Soczewki kontaktowe - Optimed® Piotr Michałowski

Transkrypt

OŚRODEK SZKOLENIOWY
STOWARZYSZENIA OŚWIATOWCÓW POLSKICH
W ŁODZI
Soczewki
kontaktowe
Adam Rojek, Piotr Michałowski
1. PROGRAM
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
W wyniku realizacji programu słuchacz powinien umieć:
rozróŜnić rodzaje soczewek kontaktowych,
określić ich zastosowanie,
wskazać rozmiar soczewki na podstawie wielkości rogówki,
ocenić dopasowanie soczewki do oka,
obliczyć moc soczewki kontaktowej według mocy okularów,
określić wady i zalety soczewek kontaktowych w porównaniu z korekcją okularową,
określić zasady uŜytkowania i pielęgnacji soczewek kontaktowych,
przeprowadzić instruktaŜ uŜytkowania soczewek,
rozpoznać zagroŜenia i zapobiec im podczas aplikowania soczewek,
zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska.
Soczewki_kontaktowe
strona 1
z 25
2. MATERIAŁ NAUCZANIA
2.1. Dobieranie soczewek kontaktowych
2.1.1.
Materiał nauczania
Okulary korygujące wady wzroku zostały wynalezione w Wenecji przed 7 wiekami.
Pierwsze pomysły stosowania niewidzialnych okularów, czyli soczewek kontaktowych
zawdzięczamy Leonardowi da Vinci (1442–1519). Próby stosowania soczewek rogówkowotwardówkowych wykonanych ze szkła były wykonywane w końcu XIX i początkach XX w.
Przełomem było zastosowanie tworzywa sztucznego polimetakrylan metylu (PMMA) w 1939
w Budapeszcie przez L.Györrfy. w 1947 roku zrezygnowano z soczewek twardówkowych na
rzecz mniejszych rogówkowych. Jednak dopiero w 1954 roku, zaczęto wytwarzać je na
masową skalę twarde soczewki kontaktowe. Przełomowym wydarzeniem w historii rozwoju
kontaktowej korekcji wad refrakcji było wynalezienie w 1962 r w Pradze przez O. Wichtere i
D. Lim’a unikalnego, miękkiego tworzywa sztucznego chłonącego wodę, określanego skrótem
PHEMA
Rys. 1 Budowa materiału PHEMA[4 str 35]
.
Dziś w krajach rozwiniętych, co piąty człowiek nosi soczewki kontaktowe, w Polsce
jeszcze dziesięciokrotnie mniej, ale nadrabiamy zaległości.
Właściwości materiałów do produkcji soczewek kontaktowych
Tylko nieliczne materiały spełniają poniŜsze wymogi, a zatem mogą być uŜywane do
produkcji soczewek kontaktowych:
− dobre właściwości optyczne: przezroczystość, współczynnik załamania światła,
− korzystne właściwości mechaniczne: elastyczność i wytrzymałość,
Soczewki_kontaktowe
strona 2
z 25
−
−
−
−
−
−
−
zwilŜalność powierzchni: nie mogą „odpychać” wody, ale ją „przyciągać”, muszą bowiem
być zatopione w płynie łzowym,
gazoprzepuszczalność; dotyczy głównie tlenu, im większa – tym lepiej, tym mniejsze
niedotlenienie rogówki. W soczewkach hydroŜelowych gazoprzepuszczalność jest
związana z uwodnieniem tych soczewek: im więcej wody – tym lepiej, ale do pewnych
granic,
stabilność kształtu i rozmiarów; aby nie zmieniała się pod wpływem np. temperatury
i w czasie,
nietoksyczność dla tkanek oka, obojętność biologiczna, czyli nie wywoływanie reakcji
zapalnych,
odporność na gromadzenie się złogów; opłaszczające soczewkę trwałe złogi pochodzą
głównie z łez,
łatwość czyszczenia i dezynfekcji,
niskie koszty wytwarzania w skali masowej, niska, przystępna dla szerokiego grona
pacjentów cena.
Podział soczewek kontaktowych
PoniŜej przedstawiono podział, uwzględniający róŜne kryteria, ale nie jest on
wyczerpujący i bezdyskusyjny. Obrazuje jednak, z jaką rozmaitą gamą soczewek spotykamy
się dziś w praktyce.
−
Podział ze względu na materiał, z którego są wykonane:
−
−
miękkie; hydroŜelowe jak np. PHEMA, silikonowe, silikonowo-hydroŜelowe, stosowane
bardzo często. Materiał do wytwarzania soczewek miękkich moŜe mieć właściwości
jonowe „przyciągając” zanieczyszczenia i osady lub niejonowe,
twarde, np. PMMA, stosowane dziś rzadko,
twarde, sztywne gazoprzepuszczalne RGP= Rigid gas permeable, stosowane najczęściej
do korekcji astygmatyzmu nieregularnego ale mogą być stosowane w przypadku wad
refrakcji sferycznych, jak i cylindrycznych.
−
−
−
Ze względu na wielkość wyróŜnia się soczewki:
rogówkowe; ich średnica jest mniejsza od średnicy rogówki
rogówkowo-twardówkowe; średnica nieco większa od średnicy rogówki
twardówkowe; o średnicy znacznie większej od rogówki
Rys. 2 Porównanie kształtu i rozmiarów
miękkiej soczewki kontaktowej rogówkowotwardówkowej - A i twardej – rogówkowej – B.
[Opracowanie własne]
−
−
Ze względu na cechy geometryczne wyróŜnia się soczewki kontaktowe:
sferyczne – wewnętrzna powierzchni takiej soczewki moŜe mieć tylko jeden promień lub
dwa promienie tj. inny promień dla centralnej sfery, a inny – nieco większy na obwodzie,
albo nawet trzy promienie, największy dla sfery krawędziowej,
asferyczne,
Soczewki_kontaktowe
strona 3
z 25
−
−
−
toryczne – o kształcie torycznym powierzchni wewnętrznej lub zewnętrznej,
lentikularne - aby nie były grube przy duŜych mocach,
dwuogniskowe i progresywne - do korekcji presbyopii.
Rys. 3. Trójkrzywiznowa, trójstrefowa soczewka kontaktowa miękka rogówkowo – twardówkowa.
C – centralna sfera optyczna i promień jej tylnej krzywizny
O – strefa obwodowa i jej promień
K – strefa krawędziowa, decydująca o komforcie stosowania soczewki.
[Opracowanie własne]
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
Ze względu na wskazania do ich stosowania wyróŜnia się soczewki:
korekcyjne – są alternatywą dla korekcji okularowej najczęstszych wad refrakcji lecz
i koniecznością przy korekcji znacznej róŜnowzroczności,
terapeutyczne – stosowane w określonych schorzeniach rogówki, gdzie są i opatrunkiem
i nośnikiem leku,
kosmetyczne – pozwalają zmienić kolor tęczówek lub nawet ukryć nieprawidłowości
rogówki lub tęczówki.
Ze względu na sposób stosowania – noszenia wyróŜnia się soczewki:
do stosowania jednodniowego, jednorazowego – najbezpieczniejsze ze względów
higienicznych, delikatne, doskonale tolerowane, choć jeszcze dość drogie, nie potrzebny
płyn pielęgnacyjny;
do systematycznej wymiany – noszenia w ciągu dnia z koniecznością zdejmowania na noc
i systematyczną codzienną pielęgnacją. UŜytkowane przez ściśle określony czas: dwa
tygodnie, miesiąc, trzy miesiące lub rok, z systematyczną ich wymianą po zakończeniu
przewidzianego okresu.
do elastycznego stosowania – gdy w razie potrzeby moŜna nie zdejmować na noc,
konieczny płyn pielęgnacyjny. Trzeba jednak uŜytkownikom zwracać uwagę na
wielokrotny wzrost niebezpieczeństwa powikłań przy takim uŜytkowaniu soczewek.
do przedłuŜonego stosowania – soczewka moŜe pozostawać na gałce ocznej bez
zdejmowania „trzydzieści dni i nocy”, tu takŜe zbyteczny jest płyn pielęgnacyjny.
Ze względu na sposób produkcji wyróŜnia się soczewki:
toczone – skrawane na specjalnych obrabiarkach i polerowane, z PMMA oraz
z materiałów twardych gazoprzepuszczalnych,
odlewane odśrodkowo i polimeryzowane w wirujących formach,
polimeryzowane statycznie w formie,
wykonywane obróbką skrawaniem z nieuwodnionych materiałów hydroŜelowych,
a następnie uwadniane.
Soczewki_kontaktowe
strona 4
z 25
Szczegółowe dane o konstrukcji, zastosowanym materiale i zakresie rozmiarów oraz mocy
optycznych moŜna znaleźć w materiałach producentów soczewek kontaktowych.
Wskazania i przeciwwskazania do korzystania z soczewek kontaktowych
Wskazania
− Kosmetyczno-praktyczne.
Jest to najczęstszy powód stosowania soczewek. Nie chodzi tu jednak o ukrycie np.
wrodzonej róŜnobarwności tęczówek lub teŜ wad tęczówek czy rogówek (soczewki
kosmetyczne). Pacjent po prostu sądzi, Ŝe w okularach „nie jest mu do twarzy” i pragnie się od
nich uwolnić. Jest prawdą, Ŝe okulary – szczególnie przy większych mocach soczewek mają
swoje wady: mogą uciskać nos i uszy, spadać, zawęŜają pole widzenia i pole spojrzenia, często
zaparowują, niszczą się. Poza tym niektórych zawodów i dyscyplin sportowych nie moŜna
wykonywać w okularach, a jedynie w soczewkach kontaktowych.
−
Refrakcyjno-optyczne.
Wskazaniem do stosowania soczewek kontaktowych jest anisometropia czyli
róŜnowzroczność, gdyŜ korekcja kontaktowa pozwala na uniknięcie aniseikonii oraz umoŜliwia
utrzymanie widzenia stereoskopowego. Gdy róŜnowzroczność przekracza trzy dioptrie moŜna
starać się o refundację kosztów zastosowania soczewek z Narodowego Funduszu Zdrowia.
−
StoŜek rogówki i inne przyczyny astygmatyzmu nieregularnego.
W tych przypadkach aplikuje się głównie soczewki twarde gazoprzepuszczalne.
−
Wskazania terapeutyczne.
W celu opatrunku rogówki zmniejszającego draŜniący ruch powieki po powierzchni chorej
rogówki oka lub celem nasączenia soczewki lekiem zapewniając przedłuŜone działanie leku.
−
−
−
Przeciwwskazania
Przeciwwskazania bezwzględne:
przewlekłe i nawracające schorzenia rogówek, spojówek, brzegów powiek,
jaskra,
zespół suchego oka. Ilość łez w czasie 5 minut testu Schirmera powinna zwilŜać pasek
bibuły na długości ponad 13 mm. Wynik poniŜej 9 mm dyskwalifikuje pacjenta do
noszenia soczewek kontaktowych.
−
−
−
−
−
−
Przeciwwskazania względne:
skłonność do reakcji alergicznych,
cukrzyca insulinozaleŜna,
nadczynność tarczycy,
nerwice i choroby psychiczne,
alkoholizm i narkomania,
dla kobiet podczas stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych, gdyŜ zmniejszają
wydzielanie łez i zmieniają ich fizjologiczny skład.
Soczewki_kontaktowe
strona 5
z 25
Tabela 1 Porównanie korekcji soczewkami kontaktowymi i okularami
Soczewka kontaktowa lepsza w przypadku:
Okulary są lepsze w przypadku:
nieregularnego astygmatyzmu i stoŜka rogówki (soczewki
pyłu, kurzu, agresywnych płynów i oparów,
twarde),
anizeikonii,
ograniczonej akomodacji,
wysokiej krótkowzroczność,
zmiennego natęŜenia oświetlenia,
ochrony:
ochrony przed UV spojówki i twardówki,
a) przed promieniowaniem UV soczewki oka,
b) bezpieczniejsze przy urazach,
defektu kosmetycznego oka i potrzeby zmiany koloru oczu, umocowania protez twarzy, aparatu słuchowego,
przy opadającej powiece (ptoza),
uprawiania sportu (hippika, narciarstwo, pływanie),
trudności w utrzymaniu czystości rąk,
wymagań zawodowych (kucharka, aktor, prace na
krótszego czasu pielęgnacji, łatwości zakładania,
wysokości),
stosowania okularów ochronnych lub gogli,
leczenia zeza,
poprawy estetyki twarzy – pogorszenie wizerunku w
poprawy estetyki twarzy - jako ozdoba,
okularach,
opatrunku rogówki i jako nośnik leku ocznego,
mało sprawnych rąk,
w czasie deszczu, mgły, zmian temperatury - nie parują,
w zespole suchego oka, chorobach oczu, katarze,
potrzeby większego pole spojrzenia.
choroby jaskrowej.
Soczewka idealna
Nie naleŜy wierzyć w reklamowe zapewnienia nawet bardzo znanych, światowych
potentatów w produkcji soczewek kontaktowych – doskonałej soczewki nie ma i chyba nigdy
nie będzie. Zbyt wiele jest bowiem róŜnych kryteriów i wymagań, których spełnienie jest po
prostu niemoŜliwe.
Tabela 2 Porównanie zawartości wody i przepuszczalności dla tlenu kilku miękkich soczewek kontaktowych.
[Opracowanie własne].
Nazwa soczewki
Nazwa materiału
Zawartość wody
w%
Przepuszczalność tlenu w Dk/t
dla mocy -3,0 D
Air Optix
Lotrafilcon B
33%
138
Air Optix Night & Day
Lotrafilcon A
24%
175
Acuvue Advance
Galyfilcon A
47%
22
Acuvue Oasys
Senofilcon A
38%
100
Focus Dailies Toric
Nelfilcon A
69%
26
Idealny produkt powinien spełniać trzy poniŜsze wymagania:
− ostre stabilne widzenie,
Jest to kryterium osiągane obecnie dość łatwo. Pewnych problemów w tym względzie
moŜe dostarczać korygowanie astygmatyzmu torycznymi soczewkami miękkimi, które – mimo
stosowania róŜnych metod stabilizacji – mają czasem tendencję do pewnego rotowania się na
rogówce przy mruganiu. Przy wadzie astygmatyzmu powyŜej 2 dioptrii konieczna ruchomość
soczewki utrudnia widzenie.
−
„doraźny komfort”,
Kryterium to spełniają właściwie wszystkie nowoczesne szeroko stosowane soczewki
miękkie. Pacjent nie czuje, Ŝe na powierzchni gałki ocznej ma specjalnego rodzaju delikatne,
miękkie ciało obce. Soczewki twarde wymagają znacznie dłuŜszego czasu adaptacji niŜ
miękkie, ale równieŜ pacjenci odczuwają zadowolenie.
Soczewki_kontaktowe
strona 6
z 25
−
długookresowe bezpieczeństwo,
Jest ono najtrudniejsze do osiągnięcia Najistotniejszy jest fakt, Ŝe soczewka kontaktowa
pokrywając rogówkę zmienia jej metabolizm, innymi słowy prowadzi do jej względnego
niedotlenienia. Rogówka jest bowiem odŜywiana od naczyń krwionośnych okolicy rąbka, lecz
tlen czerpie głównie wprost z powietrza. Soczewki twarde, gazoprzepuszczalne typu
rogówkowego nieprzesłaniające rogówki na całym jej obszarze, ślizgające się po niej znacznie
przy mruganiu i nieuciskające naczyń krwionośnych przyrąbkowych – są uznawane za
najbezpieczniejsze, stwarzają jednak dyskomfort dla pacjenta.
Soczewki miękkie są typu rogówkowo-twardówkowego, tj. maja średnicę większą niŜ
wielkość rogówki, uciskają więc naczynia przyrąbkowe i mniej ślizgają się po rogówce.
Względne niedotlenienie rogówki wywołane soczewkami jest tym mniejsze im krócej nosi się
soczewki w ciągu dnia, im te soczewki są z lepszego, bardziej uwodnionego materiału, gdy
przepuszczają więcej tlenu i są cieńsze. Z kolei delikatna, cienka soczewka o wysokim stopniu
uwodnienia i duŜej przepuszczalności dla tlenu będzie sprawiała kłopoty przy zakładaniu –
głównie początkującej osobie i moŜe ją zniechęcić do jej uŜywania. Taka delikatna soczewka
nie będzie niestety odporna i stabilna mechanicznie – szybko ulegnie zniszczeniu.
Soczewka wreszcie nie moŜe być zbyt droga, jej cena powinna być przystępna nie tylko
dla nielicznych wybrańców, ale głównie dla szerokiego grona pacjentów.
Mówiąc o długookresowym bezpieczeństwie stosowania soczewek naleŜy wspomnieć, Ŝe
idealna soczewka - której jak wiadomo nie ma – nie powinna „przyciągać” osadów
i zanieczyszczeń, powinna być pielęgnowana: czyszczona, dezynfekowana, konserwowana
w prosty, skuteczny i tani sposób. Soczewka nie moŜe bowiem draŜnić i infekować rogówki.
Tu przewagę mają soczewki twarde; wygrać z nimi moŜe tylko soczewka miękka jednorazowa,
jednodniowa.
ZagroŜenia wynikające ze stosowania soczewek kontaktowych
W czasie wstępnej rozmowy z pacjentem – kandydatem do korekcji kontaktowej oprócz
wskazań i korzyści płynących ze stosowania soczewek kontaktowych, oprócz omówienia
rodzajów soczewek i sposobów ich uŜywania konieczne jest przedstawienie moŜliwych
powikłań. W ten sposób unikniemy późniejszych rozczarowań i pretensji pacjenta pod naszym
adresem. Trzeba podkreślić, Ŝe większość powikłań związanych z noszeniem soczewek
kontaktowych wynika z nieprawidłowego ich uŜywania: złej pielęgnacji, przedłuŜonego
noszenia, spania w soczewkach, które się do tego celu nie nadają. Pacjenta nie naleŜy straszyć
powikłaniami, lecz raczej uświadomić, uwraŜliwić na zagroŜenia, do których nie naleŜy
dopuszczać, którym trzeba zapobiegać, choćby przez przestrzeganie zaleceń lekarza i regularne
wizyty kontrolne w gabinecie.
−
−
−
−
−
Najistotniejsze powikłania to:
niedotlenienie rogówki,
infekcje,
uszkodzenie nabłonka rogówki,
reakcje alergiczne,
olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówki powieki górnej.
Wśród powikłań wynikających ze stosowania soczewek kontaktowych na pierwszym
miejscu wymienić naleŜy względne niedotlenienie rogówki.
Jego ryzyko wzrasta przy stosowaniu soczewek mało uwodnionych, o niewielkiej
przepuszczalności dla tlenu lub noszonych zbyt długo. WraŜliwość róŜnych rogówek na
niedotlenienie jest jednak zróŜnicowana osobniczo i zaleŜy takŜe od temperatury otoczenia,
Soczewki_kontaktowe
strona 7
z 25
wilgotności i czystości powietrza, od ilości i jakości łez, a nawet od stosowanej diety czy
przyjmowania niektórych leków np. na nadciśnienie tętnicze, czy teŜ doustnych hormonalnych
środków antykoncepcyjnych. Niedotleniona rogówka, a głównie jej warstwa zewnętrzna –
nabłonek ulega obrzękowi, wzrasta jej grubość, pojawiają się w niej mikrotorbiele. Pacjent
odczuwa wtedy pogorszenie ostrości wzroku. Gdy skryte, względne niedotlenienie trwa długo miesiące i lata - do rogówki zaczynają wrastać od rąbka naczynia krwionośne. Jest to
bezwzględnym wskazaniem do zaprzestania noszenia soczewek.
Niedotleniona rogówka jest mniej odporna na wszelkiego rodzaju infekcje: bakteryjne,
wirusowe, grzybicze, pierwotniakowe. Drobnoustroje mogą być przeniesione na rogówkę przez
źle zdezynfekowaną soczewkę, albo teŜ przez palce uŜytkownika – w czasie jej zakładania
i zdejmowania. Stąd konieczność skrupulatnego mycia rąk.
Rogówka, a właściwie jej nabłonek moŜe być mechanicznie uszkodzony przez soczewkę
kontaktową, szczególnie, gdy ta „podsycha”. CięŜsze uszkodzenia mechaniczne nabłonka
rogówki mogą być wywołane ciałem obcym, które dostaje się czasem pod soczewkę
kontaktową. PowyŜsze uszkodzenia zwane erozjami stanowią doskonałe „wrota zakaŜenia” dla
drobnoustrojów wspomnianych wyŜej, a groźny stan zapalny rozwija się wtedy szybciej.
Kolejnym powikłaniem, które moŜe się zdarzyć są reakcje alergiczne gałki na materiał
soczewki, na składniki płynu pielęgnacyjnego albo teŜ na osady białkowe, które stopniowo
spłaszczają, pokrywają soczewkę po dłuŜszym noszeniu.
Dlatego zalecane jest częste wymienianie soczewek miękkich, gdyŜ nawet skrupulatne
mycie w płynie wielofunkcyjnym nie jest w stanie zmyć wszystkich osadów. Pod tym
względem mniej kłopotów nastręczają soczewki twarde.
Powikłaniem związanym z noszeniem soczewek kontaktowych jest równieŜ
olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówki powieki górnej (Rys. 4). Popularny skrót GPC
pochodzi od angielskiego określenia: giant papillary coniunctivitis. Po odwinięciu powieki
górnej widzimy wyrastające z niej całe „grona” brodawek, będących rezultatem długotrwałego
mechanicznego draŜnienia spojówki przez krawędź źle dopasowanej soczewki.
Rys. 4. Olbrzymiobrodawkowate zapalenie spojówki spowodowane spaniem w soczewkach kontaktowych
przeznaczonych do noszenia dziennego [1 strona 48]
Większość powikłań manifestuje się zaczerwienieniem, przekrwawieniem gałki ocznej,
łzawieniem, światłowstrętem i pogorszeniem ostrości wzroku. W takim wypadku naleŜy
natychmiast zdjąć soczewkę i udać się pilnie do lekarza okulisty.
Niektóre skryte powikłania moŜna zaobserwować w czasie okresowych, planowanych
wizyt kontrolnych.
Pielęgnowanie soczewek kontaktowych
Najstarszy sposób dezynfekcji soczewek to ich gotowywanie. Obecnie stosuje się złoŜone
płyny pielęgnacyjne. Dobry, nowoczesny płyn pielęgnacyjny ma spełniać wiele funkcji: zabijać
Soczewki_kontaktowe
strona 8
z 25
bakterie, grzyby, pierwotniaki, wirusy w tym takŜe HIV, nawilŜać, regenerować soczewkę,
zmywać z niej zabrudzenia, rozpuszczać osady, a przy tym ma nie draŜnić w Ŝaden sposób
oka!
Głównymi składnikami wielu rodzajów płynów pielęgnacyjnych historycznych
i aktualnych były, są następujące związki chemiczne: tiomersal, chlorhexydyna, polyhexanide
(dymed), polyquad, nadtlenek wodoru - czyli woda utleniona. W niniejszym opracowaniu
pominięto enzymatyczne usuwanie osadów białkowych i stosowanie dwustopniowych
systemów dezynfekcji soczewek – jako rozwiązań przeznaczonych tylko do soczewek
uŜytkowanych przez miesiąc i dłuŜej.
Handlowe opakowania róŜnych płynów pielęgnacyjnych zawierają instrukcję ich
efektywnego stosowania. Producenci rozmaitych rodzajów soczewek kontaktowych zalecają,
preferują uŜywanie jednego określonego płynu, a nie rekomendują innych.
Producenci najnowszej generacji płynów wielofunkcyjnych uwaŜają, Ŝe wieczorem po
zdjęciu nie ma potrzeby czyszczenia soczewek przez pocieranie ich palcem na dłoni, Ŝe
wystarczy tylko soczewki opłukać, polać płynem i umieścić na noc w pojemniku ze świeŜą
jego porcją. W ten sposób soczewka nie jest naraŜona na uszkodzenia mechaniczne, które
mogą towarzyszyć pocieraniu. Opinii tej nie podzielają w całej rozciągłości producenci
nowoczesnych soczewek. UwaŜają oni, Ŝe ich wyroby są tak doskonałe, Ŝe umiejętne, delikatne
pocieranie palcem z dodatkiem płynu pielęgnacyjnego nie jest w stanie im zaszkodzić,
a pomaga skuteczniej zmyć zanieczyszczenia i osady.
Handlowe opakowania dobrych płynów pielęgnacyjnych zawierają zawsze pojemnik na
soczewki. Dowiedziono, Ŝe pojemniki bywają siedliskiem rozmaitych drobnoustrojów, stąd
wskazana, korzystna jest ich częsta wymiana.
Dobieranie, czyli aplikowanie soczewek miękkich
PoniŜej zostanie przybliŜony i wyjaśniony schemat postępowania obowiązujący przy
aplikacji miękkich soczewek kontaktowych:
− wywiad z pacjentem,
− badanie refrakcji,
− badanie odcinków przednich obu gałek ocznych w lampie szczelinowej,
− wybór soczewki próbnej określonego typu i jej parametrów,
− pierwsza aplikacja, spacer,
− pierwsze badanie po aplikacji: ostrość wzroku, dopasowanie, ewentualne korekty,
− nauka zakładania i zdejmowania soczewek,
− nauka pielęgnacji,
− wyznaczenie wizyty kontrolnej i ustalenia soczewki ostatecznej.
Podczas badania optometrycznego tzn. wywiad + badanie instrumentalne odcinka
przedniego obu oczu, oraz refrakcji naleŜy się zorientować, czy nie ma przeciwwskazań do
korekcji soczewkami kontaktowymi. NaleŜy uzyskać od chorego deklarację, w jakim trybie
chciałby uŜywać soczewek miękkich; tryb jednorazowych – jednodniowych soczewek, tryb
dzienny z soczewkami systematycznej wymiany, tryb elastyczny – z moŜliwością
ewentualnego spania w soczewkach, wreszcie tryb przedłuŜony z wymianą soczewek
1x w miesiącu. Pacjentom pierwszorazowym tj. bez doświadczenia w uŜywaniu soczewek
zalecamy zawsze zdejmowanie soczewek na noc.
Jeśli pacjent nie ma okularów lub są nieodpowiednie, podczas tej pierwszej wizyty
„soczewkowej” jest konieczność przepisania odpowiednich szkieł. Pacjent musi mieć okulary,
wówczas ma moŜliwość zastąpienia nimi soczewek.
Soczewka kontaktowa leŜy bezpośrednio na rogówce, soczewka okularowa kilkanaście
milimetrów przed nią. Stąd rodzi się róŜnica między mocą obu tych sposobów korekcji.
Soczewki_kontaktowe
strona 9
z 25
RóŜnica ta jest nieistotna dla soczewek do mocy ± 3,5 Dsph. Przy większych mocach soczewki
okularowej, moc soczewki kontaktowej odczytujemy z powszechnie dostępnych tabel.
I tak np. w przypadku krótkowzroczności średniego stopnia korygowanej okularami
o mocy -6,5 Dsph soczewka kontaktowa powinna być słabsza i mieć moc -6,0Dsph.
Dalekowidz o korekcji okularowej +6,0 Dsph powinien mieć zaaplikowaną soczewkę o mocy
+6,5 Dsph. W przypadku niewielkiego astygmatyzmu moŜna zastosować próbnie korekcję
sferyczną.
Moc takiej soczewki ustalamy zgodnie z ekwiwalentem sferycznym. obliczanym ze
wzoru:
ΦE = ΦS + ΦC/2
ΦE - ekwiwalent sferyczny,
ΦS- moc sferyczna,
ΦC- moc cylindryczna.
Prócz mocy, zakładana po raz pierwszy pacjentowi soczewka miękka powinna mieć
stosowny promień krzywizny tylnej powierzchni sfery optycznej. Promień strefy obwodowej,
czy krawędziowej nie ma znaczenia i nawet nie jest podawany przez producenta soczewek.
Powinien być on większy o niemal milimetr od promienia krzywizny rogówki. Ten promień
mierzymy „tradycyjnym” keratometrem Javala lub nowoczesnym autokeratorefraktometrem.
Starsze typy soczewek kontaktowych miękkich miały – przy konkretnej mocy sferycznej – aŜ
do pięciu róŜnych promieni krzywizny strefy optycznej.
Producenci współczesnych, najnowszych soczewek dąŜąc do obniŜenia kosztów
w soczewkach produkowanych masowo ograniczają asortyment produkując soczewki o dwóch
a nawet o jednej wielkości promienia.
Po dobraniu mocy i promienia zakładamy pacjentowi sprawnie soczewki – nie myląc stron
– wyjęte z jednorazowego, sterylnego opakowania i zapraszamy go na kilkunastominutowy
spacer.
−
−
−
−
−
−
−
Po tym czasie oceniamy:
samopoczucie pacjenta, jego wstępne zadowolenie, pytamy o odczuwanie „czegoś
w oczach”,
ostrość wzroku, powinna być nawet lepsza niŜ w okularach, chyba Ŝe korygujemy
niewielki astygmatyzm metodą ekwiwalentu sferycznego,
dobre ułoŜenie w centrum rogówki, soczewka powinna leŜeć centrycznie na rogówce przy
otwartych oczach,
ruch soczewki przy normalnym mruganiu powinien wynosić około pół milimetra,
test push up, tj popychamy soczewkę ku górze palcem przez powiekę dolną. Soczewka
dobrze dopasowana powinna płynnie przesuwać się do góry i płynnie wrócić do swej
centrycznej pozycji.
Soczewka źle dopasowana moŜe być:
zbyt luźna, zbyt płaska,
zbyt ciasna, zbyt stroma.
Soczewka zbyt luźno, zbyt płasko dopasowana porusza się nadmiernie przy normalnym
mruganiu i teście push up, bywa teŜ podciągana do góry przez powiekę górną, a na jej
krawędziach mogą pojawić się nawet fałdki. Widzenie jest wtedy niestabilne.
Chcąc poprawić tę dość rzadką sytuację, musimy zastosować soczewkę o mniejszym
promieniu lub większej średnicy, aby dalej, szerzej zachodziła poza rąbek rogówki.
Soczewki_kontaktowe
strona 10
z 25
Zbyt ciasno, zbyt stromo dobrane soczewki nie poruszają się przy mruganiu, co upośledza
wymianę filmu łzowego i sprzyja powstawaniu osadów na soczewce.
Jednocześnie uciśnięte są naczynia krwionośne przyrąbkowe i upośledzona jest jedna
z dróg odŜywiania rogówki. Tę niekorzystną sytuację poprawić moŜe soczewka o większym
promieniu lub mniejszej średnicy.
Jeśli soczewka jest dobrze dopasowana przystępujemy do bardzo waŜnego – dla
początkującego pacjenta momentu, tj. rozpoczynamy naukę zakładania, zdejmowania
i pielęgnacji soczewek Rys. 5. Po umyciu rąk i wyjęciu soczewki kontaktowej z pojemnika,
trzeba ułoŜyć soczewkę na opuszku palca jednej ręki, a drugą ręką naleŜy przytrzymać obie
powieki i połoŜyć soczewkę na oku.
Rys. 5. Zakładanie soczewki miękkiej[6 strona 24]
Pacjentom początkującym często sprawia trudność rozpoznawanie właściwej strony
soczewek, które są wykonane z bardzo elastycznego materiału i mogą ulec „odwróceniu na
lewą stronę” Rys. 6.
Rys. 6. a)-Właściwa strona soczewki - „filiŜanka” b) niewłaściwa strona – „talerzyk”[6]
Nauka ta trwa od kilkunastu minut do długich, trudnych godzin. Pacjenci, najczęściej
męŜczyźni mało zręczni o silnych odruchach skurczowych powiek, z niezbyt silną motywacją
wewnętrzną, zraŜają się czasem do soczewek. Dlatego teŜ naleŜy poświęcić tym pacjentom
więcej czasu na naukę zakładania soczewek.
Korekcja astygmatyzmu miękkimi soczewkami sferycznymi
Pacjenci z niewielkim astygmatyzmem współistniejącym z dość duŜą wadą sferyczną na
ogół są zadowoleni z samej korekcji sferycznej uwzględniającej ekwiwalent. To bardzo
korzystna sytuacja, gdyŜ nie trzeba stosować miękkich soczewek torycznych wymagających
znacznie dłuŜszego czasu dopasowania.
Te ostatnie bowiem są zazwyczaj dobrze tolerowane, ale widzenie nie jest często stabilne
z uwagi na poruszanie się soczewki po gałce. Soczewka powinna się poruszać, ślizgać, ale nie
Soczewki_kontaktowe
strona 11
z 25
powinna się obracać, gdyŜ zmienia się wówczas połoŜenie osi cylindra. Są trzy metody
konstrukcji miękkich soczewek torycznych zapobiegające ich obrotom:
− stabilizacja przy pomocy balastu pryzmatycznego,
− stabilizacja dynamiczna poprzez strefy cienkie od góry i dołu,
− stabilizacje przez odcięcie dolnego brzegu soczewki.
Rys. 7. Stabilizacja dynamiczna miękkiej soczewki torycznej. Strefy cienkie od góry i dołu pokrywane przez
powieki uniemoŜliwiają obrót soczewki i zmianę ustawienia osi cylindra, w tym przypadku 45°.
[Opracowanie własne].
Producenci miękkich soczewek torycznych róŜnego typu przygotowują instrukcje, jak krok
po kroku postępować przy aplikacji tych soczewek, dostarczając wielu soczewek próbnych.
Przy doświadczeniu lekarza, cierpliwości i motywacji pacjenta zazwyczaj udaje się osiągnąć
sukces.
Na zakończenie naleŜy wyszczególnić skrótowe oznaczenia zamieszczane na
opakowaniach soczewek:
P albo D albo PWR - oznacza moc soczewki
BCR albo BC – promień tylnej krzywizny strefy optycznej.
DIA albo OAD – średnica zewnętrzna
Często podawany jest rodzaj polimeru, np. etalion, alphafilcon, balafilcon, galyfilcon oraz
stopień uwodnienia soczewki, odpowiednio: 58%, 66%, 36%, 47%.
Zawsze podawany jest EXP, czyli „okres waŜności” oraz LOT, czyli numer serii.
Producenci umieszczają teŜ dodatkowe informacje jak np. obecność w soczewce filtru UV,
podbarwienie soczewki, ułatwiające jej spostrzeganie przy manipulacjach, czy odpowiednią
temperaturę do przechowywania.
Na niektórych opakowaniach moŜna znaleźć ostrzeŜenia, iŜ sprzedaŜ soczewek jest
moŜliwa „po badaniu i pod kontrolą specjalisty”. OstrzeŜenie to bywa często ignorowane ze
szkodą dla pacjentów, których nic nie zmusza do wizyt kontrolnych.
Soczewki twarde gazoprzepuszczalne (RGP)
Jak juŜ wcześniej wspomniano, soczewki twarde mają wiele zalet. Nie pokrywając całej
rogówki i poruszając się po niej odsłaniają obwodowe jej partie, które mogą „oddychać”
tlenem z powietrza. Ich rekordowo wysoka gazoprzepuszczalność nie doprowadza do
niedotlenienia rogówki, rzadziej opłaszczają się osadami, łatwo je czyścić i skutecznie
dezynfekować, pozwalają na korekcję astygmatyzmu zarówno regularnego jak i nieregularnego
wywołanego np. stoŜkiem rogówki.
Istotną wadą tych soczewek jest ich twardość odczuwalna często przez pacjenta
wywołująca dyskomfort. Na drugim miejscu wymienić naleŜy skomplikowaną, długotrwałą
procedurę ich dobierania i konieczność posiadania szerokiego zestawu soczewek próbnych
o róŜnych parametrach. Przy ocenie dopasowania - konieczne jest posługiwanie się testem
fluoresceinowym i lampą szczelinową z filtrem kobaltowym Rys. 8.
Soczewki_kontaktowe
strona 12
z 25
Rys. 8 Za ciasno dopasowana soczewka twarda i jej obraz flurosceinowy [4 strona 51]
Z powyŜszych względów soczewki twarde są stosowane u wąskiej grupy „specjalnych”
pacjentów.
2.1.2.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
Z czym kojarzą Ci się dwa tworzywa sztuczne oznaczone skrótami: PMMA i PHEMA?
Jakie cechy muszą mieć materiały do produkcji soczewek kontaktowych?
Jakie znasz kryteria podziału soczewek kontaktowych?
Która z charakterystyk soczewek kontaktowych wpływa istotnie na występowanie niedotlenienia rogówki
lub – na odwrót – zapobiega występowaniu tego powikłania?
Co to są soczewki sferyczne dwu i trójkrzywiznowe?
Który ze sposobów stosowania (noszenia) soczewek wydaje Ci się najbezpieczniejszy dla oka?
Wymień najczęstsze powody – wskazania do stosowania soczewek kontaktowych.
Co oznaczają pojęcia: bezwzględne i względne przeciwwskazania do stosowania soczewek kontaktowych?
Wyjaśnij, jakie cechy powinna mieć idealna soczewka kontaktowa.
Wyjaśnij, czym jest spowodowane i czym grozi niedotlenienie rogówki.
Dlaczego drobne erozje nabłonka rogówki bywają bardzo niebezpieczne?
Objaśnij, skąd biorą się osady na soczewkach i jakie zaburzenia mogą powodować?
Jakie powikłanie oznacza się popularnym skrótem GPC?
Jakie funkcje powinien spełniać nowoczesny płyn pielęgnacyjny do soczewek kontaktowych?
Objaśnij, dlaczego aplikując soczewki kontaktowe powinniśmy się upewnić, Ŝe pacjent ma odpowiednie
okulary?
Objaśnij powód róŜnej mocy soczewek okularowych i kontaktowych.
Jakie powinny być relacje między promieniem krzywizny rogówki, a BC (BCR) soczewki kontaktowej?
Co oznacza zbyt luźne (zbyt płaskie) oraz zbyt ciasne (zbyt strome) dobranie soczewki?
Na czym polega korekcja wady sferocylindrycznej miękką soczewką sferyczną z uwzględnieniem tzw.
ekwiwalentu?
Jakie są zalety i wady soczewek określanych skrótem RGP?
Jakie skrótowe oznaczenia umieszczone są na opakowaniach soczewek kontaktowych?
Na czym polega trudność dobierania miękkich soczewek u pacjentów z astygmatyzmem?
2.1.3.
Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeprowadź test Schirmera u jednego z kolegów. Jakie są kryteria oceny testu? Kiedy
moŜna test przerwać? Jeśli nie dysponujesz paskiem Schirmera jak sobie poradzisz?
Soczewki_kontaktowe
strona 13
z 25
Sposób wykonania ćwiczenia.
−
−
−
−
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
wyjąć z opakowania pasek testowy Schirmera,
zagiąć jego 5 mm długości koniec,
umieścić zagięty koniec w dolnym załamku worka spojówkowego kolegi od strony
skroniowej,
włączyć stoper,
usunąć pasek testowy po 5 minutach,
dokonać pomiaru odcinka zwilŜonego licząc od zagięcia,
zanotować wynik pomiaru.
−
−
−
−
−
WyposaŜenie stanowiska pracy:
zestaw pasków testowych Schirmera,
stoper,
linijka lub suwmiarka,
kartka A4, długopis,
literatura.
−
−
−
Rys. do ćwiczenia nr 1.Test Schirmera [1strona 12]
Ćwiczenie 2
Przeprowadź pomiar krzywizny rogówek obu oczu u jednego z kolegów dwoma
urządzeniami: keratometrem Javala i autokeratorefraktometrem. Czy zauwaŜyłeś róŜnice
między rezultatami pomiarów wykonanymi dwoma urządzeniami? Jaka jest relacja między
promieniem krzywizny rogówki, a BCR soczewki kontaktowej?
Sposób wykonania ćwiczenia
−
sprawdzić kalibrację keratometru Javala na sztucznej rogówce,
posadzić pacjenta przed keratometrem wydając mu stosowne polecenia,
dokonać pomiaru promienia krzywizny rogówki zgodnie z zasadami obsługi urządzenia,
zanotować wynik pomiaru,
dokonać pomiaru krzywizn obu rogówek tego samego pacjenta autokeratorefraktometrem
komputerowym zgodnie z zasadami jego obsługi,
zanotować wynik tego pomiaru na kartce obok wyników uzyskanych keratometrem Javala.
−
−
keratometr Javala,
autokeratorefraktometr,
−
−
−
−
−
Soczewki_kontaktowe
strona 14
z 25
−
−
−
−
instrukcja obsługi keratometru,
instrukcja obsługi autokeratorefraktometru,
poradnik dla ucznia, literatura.
Ćwiczenie 3
Dobierz właściwą moc próbnej soczewki kontaktowej dla pięciu pacjentów, dla których
podano właściwą korekcję okularową.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: posługując się tabelą przeliczeniową – odnajdować
stosowną moc soczewki kontaktowej próbnej znając korekcję okularową obu oczu pięciu
poniŜszych pacjentów. Wyniki zapisz na kartce.
Pacjent 1.
oko prawe: - 2,25 Dsph
oko lewe: - 4,75 Dsph
Pacjent 2. oko prawe: - 8,5 Dsph
oko lewe: - 12,0 Dsph
Pacjent 3. oko prawe: - 9,0 Dsph ≈ - 2,0 Dcyl ax 15°
oko lewe: - 2,25Dsph ≈ - 0,25 Dcyl ax 35°
Pacjent 4. oko prawe: + 10,5 Dsph
oko lewe:
planum
Pacjent 5. oko prawe: - 0,75 Dsph
oko lewe: + 3,25 Dsph
ZałóŜmy, Ŝe pacjent 3 dobrze toleruje soczewki, ale jest rozczarowany niezbyt dobrą
ostrością wzroku oka prawego. Jakie mogą być tego przyczyny?
Czy moŜna podejrzewać, Ŝe pacjent 4 przebył jakąś operację okulistyczną?
−
−
Soczewki_kontaktowe
strona 15
z 25
Tab. do ćwiczenia nr 3. Moc soczewki kontaktowej w zaleŜności od mocy soczewki okularowej i jej odległości od
szczytu rogówki [wg2]
SOCZEWKI KONTAKTOWE MINUSOWE
OKULARY
SOCZEWKI KONTAKTOWE PLUSOWE
10 mm
3,50
3,50
3,75
4,00
4,25
4,50
4,75
5,00
5,25
5,50
5,75
6,00
6,00
6,25
6,50
6,75
7,00
7,25
7,50
7,50
7,75
8,00
8,25
8,50
8,75
9,00
9,00
9,50
10,00
10,25
10,75
11,00
11,50
12,00
12,25
12,75
13,00
13,50
13,75
14,25
14,50
15,00
15,25
15,50
16,00
16,25
16,75
17,00
17,25
12 mm
3,25
3,50
3,75
4,00
4,25
4,50
4,75
5,00
5,25
5,50
5,75
5,75
6,00
6,25
6,50
6,75
7,00
7,00
7,25
7,50
7,75
8,00
8,00
8,25
8,50
8,75
9,00
9,25
9,75
10,00
10,50
10,75
11,00
11,50
12,00
12,25
12,75
13,00
13,50
13,75
14,00
14,50
14,75
15,25
15,50
15,75
16,25
16,50
16,75
Soczewki_kontaktowe
14 mm
3,25
3,50
3,75
4,00
4,25
4,50
4,75
5,00
5,00
5,25
5,50
5,75
6,00
6,25
6,50
6,50
6,75
7,00
7,25
7,50
7,50
7,75
8,00
8,25
8,50
8,50
8,75
9,25
9,50
10,00
10,25
10,75
11,00
11,25
11,75
12,00
12,50
12,75
13,00
13,50
13,75
14,00
14,50
14,75
15,00
15,25
15,75
16,00
16,25
16 mm
3,25
3,50
3,75
4,00
4,25
4,50
4,75
4,75
5,00
5,25
5,50
5,75
6,00
6,00
6,25
6,50
6,75
7,00
7,00
7,25
7,50
7,75
7,75
8,00
8,25
8,50
8,50
9,00
9,25
9,75
10,00
10,50
10,75
11,00
11,50
11,75
12,00
12,50
12,75
13,00
13,25
13,75
14,00
14,25
14,50
14,75
15,25
15,50
15,75
(D)
3,50
3,75
4,00
4,25
4,50
4,75
5,00
5,25
5,50
5,75
6,00
6,25
6,50
6,75
7,00
7,25
7,50
7,75
8,00
8,25
8,50
8,75
9,00
9,25
9,50
9,75
10,00
10,50
11,00
11,50
12,00
12,50
13,00
13,50
14,00
14,50
15,00
15,50
16,00
16,50
17,00
17,50
18,00
18,50
19,00
19,50
20,00
20,50
21,00
strona 16
z 25
16 mm
3,75
4,00
4,25
4,50
4,75
5,25
5,50
5,75
6,00
6,25
6,75
7,00
7,25
7,50
8,00
8,25
8,50
8,75
9,25
9,50
9,75
10,25
10,50
10,75
11,25
11,50
12,00
12,50
13,25
14,00
14,75
15,75
16,50
17,25
18,00
19,00
19,75
20,50
21,50
22,50
23,25
24,25
25,25
26,25
27,25
28,25
29,50
30,50
31,75
14 mm
3,75
4,00
4,25
4,50
4,75
5,00
5,50
5,75
6,00
6,25
6,50
6,75
7,25
7,50
7,75
8,00
8,50
8,75
9,00
9,25
9,75
10,00
10,50
10,75
11,00
11,25
11,75
12,25
13,00
13,75
14,50
15,25
16,00
16,75
17,50
18,25
19,00
19,75
20,50
21,50
22,25
23,25
24,00
25,00
26,00
26,75
27,75
28,75
29,75
12 mm
3,75
4,00
4,25
4,50
4,75
5,00
5,25
5,50
6,00
6,25
6,50
6,75
7,00
7,25
7,75
8,00
8,25
8,50
8,75
9,25
9,50
9,75
10,00
10,50
10,75
11,00
11,25
12,00
12,75
13,25
14,00
14,75
15,50
16,00
16,75
17,50
18,25
19,00
19,75
20,50
21,25
22,25
23,00
23,75
24,50
25,00
26,25
27,25
28,00
10 mm
3,75
4,00
4,25
4,50
4,75
5,00
5,25
5,50
5,75
6,00
6,50
6,75
7,00
7,25
7,50
7,75
8,00
8,50
8,75
9,00
9,25
9,50
10,00
10,25
10,50
10,75
11,00
11,75
12,25
13,00
13,75
14,25
15,00
15,50
16,25
17,00
17,75
18,25
19,00
19,75
20,50
21,25
22,00
22,75
23,50
24,25
25,00
25,75
26,50
Ćwiczenie 4
ZałóŜ sobie i zdejmij soczewkę kontaktową.
−
−
−
−
umyć dokładnie ręce, jeśli to potrzebne skrócić przedtem paznokcie, uŜyć suszarki
elektrycznej, a nie ręcznika.
wybrać soczewkę próbną zgodnie ze znanymi Ci zasadami.
oderwać wieczko jednorazowego pojemniczka i wyjąć soczewkę posługując się jednym
najmniejszym palcem.
starać się umieścić soczewkę na opuszce palca wskazującego prawej ręki – jeśli jesteś
praworęczny. ZauwaŜ, Ŝe nadmiar płynu wewnątrz soczewki bardzo ją zniekształca,
zachodzi wówczas konieczność jego odsączenia i usunięcia. Sprawdź, czy soczewka jest
na właściwej stronie, przećwicz kilkakrotnie przewijanie soczewki na druga stronę. Staraj
się zawsze o odszukanie napisu – markera dobrej strony (patrz rysunek). Dbaj o to, aby
soczewka przy tych czynnościach nie wysychała.
Rys. 1. do ćwiczenia nr 4. Niewłaściwa – A i właściwa – B strona soczewki kontaktowej miękkiej.
Zwróć uwagę na marker „123”. [Opracowanie własne].
−
−
−
−
−
−
kierując ustawicznie wzrok obu oczu w lusterko i rozchylając palcami powieki umieść
powoli soczewkę na rogówce,
odruchowe zamykanie oczu moŜe Ci utrudnić zadanie. Oko moŜesz delikatnie zamknąć,
ale juŜ po załoŜeniu soczewki. Gdy teraz kilka razy mrugniesz soczewka uzyska właściwe
połoŜenie,
po kilkunastu minutach oceń subiektywną tolerancję soczewki, kolega moŜe Ci sprawdzić
ostrość wzroku i dopasowanie soczewki,
do pojemniczka na soczewki nalej wielofunkcyjnego płynu pielęgnacyjnego, butelki
z płynem nie zamykaj – zaraz będzie uŜywana,
postarać się zdjąć soczewkę: patrz bez przerwy w lusterko, rozchyl powieki, opuszki
2 palców tj. palca wskazującego i kciuka umieść w kątach szpary powiekowej, nie bój się
dotknąć gałki ocznej, a właściwie spojówki gałkowej, zbliŜaj te opuszki delikatnie ku
sobie, jeśli nie oderwiesz ich od gałki – soczewka sama wejdzie Ci w palce,
zdjętą soczewkę musisz obmyć płynem wielofunkcyjnym, tak jak to musi robić wieczorem
normalny uŜytkownik soczewki. MoŜesz tu zastosować metodę „prysznica” lub „wanny”,
Mimo, Ŝe producenci płynów nie uwaŜają tego za konieczne – przećwicz mycie soczewki
z jej pocieraniem palcem. Pomoc nauczyciela będzie konieczna.
− umieść soczewkę w pojemniczku napełnionym uprzednio płynem wielofunkcyjnym,
− wyjmij soczewkę z pojemniczka z płynem wielofunkcyjnym i załóŜ ją na drugie oko. Po
kilkunastu minutach zdejmij.
Soczewki_kontaktowe
strona 17
z 25
−
−
−
−
−
−
zestaw soczewek próbnych,
lusterko, umywalka, suszarka do rąk,
lampa stołowa,
płyn pielęgnacyjny z pojemnikiem na soczewki,
instrukcje pielęgnacji producentów soczewek,
Rys. do ćwiczenia nr 4. Przy zakładaniu soczewki szpara powiekowa musi być rozchylana palcami,
aby soczewka nie dotykała rzęs czy brzegów powiek. [Opracowanie własne]
Ćwiczenie 5
ZałóŜ miękką soczewkę kontaktową pacjentowi, oceń jej dopasowanie, udziel instrukcji
pacjentowi jak ma postępować przy zdejmowaniu soczewki, zaprezentuj pielęgnację.
−
dokładnie obserwować zakładanie soczewki przez nauczyciela pytając od razu o wszelkie
wątpliwości,
przed pierwszą aplikacją zaprezentuj pacjentowi sposób wyjmowania, umieszczania
soczewki na opuszce palca wskazującego, sprawdzania strony i przewijania soczewki na
drugą stronę,
odchyl głowę pacjenta ku tyłowi, poleć mu kierować wzrok ok. 45° do góry, rozchylając
szparę powiekową palcami obu rąk umieść soczewkę na rogówce,
po kilkunastu minutach po aplikacji dokonaj pierwszej oceny: tolerancji, ostrości wzroku,
dopasowania tj. centracji i ruchomości. Wyciągnij wnioski,
nie zdejmuj soczewki pacjentowi, on - poinstruowany przez ciebie – najprawdopodobniej
zrobi to samodzielnie,
objaśnij pacjentowi zasady jej pielęgnacji.
−
−
−
−
−
−
lampa szczelinowa,
lusterko,
umywalka,
suszarka do rąk,
zestaw róŜnych typów soczewek próbnych,
płyn wielofunkcyjny z pojemnikiem na soczewki.
−
−
−
−
−
Soczewki_kontaktowe
strona 18
z 25
2.1.4.
Sprawdzian postępów
Tak
Czy potrafisz:
Nie
1) przeprowadzić i zinterpretować test Schirmera?
2) dokonać pomiaru promienia krzywizny rogówki i dobrać odpowiedni
BCR soczewki próbnej?
3) określić bezwzględne i względne przeciwwskazania do stosowania
soczewek kontaktowych?
4) dobrać moc próbnej soczewki kontaktowej, gdy znana jest wartość
korekcji okularowej?
5) załoŜyć sobie soczewkę kontaktową i ją zdjąć?
6) załoŜyć soczewkę pacjentowi i ocenić jej dopasowanie?
7) określić trudności korekcji astygmatyzmu soczewkami miękkimi
sferycznymi i torycznymi?
8) objaśnić pacjentowi zasady pielęgnacji soczewek?
9) czego się wymaga od idealnej soczewki kontaktowej?
10) wymienić zalety i wady stosowania soczewek twardych
gazoprzepuszczalnych?
Soczewki_kontaktowe
strona 19
z 25
3. LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
NiŜankowska M.: Podstawy okulistyki, Volumed, Wrocław, 1992
Pankowska B.,. Wojciechowska I: Soczewki kontaktowe, Volumed, Wrocław, 1994
Styszyński A.: Korekcja wad wzroku – procedury badania refrakcji, A-medica Press,
Bielsko Biała, 2007
Szymankiewicz S.: Soczewki kontaktowe w praktyce okulistycznej. Oftal, Warszawa,
2001
Zając M.: Optyka okularowa, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław, 2003
Wskazówki dla uŜytkownika soczewek kontaktowych firmy Bausch & Lomb
Soczewki_kontaktowe
strona 20
z 25
SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Przeczytaj uwaŜnie instrukcję
Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi
Zapoznaj się z zestawem zadań testowych
Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi
Test zawiera 22 zadania
Do kaŜdego zadania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.
Zaznacz prawidłową według Ciebie odpowiedź wstawiając literę x w odpowiednim
miejscu na karcie odpowiedzi.
W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie literą x zaznacz
odpowiedź prawidłową.
Za kaŜde poprawne rozwiązanie otrzymujesz jeden punkt.
Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej braku lub zakreślenie więcej niŜ jednej odpowiedzi –
otrzymujesz zero punktów.
UwaŜnie przeczytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi.
Nie odpowiadaj bez zastanowienia, jeśli, któreś z pytań sprawi Ci trudność – przejdź do
następnego. Do zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi moŜesz wrócić później.
Pamiętaj, Ŝe odpowiedzi masz udzielać samodzielnie.
Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1.
Pierwszym tworzywem miękkim, chłonącym wodę zastosowanym do masowej produkcji soczewek
miękkich było tworzywo
a)
ATFA.
b)
ALMA.
c)
PMMA.
d)
PHEMA.
2.
a)
b)
c)
d)
Ukształtowanie strefy krawędziowej soczewki jest bardzo waŜne, gdyŜ wpływa na
komfort jej uŜywania.
gazoprzepuszczalność soczewki.
tworzenie się osadów.
stopień jej ruchomości po rogówce.
a)
b)
c)
d)
Soczewki kontaktowe oznaczone popularnym skrótem RPG naleŜą do kategorii soczewek
rogówkowo-twardówkowych.
rogówkowych.
torycznych.
kosmetycznych.
3.
4.
Promień krzywizny rogówki wynosi 7,4 mm. Promień krzywizny centralnej sfery optycznej soczewki
próbnej powinien wynosić około
a) 7,0 mm.
b) 7,4 mm.
c) 8,2 mm.
d) 9,0 mm.
5.
a)
b)
c)
d)
Skrót BC (BCR) oznacza
stopień uwodnienia soczewki.
promień krzywizny strefy optycznej.
średnicę soczewki.
grubość soczewki w jej centrum.
Soczewki_kontaktowe
strona 21
z 25
6.
a)
b)
c)
d)
7.
Jedno z moŜliwych powikłań stosowania soczewek kontaktowych wyraŜa się skrótem GPC. Skrót ten
oznacza
a) erozję nabłonka rogówki.
b) olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówki powieki górnej.
c) wrastanie naczyń do rogówki.
d) mikrocysty nabłonka rogówki.
8.
a)
b)
c)
d)
Obrzęk rogówki przy niewłaściwym stosowaniu soczewek kontaktowych wywołany jest najczęściej
infekcją bakteryjną lub wirusową.
uczuleniem, alergią na materiał soczewki.
mechanicznym uszkodzeniem rogówki przez soczewkę.
niedotlenieniem rogówki.
a)
b)
c)
d)
Niedotlenienie rogówki jest zjawiskiem niekorzystnym, gdyŜ moŜe doprowadzić do
zcieńczenia rogówki.
unaczynienia rogówki.
pojawienia się stoŜka rogówki.
pojawienia się złogów na rogówce.
9.
10.
Materiał do produkcji soczewek kontaktowych moŜe być typu jonowego lub teŜ niejonowego. Wadą
materiału jonowego jest to, iŜ
a) ma mniejszą przepuszczalność dla tlenu.
b) jest mniej trwały mechanicznie.
c) „przyciąga” zanieczyszczenia i osady.
d) wywołuje częste reakcje alergiczne.
11.
a)
b)
c)
d)
12.
Względnym przeciwwskazaniem do stosowania soczewek kontaktowych jest
skłonność do alergii.
cukrzyca.
nadczynność tarczycy.
wszystkie wyŜej wymienione.
Przekrwienie spojówek, ból oka, łzawienie pogorszenie ostrości wzroku, to objawy - między innymi niewłaściwego stosowania soczewek kontaktowych. Jaką wspólną nazwą je obejmujemy?
a) zapalenie spojówek.
b) zapalenie błony naczyniowej.
c) erozja rogówki.
d) czerwone oko.
13.
a)
b)
c)
d)
14.
Wskazaniem medycznym – optycznym do stosowania miękkich soczewek kontaktowych jest
astygmatyzm obu oczu.
znaczna róŜnowzroczność.
stoŜek rogówki.
znaczna heteroforia.
Pojawiające się na powierzchni soczewki kontaktowej osady pochodzą z
filmu łzowego.
zanieczyszczonego powietrza.
niewłaściwego płynu pielęgnacyjnego.
komórek nabłonka rogówki.
Dla osoby z krótkowzrocznością prostą korygowaną efektywnie okularami o mocy -3,25 Dsph moc
próbnej soczewki kontaktowej powinna wynosić
a) -2,75 Dsph.
b) -3,00Dsph.
c) -3,25Dsph.
d) -3,50Dsph.
Soczewki_kontaktowe
strona 22
z 25
15.
a)
b)
c)
d)
16.
Soczewki twarde, dla których przepuszczalność tlenu jest bardzo wysoka oznacza się skrótem
RGP.
BCR.
OAD.
DK.
Niewielki astygmatyzm moŜna korygować soczewką kontaktową miękką sferyczną. Jaką w przybliŜeniu
moc powinna mieć próbna soczewka sferyczna przy próbie korekcji następującego astygmatyzmu: -6,0Dsph
-2,0Dcyl ax 10°?
a) -6,0 Dsph.
b) -6,5 Dsph.
c) -7,0 Dsph.
d) -8,0 Dsph.
17.
a)
b)
c)
d)
Zbyt płasko, zbyt luźno dobrana próbna soczewka kontaktowa powinna być zastąpiona soczewką
mniejszym BCR.
większym BCR.
mniejszej średnicy.
mniejszym uwodnieniu.
18.
Która z wymienionych poniŜej metod zmniejszania rotacji soczewek torycznych jest najmniej
skuteczna?
a) podcięcie soczewki od dołu.
b) wprowadzenie stref cienkich od góry i dołu.
c) poszerzenie strefy krawędziowej.
d) wprowadzenie balastu pryzmatycznego.
19.
Które z niŜej wymienionych substancji
pielęgnacyjnych?
a) alkohol i eter.
b) tiomersal i chlorhexydyna.
c) nadmanganian potasu i chlorek sodu.
d) jodek potasu i azotan srebra.
20.
Składnikiem płynu pielęgnacyjnego do soczewek moŜe być nadtlenek wodoru czyli woda utleniona. Jej
główne zadanie to
a) zwiększenie uwodnienia soczewki.
b) zwiększanie przepuszczalności dla tlenu.
c) rozpuszczenie osadów białkowych.
d) zabijanie drobnoustrojów.
21.
a)
b)
c)
d)
22.
chemicznych
były
istotnymi
składnikami
płynów
Test fluoresceinowy pozwala
łatwiej ocenić ruchomość soczewki.
uwidocznić wrastające do rogówki naczynia.
ocenić dopasowanie soczewki twardej.
prognozować tolerancję soczewek.
Rano, po wyjęciu soczewki z pojemniczka z płynem wielofunkcyjnym naleŜy
a) załoŜyć soczewkę bezpośrednio na oko.
b) przemyć soczewkę roztworem fizjologicznym soli i potem załoŜyć.
c) strząsnąć skrupulatnie resztki płynu z soczewki i soczewkę załoŜyć.
d) przesuszyć soczewkę przez kilkadziesiąt sekund.
Soczewki_kontaktowe
strona 23
z 25
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ...............................................................................
Dobieranie soczewek kontaktowych
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr zadania
Odpowiedź
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
Punkty
b
c
d
b
b
b
b
c
d
c
d
c
d
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
b
c
d
Razem:
Soczewki_kontaktowe
strona 24
z 25

Soczewki kontaktowe - Optimed® Piotr Michałowski

Transkrypt

Podobne dokumenty