plik 180951
Transkrypt
plik 180951
1 DOKUMENTACJA PROJEKTOWA PRAC KONSERWATORSKICH PRZY DRZWIACH WEJŚCIOWYCH ORAZ DLA WYMIANY BRAMY WJAZDOWEJ KAMIENICY PRZY UL. WYSOKIEJ 6 W TORUNIU ul. Wysoka 6, 87-100 Toruń, obręb 17, działka nr 235/1 YIAN INWESTOR: GMINA MIASTA TORUŃ – Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Toruniu Ul. Grudziądzka 159 B 87-100 Toruń OPRACOWANIE: EWA BOŻEJEWICZ MAGISTER KONSERWATORSTWA ZABYTKÓW Nr dyplomu 1400/103688/2006 ul. Świerkowa 2, 87-400 Golub-Dobrzyń DATA: Sierpień 2016 r. 2 ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA 1. Dane ogólne……………………….………………….………………………………………………………………… 3 1.1 Podstawa opracowania 1.2 Przedmiot i zakres opracowania 1.3 Metody badań 2. 3. 4. 5. 6. 7. Opis stolarki objętej projektowanymi pracami……………………………………………………….… Zakres prac……………………….……………………………………………………………………………………… Opis techniczny projektowanych prac……………..…..………………………………………………… Program prac konserwatorskich dla wymienianej stolarki okiennej ……………….………. Dokumentacja fotograficzna…………………………………………………………………………………….. Dokumentacja rysunkowa ……………………………………………………………………………………….. 4 4 5 7 10 21 3 Rozdział I ………………………………………………………………………………………………....... DANE OGÓLNE 1.1 Podstawa opracowania Opracowanie wykonane zostało przez Ewę Bożejewicz, magister konserwatorstwa zabytków na zlecenie: Gminy Miasta Toruń – Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Toruniu, z siedzibą przy ul. Grudziądzka 159 B w Toruniu 1.2 Przedmiot i zakres opracowania Przedmiot opracowania: Przedmiotem opracowania jest dokumentacja projektowa prac konserwatorskich przy głównych drzwiach wejściowych do kamienicy oraz dla wymiany bramy wjazdowej na działkę. Adres: ul. Wysoka 6, 87-100 Toruń, obręb 17, działka nr 235/1 Zakres ochrony zabytku: • • Gminna Ewidencja Zabytków Miasta Torunia nr 793 Kamienica na obszarze wpisanym do rejestru zabytków – Dzielnica Starego i Nowego Miasta Torunia w granicach określonych w decyzji – decyzja z dnia 29 grudnia 1952, nr A/1372 W zakres opracowania wchodzą: • Inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa zabytkowej stolarki drzwiowej • Projekt rysunkowy poprawy termoizolacji stolarki drzwiowej • Projekt rysunkowy nowej bramy wjazdowej • Program konserwatorski prac • Dokumentacja fotograficzna 1.3 Metody badań • • Pomiary wykonano przy pomocy miary tradycyjnej, dalmierza elektronicznego firmy Hilti oraz suwmiarki. Dokumentację fotograficzną wykonano przy pomocy Aparatu NIKON D 7000. 4 Rozdział II - OPIS STOLARKI OBJĘTEJ PROJEKTEM …………………………………………………………………………………………………………… DRZWI WEJŚCIOWE (fot.1-18, Rys. 1) Elewacja wschodnia BRAMA WJAZDOWA (fot. 19-20) DATOWANIE: 1840 R. KONSTRUKCJA: drzwi zawieszone na murze, z prostokątnym nadświetlem, jednodzielnym, jednoskrzydłowym, o skrzydle półstałym, tępym; stolarka z wydatnym profilowanym ślemieniem; drzwi dwuskrzydłowe, lewe, rozwierane do wnętrza, o skrzydłach tępych; wykonanych w konstrukcji ramowo-płycinowej, pełne; dolne płyciny w awersie ryflowane występujące przed lico ramiaków, zwieńczone profilowanym gzymsem prostym i płaskorzeźbioną dekoracją w formie wachlarza; płycina górna z dekoracyjnym lustrem przełamanym w części środkowej kołem ozdobionym wachlarzowym ryflowaniem, dodatkowo ozdobiono również formą wachlarza naroża luster. Całość skrzydła wieńczy detal architektoniczny w formie wydatnego gzymsu profilowanego podpartego wspornikami zakończonymi łezkami OKUCIA: okucia łączące: haki do obokni, zawiasy hakowe tarczowe; okucia zamykające –zamek drzwiowy wtórny; okucia uchwytowe – klamka drzwiowa wtórna; okucia zabezpieczające: zasuwki wierzchnie pierwotna i wtórna STAN ZACHOWANIA: stolarka drzwiowa, jak wnika z analizy detalu jest pierwotna i pochodzi z kamienicy, jednakże umieszczenie zawiasów oraz występ ślemienia w rewersie stolarki wskazuje, że skrzydła drzwiowe najprawdopodobniej zostały skrócone od góry, a zawieszone pierwotnie były na odrzwiach w formie krosna. Skrzydło nadślemienia stanowi skrzydło wtórnie wykorzystane, pochodzące z innej stolarki drzwiowej. Stan zachowania stolarki należy ocenić, jako niedostateczny. Wszystkie elementy w awersie są zniszczone powierzchniowo, a miejscowo również mechanicznie. Dolne ramiaki skrzydeł posiadają uszkodzenia strukturalne, spowodowane ciągłym zawilgoceniem. Detal architektoniczny posiada wiele ubytków i uszkodzeń. Brak większości niewielkich prętwin osłaniających połączenia ramiaków z płycinami. Zawiasy wtórnie dopasowywane do wtórnych haków. DATOWANIE: II poł. XX w. KONSTRUKCJA: dwuskrzydłowa, o konstrukcji deskowo-listwowej z zastrzałem OKUCIA: okucia łączące: zawiasy hakowe pasowe; okucia zamykające – skobel; STAN ZACHOWANIA: elementy drewniane bramy uszkodzone powierzchniowo, struktura drewna zwietrzała. Brama miejscowo uszkodzona mechanicznie. Okucia skorodowane. Rozdział III - Z A K R E S P R A C …………………………………………………………………………………………………... 3.1 ZAKRES OGÓLNY • Ze względu na dużą wartość zabytkową stolarki drzwiowej będącej przedmiotem dokumentacji, projektuje się przeprowadzenie prac konserwatorsko-restauratorskich stolarki, wraz z poprawą izolacji poprzez wykonanie nowego skrzydła nadświetla oraz odtworzenie odrzwi w formie krosna. Natomiast bramę proponuje się wykonać według zachowanego projektu z początku XX w., jako bramę ażurową kutą. TYP DRZWI WYMIAR ŚWIATŁA (uogólniony na potrzeby projektu) ILOŚĆ STOLARKI RODZAJ PRAC DRZWI WEJŚCIOWE 1230 x 2760 mm 1 • BRAMA 2600 x 2610 mm 1 • Prace konserwatorsko-restauratorskie stolarki drzwiowej wraz z poprawa izolacji wykonanie nowej bramy wjazdowej według projektu 5 Rozdział IV - O P I S P R O J E K T O W A N Y CH P R A C P R Z Y S T O L A R C E ………………………………………………………………………………………………... Elementy nieobjęte projektem należy wykonać pod nadzorem autorskim i budowlanym. Dokonywanie jakichkolwiek zmian w projekcie stolarki bez zgody autora projektu jest zabronione. OPIS PROJEKTOWANYCH PRAC PRZY STOLARCE DRZWIOWEJ DRZWI RAMOWO-PŁYCINOWE (RYS. 2) – ilość 1 wymiar światła otworu drzwiowego 1230 x 2760mm - prace konserwatorsko-restauratorskie z poprawą izolacji - TYP OKNA: RODZAJ PRAC: KONSTRUKCJA OSZKLENIE MATERIAŁ OKUCIA: Projektuje się przeprowadzenie prac konserwatorsko-restauratorskich stolarki drzwiowej wraz z poprawą izolacji poprzez: • przeprowadzenie prac konserwatorsko-restauratorskich zabytkowych skrzydeł drzwiowych, • demontaż i wtórny montaż w nowych odrzwiach ślemienia zabytkowego • odtworzenie odrzwi w formie krosna oraz nadświetla • odtworzenie brakujących lub uszkodzonych elementów detalu oraz listew przymykowych • formę progu należy uzgodnić z Inwestorem Nowe elementy należy wykonać według projektu rysunkowego (patrz Rys. 2) • nadświetle należy oszklić taflami szkła ornamentowego bezbarwnego - szkło Kathedral ELEMENTY DREWNIANE NOWE: Do produkcji nowych elementów stolarki należy zastosować I-gatunkową tarcicę sosnową oraz półfabrykaty tarte, w formie drewna klejonego wzdłużnie. Wilgotność względna drewna powinna zawierać się w granicach 10-16%. ELEMENTY DO NAPRAWY: Do naprawy nowych elementów stolarki należy zastosować I-gatunkową tarcicę sosnową. Wilgotność względna drewna powinna zawierać się w granicach 10-16%. Okucia łączące i zamykające: • należy zastosować pierwotne okucia po uprzednim poddaniu ich zabiegom konserwatorskim; dopuszcza się zastosowanie okuć nowych wykonanych na wzór pierwotnych. Okucia uchwytowe: • klamko-gałka drzwiowa żeliwna kuta w kolorze grafitowym np. klamko – gałka żeliwna – producent GALBUSERA G&G nr kat. 4307 w kolorze czerni starodawnej (patrz fot. obok) Okucia zamykające: • należy zastosować zamek drzwiowy dostosowany do wielkości drzwi, należy zamontować elektrozaczep. KLAMKO-GAŁKA Okablowanie należy ŻELIWNAPRZYKŁADOWA KUTA W KOLORZE CZERNI STARODAWNEJ przeciągnąć w ramiaku stolarki. PRODUCENT: GALBUSERA G&G NR KAT. 4307 wymiary: szyld - 250x50x 10mm • montaż górnej i dolnej zasuwy klamka - dł. 135mm wierzchniej pierwotnych lub nowych wykonanych na wzór pierwotnych. W celu prawidłowego zablokowania skrzydła należy odpowiednio 6 • UWAGI!!! MONTAŻ KOLORYSTYKA • dostosować próg stolarski w miejscu wchodzenia trzpienia zasuwy. dopuszcza się zastosowanie samozamykacza w rewersie np. samozamykacz listwowy w kolorze czarnym dopasowany do ciężaru skrzydła drzwiowego prace należy wykonywać wg programu prac konserwatorskich oraz projektu i pod nadzorem konserwatorskim UWAGA!!! Stolarka drzwiowa powinna być zamontowana zgodnie z projektem i sztuką rzemieślniczą. Na podstawie odkrywki pierwotnej kolorystyki stolarki projektuje się następującą barwę: AWERS STOLARKI – kolor RAL 8007 REWERS STOLARKI – kolor RAL 8007 Wszystkie zawiasy oraz zasuwy należy pomalować w kolorze grafitowym. OPIS PROJEKTOWANEJ BRAMY WJAZDOWEJ (brama zaprojektowana na podstawie zachowanego projektu bramy z pocz. XX w.) BRAMA KUTA (RYS. 3) – ilość 1 wymiar światła otworu bramnego 2600 x 2610mm - wykonanie nowej bramy kutej- TYP : RODZAJ PRAC: KONSTRUKCJA MATERIAŁ OKUCIA: UWAGI!!! MONTAŻ KOLORYSTYKA Projektuje się wykonanie nowej bramy w formie: • dwuskrzydłowej bramy kutej ażurowej, w pasie cokołowym pełnej, zamkniętej od góry łukiem odcinkowym. Wykonanej według projektu rysunkowego (patrz Rys. 3) Do produkcji należy zastosować gotowe elementy stalowe ocynkowane i malowane proszkowo: Kątowniki: 60x60x6mm; Płaskowniki: 60x6mm; Płaskowniki: 30x6mm; Blacha płaska: 6mm grubości; Kute nity o wielobocznych główkach Okucia łączące i zamykające: • należy zastosować zawiasy hakowe dopasowane do ciężaru bramy, stalowe ocynkowane malowane proszkowo Okucia zamykające: • zasuwy stalowe kute ocynkowane malowane proszkowo w kolorze grafitowym, oczka z kłutką stalowe ocynkowane malowane proszkowo • prace należy wykonywać wg projektu oraz pod nadzorem autorskim UWAGA!!! Brama powinna być zamontowana zgodnie z projektem i sztuką rzemieślniczą. AWERS STOLARKI – kolor RAL 7021 REWERS STOLARKI – kolor RAL 7021 7 Rozdział V - P R O G R A M K O N S E R W A T O R S K I P R A C …………………………………………………………………………………………………... PROGRAM KONSERWATORSKO – RESTAURATORSKICH PRAC PRZY STOLARCE DRZWIOWEJ PRACE WSTĘPNE Lp. 1. 2. 3. TYP RAC DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA STOLARKI DRZWIOWEJ WSTĘPNE OCZYSZCZENIE POWIERZCHNI STOLARKI DRZWIOWEJ ZDJĘCIE SKRZYDŁA DRZWIOWEGO 4. WYKONANIE DRZWI ZASTĘPCZYCH 5. TRANSPORT STOLARKI OPIS PRAC Wykonanie dokumentacji fotograficznej stolarki drzwiowej przed przystąpieniem, w trakcie oraz po zakończeniu prac konserwatorsko-restauratorskich. Oczyszczenie powierzchni stolarki drzwiowej z brudu i kurzu. Ostrożne zdjęcie skrzydła drzwiowego i skrzydła okiennego z nadświetla. Po demontażu stolarki drzwiowej otwór drzwiowy należy na czas prac konserwatorskich zabezpieczyć drzwiami zastępczymi. Formę drzwi należy uzgodnić z Inwestorem. Zdemontowaną stolarkę, na czas transportu, należy zabezpieczyć przed uszkodzeniem przez odpowiednie opakowanie. PRACE PRZY ELEMENTACH DREWNIANYCH Nowe elementy stolarki należy wykonać wg projektu, pod nadzorem konserwatorskim oraz zachowanej historycznej stolarki, po dokonaniu dokładnych pomiarów. Do produkcji nowych elementów należy zastosować I-gatunkową tarcicę sosnową oraz jej półfabrykaty tarte – drewno klejone. Wilgotność względna drewna powinna zawierać się w granicach 10-16%. Prace wykonujemy w pracowni poprzez: • usunięcie mechanicznie popękanych i odspajających powłok malarskich, łatwo usuwalnych; • usunięcie metodami chemicznymi powłok malarskich bezpośrednio przylegających do powierzchni drewnianych tak, aby nie uszkodzić powierzchni drewna. Oczyszczenie wszystkich wrębów z reszek starych powłok malarskich poprzez: • usunięcie mechaniczne popękanych i odspajających powłok malarskich, łatwo usuwalnych; • usunięcie metodami chemicznymi powłok malarskich bezpośrednio przylegających do powierzchni drewnianych. Prace wykonujemy w pracowni poprzez: • usunięcie dawnych napraw stolarskich przez rozwiercanie i dłutowanie, nie wyłamywanie. Dawne naprawy stolarskie poprawne, będące w dobrym stanie zachowania pozostawiamy. 6. WYRÓB NOWYCH ELEMENTÓW STOLARKI 7. USUNIĘCIE POWŁOK MALARSKICH 8. OCZYSZCZENIE WRĘBÓW 9. USUNIĘCIE DAWNYCH NAPRAW STOLARSKICH 10. DEZYNFEKCJA I DEZYNSEKCJA Zabiegi dezynfekujące polegają na powierzchniowym powlekaniu elementów roztworem grzybobójczym i owadobójczym. Nie należy stosować barwników. NAPRAWY STOLARSKIE Naprawy stolarskie powinny w minimalnych stopniu ingerować w zabytkową substancję stolarki, dopuszcza się: • miejscowe flekowania drewnem tego samego gatunku i gatunkowej jakości; zgodnie z układem słojów ramiaków i płycin. Przy tym zabiegu należy precyzyjnie dostosować brzegi ubytku i kawałka uzupełniającego; • miejscowe flekowanie tylko w szczególnych fragmentach wymagających montażu okuć i ewentualnie miejsc niewidocznych od zewnątrz (zgodnie z powyżej opisaną metodą); • miejscowe kitowanie ubytków, zwłaszcza w miejscach profilowań. Do kitowania powinny być zastosowane masy sporządzone z odpowiedniego spoiwa i wypełniacza z mączki drzewnej, które możliwie podobne są do uzupełnianego oryginału. Kit powinien mieć dobrą przyczepność do drewna, zbliżoną higroskopijność, nasiąkliwość i właściwości mechaniczne. Muszą również odznaczać się dobrą wytrzymałością na zmiany klimatyczne i małym skurczem w trakcie twardnienia oraz łatwością obróbki (najczęściej stosowane są kity na bazie żywic epoksydowych i mączki drzewnej, dające się dobrze formować i obrabiać jak drewno); 11. 8 naprawa zniszczonych połączeń ramiaków w narożach poprzez wymianę zniszczonych fragmentów np. wykonanie nowego czopa i wklejenie go w miejsce zniszczonego przy zastosowaniu drewna tego samego gatunku; • wymianę elementów wtórnych: listew przymykowych Naprawy miejsc po zdemontowanych okuciach można wykonywać poprzez: • miejscowe flekowanie • miejscowe kitowanie masą drewno-podobną (wówczas montaż okucia należy przeprowadzić w pobliżu pierwotnego miejsca, lecz w strukturze drewna nie uszkodzonej) • 12. NAPRAWY MIEJSC PO ZDEMONTOWANYCH OKUCIACH 13. PRZYGOTOWANIE POWIERZCHNI POD WARSTWĘ GRUNTUJĄCĄ Przygotowanie powierzchni polega na: powierzchniowym przeszlifowaniu. 14. GRUNTOWANIE STOLARKI Gruntowanie polega na powlekaniu powierzchni bioodpornymi impregnatami do drewna na bazie naturalnych wosków. OCHRONA POWIERZCHNIOWA WSZYSTKICH ELEMENTÓW DREWNIANYCH Nałożenie powierzchniowej powłoki ochronnej dotyczy wszystkich elementów: awers i rewers stolarki drzwiowej proponuje się zabezpieczy wg poniższych zaleceń: • jedną warstwą malarską we wszystkich wrębach; • na pozostałych powierzchniach 3 warstwami malarskimi; o pierwsza warstwa malarska o szlifowanie, szpachlowanie i ponowne szlifowanie o druga warstwa malarska o trzecia warstwa malarska Warstwy malarskie powinny być wykonywane z farb o zróżnicowanym stężeniu, zmniejszającym się wraz z kolejną, nakładaną warstwą. 15. oczyszczeniu i PRACE PRZY OKUCIACH 16. OCZYSZCZENIE POWIERZCHNIOWE OKUĆ Zabieg oczyszczenia dotyczy wszystkich okuć demontowanych i polega na mechanicznym oraz chemicznym usunięciu powłok malarskich, rdzy, oraz innych zabrudzeń czy zanieczyszczeń. 17. STABILIZACJA PROCESÓW KOROZYJNYCH OKUĆ ZE STALI Stabilizacja procesów korozyjnych polega na przekształceniu produktów korozji w stabilny związek żelaza, przy powierzchniowym powlekaniu, nie zanurzaniu!!! okucia w np. taninie lub kwasie ortofosforowym. Powinna być wykonana na wszystkich okuciach ze stali. 18. IMPREGNACJA Impregnacja dotyczy przede wszystkim silnie skorodowanych okuć ze stali i polega na powleczeniu ich spoiwami epoksydowymi, ewentualnie cynowaniu i ponownym malowaniu metodą proszkową na kolor zbliżony do pierwotnego wyglądu. OCHRONA POWIERZCHNIOWA OKUĆ Ochrona powierzchniowa dotyczy nowych i starych okuć. Polega na powleczeniu okuć odpowiednimi warstwami ochronnymi, odmiennymi dla okuć ze stali, metalu i mosiądzu: • okucia ze stali można pokryć warstwą ochronną na bazie oleju lub żywic. Do ich ochrony można zastosować metodę katodową, zwaną metalizacją natryskową, następnie pokrytą warstwą malarską nałożoną metodą proszkową w kolorze zbliżonym do pierwotnego 19. 20. 21. MONTAŻ OKUĆ MONTAŻ NOWYCH OKUĆ Montaż okuć powinien być wykonany w pracowni, ze szczególną uwagą na nałożone już na elementy drewniane powierzchniowe warstwy ochronne, poprzez: • ostrożny montaż; • wykorzystanie pierwotnych miejsc montażowych Zastosowane okucia powinny zachowywać materiał i formę oryginalnych okuć. Powinny odpowiadać wymogom norm państwowym lub wymaganiom określonym w świadectwie ITB. Wzór nowych okuć powinien być zaakceptowany przez Nadzór. 9 PRACE PRZY OSZKLENIU 22. OSZKLENIE Należy zastosować tafle szkła ornamentowego zgodnie z projektem 23. MECHANICZNE ZABEZPIECZENIE OSZKLENIA Mechaniczne zabezpieczenie oszklenia typu: należy wykonać przy pomocy gwoździków szklarskich 24. OKITOWANIE OSZKLENIA Do uszczelnienia oszklenia należy zastosować kit trwale plastyczny - silikon w kolorze zastosowanych malarskich warstw ochronnych Podłoże należy: • oczyścić z tłuszczu i zabrudzeń; • zabezpieczyć przed korozją biologiczną za pomocą środków impregnujących oraz powłok malarskich. Powierzchnia podłoża powinna być czysta, stabilna, zwarta i sucha. Silikon należy nakładać zawsze na całkowicie wyschnięte powłoki malarskie lub lakiernicze oraz zgodnie z zaleceniami producenta i sztuki rzemieślniczej. PRACE WYKOŃCZENIOWE 25. TRANSPORT 26. MONTAŻ STOLARKI 27. ZAWIESZENIE SKRZYDEŁ 28. RETUSZ POWŁOKI OCHRONNEJ ODRZWI I SKRZYDEŁ Stolarka przewidziana do przewozu powinny zawierać wszystkie elementy. Okucia niezamontowane do skrzydeł lub stolarki przechowywać i transportować w odrębnych opakowaniach. 27 Elementy do transportu należy zabezpieczyć przed uszkodzeniem przez odpowiednie opakowanie. Zabezpieczone przed uszkodzeniem elementy przewozić w miarę możliwości przy użyciu palet. Elementy mogą być przewożone dowolnymi środkami transportu zaakceptowanymi przez Nadzór oraz zabezpieczone przed uszkodzeniami, przesunięciem lub utratą stateczności. § Wbudować należy stolarkę kompletnie wykończoną. Wyposażoną w okucia: łączące, zamykające, uchwytowe i zabezpieczające, odpowiadające normom państwowym lub wymaganiom określonym w świadectwie ITB. Powleczoną również odpowiednimi powłokami antykorozyjnymi oraz warstwami ochronnymi powierzchniowymi. § Przed osadzeniem stolarki należy sprawdzić otwór okienny lub drzwiowy, do którego ma przylegać oboknie drewniane. W przypadku wad lub zabrudzenia powierzchni otworu okiennego, należy je naprawić i oczyścić. § Stolarka powinna być osadzona w otworze zgodnie projektem i wskazaniami nadzoru. § W sprawdzony otwór należy wstawić stolarkę na podkładkach lub listwach. Elementy kotwiące tj. haki do obokni osadzić w otworze. § Ustawienie stolarki należy sprawdzić w pionie i poziomie. Dopuszczalne odchylenie od pionu powinno być mniejsze od 1 mm na 1 m wysokości okna lub drzwi, nie więcej niż 3 mm. § Zamocowane okno lub drzwi należy uszczelnić pod względem termicznym, dopuszcza się zastosowanie taśmy rozprężnej oraz pianek poliuretanowych. § Osadzone drzwi po zamontowaniu należy dokładnie zamknąć. W odpowiedni sposób zawieszamy skrzydło kompletnie wykończone wraz z kompletem okuć. Po montażu skrzydła drzwiowe powinny wykazywać wymaganą ruchomość. Powierzchnie powłok nie powinny mieć uszkodzeń. Barwa powłoki powinna być jednolita, bez widocznych poprawek, śladów pędzla, rys i odprysków, dlatego ze szczególną należy uwagą sprawdzić stan powłoki po montażu okuć oraz zawieszeniu skrzydeł lub montażu nowej stolarki. W przypadku miejscowych zniszczeń powłoki do retuszu należy zastosować środki ochronne wcześniej zastosowane.