(Dutkiewicza) Wybory do sejmiku województwa dolnośląskiego

Robert Alberski, Joanna Kozierska
Wszyscy ludzie prezydenta (Dutkiewicza)
Wybory do sejmiku województwa dolnośląskiego
Sytuacja polityczna w organach samorządu w trakcie kadencji 2006-2010
Wśród 13 komitetów wyborczych, które brały udział w wyborach na
Dolnym Śląsku w 2006 roku, jedynie pięć uzyskało mandaty do Sejmiku województwa dolnośląskiego. Wyniki wyborów ukazały zdecydowane upartyjnienie
wyborów do tego organu. Mandaty otrzymały jedynie partie reprezentowane
wówczas w parlamencie, w tym SLD, który był częścią centrolewicowej koalicji
Lewica i Demokraci. Koalicja ta została utworzona tuż przed wyborami samorządowymi i miała być jednorazową formą współpracy Sojuszu Lewicy Demokratycznej,
Unii Pracy, Partii Demokratycznej – demokraci.pl oraz Socjaldemokracji Polskiej,
jednakże przetrwała do 2008 roku, uczestnicząc także w elekcji parlamentarnej.
Spośród partii reprezentowanych w Sejmie jedynie Liga Polskich Rodzin nie uzyskała w 2006 roku żadnego mandatu w sejmiku dolnośląskim.
Zdecydowane zwycięstwo odniosła Platforma Obywatelska, która
tym samym potwierdziła dobry wynik PO z wyborów parlamentarnych
z 2005 r. na Dolnym Śląsku. Zdołała ona zdobyć aż 16 z 36 mandatów. Prawu
i Sprawiedliwości przypadło 10 mandatów, koalicji LiD – 4, PSL i Samoobronie
– po 31. Warto jednak podkreślić znaczne zróżnicowanie poparcia dla poszczególnych komitetów w pięciu okręgach wyborczych w regionie. Platforma
Obywatelska oraz Prawo i Sprawiedliwość (dwie największe formacje na scenie
krajowej) osiągnęły najwyższe poparcie w okręgu nr 1, czyli we Wrocławiu.
Pozostałe komitety osiągnęły w tym okręgu wynik nieznacznie poniżej wyniku
w regionie (LiD) oraz zdecydowanie poniżej (PSL oraz Samoobrona RP).
W przypadku dwóch ostatnich ugrupowań poparcie we Wrocławiu osiągnęło
bardzo niski poziom, nie przekraczając 3% w przypadku PSL oraz 2% w odniesieniu do Samoobrony RP. Wskazuje to jednoznacznie, że parte te, poszukując
poparcia głównie wśród elektoratu wiejskiego „porzuciły” Wrocław. LiD najlepszy wynik odnotował w okręgu nr 52, PSL oraz Samoobrona RP w okręgu
nr 2 3 . Najmniejsze zróżnicowanie poparcia w regionie dotyczyło Prawa
1 R. Alberski, M. Cichosz, POPiSowe zwycięstwo. Wybory do Sejmiku województwa dolnośląskiego,
[w:] Wybory do sejmików województw w 2006 r., pod red. Roberta Alberskiego, Marzeny Cichosz
i Łukasza Tomczaka, Wrocław 2010, s. 28.
2 Okręg nr 5 – Legnica oraz powiaty: głogowski, jaworski, legnicki, lubiąski, polkowicki, złotoryjski.
3 Okręg nr 2 – powiaty: górowski, milicki, oleśnicki, oławski, strzeliński, średzki, trzebnicki,
wołoski, wrocławski.
55
Robert Alberski, Joanna Kozierska
i Sprawiedliwości (różnica pomiędzy najlepszym wynikiem w okręgu nr 1, a najsłabszym w okręgu nr 34 wyniosła 6,44 punktów procentowych), największa różnica odnosiła się do PO (różnica odpowiednio pomiędzy okręgiem nr 1 oraz
okręgiem nr 45 to aż 15,22 punktów procentowych). Poparcie w wyborach do sejmiku wojewódzkiego na Dolnym Śląsku dla PiS, LiD oraz Samoobrony niemalże
dokładnie odzwierciedlało preferencje wyborców na poziomie centralnym.
Wyniki PO oraz PSL zdecydowanie się różniły od wyników krajowych. PO uzyskała na Dolnym Śląsku poparcie o 10 punktów procentowych wyższe, natomiast
wynik PSL był w regionie o ponad 6 punktów procentowych słabszy6.
Tuż po ogłoszeniu oficjalnych wyników wyborów, liderzy PO i PSL zapowiedzieli, że chcą utworzyć koalicje w sejmikach wojewódzkich7. Jeszcze w listopadzie 2006 roku PO i PSL zawarły na Dolnym Śląsku koalicję, która posiadała 19 mandatów. W trakcie trwania kadencji sejmiku dwukrotnie zmieniano
przewodniczącego. Na pierwszym posiedzeniu Sejmiku województwa dolnośląskiego w dniu 27 listopada 2006 roku na przewodniczącego został wybrany
Leon Kieres, który reprezentował Platformę Obywatelską. Uzyskał on poparcie
33 radnych, przy czterech głosach wstrzymujących, nikt nie był przeciw 8.
Zrezygnował on ze stanowiska, jak i mandatu radnego po wyborach parlamentarnych w 2007 roku, kiedy to z ramienia PO uzyskał mandat senatorski. 30 października 2007 roku na przewodniczącego został wybrany radny PO Marek
Łapiński (26 radnych za, 9 – wstrzymujących, 0 – przeciw9). Pozostawał on na
stanowisku do dnia 5 marca 2008 roku, kiedy został wybrany na stanowisko marszałka województwa dolnośląskiego. Na stanowisku przewodniczącego zastąpił go
Jerzy Pokój, który w głosowaniu uzyskał poparcie 22 radnych, przeciw było 3,
wstrzymało się 610. Każdorazowo zmiana na stanowisku przewodniczącego sejmiku nie była związana z jakimikolwiek konfliktami w ramach koalicji, a jedynie
ze zmianą stanowiska przez samego przewodniczącego.
7 grudnia 2006 roku na stanowisko marszałka województwa został
wybrany polityk Platformy Obywatelskiej Andrzej Łoś (były wicewojewoda,
a także wiceprezydent Wrocławia w czasie prezydentury B. Zdrojewskiego).
Za jego kandydaturą głosowało 23 spośród 36 radnych sejmiku wojewódzkiego.
Kontrkandydatem A. Łosia był Paweł Wróblewski z Prawa i Sprawiedliwości,
dotychczasowy marszałek, którego poparło 12 członków sejmiku11. Na Andrzeja
Łosia głosowali radni PO, PSL oraz Lewicy i Demokratów, co potwierdził radny
4 Okręg nr 3 – powiaty: dzierżoniowski, kłodzki, świdnicki, wałbrzyski, ząbkowicki.
5 Okręg nr 4 - Jelenia Góra oraz powiaty: bolesławiecki, jeleniogórski, kamiennogórski, lubański,
lwówecki, zgorzelecki.
6 Wyniki do sejmików na poziomie krajowym: PO – 27,18%, PSL – 25,08%, LiD – 14,91%, PSL
– 13,24%, Samoobrona – 5,64% – www.pkw.gov.pl.
7 http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,PSL-i-PO-chca-utworzyc-koalicje-w-sejmikachwojewodzkich,wid,8606662, wiadomosc.html?ticaid=1fa19.
8 Protokół I Sesji SWD – http://bip.umwd.dolnyslask.pl/.
9 Protokół XVI Sesji SWD – http://bip.umwd.dolnyslask.pl/.
10 Protokół XXIV Sesji SWD – http://bip.umwd.dolnyslask.pl/.
11 Protokół II Sesji SWD – http://bip.umwd.dolnyslask.pl/.
56
Wszyscy ludzie prezydenta (Dutkiewicza). Wybory do sejmiku województwa dolnośląskiego
LiD Marek Dyduch12. Zgodnie z porozumieniem koalicyjnym w skład zarządu
wszedł, jako wicemarszałek, Tadeusz Drab z PSL. W lutym 2008 roku doszło
do zmiany we władzach województwa dolnośląskiego. Wówczas to zarząd dolnośląskiej PO przegłosował wniosek o odwołaniu z funkcji swojego marszałka.
Powodem tej decyzji miał być długotrwały konflikt pomiędzy dużą częścią działaczy terenowych PO a marszałkiem, a także nieumiejętna, zdaniem działaczy
PO, polityka zdrowotna i kwestie inwestycji drogowych13. Pierwotnie odwołanie miało dotyczyć jedynie członków zarządu województwa – Patryka Wilda
i Marka Moszczyńskiego, jednakże do dymisji podał się cały zarząd województwa.
Zgodnie z wolą zarządu PO, Andrzeja Łosia miał zastąpić ówczesny przewodniczący sejmiku – Marek Łapiński. Jednakże, jak się okazało w czasie posiedzenia
sejmiku w dniu 28 lutego 2008 roku, w klubie Platformy doszło do rozłamu.
Pięciu radnych PO zaprotestowało przeciwko Łapińskiemu i zaproponowanemu przez niego zarządowi, nie udzielając mu poparcia. M. Łapiński został
wybrany marszałkiem dopiero 5 marca 2008 roku, kiedy to podczas sesji sejmiku jego kandydatura uzyskała poparcie 19 radnych. Czterech radnych, którzy
w lutym byli przeciwko kandydaturze M. Łapińskiego (Andrzej Łoś, Patryk Wild,
Dariusz Stasiak i Ewa Rzewuska) nie wzięło udziału w głosowaniu14. By uzyskać
wymagane 19 głosów (bezwzględna większość) Marek Łapiński musiał zdobyć
poparcie radnych opozycji. Wybór został dokonany m.in. dzięki poparciu radnych Samoobrony RP i LiD, którzy wstąpili bądź to do Klubu Radnych PSL bądź
Klub Radnych PO. Warto podkreślić, że zmiana przynależności klubowej przez
radnych była dosyć częstym zjawiskiem. Zdarzało się także, że radni zmieniali
barwy klubowe, by wrócić do swojego klubu macierzystego pod koniec kadencji
sejmiku.
W czasie trwania kadencji dochodziło do kilku mniejszych konfliktów
między koalicjantami z PO i PSL, m.in. o zmniejszenie środków unijnych na
gminy wiejskie, ale funkcjonowanie koalicji PO-PSL w latach 2006-2010 nie było
poważnie zagrożone.
Komitety w wyborach 2010 roku i ich główni kandydaci
W rywalizacji wyborczej w 2010 roku o mandaty w Sejmiku województwa
dolnośląskiego ubiegało się 15 komitetów, o dwa więcej niż cztery lata wcześniej. Jednak tylko 10 komitetów zarejestrowało swoje listy we wszystkich okręgach wyborczych. Postąpiły tak wszystkie partie reprezentowane w owym czasie
w Sejmie, trzy komitety reprezentujące ugrupowania pozaparlamentarne:
KW Polska Partia Pracy – Sierpień ‚80, KW Nasz Dom Polska – Samoobrona
A. Leppera, KKW Lewica, a także 3 komitety wyborcze wyborców: Rafała
12 http://www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/andrzej;los;marszalkiem;
wojewodztwa; dolnoslaskiego,97,0,207457.html.
13 W. Szymański, Polityczny koniec marszałka Andrzeja Łosia, http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci
/2029020, 114873,4936431.html.
14 Protokół XXIV Sesji SWD – http://bip.umwd.dolnyslask.pl/.
57
Robert Alberski, Joanna Kozierska
Dutkiewicza, Wyborców Janusza Korwina-Mikke i Polski Kierunek. Dwa komitety zarejestrowały listy w trzech okręgach: KW KPEiR we Wrocławiu oraz
w okręgach wałbrzyskim i legnickim, natomiast KW NOP we Wrocławiu oraz
w okręgach wałbrzyskim i jeleniogórskim. KWW Śląsk Wrocław zgłosił kandydatów w stolicy regionu oraz w okręgu obejmującym powiaty wokół Wrocławia.
Dwa komitety – skuteczniedoprzodu.pl oraz Młodzi Gwarancją Zmian – startowały jedynie we Wrocławiu.
Jednakże tym, co zdecydowanie odróżniało rywalizację na Dolnym Śląsku
w 2010 roku od wyborów w 2006 roku, a także wszystkich poprzednich elekcji
samorządowych, było powstanie lokalnego komitetu, który z sukcesem wystawił
listę do Sejmiku województwa dolnośląskiego. Rafał Dutkiewicz postanowił startować nie tylko w wyborach na stanowisko prezydenta Wrocławia, ale także utworzyć komitet, firmowany własnym nazwiskiem, w wyborach do sejmiku województwa15. Ta decyzja zdecydowanie wpłynęła nie tylko na przebieg rywalizacji
prezydenckiej we Wrocławiu, ale także zdeterminowała przebieg kampanii do sejmiku. Ta ostatnia zresztą była niemal niezauważalna w porównaniu ze zdecydowanie bardziej wyrazistą kampanią o prezydenturę w największych dolnośląskich
miastach, w tym przede wszystkim we Wrocławiu. Ponowny start Dutkiewicza
w wyborach we Wrocławiu był niemalże oczywistością, jednakże problemy, jakie
napotykał w czasie swojej ośmioletniej prezydentury, skłoniły go do walki nie
tylko o Wrocław, ale także o Dolny Śląsk. Już w maju 2010 roku Dutkiewicz, wraz
ze współpracownikami ze stowarzyszenia „Dolny Śląsk XXI”, ogłosił, iż zostanie
wystawiona lista kandydatów do sejmiku wojewódzkiego pod jego własnym
nazwiskiem, a nie tak jak wcześniej proponowano, pod auspicjami stowarzyszenia. Działacze stowarzyszenia uznali, że nazwisko Dutkiewicza jest bardziej rozpoznawalne w województwie niż marka „Dolny Śląsk XXI”16. Liderami list tego
komitetu zostali znani w regionie samorządowi politycy. Sam Rafał Dutkiewicz był
liderem listy w okręgu nr 2, na której znalazł się także przewodniczący zarządu
regionu Dolny Śląsk NSZZ Solidarność – Kazimierz Kimso oraz Dariusz Stasiak
(jeden z „buntowników” z klubu radnych PO poprzedniej kadencji). W okręgu
wałbrzyskim pierwsze miejsca na liście KWW Rafała Dutkiewicza przypadły
byłemu wicemarszałkowi województwa Patrykowi Wildowi, startującemu także
w wyborach na prezydenta Wałbrzycha oraz Ryszardowi Wawryniewiczowi –
posłowi na Sejm z list AWS oraz PiS, ale także byłemu wiceprezydentowi Świdnicy
i wicestaroście powiatu świdnickiego. W okręgach 4 i 5 „jedynkami” w wyborach do sejmiku zostali urzędujący prezydenci Jeleniej Góry (Marek Obrębalski)
15 Jeszcze na przełomie kwietnia i maja 2010 roku trwały rozmowy dotyczące udzielenia poparcia
Rafałowi Dutkiewiczowi przez PO oraz PiS. W tym samym czasie PO zaproponowało prezydentowi
Wrocławia wspólny start w wyborach samorządowych. Należy przypomnieć, że w wyborach
w 2006 roku kandydatura Dutkiewicza uzyskała poparcie zarówno PO, jak i PiS. W 2010 roku
Dutkiewicz nie otrzymał poparcia żadnej z partii, odrzucił także możliwość wystawienia jednej
listy z PO. Uczynił to zaraz po tym, jak radni PO, którzy byli w opozycji wobec Dutkiewicza
w radzie miejskiej, wstrzymali się w głosowaniu nad absolutorium dla prezydenta Wrocławia.
16 W. Szymański, Prezydenci miast na czele list wyborczych do sejmiku, http://wroclaw.gazeta.pl/
wroclaw/1,35771,8347744, Prezydenci_miast_na_czele_list_wyborczych_do_sejmiku.html.
58
Wszyscy ludzie prezydenta (Dutkiewicza). Wybory do sejmiku województwa dolnośląskiego
i Lubina (Robert Raczyński). Bardzo silna była także wrocławska lista tego komitetu, na której czele stali dwaj byli marszałkowie województwa: Paweł Wróblewski
(niegdyś związany z PiS) i Andrzej Łoś (który – jak wspomniano – utracił stanowisko po konflikcie z lokalnymi strukturami PO). Ponadto na liście znalazła
się znana wrocławska radna Ewa Rzewuska, medalista olimpijski w zapasach
Józef Tracz, a także znany muzyk jazzowy Piotr Baron.
Liderką listy PO w okręgu nr 1 została Barbara Zdrojewska, w poprzedniej kadencji samorządu przewodnicząca Rady Miejskiej we Wrocławiu, odwołana
z tej funkcji pod koniec grudnia 2008 r. przez radnych klubu prezydenckiego
oraz PiS po odrzuceniu przez klub PO projektu budżetu na 2009 r. Z drugiego
miejsca startował wiceprzewodniczący sejmiku dolnośląskiego III kadencji
Jarosław Charłampowicz. W okręgu nr 2 „jedynka” przypadła marszałkowi
województwa Markowi Łapińskiemu. W okręgu wałbrzyskim liderem listy został
prezes zarządu Zamku Książ – Jerzy Tutaj. W okręgu jeleniogórskim z pierwszego miejsca na liście kandydował ostatni przewodniczący sejmiku III kadencji
Jerzy Pokój, listę zamykał były wiceprezydent Jeleniej Góry i wicemarszałek województwa Jerzy Łużniak. Dosyć interesująca była konstrukcja listy PO w okręgu
nr 5. Jej liderką była Jadwiga Szeląg – znana lekarka, na drugim miejscu znalazł
się kandydujący na prezydenta Lubina Marek Wojnarowski, z czwartego miejsca
startował poseł PO i kandydat tej partii na prezydenta Legnicy Janusz Mikulicz,
z ostatniego zaś – prezydent Głogowa w latach 2002-2006 – Zbigniew Rybka.
Także PiS, konstruując swoje listy do sejmików, na pierwszych miejscach
umieścił doświadczonych polityków. W okręgu obejmującym stolicę regionu
z pierwszego miejsca kandydował Andrzej Jaroch – wiceprezydent Wrocławia
w latach 1998-2002, a latach 2005-2007 senator RP. W okręgu nr 2 liderem
listy był Paweł Hreniak – radny sejmiku III kadencji. W okręgu nr 3 umieszczono na pierwszym miejscu Piotra Sosińskiego – kandydata PiS na prezydenta Wałbrzycha. W okręgu nr 4 „jedynką” został senator IV i VI kadencji –
Tadeusz Lewandowski. Bardzo silną listę PiS wystawiło w okręgu nr 5. „Jedynką”
został były prezes KGHM Krzysztof Skóra, „dwójką” – senator RP IV kadencji,
od 2006 roku radna sejmiku wojewódzkiego Dorota Czudowska, „trójką” zaś –
prezydent Głogowa Jan Zubowski.
Nie ulega wątpliwości, że trzy najsilniejsze komitety rywalizujące o mandaty w Sejmiku województwa dolnośląskiego, postawiły tym razem na osoby
sprawdzone, które wielokrotnie poddawały się z powodzeniem weryfikacji wyborczej i pełniły wiele funkcji we władzach samorządowych w regionie. Na listach
kandydatów – w porównaniu z poprzednimi elekcjami –znalazło się znacznie
mniej sportowców, artystów czy dziennikarzy.
W podobny sposób konstruowane były także listy SLD i PSL. Niewątpliwie
najbardziej znanym politykiem lewicy, ubiegającym się o mandat w sejmiku,
był Marek Dyduch – sekretarz Generalny SLD w latach 2002-2005, sekretarz
stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa w rządzie Leszka Millera. Co ciekawe,
przypadło mu dopiero trzecie miejsce na liście SLD w okręgu wałbrzyskim.
59
Robert Alberski, Joanna Kozierska
„Jedynką” w tym okręgu był starosta powiatu wałbrzyskiego Robert Ławski.
W stolicy regionu liderem listy został socjolog – Piotr Żuk, w okręgu nr 2 – sekretarz wojewódzki partii – Radosław Mołoń, w okręgu nr 4 – Kanclerz Kolegium
Karkonoskiego – Grażyna Malczuk, a w okręgu nr 5 – wiceprzewodniczący regionalnych struktur SLD Michał Huzarski.
Na pierwszym miejscu listy PSL we Wrocławiu, gdzie ludowcy raczej nie
mieli szans na zdobycie mandatu, znalazła się wicewojewoda dolnośląska, startująca także w rywalizacji o prezydenturę Wrocławia – Ilona Antoniszyn-Klik.
W okręgu „wokółwrocławskim” liderką listy została wojewódzka radna II i III
kadencji Ewa Mańkowska. W okręgu wałbrzyskim na pierwszym miejscu listy
znalazł się wicemarszałek województwa Stanisław Longawa, który w tych wyborach ubiegał się także o funkcję wójta gminy Kłodzko. „Jedynka” na liście PSL
w okręgu jeleniogórskim przypadła Leszkowi Grali – prezesowi Dolnośląskiej
Izby Rolniczej. W okręgu legnickim liderem listy został Józef Pawlak, który
w 2006 roku zdobył mandat w sejmiku dolnośląskim z listy Samoobrony RP.
W 2008 roku powrócił on do klubu radnych PSL, a w 2010 roku został wiceprzewodniczącym sejmiku.
Przebieg kampanii wyborczej
Wybory samorządowe w 2010 roku, szczególnie na poziomie wyborów
do sejmików wojewódzkich, w dużej mierze stanowiły preludium do zbliżających
się wyborów do Sejmu i Senatu. Dla partii parlamentarnych miały one stanowić
test społecznego poparcia, a najłatwiej jest je sprawdzić właśnie w wyborach do
sejmiku. Dzięki temu, podobnie jak w latach poprzednich, wybory do sejmików
były zdecydowanie bardziej upartyjnione niż wybory do rad gmin czy powiatów.
Jeszcze przed ogłoszeniem przez premiera Donalda Tuska terminu
wyborów, na Dolnym Śląsku pojawiły się billboardy przedstawiające osoby popierające m.in. Rafała Dutkiewicza i Patryka Wilda, polityków związanych z ugrupowaniem „Dolny Śląsk XXI”. Przedstawiciele PKW uznali je za sposób na ominięcie ordynacji wyborczej, która zabrania agitacji wyborczej przed oficjalnym
ogłoszeniem terminów kampanii. Jednakże w opinii inicjatorów akcji, billboardy nie stanowiły integralnej części kampanii wyborczej (a w takim przypadku
byłyby niezgodne z ordynacją), gdyż osoby na nich przedstawione nie kandydowały, a jedynie wyrażały poparcie dla polityków. Paweł Wróblewski, prezes
Stowarzyszenia „Dolny Śląsk XXI”, uznał billboardy za obywatelską inicjatywę
osób, które żyjąc w demokratycznym kraju, chciały publicznie wyrazić poparcie
dla prezydenta Dutkiewicza17.
W trakcie kampanii komitety wykorzystywały głównie materiały wizualne,
a wśród nich zdecydowanie dominowały billboardy. Najbardziej zauważalną kampanię prowadziły dwa komitety: Platforma Obywatelska oraz Komitet Wyborczy
17 W. Szymański, Ekipa Dudkiewicza już odpaliła kampanię wyborczą, http://wroclaw.gazeta.pl/
wroclaw/1,35771,8335010 ,Ekipa_Dutkiewicza_juz_odpalila_kampanie_wyborcza.html.
60
Wszyscy ludzie prezydenta (Dutkiewicza). Wybory do sejmiku województwa dolnośląskiego
Wyborców Rafała Dutkiewicza. Oba te ugrupowania niemalże całkowicie oparły
swoją kampanię na wizerunku lidera. PO korzystała głównie z materiałów
dostarczanych przez centralę partyjną, większość z nich przedstawiała premiera
Donalda Tuska. Natomiast lista przedstawiona przez komitet R. Dutkiewicza promowana była ponad 100 billboardami z wizerunkiem Rafała Dutkiewicza. Poza
wykorzystywaniem wizerunku Dutkiewicza, jego komitet przyjął strategię promocji opartą głównie na wizerunku znanych, lokalnych polityków umieszczonych
na pierwszym miejscu listy, m.in. prezydenta Jeleniej Góry Marka Obrębalskiego,
prezydenta Lubina Roberta Raczyńskiego, byłego marszałka województwa
Pawła Wróblewskiego oraz byłego wicemarszałka województwa Patryka Wilda.
Trzech z nich, poza ubieganiem się o mandat w sejmiku wojewódzkim, starało
się także o prezydenturę w swoim mieście. Chociaż kandydaci podkreślali, że oba
starty są równie ważne, to oczywistym stawał się fakt, że wybory prezydenckie
są zdecydowanie bardziej prestiżowe i że to właśnie urząd prezydenta wybiorą
w przypadku wygranych wyborów. Podobną strategię, choć na mniejszą skalę,
przyjęło PSL, które opierało swoją kampanię o osobę wicewojewody dolnośląskiego Ilony Antoniszyn-Klik. Była ona zarówno kandydatką na urząd prezydenta Wrocławia, jaki i liderem wrocławskiej listy PSL.
W czasie kampanii kandydaci Platformy Obywatelskiej na Dolnym Śląsku
posługiwali się hasłem kampanii ogólnokrajowej PO – „Nie róbmy polityki”, które
miało przedstawić partię, jako ugrupowanie, które faktycznie zajmuje się działaniem i tworzeniem (druga część hasła sugerowała, by budować: mosty, szkoły,
drogi itp.), a nie jedynie „uprawianiem polityki”. PiS za hasło przyjęło „Wspólny,
solidny rozwój Dolnego Śląska”. Hasło, a także program przedstawiony przez PiS,
miało wskazywać cel, jaki stawiało sobie PiS w wypadku wygrania wyborów samorządowych. Miał to być Dolny Śląsk jako jeden spójny organizm, a nie widocznie
podzielone na dwie części województwo – dobrze rozwijający się Wrocław i drugą
– pozostała, zaniedbana część regionu18. SLD wystartował z hasłem „Dolny Śląsk
to wspólnota obywateli, a nie spółka handlowa”. Kandydaci partii podkreślali, iż takie
hasło doskonale współgrało z programem partii, zgodnie z którym najważniejsi
są ludzie i ich problemy, a nie biznes19. Hasłem Komitetu Wyborczego Wyborców
Rafała Dutkiewicza było „Razem zrobimy więcej”. Hasło to miało głównie odnosić się
do kandydatów, którzy startowali z list komitetu, czyli lokalnych samorządowców,
którzy swoją pracą pokazali, że miasta i gminy mogą się rozwijać bez „partyjnej
polityki i partyjnego wsparcia”.
Ta wyznaczona przez polityków z KWW R. Dutkiewicza oś konfliktu:
partie polityczne versus komitet obywatelski grupujący samorządowców zdominowała rywalizację wyborczą i pozwoliła komitetowi prezydenta Wrocławia zająć
pozycję głównego rywala PO na regionalnym rynku politycznym. Rytm kampanii
wybijały kolejne odsłony sporu między PO a KWW Rafała Dutkiewicza. Jedną
18 A. Filipowski, Wrocław. Kampania samorządowa nabiera tempa, http://www.wiadomosci24.pl/
artykul/wroclaw_ kampania_samorzadowa_nabiera_tempa_159753-1--1-d.html.
19 H. Wieczorek, SLD: Dolny Śląsk to wspólnota obywateli, a nie spółka handlowa, http://www.gazetawroclawska.
pl/ artykul/318875,sld-dolny-slask-to-wspolnota-obywateli-a-nie-spolka-handlowa,id,t.html.
61
Robert Alberski, Joanna Kozierska
z takich odsłon był wniosek w trybie wyborczym, złożony 10 listopada przez
KWW Rafała Dutkiewicza przeciwko PO do wrocławskiego Sądu Okręgowego.
Zarzucono w nim Platformie kłamstwo zawarte w reklamie umieszczonej
w Gazecie Wyborczej, która to reklama zawierała m.in. sformułowanie: „Głosując
na Dutkiewicza i jego kolegów, oddajesz władzę w ręce PiS”. W swojej reklamie PO
jednoznacznie nawiązywała do słów Jarosława Kaczyńskiego, który sugerował,
że zwycięstwo Rafała Dudkiewicza na Dolnym Śląsku będzie jednoznaczne
ze zwycięstwem w tym regionie Prawa i Sprawiedliwości. Próbując powiązać
Dutkiewicza z PiS, Platforma chciała zdyskredytować jego samego (wybory prezydenckie), ale także i jego komitet (wybory do sejmiku). Wrocławski Sąd Okręgowy
nakazał PO napisać sprostowanie do swojej reklamy, a także zapłacić 10 tys. zł
na rzecz kliniki hematologii i onkologii dziecięcej. PO nie zgodziła się z decyzją
sądu, jednakże Sąd Apelacyjny oddalił apelację partii. Orzeczenie sądu wpłynęło
jednak na korektę hasła wyborczego PO. W ostatnim tygodniu kampanii na billboardach opłaconych przez lidera rynku widniało ostrzeżenie: „Uważaj na kogo
głosujesz! Z listy Rafała Dutkiewicza kandydują zwolennicy Jarosława Kaczyńskiego „.
Wybory do Sejmiku województwa dolnośląskiego w 2010 r. – analiza wyników
W wyborach 2010 r. frekwencja wyborcza na Dolnym Śląsku nieznacznie
wzrosła do poziomu 45,19%, nadal jednak była niższa od odnotowanej na
poziomie ogólnopolskim (47,32%). Analizując poziom frekwencji w poszczególnych okręgach można zauważyć pewne stałe elementy, które nie zmieniły się
od trzech elekcji. Najmniejsze zainteresowanie wyborami do sejmiku obserwujemy we Wrocławiu, największe natomiast w powiatach położonych wokół stolicy
Dolnego Śląska. W porównaniu do poprzedniej elekcji samorządowej, w 2010 r.
frekwencja wzrosła najbardziej w okręgach nr 4 (o 1,69 pkt) i nr 2 (o 1,18 pkt),
nieznaczny wzrost (o 0,52 pkt) odnotowano w okręgu nr 3. Niewielki spadek
nastąpił w okręgu nr 5 (-0,12 pkt) oraz w okręgu nr 1 (-0,7 pkt). Można więc
uznać, że frekwencja nie wpłynęła znacząco na rezultaty rywalizacji o miejsca
w sejmiku dolnośląskim.
62
Wszyscy ludzie prezydenta (Dutkiewicza). Wybory do sejmiku województwa dolnośląskiego
Tabela 3.1. Frekwencja w wyborach do sejmiku województwa dolnośląskiego
w latach 2002-2010 (w procentach)
Okręg wyborczy
2002
2006
2010
Nr 1 – Wrocław
Nr 2 – Powiaty: górowski, milicki, oleśnicki, oławski,
strzeliński, średzki, trzebnicki, wołowski, wrocławski
Nr 3 – Powiaty: dzierżoniowski, kłodzki,
świdnicki, wałbrzyski, ząbkowicki
Nr 4 – Jelenia Góra, powiaty: bolesławiecki, jeleniogórski,
kamiennogórski, lubański, lwówecki, zgorzelecki
Nr 5 – Legnica, powiaty: głogowski, jaworski,
legnicki, lubiński, polkowicki, złotoryjski
32,95
40,05
39,35
50,18
47,65
48,83
42,92
44,11
44,63
46,02
45,76
47,45
43,45
46,79
46,67
Województwo dolnośląskie
42,71
44,68
45,19
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej.
Spośród 15 zarejestrowanych na Dolnym Śląsku komitetów wyborczych,
rywalizujących o miejsca w sejmiku, jedynie 5 – podobnie jak cztery lata wcześniej – uzyskało mandaty. W regionalnej polityce przestała liczyć się Samoobrona
RP, która w 2006 r. uzyskała 3 miejsca w sejmiku, tym razem jednak, startując
pod szyldem KW Nasz Dom Polska – Samoobrona A. Leppera uzyskała zaledwie 1,61% głosów. Oprócz PO, PiS, SLD i PSL, mandaty zdobył – stając się
drugą siłą polityczną w sejmiku – KWW Rafała Dutkiewicza. W porównaniu
z wyborami w 2006 r. jedynie lewicy udało się obronić dotychczasową liczbą mandatów, choć SLD startując samodzielnie uzyskało nieco gorszy wynik niż koalicja
Lewica i Demokraci w 2006 r. Spore straty zanotowało PiS. Poparcie dla tej partii
było niższe o ponad 6 punktów procentowych, co spowodowało utratę 3 miejsc
w Sejmiku. Gorszy wynik niż w 2006 r. uzyskała także PO (o 6,64 punktu),
ale partia ta straciła zaledwie 1 mandat. Można założyć, że część wyborców PO
i PiS z 2006 r. przerzuciła swoje głosy na KWW Rafała Dutkiewicza. O sukcesie
nie może także mówić PSL, który co prawda nieco poprawił swoje notowania,
stracił jednak 2 z 3 mandatów, które uzyskał w poprzedniej kadencji.
Pozostałe 10 komitetów rywalizujących o miejsca w Sejmiku województwa
dolnośląskiego uzyskało poparcie oscylujące wokół 1% głosów. Oprócz wspomnianej Samoobrony były to następujące komitety: KWW Ruch Wyborców
Janusza Korwin-Mikke (1,54%), KKW Lewica (1,48%), KW Krajowa Partia
Emerytów i Rencistów (1,31%), KW Polska Partia Pracy – Sierpień ‚80 (1,16%),
KWW Polski Kierunek (0,81%), KWW Śląsk Wrocław (0,76%), KW Narodowego
Odrodzenia Polski (0,47%), KWW Młodzi Gwarancją Zmian (0,16%), KWW skuteczniedoprzodu.pl (0,06%). Łącznie na podmioty, które nie przekroczyły progu
wyborczego głosowało w regionie blisko 88 tys. wyborców, co oznacza, że odsetek
„zmarnowanych” głosów wyniósł do 9,35%.
63
Robert Alberski, Joanna Kozierska
Tabela 3.2. Wyniki wyborów do sejmiku województwa dolnośląskiego w latach
2006 i 2010
Głosy
2006
2010
Ugrupowanie
PO
KWW Rafała
Dutkiewicza
PiS
LiD/SLD
PSL
Samoobrona RP
337 035 286 165
% głosów
2006
2010
Mandaty
2006
2010
% mandatów
2006
2010
37,05
30,41
16
15
44,5
41,7
-
208 867
-
22,20
-
9
-
25,0
216 973
135 592
62 588
58 271
163 948
116 119
77 942
15 137
23,85
14,91
6,88
6,41
17,42
12,34
8,28
1,61
10
4
3
3
7
4
1
-
27,8
11,1
8,3
8,3
19,4
11,1
2,8
-
Źródło: http://wybory2006.pkw.gov.pl/; http://wybory2010.pkw.gov.pl/.
Tabela 3.3. Sejmik województwa dolnośląskiego – rozkład poparcia dla partii
w poszczególnych okręgach
Ugrupowanie
Okręg nr 1
2006 2010
V 94 245
% 48,59
KWW V
RD %
V 53 566
PiS
% 27,62
LiD/ V 26 106
SLD % 13,46
V 5 185
PSL
% 2,67
Samo- V 2 866
obrona % 1,48
PO
55 412
29,17
64 388
33,90
36 133
19,02
18 106
9,53
3 761
1,98
363
0,19
Okręg nr 2
2006 2010
61 671
34,16
40 155
22,24
19 752
10,94
18 706
10,36
16 669
9,23
55 879
27,84
63 751
31,76
28 585
14,24
16 100
8,02
18 404
9,17
4 213
2,10
Okręg nr 3
2006 2010
73 576
34,28
45 460
21,18
35 826
16,69
15 959
7,44
14 557
6,78
68 538
31,59
28 933
13,34
34 781
16,03
33 455
15,42
25 055
11,55
4 254
1,96
Okręg nr 4
2006 2010
51 338
33,37
36 303
23,60
24 057
15,64
11 969
7,78
9 163
5,96
55 556
34,02
22 514
13,79
27 844
17,05
24 525
15,02
17 093
10,47
3 049
1,87
Okręg nr 5
2006 2010
56 205
33,73
41 489
24,90
29 851
17,91
10 769
6,46
15 016
9,01
50 780
29,85
29 281
17,21
36 605
21,51
23 933
14,07
13 629
8,01
1 676
1,91
Źródło: http://wybory2006.pkw.gov.pl/; http://wybory2010.pkw.gov.pl/.
Analizując rozkład głosów w poszczególnych okręgach można zauważyć,
że Dolny Śląsk podzielił się na dwie części, w których preferencje wyborcze rozkładały się inaczej. Jedna z nich obejmuje Wrocław oraz 9 powiatów pokrywających się z obszarem dawnego województwa wrocławskiego (czyli okręgi nr 1 i 2).
Dość niespodziewanie zwyciężył tutaj KWW Rafała Dutkiewicza. W trzech pozostałych okręgach rozkład głosów był bardziej „tradycyjny”. Zwyciężyła w nich PO
przed PiS, a „koalicja prezydentów” znalazła się na miejscu trzecim (w okręgu
legnickim) lub czwartym (w okręgach wałbrzyskim i jeleniogórskim, gdzie KWW
Rafała Dutkiewicza dał się wyprzedzić także SLD). Spośród partii politycznych
powody do zadowolenia z liczby uzyskanych głosów (ale już nie z liczby zdobytych
mandatów) miał jedynie PSL, który w trzech okręgach wyraźnie poprawił swoje
notowania. Najlepszy wynik ludowcy uzyskali w okręgu wałbrzyskim, gdzie przy64
Wszyscy ludzie prezydenta (Dutkiewicza). Wybory do sejmiku województwa dolnośląskiego
było im ponad 9 tys. wyborców. Pozostałe partie raczej notowały straty. PO zwiększyła swoje wpływy jedynie w okręgu jeleniogórskim. Jednak 4 tys. dodatkowych wyborców nie zrekompensowało strat poniesionych w pozostałych czterech
okręgach. Szczególnie dotkliwa była porażka tej partii we Wrocławiu. W porównaniu z 2006 r. w wyborach do Sejmiku PO straciła w stolicy województwa blisko
40 tys. głosów, nie uzyskała także większości w Radzie Miejskiej, a jej kandydat na
prezydenta Wrocławia, poseł Sławomir Piechota poniósł sromotną klęskę, zdobywając zaledwie 11% głosów. Również PiS uzyskało we wszystkich okręgach
gorszy wynik niż w 2006 r., tylko w okręgu legnickim przekraczając barierę 20%
poparcia. SLD, startując tym razem samodzielnie, poprawił nieznacznie wynik
jedynie w jeleniogórskim, zaś w pozostałych okręgach uzyskał rezultat słabszy
niż cztery lata wcześniej.
Tabela 3.4. Sejmik województwa dolnośląskiego – liczba mandatów uzyskanych
w okręgach
Ugrupowanie
PO
KWW RD
PiS
LiD/SLD
PSL
Samoobrona
Okręg nr 1
2006 2010
Okręg nr 2
2006 2010
Okręg nr 3
2006 2010
Okręg nr 4
2006 2010
Okręg nr 5
2006 2010
4
2
1
0
3 (-1)
3
1 (-1)
1
0
3
2
0
1
3
3
1 (-1)
0
0 (-1)
4
2
1
1
4
1
2
1
1
2
2
1
1
3 (+1)
1
1 (-1)
1
0 (-1)
3
2
1
0
2 (-1)
1
2
1
0
0
0
1
0 (-1)
1
0 (-1)
0
0
1
(-1)
Źródło: http://wybory2006.pkw.gov.pl/; http://wybory2010.pkw.gov.pl/.
Jeśli chodzi o rozkład mandatów, to Platforma Obywatelska straciła po
jednym miejscu w sejmiku we Wrocławiu i okręgu legnickim, ale zyskała jeden
mandat w jeleniogórskim. PiS, które w poprzednich wyborach zdobyło po dwa
mandaty w każdym z pięciu okręgów, utrzymało stan posiadania jedynie w okręgach wałbrzyskim i legnickim, w pozostałych straciło po jednym mandacie. SLD
obronił swoje miejsca w Sejmiku, PSL straciło swoje mandaty w okręgach wrocławskim i legnickim. Nowy podmiot w Sejmiku – KWW Rafała Dutkiewicza –
uzyskał we Wrocławiu i okręgu wrocławskim taką samą reprezentację jak PO,
jednak w pozostałych trzech okręgach zdobył zaledwie po jednym mandacie.
Najlepszy wyniki spośród kandydatów PO uzyskała Barbara Zdrojewska
w okręgu nr 1, na którą głosowało 33 045 wyborców. Stanowiło to ponad
17% głosów oddanych w tym okręgu oraz blisko 60% głosów oddanych na listę
PO. Ponad 25 tys. osób poparło lidera listy PO w okręgu wałbrzyskim – Jerzego
Tutaja. W okręgu nr 2 dobry wynik uzyskał były marszałek województwa Marek
Łapiński, na którego głosowało ponad 20 tys. wyborców.
Jeśli chodzi o kandydatów KWW Rafała Dutkiewicza, to zdecydowanie
najlepszy wynik uzyskał właśnie prezydent Wrocławia, który był liderem listy
65
Robert Alberski, Joanna Kozierska
w okręgu nr 2, obejmującym powiaty wokół stolicy Dolnego Śląska. Mimo
jasnych deklaracji R. Dutkiewicza, że priorytetem jest dla niego prezydentura we
Wrocławiu, uzyskał on 50 tys. głosów, co przyniosło liście aż trzy mandaty, które
przypadły Dariuszowi Stasiakowi, Januszowi Marszałkowi i Markowi Larysiowi.
Mandat radnego wojewódzkiego zdobył także prezydent Lubina Robert
Raczyński – jego miejsce w sejmiku zajął Tymoteusz Myrda – startujący z ostatniego miejsca na liście w okręgu nr 5. Mandaty w sejmiku uzyskali także Marek
Obrębalski i Patryk Wild, którzy przegrali wybory na prezydentów Jeleniej Góry
i Wałbrzycha. We Wrocławiu trzy mandaty z list KWW Rafała Dutkiewicza zdobyło troje doświadczonych samorządowców: Paweł Wróblewski (marszałek województwa dolnośląskiego w latach 2004-2006), jego następca na tym stanowisku
Andrzej Łoś oraz Ewa Rzewuska – radna miejska wielu kadencji, w latach 20042008 Prezes Klubu Inteligencji Katolickiej we Wrocławiu.
Na listach PiS najlepsze wyniki uzyskali byli parlamentarzyści, a jednocześnie doświadczeni politycy lokalni Andrzej Jaroch we Wrocławiu (ponad 20 tys.
głosów) oraz Tadeusz Lewandowski w okręgu jeleniogórskim (blisko 11 tys.
głosów). Ponad 15 tys. głosów i mandat radnego wojewódzkiego uzyskał także
kandydat PiS na prezydenta Wałbrzycha – Piotr Sosiński.
Największe poparcie wśród kandydatów SLD uzyskał Marek Dyduch
(prawie 14 tys. głosów). Pozostałe trzy mandaty przypadły liderom list lewicy
we Wrocławiu (Piotr Żuk), w okręgu jeleniogórskim (Grażyna Malczuk) oraz
legnickim (Michał Huzarski). Jedyny mandat dla PSL w okręgu wałbrzyskim
wywalczył Stanisław Longawa, lider listy PSL, na którego głosowało ponad 6 tys.
wyborców. Ponieważ jednak został on wójtem gminy Kłodzko, mandat w sejmiku
dolnośląskim przypadł Grażynie Cal, która uzyskała drugi wynik (2426 głosów).
Tabela 3.5. Rozmiar nadreprezentacji w wyborach do sejmiku województwa dolnośląskiego w 2010 roku
Poparcie (%)
Mandaty (%)
Różnica
PO
KWW RD
PiS
SLD
PSL
30,41
41,67
+11,26
22,20
25,00
+2,80
17,42
19,44
+2,02
12,34
11,11
-1,23
8,28
2,78
-5,50
-0,10
-0,66
Rozmiar nadreprezentacji
0,37
0,13
0,12
Źródło: http://wybory2010.pkw.gov.pl/ oraz obliczenia własne.
Jak wynika z danych zawartych w tabeli 3.6, rywalizacja na poziomie sejmiku była nieco bardziej zacięta, niż dwóch poprzednich elekcjach. Natomiast
indeks efektywnej liczby partii na poziomie Sejmiku zmienił się nieznacznie.
Podobnie jak w poprzedniej kadencji mandaty uzyskało pięć ugrupowań,
jednak pozycja partii zwycięskiej jest słabsza niż w 2006 roku, o czym świadczy
spadek wartości indeksu agregacji – z 8,90 po poprzednich wyborach do 8,33
w 2010 roku.
66
Wszyscy ludzie prezydenta (Dutkiewicza). Wybory do sejmiku województwa dolnośląskiego
Tabela 3.6. Indeks rywalizacyjności oraz efektywna liczba partii w wyborach do
Sejmiku województwa dolnośląskiego w latach 1998-2010
Poparcie dla pierwszego
komitetu (%)
Poparcie dla drugiej partii (%)
1998
2002
2006
2010
34,92
(SLD)
29,45
(AWS)
27,73
(SLD-UP)
17,50
(Samoobrona)
37,05
(PO)
23,85
(PiS)
30,41
(PO)
22,20
(KWW RD)
0,64
3,32
0,73
3,48
Indeks rywalizacyjności
0,84
0,63
ELP (poziom Sejmiku)
2,82
4,50
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych PKW.
Po wyborach doszło do utworzenia koalicji PO-SLD-PSL, która dysponuje
niewielką większością mandatów. Przewodniczącym „regionalnego parlamentu”
został Jerzy Pokój z PO. Funkcję wiceprzewodniczących pełnią Grażyna Malczuk
(SLD), Krzysztof Skóra (PiS) oraz Paweł Wróblewski (KWW Rafała Dutkiewicza).
Funkcję marszałka powierzono Rafałowi Jurkowlańcowi (PO), pełniącemu wcześniej funkcję wojewody dolnośląskiego. Wicemarszałkami zostali Radosław Mołoń
(SLD – lider listy lewicy w okręgu nr 2, w którym Sojusz nie uzyskał mandatu)
oraz Marek Łapiński (PO). W skład zarządu województwa weszli ponadto związany z PSLD Włodzimierz Chlebosz i Jerzy Łużniak (PO)20.
Rywalizacja w wyborach do Sejmiku województwa dolnośląskiego przebiegała w specyficzny sposób. Przełamany został model dwubiegunowej rywalizacji
PO i PiS. Drugą siłą w wyborach stał się komitet lokalny skupiony wokół Rafała
Dutkiewicza i prezydentów innych dużych miast regionu, na którego listach znalazło się wielu polityków związanych kiedyś z dwoma największymi partiami.
Co ciekawe, punktem odniesienia w całej kampanii wyborczej stała się inicjatywa
prezydenta Wrocławia oraz działania jego samego w stolicy regionu. Szczególnie
PO traktowała tę inicjatywę – nie bez racji – jako dużo większe zagrożenia dla
swojej pozycji w regionie. Ostry konflikt między PO a KWW Rafała Dutkiewicza
z jednej strony, a słabość PSL w regionie z drugiej, tłumaczą, dlaczego partia
D. Tuska zdecydowała się na politycznie i wizerunkowo ryzykowną współpracę
z SLD. Mimo bardzo dobrego wyniku wyborczego, o pełnym sukcesie w wyborach do sejmiku nie mogą także mówić działacze stowarzyszenia „Dolny Śląsk
XXI”. Okazało się, że taki a nie inny rozkład mandatów pozbawił to ugrupowanie
zdolności koalicyjnych i zmusił do przejścia do opozycji. Sam Rafał Dutkiewicz
znalazł się w dość niezręcznej sytuacji. We Wrocławiu jego zwolennicy zdobyli
większość w radzie miejskiej, a opozycję stanowi PO, w sejmiku natomiast sytuacja jest odwrotna. W bardzo skomplikowanym położeniu znalazł się także wrocławski PiS, który na poziomie regionalnym wraz z radnymi Dutkiewicza tworzy
silną, bo dysponującą 16 mandatami opozycję wobec zarządu województwa,
w stolicy regionu natomiast – chcąc nie chcąc – często głosuje wraz z radnymi PO
20 Po wyborach parlamentarnych w 2011 r., w których Marek Łapiński uzyskał mandat poselski,
na stanowisku wicemarszałka województwa zastąpił go Jerzy Łużniak, a członkiem zarządu
został Jerzy Tutaj.
67
Robert Alberski, Joanna Kozierska
przeciwko prezydentowi Wrocławia. Układ sił w sejmiku dolnośląskim sprawił,
że „języczkiem u wagi” stał się SLD, który skrzętnie wykorzystuje tę pozycję.
W tej sytuacji dopiero kolejna elekcja samorządowa rozstrzygnie, czy sukces
lokalnego komitetu jest zapowiedzią przebudowy regionalnej sceny politycznej
na Dolnym Śląsku, czy też KWW R. Dutkiewicza stanie się kolejną „gwiazdą jednego sezonu”, a jego elektorat zostanie przejęty przez partie polityczne.
68