Bierze wypowiedzi zbyt dosłownie – nie rozumie poczucia
humoru, ironii, metafor
Objawy związane z brakiem elastyczności
Dziecko przestrzega ścisłej rutyny np. nalega na codzienne chodzenie
dokładnie tą samą drogą do szkoły. Ma trudności z adaptacją do
jakichkolwiek zmian w planie lub w środowisku np. panikuje i
płacze kiedy przestawimy meble lub kiedy ma pójść do szkoły o
innej godzinie niż zwykle. Nietypowe przywiązanie do zabawek lub
obiektów tj. klucze, włączniki światła, nitki. Obsesyjne układanie
przedmiotów w określonym porządku. Zainteresowanie wąską
dziedziną wiedzy, często związaną z cyframi i symbolami np.
zapamiętywanie i recytowanie rozkładu jazdy tramwaju. Spędza
duża czasu na układaniu zabawek w specyficzny sposób,
obserwowaniu poruszających się przedmiotów np. wentylator,
pralka; lub koncentruje się na specyficznej części przedmiotu np.
kółko od auta. Wielokrotnie powtarza ruchy takie jak trzepotanie
rękoma na wysokości oczu, kręcenie się wokół własnej osi – są to
tzw. stereotypie ruchowe lub autostymulacje.
OBRONNOŚĆ DOTYKOWA






niechęć do mycia i czesania włosów,
kłopoty ze ssaniem a później z gryzieniem i żuciem,
unikanie kontaktu z podłogą,
unikanie lepkich i ziarnistych materiałów (piasek, klej) lub miękkich
i puszystych (maskotki),
nie toleruje ubrań z szorstkich dzianin, rzeczy obcisłych oraz metek
ubraniowych
nadwrażliwość dotykowa jest najbardziej widoczna w obrębie twarzy,
ust, szyi i na podeszwach stóp
NIEPEWNOŚĆ GRAWITACYJNA




bardzo duży strach przed upadkiem, wysokością
nie lubi obracać się kręcić, bo czuje , że straci równowagę,
może dłużej niż inne dzieci uczyć się wchodzenia i schodzenia po
schodach,
nie lubi bawić się na placu zabaw, gdzie są drabinki, huśtawki,
INNE NIETYPOWE ZACHOWANIA


zachowania autostymulujące,
agresja, autoagresja, napady złości,
AUTYZM-WCZESNE OZNAKI
Autyzm i jego wczesne oznaki należy
wykryć jak najszybciej, tak aby móc
zaoferować dziecku fachową pomoc
AUTYZM-WCZESNE OZNAKI
Brak reakcji na własne imię (ok.8-10 mies.)
Brak wskazywania 1. rok życia
Brak empatycznego reagowania 20. miesiąc życia
Ignorowanie ludzi 2. rok życia
Nieinteresowanie się dziećmi 2. rok życia
Preferowanie samotności 2. rok życia
Ubogi repertuar zachowań w toku interakcji 1./2. rok życia
Niewyciąganie rąk do ludzi 1./2. rok życia
Nieuśmiechanie się w sytuacjach społecznych 2. rok życia
Brak kontaktu wzrokowego 1./2. rok życia
Brak adekwatnej mimiki (wyrażanie emocji) 1./2. rok życia
AUTYZM-WCZESNE OZNAKI CD
Brak właściwej gestykulacji i wyrażania emocji za pomocą postawy 2 rok
życia
Nietypowe pozy 2. rok życia
Brak naśladowania 20. miesiąc życia
Pasywność, bierność 2. rok życia
Hypotonia 2. rok życia
Rozproszona uwaga 2. rok życia
Nieposzukiwanie kontaktu z innymi osobami w celu dzielenia się z nimi
swoimi emocjami (np. radością) 2. rok życia
Nieposzukiwanie pocieszenia i nieoferowanie go 3. rok życia
Niezdolność do ukierunkowania uwagi innych osób 2./3. rok życia
ZABURZENIA
WIDOCZNE W ZACHOWANIU
MAŁYCH DZIECI Z AUTYZMEM
1. Interakcje społeczne
Ograniczone zdolności naśladowania
Brak kontaktu wzrokowego lub ograniczony kontakt wzrokowy
Ignorowanie innych osób lub słabe reagowanie na ich obecność
Brak zainteresowania zabawą społeczną
Preferowanie samotności
Małe zainteresowanie kontaktem fizycznym z inną osobą
Nieuśmiechanie się w sytuacjach społecznych
Zubożona mimika
ZABURZENIA
WIDOCZNE W ZACHOWANIU MAŁYCH DZIECI
Z AUTYZMEM
2.
-
CD
Komunikacja
Opóźniony lub brak rozwoju mowy
Rzadkie wykorzystywanie gestykulacji do komunikowania
się
Nietworzenie wspólnego pola uwagi
Niezwracanie uwagi innej osoby na swoją aktywność
lub nieudolne próby zwrócenia uwagi
ZABURZENIA
Z AUTYZMEM
WIDOCZNE W ZACHOWANIU MAŁYCH DZIECI
-
CD
3. Ograniczone, sztywne wzorce zachowania i zainteresowań
Stereotypie ruchowe/ przybieranie niezwykłych póz
Niewłaściwy sposób wykorzystywania przedmiotów/ nietypowa zabawa
Przywiązanie do niezwykłych obiektów
Niezwykłe zainteresowania wzrokowe
Nietypowe reakcje na dźwięki
Brak wrażliwości na ból, zimno lub gorąco
Nadwrażliwość smakowa
AUTYZM
METODY PRACY TERAPEUTYCZNEJ
Techniki niedyrektywne
Techniki behawioralne
Metoda Dobrego startu
Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
Terapia „Holding”
Metoda opcji Barryego i Suzi Kaufmanów
Model TEACCH – program kompleksowej pomocy osobom
z autyzmem
AUTYZM
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA EFEKTY TERAPII
Czas rozpoczęcia
Intensywność
Zaangażowanie dziecka w bezpośrednie
interakcje społeczne80%
Indywidualny program
Edukacja
Wsparcie dla rodziny
AUTYZM
Nie znamy lekarstwa na autyzm.
Obecnie jedyną formą pomocy osobom z autyzmem jest
terapia – zindywidualizowana prowadzona z udziałem
dzieci i rodziców.
Terapia wymaga ciągłego kontaktu z wyspecjalizowanymi
ośrodkami i terapeutami.
AUTYZM
FORMY PRACY TERAPEUTYCZNEJ
Trening umiejętności społecznych
Psychoedukacja (zajęcia logopedyczne, pedagogiczne, psychologiczne)
Terapia poznawczo-behawioralna
Muzykoterapia
Hipoterapia
Terapia Integracji Sensorycznej
Interwencja biomedyczna - leczenie farmakologiczne i dieta
Hydroterapia
TRENING UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH
Ocena umiejętności społecznych dziecka autystycznego jest bardzo ważna, informuje nas bowiem o zakresie jego kompetencji
społecznych, tzn. na ile jest ono w stanie dostosować się do wymogów społeczeństwa, w którym żyje i na ile jest w stanie
samodzielnie w nim funkcjonować.
Praca nad usprawnieniem dzieci i osób z autyzmem w zakresie kompetencji społecznych powinna obejmować:
A - Terapię kontaktu.
B - Trening komunikacji społecznej, zarówno bezpośredniej jaki i przez inne media, jak: listy, telefon, Internet, itp.
C - Uczenie zachowań właściwych dla danych sytuacji społecznych.
D - Rozwijanie rozumienia ludzi, siebie i sytuacji społecznych oraz norm, wzorów i oczekiwań interpersonalnych i
kulturowych.
E - Rewalidację w zakresie inteligencji emocjonalnej, empatii, dostrajania sie emocjonalnego do innych, itd.
F - Trening umiejętności związanych z coraz bardziej samodzielnym funkcjonowaniem w pozadomowych sytuacjach
społecznych: w szkole, na ulicy, w sklepie, u lekarza, na poczcie, w miejscach rekreacji, itp.
Program może być realizowany za pomocą różnych metod i technik, łączonych ze sobą tak, aby jak najskuteczniej i przy jak
najmniejszych kosztach emocjonalnych dziecka osiągnąć zamierzone cele.
PSYCHOEDUKACJA DLA DZIECI
zajęcia logopedyczne, pedagogiczne, psychologiczne
PSYCHOEDUKACJA DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW OSÓB Z
AUTYZMEM
Wsparcie rodziców i opiekunów w rozwiązywaniu trudności
wynikających z obecności w rodzinie osoby z autyzmem.
 Jak funkcjonować w rodzinie z dzieckiem autystycznym.
 Zachowania trudne.
 Komunikacja.
 Relacje rodzinne.
TERAPIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA
Główną ideą tego podejścia jest przekonanie, że zaburzenia w
zachowaniu są utrwalonymi negatywnymi reakcjami, których
nauczyliśmy się w ciągu życia. Jeżeli więc np. zachowanie
neurotyczne jest wyuczone, to można je zmodyfikować lub wręcz się
go „oduczyć”. Innymi słowy, do problemów psychicznych dochodzi
zazwyczaj, gdy określony bodziec (czyli źródło problemu, np. trudna
sytuacja rodzinna) powoduje negatywne, często nieuzasadnione
uczucia, myśli i działania pacjenta. Terapeuta pomaga „rozłożyć”
problematyczną sytuacje na czynniki pierwsze: rozróżnia się
bodziec i kolejne elementy reakcji. Ich zrozumienie pozwala je
zmienić, co z kolei modyfikuje nasze odczucia i uwalnia od
problemów.
MUZYKOTERAPIA
HIPOTERAPIA
HYDROTERAPIA
Dziedzina posługująca się muzyką lub jej elementami w celu
przywracania zdrowia lub poprawy funkcjonowania osób z
różnorodnymi problemami natury emocjonalnej, fizycznej lub
umysłowej
Forma rehabilitacji psycho-ruchowej, do której stosuje się konia. Jest
jedną z form rehabilitacji wieloprofilowej, czyli oddziałującej
jednocześnie ruchowo, sensorycznie, psychicznie i społecznie.
Dział fizjoterapii, inaczej wodolecznictwo, metoda leczenia
bodźcowego polegająca na zewnętrznym stosowaniu wody o
różnych postaciach: ciekłej, stałej lub gazowej. Podstawę
leczniczego działania stanowi odpowiednia temperatura lub
ciśnienie wody użytej odpowiednio do danej terapii.
TERAPIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ
Terapia ta polega rozwijaniu prawidłowego odbioru i analizy bodźców
dostarczanych z otoczenia poprzez zmysły zewnętrzne (wzrok,
słuch, dotyk, smak, węch) oraz płynące z własnego ciała poprzez
zmysły wewnętrzne (równowagi i czucia głębokiego). Jest dla
dziecka bardzo atrakcyjna, gdyż ma charakter wesołej zabawy
ruchowej. Podczas tej zabawy dostarczane są dziecku takie bodźce,
których najbardziej potrzebuje jego system nerwowy (co wiemy z
diagnozy). Terapia ta zwana "naukową zabawą" odbywa się w
przyjemnej sali wyposażonej w specjalistyczny sprzęt i
pomoce do stymulacji wszystkich systemów zmysłowych. Terapeuta
przygotowuje dla każdego dziecka indywidualny program
dostosowany do jego potrzeb z zachowaniem zasady stopniowania
trudności.
INTERWENCJA BIOMEDYCZNA - LECZENIE
FARMAKOLOGICZNE I DIETA
Podstawowe rodzaje diety wprowadzane u dzieci
z autyzmem to
- dieta bezglutenowa,
- dieta bezkazeinowa - a właściwie bezmleczna
- dieta bezcukrowa
- lub wszystkie te trzy diety w jednej kombinacji zwane przez niektórych rodziców w Polsce dietą
BBB bez, bez, bez.