Mapa głównych powiązań między nauką, gospodarką i
Transkrypt
Mapa głównych powiązań między nauką, gospodarką i
Narodowy Program Foresight – wdrożenie wyników Zadanie 1g NPF – wdrożenie wyników Mapa głównych powiązań między nauką, gospodarką i technologiami w ramach inteligentnej specjalizacji województwa łódzkiego Anna Rogut, Bogdan Piasecki Prace techniczne: Renata Karolewska, Monika Piasecka Łódź, listopad 2013 Spis treści STRESZCZENIE ......................................................................................................................... 4 WPROWADZENIE .................................................................................................................... 4 RAMY METODYCZNE OPRACOWANIA MAPY POWIĄZAŃ MIĘDZY NAUKĄ, GOSPODARKĄ I TECHNOLOGIAMI .................................................................................................................... 6 FUNKCJONALNA KLASYFIKACJA DZIAŁALNOŚCI BADAWCZO-ROZWOJOWEJ .................................................. 6 METODYKA MIND MAPPING’U ........................................................................................................ 8 OBSZARY INTELIGENTNEJ SPECJALIZACJI WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO..................................... 8 OBSZARY INTELIGENTNYCH SPECJALIZACJI .......................................................................................... 8 SZCZEGÓŁOWY ZAKRES OBSZARÓW INTELIGENTNYCH SPECJALIZACJI ......................................................... 9 SZCZEGÓŁOWY WYKAZ BRANŻ O NAJWIĘKSZYM POTENCJALE ROZWOJOWYM .................................................... 9 SZCZEGÓŁOWY WYKAZ KLUCZOWYCH OBSZARÓW TECHNOLOGICZNYCH ......................................................... 19 MAPY GŁÓWNYCH POWIĄZAŃ MIĘDZY NAUKĄ, GOSPODARKĄ I TECHNOLOGIAMI W OBRĘBIE OBSZARÓW INTELIGENTNEJ SPECJALIZACJI WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ............................... 30 BIOTECHNOLOGIE ...................................................................................................................... 31 NANOTECHNOLOGIE................................................................................................................... 40 MECHATRONIKA ....................................................................................................................... 50 TECHNOLOGIE INFORMACYJNE I KOMUNIKACYJNE .............................................................................. 59 PODSUMOWANIE ................................................................................................................. 68 BIBLIOGRAFIA ....................................................................................................................... 69 ZAŁĄCZNIK 1: OECD. KLASYFIKACJA DZIEDZIN NAUKI I TECHNIKI ............................................ 70 ZAŁĄCZNIK 2: NOMENKLATURA DLA ANALIZY I PORÓWNA PROGRAMÓW I BUDŻETÓW NAUKOWYCH NABS .............................................................................................................. 73 ZAŁĄCZNIK 3: MIĘDZYNARODOWA KLASYFIKACJA PATENTOWA (DZIAŁY I PODDZIAŁY) .......... 75 ZAŁĄCZNIK 4: MIĘDZYNARODOWA STANDARDOWA KLASYFIKACJA RODZAJÓW DZIAŁALNOŚCI ISIC ....................................................................................................................................... 76 ZAŁĄCZNIK 5: MAPA POWIĄZAŃ MIĘDZY KIERUNKAMI BADAŃ NAUKOWYCH I TECHNOLOGII, I GOSPODARKĄ W OBSZARZE BIOTECHNOLOGII ....................................................................... 78 2 ZAŁĄCZNIK 6: MAPA POWIĄZAŃ MIĘDZY KIERUNKAMI BADAŃ NAUKOWYCH I TECHNOLOGII, I GOSPODARKĄ W OBSZARZE NANOTECHNOLOGII ................................................................... 79 ZAŁĄCZNIK 7: MAPA POWIĄZAŃ MIĘDZY KIERUNKAMI BADAŃ NAUKOWYCH I TECHNOLOGII, I GOSPODARKĄ W OBSZARZE MECHATRONIKI ......................................................................... 80 ZAŁĄCZNIK 8: MAPA POWIĄZAŃ MIĘDZY KIERUNKAMI BADAŃ NAUKOWYCH I TECHNOLOGII, I GOSPODARKĄ W OBSZARZE TECHNOLOGII INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNYCH .................. 81 3 Streszczenie Nauka, technologia i gospodarka są przedmiotem licznych klasyfikacji, z których każda opiera się na określonych standardach międzynarodowych. W przypadku klasyfikacji dziedzin nauki i techniki takim standardem jest propozycja OECD. Podobnym standardem, ale zorientowanym na analizę celów społecznogospodarczych działalności badawczo-rozwojowej, jest Nomenklatura dla analizy i porówna programów i budżetów naukowych NABS. Na tych standardach oparte są także polskie klasyfikacje, stosowane przez nieistniejący już Komitet Badań Naukowych, Narodowe Centrum Nauki czy Centralną Komisję do spraw Stopni i Tytułów. Standardy te są również inkorporowane do Słownika Dziedzin i Dyscyplin. Standardem dla klasyfikacji działalności technologicznej jest Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa. Standardem dla klasyfikacji działalności gospodarczej jest Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Rodzajów Działalności ISIC. Polska Klasyfikacja Działalności Gospodarczej PKD 2007 jest oparta na zgodnej z ISIC Statystycznej Klasyfikacji Działalności Gospodarczej Unii Europejskiej NACE Rev.2.. Komplementarna do PKD 2007 jest Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług PKWiU 2008. Standardem dla wyodrębnienie sektorów wysokich, średnich i niskich technologii oraz usług wiedzochłonnych jest High-Technology Sector and Product Classification. Przedmiotem niniejszego raportu, przygotowanego w ramach zadania 1g: Wdrożenie opracowanego systemu map nauki i technologii, jest wykorzystanie istniejących klasyfikacji do opracowania mapy głównych powiązań między dziedzinami nauki i działami gospodarki poprzez obszary wysokich i średnio-wysokich technologii na przykładzie inteligentnej specjalizacji województwa łódzkiego. Wprowadzenie Nauka, technologia i gospodarka są przedmiotem licznych klasyfikacji, z których każda opiera się na określonych standardach międzynarodowych. W przypadku klasyfikacji dziedzin nauki i techniki takim standardem jest propozycja OECD (2002 i 2007), wyodrębniająca nauki przyrodnicze, inżynieryjno-techniczne, medyczne i nauki o zdrowiu, nauki rolnicze, społeczne i humanistyczne podzielone na podobszary (załącznik 1). Podobnym standardem, ale zorientowanym na analizę celów społeczno-gospodarczych działalności badawczo-rozwojowej, jest Nomenklatura dla analizy i porówna programów i budżetów naukowych NABS (Eurostat 1994 i 2008), dzieląca tę działalność na eksplorację i eksploatację ziemi; środowisko; eksplorację i eksploatację ziemi przestrzeni kosmicznej; transport, telekomunikację i inne rodzaje infrastruktury; energię; produkcję przemysłową i technologię; zdrowie; rolnictwo; edukację; kulturę, rekreację, religię i mass media; systemy społeczne i polityczne, struktury i procesy; rozwój wiedzy finansowany ze środków uczelni i rozwój wiedzy finansowany z innych źródeł (załącznik 2). Na tych standardach oparte są także polskie klasyfikacje, stosowane przez nieistniejący już Komitet Badań Naukowych1, Narodowe Centrum Nauki2 czy Centralną Komisję do spraw Stopni i Tytułów (Dz.U.2011.179.1065). Standardy te są również inkorporowane do Słownika Dziedzin i Dyscyplin (OPI 2012). 1 2 Klasyfikacja dostępna na stronie kbn.icm.edu.pl/pub/kbn/docs/pkt.html. Klasyfikacja dostępna na stronie www.ncn.gov.pl/finansowanie-nauki/panele-ncn. 4 Standardem dla klasyfikacji działalności technologicznej jest Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa, wyróżniająca osiem działów podzielonych na poddziały, klasy, podklasy, grupy i podgrupy (UP RP 2006, por. też Schmoch 2008). Działy oznaczone są literami od A do H, i obejmują podstawowe potrzeby ludzkie; różne procesy przemysłowe i transport; chemia i metalurgia; włókiennictwo i papiernictwo; budownictwo i górnictwo; budowa maszyn, oświetlenie, ogrzewanie, uzbrojenie i technika minerska; fizyka; elektrotechnika (załącznik 3). Standardem dla klasyfikacji działalności gospodarczej jest Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Rodzajów Działalności ISIC (UN 2008), wyróżniająca 21 sekcji działalności (załącznik 4). Polska Klasyfikacja Działalności Gospodarczej PKD 2007 (Dz.U.2007.251.1885) jest oparta na zgodnej z ISIC Statystycznej Klasyfikacji Działalności Gospodarczej Unii Europejskiej NACE Rev.2. (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 393/1). Komplementarna do PKD 2007 jest Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług PKWiU 2008 (Dz.U.2008.207.1293). Standardem dla wyodrębnienie sektorów wysokich, średnich i niskich technologii oraz usług wiedzochłonnych jest High-Technology Sector and Product Classification (Hatzichronoglou 1997). Punktem wyjścia tej klasyfikacji jest intensywność działalności badawczo-rozwojowej mierzona udziałem nakładów na taką działalność w produkcji lub wartości dodanej danego sektora. Jednak pozycja każdego z sektorów może z czasem ulegać zmianie. Sektory wcześniej klasyfikowane jako sektory niskich technologii mogą zwiększać intensywność działalności badawczo-rozwojowej i przesuwać się w górę, do kategorii sektorów średnich lub wysokich technologii. Sektory wcześniej zajmujące czołowe pozycje mogą z czasem zmniejszać intensywność działalności badawczo-rozwojowej i przesuwać się w dół rankingu. Aktualnie do sektorów wysokich technologii zalicza produkcję statków powietrznych i kosmicznych, maszyn biurowych i komputerów, produkcję sprzętu elektronicznego, farmaceutyków i instrumentów naukowych (Eurostat 2011a i 2011b). Z podobną sytuacją mamy do czynienia w Polsce, gdzie: (GUS 2012): do sektorów wysokich technologii zalicza się: (i) produkcję podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych; (ii) produkcję komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych oraz (iii) produkcję statków powietrznych, statków kosmicznych i podobnych maszyn, a do usług wysokiej techniki zalicza się: (i) działalność związaną z produkcją filmów, nagrań wideo, programów telewizyjnych, nagrań dźwiękowych i muzycznych; (ii) nadawanie programów ogólnodostępnych i abonamentowych: (iii) telekomunikację; (iv) działalność związaną z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalność powiązaną; (v) działalność usługową w zakresie informacji i (vi) badania naukowe i prace rozwojowe. Na podobnej zasadzie zbudowana jest klasyfikacja produktów wysokich technologii, jednak w tym przypadku punktem odniesienia są indywidualne kategorie wyrobów, nie zaś całe sektory. I o ile intensywność działalności badawczo-rozwojowej tych samych sektorów może być różna w zależności od kraju, w którym są one rozwijane, o tyle intensywność działalności badawczo-rozwojowej tych samych kategorii wyrobów jest bardzo zbliżona, niezależnie od kraju, w którym są one produkowane. Lista produktów wysokich technologii obejmuje kilkaset pozycji opisanych zgodnie z Międzynarodową Standardową Klasyfikacją Handlu SITC Rev. 4 (UN 2006). Celem zadania 1g: Wdrożenie opracowanego systemu map nauki i technologii, w ramach którego powstał niniejszy raport, nie jest stworzenie nowej klasyfikacji. Celem tego zada- 5 nia jest wykorzystanie istniejących klasyfikacji do opracowania mapy głównych powiązań między dziedzinami nauki i działami gospodarki poprzez obszary wysokich i średniowysokich technologii na przykładzie inteligentnej specjalizacji województwa łódzkiego. Stąd, dalsza część raportu przedstawia: ramy metodyczne opracowania mapy głównych powiązań między dziedzinami nauki i działami gospodarki oraz propozycje map powiązań dla wybranych kierunków badań naukowych i technologii i wybranych segmentów gospodarki, zidentyfikowanych jako obszary inteligentnej specjalizacji województwa łódzkiego. Ramy metodyczne opracowania mapy powiązań między nauką, gospodarką i technologiami Ramy metodyczne opracowania mapy powiązań między nauką, gospodarką i technologiami tworzą: funkcjonalna klasyfikacja działalności badawczo-rozwojowej, metodyka wykorzystaną do tworzenia map myśli (mind mapping). Funkcjonalna klasyfikacja działalności badawczo-rozwojowej Istotą funkcjonalnej klasyfikacji działalności badawczo-rozwojowej jest ocena charakteru tej działalności i – na tej podstawie – zakwalifikowanie jej do jednej z kilku klas funkcjonalnych. Podręcznik Frascati (OECD 2002) wyróżnia cztery grupy klas funkcjonalnych, wyodrębnionych z uwagi na: typ działalności badawczo-rozwojowej (badania podstawowe, badania stosowane, prace rozwojowe), grupę produktów, główną dziedzinę nauki (por. załącznik 1), i cele społeczno-gospodarcze (por. załącznik 2). Do stworzenia map powiązań między nauką, gospodarką i technologiami są wykorzystane klasy funkcjonalne wyodrębniane na podstawie grupy produktów. Ma to zastosowanie także do tych kierunków badań naukowych i technologii, które odnoszą się do procesów i są klasyfikowane z punktu widzenia produktu /grupy produktów, do powstania których służą. Grupy produktów mogą być wyodrębnione na podstawie kryterium charakteru produktu lub jego zastosowania. W pierwszym przypadku (kryterium charakteru produktu) kierunki badań naukowych /technologii są klasyfikowane zgodnie z typem produktu będącego ich przedmiotem (Ramka 1), i są opisywane zgodnie z konwencją przyjętą w PKWiU 2008. 6 Ramka 1: Przykład klasyfikacji opartej na kryterium charakteru produktu „Badania dotyczące elektrycznego komponentu maszyny rolniczej powinny być wykazywane w statystykach jako badania dotyczące urządzeń elektrycznych. Podobnie badania dotyczące cegły ogniotrwałej przeznaczonej dla przemysłu hutniczego powinny być klasyfikowane jako badania w zakresie produktów z kamienia, gliny, szkła i betonu, nie zaś w zakresie pierwotnych metali żelaznych, niezależnie do tego, czy były one prowadzone w ramach przemysłu hutniczego, czy też w przemyśle wyrobów z kamienia, gliny, szkła i betonu.” Powyższy przykład ma zastosowanie także w przypadku kierunków badań naukowych /technologii dotyczących procesów produkcyjnych, ale tylko wtedy, gdy ich rezultatem są materiały czy urządzenia. W każdym innym przypadku proces jest przypisany do produktu, który jest /będzie jego efektem finalnym. Źródło: OECD (2002), s. 96 W drugim przypadku (kryterium zastosowania produktu) kierunki badań naukowych i technologii są klasyfikowane na podstawie produktów finalnych wytworzonych przez dany sektor, i są opisywane zgodnie z konwencją przyjętą w PKD 2007. Obie klasyfikacje (PKWiU 2008 i PKD 2007) zachowują powiązania pojęciowe, zakresowe i kodowe (Ramka 2). Ramka 2: Zgodność podziałów przyjętych w PKD 2007 i w PKWiU 2008 PKWiU 2008 jest klasyfikacją obejmującą grupowania produktów w podziale siedmiopoziomowym określoną przez PKD 2007 oraz Nomenklaturę Scaloną (CN 2007). Pierwsze cztery poziomy PKWiU 2008 oparte są na kryterium podziału produktów zdefiniowanym przez PKD 2007 (NACE Rev.2). Podział produktów na tych poziomach odpowiada podziałowi działalności przyjętemu w NACE Rev.2 oraz PKD 2007, co ma swe odzwierciedlenie w czterocyfrowych symbolach (YY.YX) PKWiU 2008 zgodnych z symbolami przyjętymi w NACE Rev.2 i PKD 2007. Wyjątek stanowią produkty rybactwa (dział 03), meble do siedzenia i części do mebli objęte klasą 31.00, budynki i roboty budowlane związane ze wznoszeniem tych budynków, objęte działem 41 oraz sprzedaż detaliczna objęta działem 47. Redakcja nazw grupowań tych poziomów nawiązuje również do odpowiadających im nazw rodzajów działalności, z nielicznymi wyjątkami, rozszerzonymi w przypadku PKWiU 2008, w celu doprecyzowania zakresów danej sekcji, grupy, działu czy klasy (np. nazwa działu 27 została rozszerzona w stosunku do nazwy tego działu w PKD 2007 o nieelektryczny sprzęt gospodarstwa domowego). Na poziomach piątym i szóstym („kategorie” i „podkategorie”) w PKWiU 2008 przyjęto podział produktów określony na tych samych poziomach, co w europejskiej Klasyfikacji Produktów wg Działalności (CPA), przejmując również z tej klasyfikacji pięcio- i sześciocyfrowe symbole oraz ich nazwy. Źródło: Dz.U.2008.207.1293 Mapy powiązań między nauką, gospodarką i technologiami są oparte na kryterium zastosowania produktu i klasyfikacji PKD 2007. 7 Metodyka mind mapping’u Mapa myśli, to sposób wizualizacji powiązań między nauką, gospodarką i technologiami. Przykładem zastosowania map myśli do wizualizacji relacji między niezależnymi zbiorami podobnych danych dotyczących nauki jest projekt OPI Polskie klasyfikacje nauki3. Ideą map myśli jest porządkowanie materiału za pomocą hierarchii i kategoryzacji, opartych na podstawowych pojęciach organizujących. Podstawowe pojęcia organizujące to kluczowe koncepcje, wokół których organizuje się inne pojęcia (Buzan i Buzan 1990). Przykładem pojęcia organizującego może być pojęcie inżynieria powierzchni, obejmujące takie kategorie, jak inżynieria powierzchni materiałów konstrukcyjnych metalowych, inżynieria powierzchni materiałów konstrukcyjnych niemetalowych, inżynieria powierzchni biomateriałów, inżynieria powierzchni nanomateriałów, inżynieria powierzchni materiałów funkcjonalnych, inżynieria powierzchni materiałów polimerowych, inżynieria powierzchni materiałów narzędziowych. Z kolei, każda z tych kategorii zawiera w sobie kolejne podkategorie. Przykładowo, kategoria , inżynieria powierzchni biomateriałów obejmuje metody infiltracji, osadzanie elektroforetyczne, osadzanie sedymentacyjne, metody konsolidacji, metody PVD itd. (Rysunek 1). Takie uporządkowanie można rozwijać dalej ‘w dół’. Można je rozwijać także ‘wzwyż’, włączając kategorię inżynieria powierzchni w obszar zaawansowane technologie materiałowe. Rysunek 1: Przykład porządkowania materiału za pomocą hierarchii i kategoryzacji Takie porządkowanie opiera się na określonych technikach i formach. Najważniejsze techniki, to: (i) akcentowanie; (ii) wykorzystanie skojarzeń; (iii) przejrzystość sformułowań i (iv) wypracowanie własnego stylu. Najważniejsze formy, to: (i) hierarchia pojęć i (ii) porządkowanie elementów mapy (Buzan i Buzan 1990). Obszary inteligentnej specjalizacji województwa łódzkiego Obszary inteligentnych specjalizacji Zgodnie z regionalną strategią innowacji (Deloitte i ŁARR 2013), obszary inteligentnych specjalizacji tworzy macierz sześciu branż o największym potencjale rozwojowym i czterech kluczowych obszarów technologicznych. Więcej informacji na stronie www.opi.org.pl/Analizy-statystyczne-iewaluacja/newsId/72/p/2.html. 3 8 Do branż o największym potencjale rozwojowym należą: nowoczesny przemysł włókienniczy i mody (w tym wzornictwo), zaawansowane materiały budowlane, medycyna, farmacja, kosmetyki, energetyka, w tym odnawialne źródła energii, innowacyjne rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze, informatyka i telekomunikacja. Część z nich (farmacja i informatyka oraz usługi związane z telekomunikacją, oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz z działalnością usługową w zakresie informacji) zalicza się do wskazanych przez GUS (2012) sektorów wysokich technologii i usług wysokiej techniki. Część zaś (np. przemysł włókienniczy), choć formalnie do takich sektorów/ usług nie należy, to z uwagi na rosnące nakłady na działalność badawczorozwojową i innowacyjną, często porównywalne z poziomem wydatków notowanych w przemysłach zaliczanych do średnich wysokich technologii, przesuwa się w kierunku sektorów wysokich technologii i usług wysokiej techniki (Rogut 2007). Do kluczowych obszarów technologicznych definiujących inteligentne specjalizacje należą: biotechnologie, nanotechnologie i materiały funkcjonalne, mechatronika, technologie komunikacyjne i informatyczne. Szczegółowy zakres obszarów inteligentnych specjalizacji Szczegółowy zakres obszarów inteligentnych specjalizacji opisany jest przy pomocy: w przypadku branż o największym potencjale rozwojowym – pięciu poziomów PKD-2007, w przypadku kluczowych obszarów technologicznych – wykazu kierunków badań naukowych i technologii zidentyfikowanych w ramach zadania 1a, raportu Inwentaryzacja kierunków badań naukowych i technologii zidentyfikowanych w polskich projektach foresightowych. Szczegółowy wykaz branż o największym potencjale rozwojowym Przemysł włókienniczy i modowy tworzą różne działalności zlokalizowane w obrębie ośmiu działów (Tabela 1): produkcji wyrobów tekstylnych, produkcji odzieży, produkcji skór i wyrobów ze skór wyprawionych, pozostałej produkcji wyrobów, 9 produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych, handlu hurtowego, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi, handlu detalicznego, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi, reklamy, badania rynku i opinii publicznej. Tabela 1: Szczegółowy wykaz branż tworzących nowoczesny przemysł włókienniczy i mody (w tym wzornictwo) Dział Grupa Klasa Podklasa Nazwa Produkcja wyrobów tekstylnych 13 13.1 13.10 13.10.A 13.10.B 13.10.C 13.10.D 13.2 13.3 13.9 13.20 13.30 13.20.A 13.20.B 13.20.C 13.20.D 13.30.Z 13.91 13.92 13.93 13.94 13.91.Z 13.92.Z 13.93.Z 13.94.Z 13.95 13.95.Z 13.96 13.96.Z 13.99 13.99.Z Przygotowanie i przędzenie włókien tekstylnych Produkcja przędzy bawełnianej Produkcja przędzy wełnianej Produkcja przędzy z włókien chemicznych Produkcja przędzy z pozostałych włókien tekstylnych, włączając produkcję nici Produkcja tkanin Produkcja tkanin bawełnianych Produkcja tkanin wełnianych Produkcja tkanin z włókien chemicznych Produkcja pozostałych tkanin Wykończanie wyrobów włókienniczych Produkcja pozostałych wyrobów tekstylnych Produkcja dzianin metrażowych Produkcja gotowych wyrobów tekstylnych Produkcja dywanów i chodników Produkcja wyrobów powroźniczych, lin, szpagatów i wyrobów sieciowych Produkcja włóknin i wyrobów wykonanych z włóknin, z wyłączeniem odzieży Produkcja pozostałych technicznych i przemysłowych wyrobów tekstylnych Produkcja pozostałych wyrobów tekstylnych, gdzie indziej niesklasyfikowana Produkcja odzieży 14 14.1 14.2 14.3 14.11 14.12 14.13 14.14 14.19 14.20 14.11.Z 14.12.Z 14.13.Z 14.14.Z 14.19.Z 14.20.Z 14.31 14.39 14.31.Z 14.39.Z Produkcja odzieży, z wyłączeniem wyrobów futrzarskich Produkcja odzieży skórzanej Produkcja odzieży roboczej Produkcja pozostałej odzieży wierzchniej Produkcja bielizny Produkcja pozostałej odzieży i dodatków do odzieży Produkcja wyrobów futrzarskich Produkcja odzieży dzianej Produkcja wyrobów pończoszniczych Produkcja pozostałej odzieży dzianej 10 Produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych 15 15.1 15.11 15.12 15.2 15.20 Wyprawa skór, garbowanie; wyprawa i barwienie skór futerkowych; produkcja toreb bagażowych, toreb ręcznych i podobnych wyrobów kaletniczych; produkcja wyrobów rymarskich 15.11.Z Wyprawa skór, garbowanie; wyprawa i barwienie skór futerkowych 15.12.Z Produkcja toreb bagażowych, toreb ręcznych i podobnych wyrobów kaletniczych; produkcja wyrobów rymarskich 15.20.Z Produkcja obuwia Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 20 20.6 20.60 20.60.Z Produkcja włókien chemicznych 32.12 32.13 Pozostała produkcja wyrobów Produkcja wyrobów jubilerskich, biżuterii i podobnych wyrobów 32.12.Z Produkcja wyrobów jubilerskich i podobnych 32.13.Z Produkcja sztucznej biżuterii i wyrobów podobnych 32 32.1 Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi 46 46.16 46.4 46.41 46.42 46.48 46.16.Z Działalność agentów zajmujących się sprzedażą wyrobów tekstylnych, odzieży, wyrobów futrzarskich, obuwia i artykułów skórzanych Sprzedaż hurtowa artykułów użytku domowego 46.41.Z Sprzedaż hurtowa wyrobów tekstylnych 46.42.Z Sprzedaż hurtowa odzieży i obuwia 46.48.Z Sprzedaż hurtowa zegarków, zegarów i biżuterii Handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi 47 47.1 47.5 47.51 47.51.Z 47.71 47.71.Z 47.72 47.72.Z 47.77 47.77.Z 47.82 47.82.Z 47.91 47.91.Z 47.7 47.8 47.9 Sprzedaż detaliczna prowadzona w niewyspecjalizowanych sklepach Sprzedaż detaliczna artykułów użytku domowego prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach Sprzedaż detaliczna wyrobów tekstylnych prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach Sprzedaż detaliczna pozostałych wyrobów prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach Sprzedaż detaliczna odzieży prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach Sprzedaż detaliczna obuwia i wyrobów skórzanych prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach Sprzedaż detaliczna zegarków, zegarów i biżuterii prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach Sprzedaż detaliczna prowadzona na straganach i targowiskach Sprzedaż detaliczna wyrobów tekstylnych, odzieży i obuwia prowadzona na straganach i targowiskach Sprzedaż detaliczna prowadzona poza siecią sklepową, straganami i targowiskami Sprzedaż detaliczna prowadzona przez domy sprzeda- 11 ży wysyłkowej lub Internet 73 Reklama, badanie rynku i opinii publicznej 73.1 73.2 73.11 73.20 74.1 74.10 74.2 74.20 74 Reklama 73.11 Z Działalność agencji reklamowych 73.20.Z Badanie rynku i opinii publicznej Pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 74.10.Z Działalność w zakresie specjalistycznego projektowania 74.20.Z Działalność fotograficzna Na produkcje zaawansowanych materiałów budowlanych składają się działalności zlokalizowane w obrębie czterech działów (Tabela 2): produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych, produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, produkcji wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych, i produkcji metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń. Tabela 2: Szczegółowy wykaz branż obejmujących produkcję zaawansowanych materiałów budowlanych Dział Grupa Klasa Podklasa Nazwa Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 20 20.3 20.12 20.30 20.52 20.12.Z Produkcja barwników i pigmentów 20.30.Z Produkcja farb, lakierów i podobnych powłok, farb drukarskich i mas uszczelniających 20.52.Z Produkcja klejów Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 22 22.1 22.19 22.2 22.21 22.23 Produkcja wyrobów z gumy 22.19.Z Produkcja pozostałych wyrobów z gumy Produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych 22.21.Z Produkcja płyt, arkuszy, rur i kształtowników z tworzyw sztucznych 22.23.Z Produkcja wyrobów dla budownictwa z tworzyw sztucznych Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych 23 23.1 23.2 23.3 23.11 23.12 23.14 23.19 23.11.Z 23.12.Z 23.14.Z 23.19.Z 23.20 23.20.Z 23.31 23.32 23.31.Z 23.32.Z Produkcja szkła i wyrobów ze szkła Produkcja szkła płaskiego Kształtowanie i obróbka szkła płaskiego Produkcja włókien szklanych Produkcja i obróbka pozostałego szkła, włączając szkło techniczne Produkcja wyrobów ogniotrwałych Produkcja ceramicznych materiałów budowlanych Produkcja ceramicznych kafli i płytek Produkcja cegieł, dachówek i materiałów budowlanych, z 12 23.4 23.43 23.44 23.49 23.43.Z 23.44.Z 23.49.Z 23.51 23.52 23.51.Z 23.52.Z 23.61 23.62 23.63 23.64 23.65 23.69 23.61.Z 23.62.Z 23.63.Z 23.64.Z 23.65.Z 23.69.Z 23.5 23.6 wypalanej gliny Produkcja pozostałych wyrobów z porcelany i ceramiki Produkcja ceramicznych izolatorów i osłon izolacyjnych Produkcja pozostałych technicznych wyrobów ceramicznych Produkcja pozostałych wyrobów ceramicznych Produkcja cementu, wapna i gipsu Produkcja cementu Produkcja wapna i gipsu Produkcja wyrobów z betonu, cementu i gipsu Produkcja wyrobów budowlanych z betonu Produkcja wyrobów budowlanych z gipsu Produkcja masy betonowej prefabrykowanej Produkcja zaprawy murarskiej Produkcja cementu wzmocnionego włóknem Produkcja pozostałych wyrobów z betonu, gipsu i cementu Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń 25 25.12 25.12.Z Produkcja metalowych elementów stolarki budowlanej Medycyna, farmacja i kosmetyki, to obszar tworzony przez pięć działów (Tabela 3): produkcję chemikaliów i wyrobów chemicznych, produkcję podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych, opiekę zdrowotną, pomoc społeczną z zakwaterowaniem, i pomoc społeczną bez zakwaterowania. Tabela 3: Szczegółowy wykaz branż obejmujących medycynę, farmację i kosmetyki Dział Grupa Klasa Podklasa Nazwa Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 20 Produkcja mydła i detergentów, środków myjących i czyszczących, wyrobów kosmetycznych i toaletowych 20.4 21 Produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych 21.1 21.10 21.2 21.20 86 21.10.Z Produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych 21.20.Z Produkcja leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych Opieka zdrowotna 86.1 86.2 86.10 86.21 86.22 86.10.Z Działalność szpitali Praktyka lekarska 86.21.Z Praktyka lekarska ogólna 86.22.Z Praktyka lekarska specjalistyczna 13 86.9 86.23 86.90 86.23.Z Praktyka lekarska dentystyczna Pozostała działalność w zakresie opieki zdrowotnej 86.90.A Działalność fizjoterapeutyczna 86.90.B Działalność pogotowia ratunkowego 86.90.C Praktyka pielęgniarek i położnych 86.90.D Działalność paramedyczna 86.90.E Pozostała działalność w zakresie opieki zdrowotnej, gdzie indziej niesklasyfikowana Pomoc społeczna z zakwaterowaniem 87 87.1 87.10 87.2 87.20 87.3 87.30 87.9 87.90 87.10.Z Pomoc społeczna z zakwaterowaniem zapewniająca opiekę pielęgniarską 87.20.Z Pomoc społeczna z zakwaterowaniem dla osób z zaburzeniami psychicznymi 87.30.Z Pomoc społeczna z zakwaterowaniem dla osób w podeszłym wieku i osób niepełnosprawnych 87.90.Z Pozostała pomoc społeczna z zakwaterowaniem Pomoc społeczna bez zakwaterowania 88 88.1 88.10 88.10.Z Pomoc społeczna bez zakwaterowania dla osób w podeszłym wieku i osób niepełnosprawnych W obręb energetyki wchodzą (Tabela 4): leśnictwo i pozyskiwanie drewna, wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców, oraz produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych w części dotyczącej biopaliw. Tabela 4: Szczegółowy wykaz branż obejmujących energetykę, w tym odnawialne źródła energii Dział Grupa Klasa Podklasa Nazwa Leśnictwo i pozyskiwanie drewna 2 02.2 02.20 02.20.Z Pozyskiwanie drewna Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 20 20.5 20.59 Produkcja pozostałych wyrobów chemicznych 20.59.Z Produkcja pozostałych wyrobów chemicznych, gdzie indziej niesklasyfikowana (biopaliwa) Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 35 35.1 35.11 35.12 35.13 Wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucja i handel energią elektryczną 35.11.Z Wytwarzanie energii elektrycznej 35.12.Z Przesyłanie energii elektrycznej 35.13.Z Dystrybucja energii elektrycznej 14 35.14 35.2 35.3 35.21 35.22 35.23 35.30 35.14.Z Handel energią elektryczną Wytwarzanie paliw gazowych; dystrybucja i handel paliwami gazowymi w systemie sieciowym 35.21.Z Wytwarzanie paliw gazowych 35.22.Z Dystrybucja paliw gazowych w systemie sieciowym 35.23.Z Handel paliwami gazowymi w systemie sieciowym 35.30.Z Wytwarzanie i zaopatrywanie w parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Działalność związana ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów; odzysk surowców 38 38.2 38.21 Przetwarzanie i unieszkodliwianie odpadów 38.21.Z Obróbka i usuwanie odpadów innych niż niebezpieczne Rolnictwo i przetwórstwa rolno-spożywcze tworzą dwa działy (Tabela 5): uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową, oraz produkcja artykułów spożywczych. Tabela 5: Szczegółowy wykaz branż obejmujących innowacyjne rolnictwo i przetwórstwo rolnospożywcze Dział Grupa Klasa Podklasa Nazwa Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, włączając działalność usługową 1 01.1 01.11 01.12 01.13 01.14 01.15 01.16 01.19 01.2 01.21 01.22 01.23 01.24 01.25 01.26 01.27 01.28 Uprawy rolne inne niż wieloletnie 01.11.Z Uprawa zbóż, roślin strączkowych i roślin oleistych na nasiona, z wyłączeniem ryżu 01.12.Z Uprawa ryżu 01.13.Z Uprawa warzyw, włączając melony oraz uprawa roślin korzeniowych i roślin bulwiastych 01.14.Z Uprawa trzciny cukrowej 01.15.Z Uprawa tytoniu 01.16.Z Uprawa roślin włóknistych 01.19.Z Pozostałe uprawy rolne inne niż wieloletnie Uprawa roślin wieloletnich 01.21.Z Uprawa winogron 01.22.Z Uprawa drzew i krzewów owocowych tropikalnych i podzwrotnikowych 01.23.Z Uprawa drzew i krzewów owocowych cytrusowych 01.24.Z Uprawa drzew i krzewów owocowych ziarnkowych i pestkowych 01.25.Z Uprawa pozostałych drzew i krzewów owocowych oraz orzechów 01.26.Z Uprawa drzew oleistych 01.27.Z Uprawa roślin wykorzystywanych do produkcji napojów 01.28.Z Uprawa roślin przyprawowych i aromatycznych oraz roślin wykorzystywanych do produkcji leków i wyrobów farmaceutycznych 15 01.3 01.4 01.29 01.30 01.41 01.42 01.43 01.44 01.5 01.45 01.46 01.47 01.49 01.50 01.6 01.61 01.62 01.63 01.64 01.29.Z Uprawa pozostałych roślin wieloletnich 01.30.Z Rozmnażanie roślin Chów i hodowla zwierząt 01.41.Z Chów i hodowla bydła mlecznego 01.42.Z Chów i hodowla pozostałego bydła i bawołów 01.43.Z Chów i hodowla koni i pozostałych zwierząt koniowatych 01.44.Z Chów i hodowla wielbłądów i zwierząt wielbłądowatych 01.45.Z Chów i hodowla owiec i kóz 01.46.Z Chów i hodowla świń 01.47.Z Chów i hodowla drobiu 01.49.Z Chów i hodowla pozostałych zwierząt 01.50.Z Uprawy rolne połączone z chowem i hodowlą zwierząt (działalność mieszana) Działalność usługowa wspomagająca rolnictwo i następująca po zbiorach 01.61.Z Działalność usługowa wspomagająca produkcję roślinną 01.62.Z Działalność usługowa wspomagająca chów i hodowlę zwierząt gospodarskich 01.63.Z Działalność usługowa następująca po zbiorach 01.64.Z Obróbka nasion dla celów rozmnażania roślin Produkcja artykułów spożywczych 10 10.1 10.2 10.11 10.11.Z 10.12 10.13 10.12.Z 10.13.Z 10.20 10.20.Z 10.31 10.32 10.39 10.31.Z 10.32.Z 10.39.Z 10.41 10.42 10.41.Z 10.42.Z 10.51 10.52 10.51.Z 10.52.Z 10.61 10.62 10.61.Z 10.62.Z 10.71 10.71.Z 10.3 10.4 10.5 10.6 10.7 Przetwarzanie i konserwowanie mięsa oraz produkcja wyrobów z mięsa Przetwarzanie i konserwowanie mięsa, z wyłączeniem mięsa z drobiu Przetwarzanie i konserwowanie mięsa z drobiu Produkcja wyrobów z mięsa, włączając wyroby z mięsa drobiowego Przetwarzanie i konserwowanie ryb, skorupiaków i mięczaków Przetwarzanie i konserwowanie owoców i warzyw Przetwarzanie i konserwowanie ziemniaków Produkcja soków z owoców i warzyw Pozostałe przetwarzanie i konserwowanie owoców i warzyw Produkcja olejów i tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego Produkcja olejów i pozostałych tłuszczów płynnych Produkcja margaryny i podobnych tłuszczów jadalnych Wytwarzanie wyrobów mleczarskich Przetwórstwo mleka i wyrób serów Produkcja lodów Wytwarzanie produktów przemiału zbóż, skrobi i wyrobów skrobiowych Wytwarzanie produktów przemiału zbóż Wytwarzanie skrobi i wyrobów skrobiowych Produkcja wyrobów piekarskich i mącznych Produkcja pieczywa; produkcja świeżych wyrobów 16 10.72 10.73 10.8 10.81 10.82 10.83 10.84 10.85 10.86 10.89 10.9 10.91 10.92 ciastkarskich i ciastek 10.72.Z Produkcja sucharów i herbatników; produkcja konserwowanych wyrobów ciastkarskich i ciastek 10.73.Z Produkcja makaronów, klusek, kuskusu i podobnych wyrobów mącznych Produkcja pozostałych artykułów spożywczych 10.81.Z Produkcja cukru 10.82.Z Produkcja kakao, czekolady i wyrobów cukierniczych 10.83.Z Przetwórstwo herbaty i kawy 10.84.Z Produkcja przypraw 10.85.Z Wytwarzanie gotowych posiłków i dań 10.86.Z Produkcja artykułów spożywczych homogenizowanych i żywności dietetycznej 10.89.Z Produkcja pozostałych artykułów spożywczych, gdzie indziej niesklasyfikowana Produkcja gotowych paszy i karmy dla zwierząt 10.91.Z Produkcja gotowej paszy dla zwierząt gospodarskich 10.92.Z Produkcja gotowej karmy dla zwierząt domowych W obszar informatyki i telekomunikacji wchodzi sześć działów (Tabela 6): produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych, działalność wydawnicza, telekomunikacja, działalność związana z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalność powiązana, działalność usługowa w zakresie informacji, i pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Tabela 6: Szczegółowy wykaz branż obejmujących informatykę i telekomunikację Dział Grupa Klasa Podklasa Nazwa Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych 26 26.1 26.2 26.3 26.4 26.11 26.12 26.20 26.30 26.40 26.11.Z 26.12.Z 26.20.Z 26.30.Z 26.40.Z 26.51 26.51.Z 26.52 26.52.Z 26.5 Produkcja elektronicznych elementów i obwodów drukowanych Produkcja elementów elektronicznych Produkcja elektronicznych obwodów drukowanych Produkcja komputerów i urządzeń peryferyjnych Produkcja sprzętu (tele)komunikacyjnego Produkcja elektronicznego sprzętu powszechnego użytku Produkcja instrumentów i przyrządów pomiarowych, kontrolnych i nawigacyjnych; produkcja zegarków i zegarów Produkcja instrumentów i przyrządów pomiarowych, kontrolnych i nawigacyjnych Produkcja zegarków i zegarów 17 26.6 26.60 26.7 26.70 26.8 26.80 26.60.Z Produkcja urządzeń napromieniowujących, sprzętu elektromedycznego i elektroterapeutycznego 26.70.Z Produkcja instrumentów optycznych i sprzętu fotograficznego 26.80.Z Produkcja magnetycznych i optycznych niezapisanych nośników informacji Działalność wydawnicza 58 58.2 58.21 58.29 Działalność wydawnicza w zakresie oprogramowania 58.21.Z Działalność wydawnicza w zakresie gier komputerowych 58.29.Z Działalność wydawnicza w zakresie pozostałego oprogramowania 61 62 Telekomunikacja 61.1 61.2 61.10 61.20 61.3 61.9 61.30 61.90 61.10.Z Działalność w zakresie telekomunikacji przewodowej 61.20.Z Działalność w zakresie telekomunikacji bezprzewodowej, z wyłączeniem telekomunikacji satelitarnej 61.30.Z Działalność w zakresie telekomunikacji satelitarnej 61.90.Z Działalność w zakresie pozostałej telekomunikacji Działalność związana z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalność powiązana 62.0 62.01 62.02 62.03 62.09 62.01.Z Działalność związana z oprogramowaniem 62.02.Z Działalność związana z doradztwem w zakresie informatyki 62.03.Z Działalność związana z zarządzaniem urządzeniami informatycznymi 62.09.Z Pozostała działalność usługowa w zakresie technologii informatycznych i komputerowych Działalność usługowa w zakresie informacji 63 63.1 63.11 63.11.Z 63.12 63.12.Z 63.91 63.99 63.91.Z 63.99.Z 63.9 Przetwarzanie danych; zarządzanie stronami internetowymi (hosting) i podobna działalność; działalność portali internetowych Przetwarzanie danych; zarządzanie stronami internetowymi (hosting) i podobna działalność Działalność portali internetowych Pozostała działalność usługowa w zakresie informacji Działalność agencji informacyjnych Pozostała działalność usługowa w zakresie informacji, gdzie indziej niesklasyfikowana Pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 74 74.1 74.10 74.10.Z Działalność w zakresie specjalistycznego projektowania 18 Szczegółowy wykaz kluczowych obszarów technologicznych Obszar biotechnologii tworzą 72 kierunki badań naukowych i technologii (Tabela 7). Tabela 7: Biotechnologie Nazwa skrócona Pełne brzmienie kierunku badań/technologii Żywność funkcjonalna Wytwarzanie żywności funkcjonalnej z użyciem do jej produkcji surowców pozyskiwanych ze specjalnych hodowli lub upraw prowadzonych w specyficznych warunkach, lub ze specjalnie selekcjonowanych odmian, także modyfikowanych biotechnologicznie, w tym również metodami inżynierii genetycznej Oczyszczanie ścieków przemysłowych Biotechnologiczne metody oczyszczania ścieków przemysłowych Bio, nano, bionika Wysoko wydajne, przemysłowe biotechnologie i zrównoważone zintegrowane z nanotechnologiami i rozwiązaniami bioniki do zastosowań w różnych gałęziach gospodarki, w szczególności farmacji, przetwórstwie żywności, ochronie zdrowia i ochronie środowiska Produkcja metanu i wodoru Produkcja metanu i wodoru metodami biotechnologicznymi Leki hormonalne Opracowanie leków hormonalnych, zwłaszcza peptydów i białek przy zastosowaniu biotechnologii Biotechnologie przemysłowe produktów Technologie i biotechnologie przemysłowe produktów Środki bakteriobójcze i grzybobójcze Badania nad opracowaniem skutecznych środków bakteriobójczych i grzybobójczych nie oddziałujących negatywnie na środowisko Biotechnologie medyczne i farmaceutyczne Biotechnologie medyczne i farmaceutyczne, w tym biomateriały Biotechnologie w ochronie środowiska Biotechnologie w ochronie środowiska Produkty naturalne Technologie wytwarzania produktów naturalnych metodami biotechnologii i inżynierii genetycznej roślin – produkty z roślin wzbogacone w substancje lecznicze Bielenie i modyfikacja włókien bawełny Bielenie i modyfikacja włókien bawełny będzie opierać się na wykorzystaniu metod biotechnologicznych Materiały włókniste Rozwój materiałów włóknistych do zastosowań specjalnych na bazie biocelulozy (bakteryjna celuloza) – biotechnologiczna metoda wytwarzania 19 włókien celulozowych Wykańczanie wyrobów włókienniczych Biotechnologie dla wykańczania wyrobów włókienniczych Biotechnologie w przemyśle skórzanym i obuwniczym Biotechnologie w przemyśle skórzanym i obuwniczym do produkcji wyrobów o najwyższej jakości oraz o właściwościach barierowych Enzymy Otrzymywanie i wykorzystanie enzymów zdolnych do działania w szerokim zakresie warunków technologicznych, pochodzących z hipertermofilnych, psychrofilnych, halofilnych, alkalifilnych i eutektofilnych drobnoustrojów, do przetwarzania różnych surowców żywnościowych i produktów ubocznych oraz umożliwiających ograniczenie użycia energii Opakowania z surowców odnawialnych i biodegradowalnych Materiały opakowaniowe z surowców odnawialnych oraz biodegradowalnych Biopaliwa i biomasa z nasadzeń celowych Pozyskiwanie, produkcja biopaliw i biomasy z nasadzeń celowych Biomasa do produkcji ciepła Wykorzystanie biomasy do produkcji ciepła w małej i średniej skali Mikrogeneracja na bazie biomasy Mikrogeneracja na bazie biomasy Hybrydy biomechatroniczne Hybrydy biomechatroniczne będące połączeniem organizmów żywych lub struktur biologicznych oraz układów mechatronicznych do zastosowań specjalnych Systemy i procesy współspalania odpadów organicznych Inteligentne systemy i procesy współspalania odpadów organicznych z paliwami konwencjonalnymi Technologia upłynniania biomasy Technologia upłynniania biomasy Odzyskiwanie surowców i materiałów ze ścieków komunalnych i przemysłowych Technologie odzyskiwania surowców i materiałów ze ścieków komunalnych i przemysłowych Stabilizacja i poprawa właściwości biopaliw Metody stabilizacji i poprawy właściwości użytkowych biopaliw Utylizacja cieczy odpadowych Metody utylizacji cieczy odpadowych z procesów powierzchniowej i ubytkowej obróbki metali Biologiczne metody oczyszczania i kontrolowanego samooczyszczania Nowatorskie technologie ochrony środowiska, wykorzystujące stały monitoring oraz biologiczne metody oczyszczania i kontrolowanego samooczyszczania Nisko- i bezodpadowe technologie produkcji Nisko- i bezodpadowe technologie produkcji Wykorzystanie odpadów i unieszkodliwianie substancji niebezpiecznych Przemysłowe metody wykorzystania odpadów i unieszkodliwiania substancji niebezpiecznych Molekularna inżynieria katalizato- Molekularna inżynieria katalizatorów przemysło20 rów przemysłowych wych Biopaliwa nowej generacji Biopaliwa nowej generacji z odnawialnych surowców w tym z odpadów Współspalanie węgla i biomasy Technologia współspalania bezpośredniego węgla z biomasą Mikroorganizmy i preparaty enzymatyczne Wykorzystanie mikroorganizmów i preparatów enzymatycznych pochodzenia mikrobiologicznego, roślinnego i zwierzęcego do produkcji produktów żywnościowych i dodatków do żywności Szczepionki i inne związki biologicznie czynne Produkcja szczepionek (białek antygenowych), surowic, hormonów białek i innych związków biologicznie czynnych poprzez ich nadekspresję w wektorach bakteryjnych, drożdżowych, roślinnych i zwierzęcych Biosynteza i biotransformacja Biosynteza i biotransformacja związków naturalnych i ich analogów przydatnych w farmacji i przemyśle kosmetycznym Biokatalizatory Pozyskiwanie nowych biokatalizatorów reakcji chemicznych Biopaliwa Wytwarzanie surowców przemysłowych i energetycznych (biopaliw) Biopaliwa z biomasy Produkcja biopaliw ciekłych (etanol, węglowodory ciekłe) z biomasy Mikrobiologiczne ogniwa paliwowe Mikrobiologiczne ogniwa paliwowe Alternatywne źródła energii Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii, np. spalanie biomasy, odpadów, budowa biogazowni itp. Biogaz do produkcji energii elektrycznej Technologie wykorzystujące biogaz do produkcji energii elektrycznej Biopolimery Biopolimery - technologie wytwarzania tworzyw biodegradowalnych, bazujących na surowcach odnawialnych, jako alternatywa dla tworzyw ropopochodnych, przykładowo polimery i kopolimery kwasu mlekowego, polihydroksykwasy Enzymy przemysłowe Technologie produkcji enzymów przemysłowych Biokataliza i bioprocesy oparte na drożdżach Biokataliza i bioprocesy wykorzystujące drożdże, bakterie i enzymy z nich pochodzące Immobilizacja substancji biologicznie aktywnych Technologie immobilizacji substancji biologicznie aktywnych Bioprodukty Przetwarzanie surowców roślinnych do bioproduktów Biomateriały do kontrolowanego dozowania leków i składników odżywczych Technologie wytwarzania biomateriałów do kontrolowanego dozowania leków i składników odżywczych Biomateriały opatrunkowe Technologie wytwarzania biomateriałów opatrun- 21 kowych Rusztowania w inżynierii tkankowej Technologie produkcji rusztowań w inżynierii tkankowej i sztucznych organów hybrydowych Sensory dla celów diagnostycznych Technologie wytwarzania sensorów dla celów diagnostycznych w medycynie oraz przemyśle spożywczym i ochronie środowiska Fermentowane produkty spożywcze Technologie wytwarzania fermentowanych produktów spożywczych Mikroorganizmy do oczyszczania ścieków i utylizacji odpadów Technologie wykorzystujące mikroorganizmy do oczyszczania ścieków i utylizacji odpadów Odpady i osady ściekowe do celów energetycznych Technologie wykorzystania odpadów i osadów ściekowych do celów energetycznych Bioodpady komunalne Technologie przetwarzania bioodpadów komunalnych Użytkowe wykorzystanie i biodegradacja odpadów Technologie użytkowego wykorzystania i biodegradacji odpadów z rolnictwa, przemysłu spożywczego i produkcji biopaliw, w tym biopaliw drugiej generacji Odpady niebezpieczne Technologie przetwarzania odpadów niebezpiecznych Odpady opakowaniowe Technologie recyklingu odpadów opakowaniowych, przede wszystkim z tworzyw sztucznych (w tym technologie stosujące metody katalityczne dla degradacji odpadowych materiałów polimerowych do paliw płynnych) Produkty kompozytowe Technologie przetwarzania odpadów na produkty kompozytowe Opakowania biodegradowalne Technologie produkcji opakowań biodegradowalnych Bioługowanie metali Technologie bioługowania metali z odpadów przemysłowych i bioługowania metali ciężkich z osadów ściekowych. Usuwania biogenów Technologie usuwania biogenów ze ścieków, przede wszystkim azotu i fosforu Biodegradacja węglowodorów aromatycznych Technologie biodegradacji węglowodorów aromatycznych, w tym WWA, węglowodorów alifatycznych oraz polichlorowanych bifenyli (PCB) Układy katalityczne Technologie wykorzystujące nowe układy katalityczne do utleniania zanieczyszczeń w oczyszczalniach ścieków Systemy membranowe Technologie usuwania zanieczyszczeń z wody i ścieków metodami stosującymi innowacyjne systemy membranowe Bioremediacja Technologie bioremediacji skażonych gruntów Inżynieria genetyczna Technologie wykorzystujące inżynierię genetyczną 22 w produkcji rolnej w miejsce substancji chemicznych, zanieczyszczających środowisko naturalne Materiały włókniste Nastąpi rozwój materiałów włóknistych do zastosowań specjalnych na bazie biocelulozy (bakteryjna celuloza) – biotechnologiczna metoda wytwarzania włókien celulozowych Bionanomateriały kontrastowe do tomografii Bionanomateriały kontrastowe do tomografii Biomateriały protetyczne Biomateriały – np. inteligentne protezy, protezy naczyniowe uwalniające leki, uzupełnienia protetyczne kości Biomateriały dla inżynierii tkankowej Biomateriały dla inżynierii tkankowej Zastawki stentowe Zastawki stentowe wykorzystujące materiał hodowli komórkowych Czujniki mikrobiologiczne Zaawansowane czujniki mikrobiologiczne Obszar nanotechnologii tworzy 50 kierunków badań naukowych i technologii (Tabela 8). Tabela 8: Nanotechnologie Nazwa skrócona Pełne brzmienie kierunku badań/technologii Kompozyty drzewne nowej generacji Nanomateriały oraz nanotechnologie służące produkcji kompozytów drzewnych nowej generacji (wysokiej jakości i funkcjonalności) Pokrycia konwersyjne i ostateczne Nanotechnologie w zastosowaniu pokryć konwersyjnych i ostatecznych Nanotechnologie dla modelowania bezpieczeństwa żywności Modelowanie i badania nad bezpieczeństwem żywności otrzymanej z wykorzystaniem procesów nanotechnologicznych Nanotechnologie dla ochrony biosystemów Monitorowanie i ochrona biosystemów z wykorzystaniem nanotechnologii Nanotechnologie antybakteryjne Nanotechnologie antybakteryjne Nanotechnologie dla regeneracji tkanek i kości Nanomateriały i nanotechnologie dla regeneracji tkanek i kości Nanotechnologie dla wytwarzania powłok Zastosowanie nanotechnologii w wytwarzaniu różnych powłok, np. biobójczych, biostatycznych, antyelektrostatycznych, hydrofobowych, ochronnych przed promieniowaniem elektromagnetycznym Nanotechnologia dla fotonik i ektroniki Nanotechnologia dla fotoniki, mikro- i nanoelektroniki oraz sensorów Nanotechnologiczne leki Technologie produkcji nanotechnologicznych leków przeciwnowotworowych, neuro- i kardiopro- 23 tekcyjnych Nanotechnologie dla narzędzi tnących i przetwórstwa drewna Nanotechnologie dla narzędzi tnących i przetwórstwa drewna Nanotechnologie dla ochrony drewna Nanotechnologie dla ochrony drewna (mechanicznej, fizycznej, chemicznej, biologicznej) Nanotechnologie warstw wierzchnich do zastosowań biomedycznych Nanotechnologie warstw wierzchnich do zastosowań biomedycznych Nanotechnologie związane z tkaninami specjalnym Nanotechnologie związane z tkaninami specjalnymi np. materiały opatrunkowe Nanotechnologie w produkcji opakowań żywności Nanotechnologie w produkcji opakowań żywności Nanotechnologie dla zastosowań militarnych Nanotechnologie dla zastosowań militarnych Inżynieria materiałowa i nanotechnologie dla zastosowań specjalnych Inżynieria materiałowa i nanotechnologie dla zastosowań specjalnych Nanotechnologie dla uszlachetniania włókien naturalnych Nanotechnologie będą wykorzystywane w procesach uszlachetniania włókien naturalnych w celu nadania im wielofunkcyjnych właściwości Nanotechnologie dla materiałów funkcjonalnych Nanotechnologia umożliwia uzyskanie nowych atrakcyjnych wyrobów o specjalnych właściwościach Napełniacze, nanonapełniacze, materiały wzmacniające Wytwarzanie materiałów polimerowych - napełniacze, nanonapełniacze, materiały wzmacniające Kompozyty polimerowe Wytwarzanie materiałów polimerowych - kompozyty polimerowe (nanokompozyty, kompozyty włókniste, polimerobetony) Materiały nanoporowate i nanostruktury Materiały nanoporowate oraz inne nanostruktury Nanomateriały dla kompozytów drzewnych Nanomateriały oraz nanotechnologie służące produkcji kompozytów drzewnych nowej generacji (wysokiej jakości i funkcjonalności) Technologie hybrydowe dla wyrobów drewnianych nowej generacji Integracja technologii cieczy jonowych, nanotechnologii i technologii bezodpadowych dla produkcji bezpiecznych dla środowiska materiałów i wyrobów drzewnych nowej generacji Nanostruktury: podłoża do hodowli materiału biologicznego Modyfikowane powierzchniowo polimery (nanostruktury) - Podłoża do hodowli materiału biologicznego Nanolitografia Nanolitografia: inżynieria powierzchni nanomateriałów Chemiczne osadzanie nanometrycznych warstw Chemiczne osadzanie nanometrycznych warstw powierzchniowych z fazy gazowej (CVD): inżynieria powierzchni nanomateriałów Fizyczne osadzanie nanometrycznych warstw Fizyczne procesy osadzania próżniowego nanometrycznych warstw powierzchniowych (PVD): in- 24 żynieria powierzchni nanomateriałów Osadzanie warstw atomowych Osadzanie pojedynczych warstw atomowych (ALD): inżynieria powierzchni nanomateriałów Elektroosadzanie nanometrycznych warstw Elektroosadzanie nanometrycznych warstw powierzchniowych: inżynieria powierzchni nanomateriałów Zol-żel dla nanometrycznych warstw Technologia zol-żel otrzymywania nanometrycznych warstw powierzchniowych: inżynieria powierzchni nanomateriałów Obróbka powierzchniowa nanomateriałów Obróbka powierzchniowa nanomateriałów: inżynieria powierzchni nanomateriałów Elektroforeza Elektroforeza: inżynieria powierzchni materiałów polimerowych Nanomateriały i nanoukłady wielofunkcyjne Nanomateriały i nanoukłady wielofunkcyjne Nanostrukturalne materiały dla medycyny regeneracyjnej Opracowanie metod wytworzenia nanostrukturalnych materiałów dla medycyny regeneracyjnej Nanopowłoki Nanopowłoki Nanoustrukturyzowane biomateriały Nanoustrukturyzowane biomateriały Nanomateriały dla hydroizolacyjności materiałów budowlanych Nanomateriały wprowadzające hydroizolacyjność materiałów budowlanych Nanomateriały wzmacniające konstrukcje budowlane Nanomateriały wzmacniające konstrukcje budowlane Grafen Grafen Nanorurki węgla Nanorurki węgla Nanocząstki i nanodruty metalowe Nanocząstki i nanodruty metalowe Ultracienkie warstwy magnetyczne Ultracienkie warstwy magnetyczne Nanomateriały i nanotechnologie dla regeneracji tkanek i kości Nanomateriały i nanotechnologie dla regeneracji tkanek i kości Nanomateriały dla elektroniki drukowanej Nanomateriały dla elektroniki drukowanej Nanotechnologie dla tkanin specjalnych Nanotechnologie związane z tkaninami specjalnymi np. materiały opatrunkowe Nanowłókna zbrojące materiały polimerowe Zbrojenie materiałów polimerowych nanowłóknami Materiały i nanomateriały dla fotoniki, mikro i nanoelektroniki oraz sensorów Materiały i nanomateriały dla fotoniki, mikro i nanoelektroniki oraz sensorów Nanoskrawanie i mikroskrawanie Technologia nanoskrawania/ mikroskrawania Nanomateriały dla elektroniki drukowanej Nanomateriały dla elektroniki drukowanej Obszar mechatroniki tworzy 45 kierunków badań naukowych i technologii (Tabela 9). 25 Tabela 9: Mechatronika Nazwa skrócona Automatyczna metanometria ciągła Sterowanie obudową wyrobisk wybierkowych Automatyczna metanometria cykliczna Automatyka dla odnawialnych źródeł energii Automatyka: transport pionowy linowy Automatyzacja i robotyzacja centrów obróbczych Automatyzacja procesów spalania biomasy drzewnej Autonomiczne systemy monitoringu środowiska w skali mikro i makro Elastyczna automatyzacja i robotyzacja centrów obróbczych Elektronika molekularna Hybrydy biomechatroniczne Kompleksowe sterowanie procesami przeróbki Kompleksowe systemy drążenia wyrobisk korytarzowych Kontrola i rejestracja procesów technologicznych w czasie rzeczywistym Kotwienie Manipulatory i roboty w odlewnictwie Mikrorobotyka i mechatronika medyczna Mikrosensory i systemy detekcyjne w diagnostyce medycznej Pełne brzmienie kierunku badań/technologii Automatyczna metanometria ciągła Sterowanie obudową wyrobisk wybierkowych Automatyczna metanometria cykliczna Technologie automatyki wspomagające wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Automatyka - transport pionowy linowy Elastyczna automatyzacja i robotyzacja centrów obróbczych Nowe urządzenia i techniki pomiarowe wykorzystujące technologie zintegrowane i automatyzacja procesów spalania biomasy drzewnej umożliwiające monitorowanie produkcji energii Autonomiczne systemy monitoringu środowiska w skali mikro i makro Elastyczna automatyzacja i robotyzacja centrów obróbczych Aparatura pomiarowa i testowa dla elektroniki molekularnej Hybrydy biomechatroniczne będące połączeniem organizmów żywych lub struktur biologicznych oraz układów mechatronicznych do zastosowań specjalnych Kompleksowe sterowanie poszczególnymi procesami technologicznymi przeróbki Kompleksowe systemy mechanizacyjne drążenia wyrobisk korytarzowych Wprowadzanie systemów data mining – kontrola i rejestracja parametrów procesów technologicznych w czasie rzeczywistym (np. pomiar i regulacja wilgotności masy formierskiej, pomiar właściwości technologicznych masy za pomocą systemów zautomatyzowanych, wprowadzanie układów pomiarowych do skomputeryzowanej integrującej akwizycji danych, np. temperaturowych z wielu punktów newralgicznych procesu, analiz chemicznych itp.), Kotwienie - kotwiarki (swk) z automatyczną wieżyczką i odsysaniem zwiercin Wykorzystywanie manipulatorów i robotów w odlewniczych procesach technologicznych Mikrorobotyka i mechatronika medyczna oraz mikrourządzenia terapeutyczne Badania nad mikrosensorami i systemami detekcyjnymi wykorzystywanymi w diagnostyce medycznej 26 Mobilne wielozadaniowe roboty inspekcyjne Nanorobotyka medyczna i nanourządzenia terapeutyczne Roboty do eksploatacji sieci dystrybucji gazu Roboty gaśnicze i ratownicze Roboty mobilne do monitorowania i ochrony obiektów leśnych Roboty mobilne do transportu wewnętrznego Roboty przemysłowe z funkcjami rekonfiguracji Robotyzacja stanowisk montażowowytwórczych w przemyśle maszynowym Sekcje obudowy zmechanizowanej Specjalizowane mikrosystemy Sterowanie jednostkowymi elementami procesów przeróbki Sterowanie maszyn urabiających w wyrobiskach wybierkowych Strugowy system mechanizacyjny Systemy automatycznego montażu Systemy automatyki, informatyki i zasilania w górnictwie węgla kamiennego Systemy mechanizacji kotwienia wraz z układami monitoringu obudowy Systemy MEMS Telechirurgia i roboty sterowane na odległość Układy automatyzacji i sterowania systemami transportu Uniwersalne rozwiązania stanowisk, gniazd i linii wytwarzania form odlewniczych Urządzenia do badań NDT z automatyczną realizacją procesu i interpretacją wskazań Urządzenia zrobotyzowane w medycynie i rehabilitacji Zautomatyzowana technologia eksploatacji kombajnowej o dużej wydajności Mobilne wielozadaniowe roboty inspekcyjne Nanorobotyka medyczna i nanourządzenia terapeutyczne Naprawa od wewnątrz przy wykorzystaniu robotów przu eksploatacji sieci dystrybucji gazu Inteligentne roboty gaśnicze i ratownicze Monitorowanie i ochrona p.poż obiektów leśnych z zastosowaniem technik satelitarnych i robotów mobilnych Technologie zastosowania autonomicznych robotów mobilnych do transportu wewnętrznego Roboty przemysłowe z funkcjami rekonfiguracji i adaptacji do realizowanych zadań Robotyzacja stanowisk montażowo-wytwórczych w przemyśle maszynowym Systemy sterowania - Sekcje obudowy zmechanizowanej Technologie specjalizowanych mikrosystemów Sterowanie jednostkowymi elementami procesów przeróbki Sterowanie maszyn urabiających w wyrobiskach wybierkowych Systemy sterowania - Strugowy system mechanizacyjny Systemy automatycznego montażu Systemy automatyki, informatyki i zasilania w górnictwie węgla kamiennego Systemy mechanizacji kotwienia wraz z układami monitoringu obudowy Systemy MEMS Telechirurgia i roboty sterowane na odległość Nowoczesne rozwiązania w zakresie układów automatyzacji i sterowania systemami transportu: pionowego, szynowego, podwieszonego oraz taśmowego Opracowanie uniwersalnych, zunifikowanych struktur, rozwiązań stanowisk, gniazd i linii wytwarzania form odlewniczych wyposażonych w nowoczesne maszyny i urządzenia (zmechanizowanych i zautomatyzowanych) Inteligentne urządzenia do badań NDT z automatyczną realizacją procesu i interpretacją/oceną wskazań Technologie urządzeń zrobotyzowanych stosowanych w medycynie i rehabilitacji Zautomatyzowana technologia eksploatacji kombajnowej o dużej wydajności 27 Zautomatyzowana technologia eksploatacji strugowej o dużej efektywności Zautomatyzowane i zrobotyzowane gniazda i linie wytwórcze Zminiaturyzowane czujniki i mechanizmy elektromechaniczne Zautomatyzowana technologia eksploatacji strugowej o dużej efektywności Technologie zautomatyzowanych oraz zrobotyzowanych gniazd i linii wytwórczych Technologie wytwarzania zminiaturyzowanych czujników i mechanizmów elektromechanicznych Obszar technologii informacyjno-komunikacyjnych tworzą 53 kierunki badań naukowych i technologii (Tabela 10). Tabela 10: Technologie informacyjno-komunikacyjne Nazwa skrócona Systemy data mining Systemy wspomagania decyzji Systemy ekspertowe Systemy informacyjne Zintegrowane systemy bezpieczeństwa Systemy dyspozytorskie procesów produkcyjnych Aerometria Gazometria Łączność cyfrowa Telewizja przemysłowa Łączność analogowa Automatyczna metanometria ciągła Systemy cyfrowej teletransmisji przewodowej Systemy neurokognitywne Systemy zarządzania treścią Systemy ERP/MRP II/III++ Systemy wykorzystujące obliczenia kwantowe Systemy obliczeń molekularnych Systemy pomiarowe Pełne brzmienie kierunku badań/technologii Wprowadzanie systemów data mining do kontroli i rejestracji parametrów procesów technologicznych w czasie rzeczywistym (np. pomiar i regulacja wilgotności masy formierskiej, pomiar właściwości technologicznych masy za pomocą systemów zautomatyzowanych, wprowadzanie układów pomiarowych do skomputeryzowanej integrującej akwizycji danych, np. temperaturowych z wielu punktów newralgicznych procesu, analiz chemicznych itp.), Trendy rozwojowe systemów wspomagania decyzji Systemy ekspertowe Systemy informacyjne Zintegrowane systemy bezpieczeństwa Systemy dyspozytorskie procesów produkcyjnych Aerometria Gazometria Łączność cyfrowa Telewizja przemysłowa Łączność analogowa Automatyczna metanometria ciągła Nowoczesne systemy cyfrowej teletransmisji przewodowej budowanej w oparciu o kable miedziane i światłowodowe oraz transmisji bezprzewodowej Oprogramowanie i systemy neurokognitywne oraz ich zastosowania, w tym systemy wbudowane Systemy zarządzania treścią (CMS) Systemy ERP/MRP II/III++ Systemy wykorzystujące obliczenia kwantowe Systemy obliczeń molekularnych Systemy pomiarowe zintegrowane z procesami technologicznymi 28 Systemy zarządzania energią w budynkach Inteligentne systemy sterowania i zarządzania ruchem Rozproszone, bezprzewodowe systemy pomiarowe Hybrydowe systemy sterowania z wykorzystaniem sztucznej inteligencji Stereowizyjne systemy monitorowania procesów destrukcji System sterowania urządzeń przemysłowych System telemonitoringu maszyn i linii technologicznych Autonomiczne systemy monitoringu środowiska Systemy pomiarów on-line produktów spalania Inteligentne systemy monitorowania zużycia mediów energetycznych Bezpieczeństwo systemów informacyjnych w cyberprzestrzeni Systemy wspomagania diagnostyki i terapii oraz wymiany informacji medycznej Systemy e-usług Technologie inteligentnych systemów zarządzania transportem Technologie inteligentnych systemów wiedzy Systemy łączności technologicznejugs-99/1 Systemy łączności dyspozytorskiej Telemonitoring i teleinformatyczne systemy przesyłu danych medycznych Medyczne systemy doradcze Systemy informacji przestrzennej Zdecentralizowane systemy energetyczne Systemy inteligentne Duże satelity telekomunikacyjne na orbicie GEO Konstelacje telekomunikacyjne Technologie telekomunikacji mobilnej Światłowodowe struktury fotoniczne Rozwój systemów zarządzania energią w budynkach (BMS) Inteligentne systemy sterowania i zarządzania ruchem Rozproszone, bezprzewodowe systemy pomiarowe do monitorowania stanu eksploatacyjnego dużych lub rozproszonych geograficznie obiektów technicznych Hybrydowy system sterowania z wykorzystaniem metod sztucznej inteligencji Stereowizyjny system monitorowania procesów destrukcji materiałów i konstrukcji System sterowania urządzeń przemysłowych z tolerancją uszkodzeń w torach przesyłania danych System telemonitoringu maszyn i linii technologicznych wykorzystujący sieć Intranet/Internet Autonomiczne systemy monitoringu środowiska w skali mikro i makro Systemy pomiarów on-line lotnych i stałych produktów spalania oraz urządzenia do ich realizacji Inteligentne systemy monitorowania zużycia mediów energetycznych i technologicznych w obiektach technicznych Bezpieczeństwo systemów informacyjnych w cyberprzestrzeni Systemy wspomagania diagnostyki i terapii oraz wymiany informacji medycznej poprzez platformy internetowe i mobilne Systemy e-usług Technologie inteligentnych systemów zarządzania transportem Technologie inteligentnych systemów wiedzy Systemy łączności technologicznej- ugs-99/1 Systemy łączności dyspozytorskiej Telemonitoring i teleinformatyczne systemy przesyłu danych medycznych Medyczne systemy doradcze Systemy informacji przestrzennej: systemy bazodanowe oraz GIS w wizualizacji i zarządzaniu środowiskiem Zdecentralizowane systemy energetyczne Systemy inteligentne Duże satelity telekomunikacyjne na orbicie GEO Konstelacje telekomunikacyjne Technologie telekomunikacji mobilnej Światłowodowe struktury fotoniczne do zastoso- 29 Inżynieria tworzenia produktów informatycznych Infrastruktura teleinformatyczna Integracja danych środowiskowych i przestrzennych środowiskowych Korporacyjne systemy informacji zarządczej Systemy informacji przestrzennej Optymalizacja metod przeszukiwania dużych baz danych obrazowych Modelowanie matematyczne obiektów i procesów wań w metrologii i telekomunikacji Inżynieria tworzenia produktów informatycznych Rozwój infrastruktury teleinformatycznej, w tym rozwiązań zapewniających jej wysoką funkcjonalność oraz cyfrowych zasobów informacji Technologie informatyczne służące integracji danych środowiskowych, przestrzennych z bieżącymi pomiarami parametrów środowiskowych Korporacyjne systemy informacji zarządczej Systemy informacji przestrzennej. Systemy bazodanowe oraz GIS w wizualizacji i zarządzaniu środowiskiem (Zarządzanie środowiskiem) Optymalizacja metod przeszukiwania dużych baz danych obrazowych oraz automatycznego i lekarskiego rozumienia obrazów medycznych, a także wspomagania funkcjonalności aparatury diagnostycznej Modelowanie matematyczne obiektów i procesów oraz zastosowanie technik numerycznych do analizy statycznej i dynamicznej konstrukcji budowlanych, mechaniki elementów konstrukcyjnych, probabilistyczne metody projektowania, zastosowanie sztucznych sieci neuronowych w inżynierii lądowej etc Mapy głównych powiązań między nauką, gospodarką i technologiami w obrębie obszarów inteligentnej specjalizacji województwa łódzkiego Mapy głównych powiązań między nauką, gospodarką i technologiami w obrębie obszarów inteligentnej specjalizacji województwa łódzkiego przygotowano w ramach warsztatów. Do udziału w warsztatach zaproszono dziewięciu ekspertów. Scenariusz warsztatów obejmował: przedstawienie: celu warsztatów; ram metodycznych map powiązań, oraz szczegółowego zakresu obszarów inteligentnej specjalizacji województwa łódzkiego; pracę w czterech zespołach eksperckich (biotechnologie, nanotechnologie, mechatronika i technologie informacyjno-komunikacyjne), prowadzącą do: uporządkowania kierunków badań naukowych i technologii wchodzących w obręb poszczególnych kluczowych obszarów technologicznych; stworzenia – dla najbardziej szczegółowego poziomu kierunków badań naukowych i technologii – połączeń tych kierunków badań naukowych i technologii z obszarami działalności gospodarczej, w których te kierunki badań naukowych i technologii znajdują lub mogą znaleźć zastosowanie. 30 Kolejne podrozdziały prezentują powstałe w ten sposób mapy głównych powiązań między nauką, gospodarką i technologiami. Biotechnologie Eksperci biorący udział w warsztatach podzielili biotechnologie na cztery podstawowe kategorie (Rysunek 2): biotechnologie środowiskowe, biotechnologie medyczne, farmaceutyczne i kosmetyczne, biotechnologie rolnicze, i biotechnologie przemysłowe. Rysunek 2: Podstawowe kategorie kluczowego obszaru technologicznego biotechnologie W ramach biotechnologii środowiskowych eksperci wyodrębnili trzy podkategorie (Rysunek 3): opakowania biodegradowalne, biologiczne metody oczyszczania i kontrolowanego samooczyszczania, oraz wykorzystanie odpadów i unieszkodliwianie substancji niebezpiecznych. Rysunek 3: Podkategorie biotechnologii środowiskowych W ramach opakowań biodegradowalnych eksperci wyodrębnili trzy grupy technologii (Rysunek 4): opakowania z surowców odnawialnych i biodegradowalnych, odpady opakowaniowe, i opakowania biodegradowalne sensu stricto, przy czym żadna z tych grup technologii nie została powiązana z branżami definiującymi obszary inteligentnych specjalizacji województwa łódzkiego (por. tabele od 1 do 6). 31 Rysunek 4: Grupy technologii w ramach podkategorii opakowania biodegradowalne W ramach biologicznych metod oczyszczania i kontrolowanego samooczyszczania eksperci wyodrębnili dziesięć grup technologicznych: oczyszczanie ścieków przemysłowych, odzyskiwanie surowców i materiałów ze ścieków komunalnych i przemysłowych, mikroorganizmy do oczyszczania ścieków i utylizacji odpadów, produkty kompozytowe, bioługowanie metali, usuwanie biogenów, układy kataliczne, systemy membramowe, bioremediacja, i czujniki mikrobiologiczne, wiążąc je z przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów, zaklasyfikowanych według PKD 2007 do grupy 38.2, wchodzącej w obręb energetyki (Rysunek 5). Rysunek 5: Powiązania między grupami technologii w ramach podkategorii biologiczne metody oczyszczania i kontrolowanego samooczyszczania i gospodarką W ramach podkategorii wykorzystanie odpadów i unieszkodliwianie substancji niebezpiecznych eksperci wyodrębnili siedem grup technologii: systemy i procesy współspalania odpadów organicznych, utylizacja cieczy odpadowych, odpady i osady ściekowe do celów energetycznych, 32 bioodpady komunalne, użytkowe wykorzystanie i biodegradacja odpadów, odpady niebezpieczne, biodegradacja węglowodorów aromatycznych, wiążąc je – podobnie, jak w przypadku biologicznych metod oczyszczania i kontrolowanego samooczyszczania – z PKD 2007 38.2, wchodzącą w obręb energetyki (Rysunek 6). Rysunek 6: Powiązania między grupami technologii w ramach podkategorii wykorzystanie odpadów i unieszkodliwianie substancji niebezpiecznych i gospodarką W ramach biotechnologii medycznych, farmaceutycznych i kosmetycznych eksperci wyodrębnili trzy podkategorie (Rysunek 7): biotechnologie farmaceutyczne, biotechnologie medyczne, i biotechnologie kosmetologiczne. Rysunek 7: Podkategorie biotechnologii medycznych, farmaceutycznych i kosmetycznych W ramach biotechnologii farmaceutycznych eksperci wyodrębnili trzy grupy technologii: szczepionki i inne związki biologicznie czynne, leki hormonalne, i biosynteza i biotransformacja, wiążąc je z produkcją podstawowych substancji farmaceutycznych (PKD 2007 21.1) oraz z produkcją leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych (PKD 2007 21.1), wchodzących w obręb medycyny, farmacji i kosmetyki (Rysunek 8). 33 Rysunek 8: Grupy technologii w ramach podkategorii biotechnologie farmaceutyczne W ramach biotechnologii medycznych eksperci wyodrębnili osiem grup technologicznych (Rysunek 9): biomateriały do kontrolowanego dozowania leków i składników odżywczych, biomateriały do kontrolowanego dozowania leków i składników odżywczych, rusztowania w inżynierii tkankowej, sensory dla celów diagnostycznych, biomateriały kontrastowe do tomografii, biomateriały protetyczne, biomateriały dla inżynierii tkankowej, zastawki stentowe, nie wiążąc ich z branżami definiującymi obszary inteligentnych specjalizacji województwa łódzkiego (por. tabele od 1 do 6). Rysunek 9: Grupy technologii w ramach podkategorii biotechnologie medyczne Biotechnologie kosmetologiczne powiązano z produkcją mydła i detergentów, środków myjących i czyszczących, wyrobów kosmetycznych i toaletowych (PKD 2007 20.4), wchodzącą w obręb medycyny, farmacji i kosmetyki (Rysunek 10). Rysunek 10: Powiązania między biotechnologiami kosmetologicznymi i gospodarką 34 W ramach biotechnologii rolniczych eksperci wyodrębnili pięć podkategorii (Rysunek 11): żywność funkcjonalna, środki bakteriobójcze i grzybobójcze, produkty naturalne, bioprodukty, i inżynieria genetyczna. Rysunek 11: Podkategorie biotechnologii rolniczych W żadnej z powyższych podkategorii eksperci nie wyodrębnili bardziej szczegółowych grup technologii, za to powiązali je z określonymi branżami współdefiniującymi obszary inteligentnej specjalizacji w części związanej z (Rysunek 12): innowacyjnym rolnictwem i przetwórstwem rolno-spożywczym i energetyką. Żywność funkcjonalną powiązano z produkcją artykułów spożywczych (PKD 200, dział 10) oraz z uprawami zbóż, warzyw, drzew i krzewów owocowych i innych roślin (PKD 2007, klasy 01.11; 01.13; 01.15; 01.21; 01.24; 01.25; 01.27 i 01.28). Środki bakteriobójcze i grzybobójcze powiązano z produkcją artykułów spożywczych (PKD 200, dział 10). Produkty naturalne powiązano z hodowlą zwierząt (PKD 2007, klasy 01.41; 01.43; 01.45; 01.46; 01.47; 01.49 i 01.50) i pozyskiwaniem drewna (PKD 2007, klasa 02.20). Bioprodukty powiązano z produkcją artykułów spożywczych (PKD 200, dział 10) oraz z uprawami warzyw, owoców i innych roślin (PKD 2007, klasy 01.13; 01.21; 01.24; 01.25; 01.27; 01.28). Inżynierię genetyczną powiązano z rozmnażaniem roślin (PKD 2007, klasa 01.30) i obróbką nasion dla celów rozmnażania roślin (PKD 2007, klasa 01.64). 35 Rysunek 12: Powiązania między biotechnologiami rolniczymi i gospodarką W ramach biotechnologii przemysłowych eksperci wyodrębnili pięć podkategorii (Rysunek 13): biotechnologie przemysłowe produktów, biotechnologie włókiennicze, biotechnologie procesów chemicznych, biotechnologie w energetyce, i biotechnologie przetwórstwa żywności. Rysunek 13: Podkategorie biotechnologii przemysłowych 36 W ramach biotechnologii przemysłowych produktów eksperci wyodrębnili dwie grupy technologii (Rysunek 14): nisko- i bezodpadowe technologie produkcji, oraz molekularną inżynierię katalizatorów przemysłowych, wiążąc nisko- i bezodpadowe technologie produkcji z produkcją: chemikaliów i wyrobów chemicznych (PKD 2007, dział 20); wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (PKD 2007, dział 22); wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (PKD 2007, dział 23) i z produkcją metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń (PKD 2007, dział 25), wchodzącymi w obręb: energetyki i zaawansowanych materiałów budowlanych. Rysunek 14: Powiązania między grupami technologii w ramach podkategorii biotechnologie przemysłowe produktów i gospodarką W ramach biotechnologii włókienniczych eksperci wyodrębnili pięć grup technologicznych (Rysunek 15): bielenie i modyfikacja włókien bawełny, materiały włókniste, wykańczanie materiałów włókienniczych, biotechnologie w przemyśle skórzanym i obuwniczym, i materiały tekstylne, wiążąc je z: przygotowaniem i przędzeniem włókien tekstylnych (PKD 2007, klasa 13.10)ł produkcją tkanin (PKD 2007, klasa 13.20); wykańczaniem wyrobów włókienniczych (PKD 2007, klasa 13.30); produkcją pozostałych wyrobów tekstylnych (PKD 2007, klasa 13.90); produkcją odzieży skórzanej (PKD 2007, klasa 14.11) i roboczej (PKD 2007, klasa 14.12); wyprawą skór, garbowaniem i produkcją toreb (PKD 2007, grupa 15.1); produkcją obuwia (PKD 2007, grupa 15.2) i produkcją włókien chemicznych (PKD 2007, grupa 20.6), wchodzącymi w obręb nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody. 37 Rysunek 15: Powiązania między grupami technologii w ramach podkategorii biotechnologii włókienniczych i gospodarką W ramach biotechnologii procesów chemicznych eksperci wyodrębnili pięć grup technologicznych (Rysunek 16): biokatalizatory, biopolimery, bionika, związki biochemiczne, i enzymy, wiążąc część z nich z: przetwarzaniem i konserwowaniem owoców i warzyw (PKD 2007, klasa 10.39); przetwórstwem mleka i wyrobem serów (PKD 2007, klasa 10.51); produkcją wyrobów piekarskich i mącznych (PKD 2007, grupa 10.7); produkcją pozostałych technicznych i przemysłowych wyrobów tekstylnych (PKD 2007, klasa 13.96); produkcją pozostałych wyrobów tekstylnych (PKD 2007, klasa 13.99); produkcją barwników i pigmentów (PKD 2007, klasa 20.12); produkcją klejów (PKD 2007, klasa 20.52) i produkcją elektronicznych elementów i obwodów drukowanych (PKD 2007, grupa 26.1), wchodzącymi w obręb: innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody, zaawansowanych materiałów budowlanych i informatyki i telekomunikacji. 38 Rysunek 16: Powiązania między grupami technologii w ramach podkategorii biotechnologie procesów chemicznych i gospodarką W ramach biotechnologiach w energetyce eksperci wyodrębnili dwie grupy technologiczne (Rysunek 17): biopaliwa i alternatywne źródła energii, wiążąc część z nich z: produkcją biopaliw (PKD 2007, klasa 20.59); wytwarzaniem energii elektrycznej (PKD 2007, klasa 35.11); wytwarzaniem paliw gazowych (PKD 2007, klasa 35.21) i wytwarzaniem i zaopatrywaniem w parę wodną, gorącą wodę (PKD 2007, klasa 35.30), wchodzącymi w obręb energetyki. Rysunek 17: Powiązania między grupami technologii w ramach podkategorii biotechnologie w energetyce i gospodarką W ramach biotechnologiach przetwórstwa żywności eksperci wyodrębnili także dwie grupy technologiczne (Rysunek 18): fermentowane produkty spożywcze i produkty spożywcze, 39 wiążąc je z produkcją artykułów spożywczych (PKD 2007, dział 10), wchodzącą w obręb innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwo rolno-spożywczego. Rysunek 18: Powiązania między grupami technologii w ramach podkategorii biotechnologie przetwórstwa żywności i gospodarką Cała mapa powiązań biotechnologii z gospodarką jest przedstawiona w załączniku5. Nanotechnologie Eksperci biorący udział w warsztatach rozszerzyli listę nanotechnologii o: nanocząstki i nanodruty niemetalowe, nanoskrawanie i mikroskrawanie laserowe, nanocząstki i nanodruty niemetalowe, fotolitografię, implantację, trawienie plazmowe, funkcjonalizację, projektowanie nanoczujników i nanoaktuatorów, monitorowanie stanu konstrukcji inżynierskich, oraz projektowanie układów i systemów scalonych i podzielili je na trzy podstawowe kategorie (Rysunek 19): mikro i nanosystemy, mikro/nanoelektronikę elastyczną i organiczną, i inne. Rysunek 19: Podstawowe kategorie kluczowego obszaru technologicznego nanotechnologie W ramach mikro i nanosystemów eksperci wyodrębnili trzy podkategorie (Rysunek 20): nanoczujniki i nanoaktuatory, 40 materiały i procesy dla nanoelektroniki i fotoniki, oraz nanoukłady scalone. Rysunek 20: Podkategorie mikro i nanosystemów W ramach nanoczujników i nanoaktuatorów eksperci wyodrębnili trzy grupy technologii (Rysunek 21): materiały dla nanoczujników, procesy, i aplikacje. Rysunek 21: Grupy technologii w ramach podkategorii nanoczujniki i nanoaktuatory Każdą z powyższych grup technologii eksperci podzielili dalej na klasy technologii (Rysunek 22). I tak, materiały do nanoczujników podzielono na osiem klas: grafen, materiały i nanomateriały dla fotoniki, mikro i nanoelektroniki oraz sensorów, nanocząstki i nanodruty metalowe, nanorurki węgla, nanostruktury: podłoża do hodowli materiału biologicznego, nanoustrukturyzowane biomateriały, nanocząstki i nanodruty niemetalowe, nanocząstki i nanodruty niemetalowe. Procesy podzielono na piętnaście klas: elektroforeza, osadzanie warstw atomowych, chemiczne osadzanie nanometrycznych warstw, fizyczne osadzanie nanometrycznych warstw, elektroosadzanie nanometrycznych warstw, 41 Rysunek 22: Klasy technologii w ramach podkategorii nanoczujniki i nanoaktuatory nanopowłoki, nanoskrawanie i mikroskrawanie laserowe, nanostruktury: podłoża do hodowli materiału biologicznego, zol-żel dla nanometrycznych warstw, nanolitografia, fotolitografia, implantacja, trawienie plazmowe, funkcjonalizacja, i systemy automatycznego montażu. Aplikacje podzielono dziewięć klas: nanotechnologie dla ochrony biosystemów, nanotechnologie w produkcji opakowań żywności, 42 projektowanie nanoczujników i nanoaktuatorów, nanorobotyka medyczna i nanourządzenia terapeutyczne, specjalizowane mikrosystemy, mikrosensory i systemy detekcyjne w diagnostyce medycznej, mikrorobotyka i mechatronika medyczna, systemy MEMS, i monitorowanie stanu konstrukcji inżynierskich. Całą podkategorię nanoczujników i nanoaktuatorów powiązano z leśnictwem i pozyskiwaniem drewna (PKD 2007, dział 2) i z produkcją mydła i detergentów, środków myjących i czyszczących, wyrobów kosmetycznych i toaletowych (PKD 2007, grupa 20.4), wchodzącymi w obręb (Rysunek 23): medycyny, farmacji, kosmetyki, i energetyki. Rysunek 23: Powiązania między podkategorią nanoczujniki i nanoaktuatory i gospodarką W ramach materiałów i procesów dla nanoelektroniki i fotoniki eksperci wyodrębnili sześć grup technologicznych (Rysunek 24): grafen, ultracienkie warstwy magnetyczne, nanocząstki i nanodruty metalowe, nanorurki węgla, nanoustrukturyzowane biomateriały, i nanocząstki i nanodruty niemetalowe, 43 Rysunek 24: Grupy technologii w ramach podkategorii materiały i procesy dla nanoelektroniki i fotoniki W ramach nanoukładów scalonych eksperci wyodrębnili trzy grupy technologiczne (Rysunek 25): nanomateriały i nanoukłady wielofunkcyjne, procesy, i aplikacje. Rysunek 25: Grupy technologii w ramach podkategorii nanoukłady scalone Każdą z powyższych grup technologii eksperci podzielili dalej na klasy technologii (Rysunek 26). I tak, nanomateriały i nanoukłady wielofunkcyjne podzielono na siedem klas: nanomateriały dla elektroniki drukowanej, nanocząstki i nanodruty metalowe, nanotechnologie warstw wierzchnich do zastosowań biomedycznych, inżynieria materiałowa i nanotechnologie dla zastosowań specjalnych, obróbka powierzchniowa nanomateriałów, nanocząstki i nanodruty niemetalowe, i nanorurki węgla, Procesy podzielono na dziewięć klas: nanolitografia, fotolitografia, implantacja, trawienie plazmowe, osadzanie warstw atomowych, 44 chemiczne osadzanie nanometrycznych warstw, fizyczne osadzanie nanometrycznych warstw, elektroosadzanie nanometrycznych warstw, i nanopowłoki, Aplikacje podzielono dwie klasy: projektowanie układów i systemów scalonych, i elektronika molekularna. Rysunek 26: Klasy technologii w ramach podkategorii nanoukłady scalone Obie podkategorie: materiały i procesy dla nanoelektroniki i fotoniki oraz nanoukłady scalone eksperci powiązali z: uprawami rolnymi, chowem i hodowlą zwierząt oraz łowiectwem (PKD 2007, dział 1); produkcją artykułów spożywczych (PKD 2007, dział 10); produkcją mydła i detergentów, środków myjących i czyszczących, wyrobów kosmetycznych i toaletowych (PKD 2007, grupa 20.4); produkcją wyrobów z tworzyw sztucznych (PKD 2007, grupa 22.2); produkcją szkła i wyrobów ze szkła (PKD 2007, grupa 23.1); produkcją komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKD 2007, dział 26); wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych (PKD 2007, dział 35); telekomunikacją (PKD 2007, dział 61); pomocą społeczną (PKD 2007, działy 87 i 88), wchodzącymi w obręb: innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, medycyny, farmacji, kosmetyki, zaawansowanych materiałów budowlanych, informatyki i telekomunikacji, i 45 Rysunek 27: Powiązania między podkategoriami: materiały i procesy dla nanoelektroniki i fotoniki oraz nanoukłady scalone i gospodarką energetyki. W ramach kategorii mikro i nanoelektroniki elastycznej i organicznej eksperci wyodrębnili trzy podkategorie: materiały, procesy, i aplikacje, wyodrębniając w ramach każdej z nich grupy technologii (Rysunek 28). W ramach materiałów wyodrębniono sześć grup technologii: grafen, nanorurki węgla, nanomateriały dla elektroniki drukowanej, nanoustrukturyzowane biomateriały, półprzewodniki organiczne, i nanomateriały dla elektroniki drukowanej. W ramach procesów wyodrębniono trzy grupy technologii: nanotechnologie dla tkanin specjalnych, materiały nanoporowate i nanostruktury, i nanotechnologie dla materiałów funkcjonalnych. W ramach aplikacji wyodrębniono pięć grup technologii: tkaniny inteligentne, wyświetlacze, czujniki, powierzchniowe, elastyczne źródła światła, i nanotechnologia dla fotonik i elektroniki. 46 Rysunek 28: Podkategorie i grupy technologii wyodrębnione w ramach mikro i nanoelektroniki elastycznej i organicznej Całą podkategorię mikro i nanoelektroniki elastycznej i organicznej eksperci powiązali z (Rysunek 29): produkcją odzieży (PKD 2007, dział 14); produkcją obuwia (PKD 2007, grupa 15.2); produkcją wyrobów z tworzyw sztucznych (PKD 2007, grupa 22.2); produkcją szkła i wyrobów ze szkła (PKD 2007, grupa 23.1); produkcją komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKD 2007, dział 26); działalnością agentów zajmujących się sprzedażą wyrobów tekstylnych, odzieży, wyrobów futrzarskich, obuwia i artykułów skórzanych (PKD 2007, klasa 46.16); telekomunikacją (PKD 2007, dział 61); opieką zdrowotną i pomocą społeczną (PKD 2007, działy 86, 87 i 88), wchodzącymi w obręb: nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody, zaawansowanych materiałów budowlanych, medycyny, farmacji, kosmetyki, i informatyki i telekomunikacji. Rysunek 29: Powiązania między podkategorią mikro i nanoelektroniki elastycznej i organicznej i gospodarką W ramach kategorii inne eksperci wyodrębnili dwadzieścia grup technologii (Rysunek 30): technologie hybrydowe dla wyrobów drewnianych nowej generacji, 47 kompozyty polimerowe, napełniacze, nanonapełniacze, materiały wzmacniające, nanomateriały dla kompozytów drzewnych, kompozyty drzewne nowej generacji, pokrycia konwersyjne i ostateczne, nanotechnologie dla regeneracji tkanek i kości, nanotechnologie dla wytwarzania powłok, nanotechnologiczne leki, nanotechnologie dla narzędzi tnących i przetwórstwa drewna, nanotechnologie dla ochrony drewna, nanotechnologie związane z tkaninami specjalnym, nanotechnologie dla uszlachetniania włókien naturalnych, nanostrukturalne materiały dla medycyny regeneracyjnej, nanomateriały dla hydroizolacyjności materiałów budowlanych, nanomateriały wzmacniające konstrukcje budowlane, nanomateriały i nanotechnologie dla regeneracji tkanek i kości, nanowłókna zbrojące materiały polimerowe, nanotechnologie dla modelowania bezpieczeństwa żywności, oraz Rysunek 30: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii inne 48 nanotechnologie antybakteryjne. Całą kategorię inne eksperci powiązali z (Rysunek 31): uprawami rolnymi oraz chowem i hodowlą zwierząt (PKD 2007, dział 1); produkcją środków spożywczych (PKD 2007, dział 10); produkcją wyrobów tekstylnych (PKD 2007, dział 13); produkcją odzieży (PKD 2007, dział 14); produkcją podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych (PKD 2007, dział 21); produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (PKD 2007, dział 22) oraz z produkcją wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (PKD 2007, dział 23), wchodzącymi w obręb: nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody, zaawansowanych materiałów budowlanych, medycyny, farmacji, kosmetyki, i innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego. Rysunek 31: Powiązania między kategorią inne i gospodarką 49 Cała mapa powiązań nanotechnologii z gospodarką jest przedstawiona w załączniku 6. Mechatronika Eksperci biorący udział w warsztatach podzielili mechatronikę na sześć podstawowych kategorii (Rysunek 32): automatyka i sterowanie procesami przemysłowymi, automatyka i sterowanie procesami wydobywczymi, robotyka medyczna i rehabilitacyjna, automatyzacja i sterowanie procesami transportowymi, sensoryka i aktuatoryka, i teletransmisja i monitorowanie. Rysunek 32: Podstawowe kategorie kluczowego obszaru technologicznego mechatronika W ramach kategorii automatyka i sterowania procesami przemysłowymi eksperci wyodrębnili dziesięć grup technologii: automatyka dla odnawialnych źródeł energii, automatyzacja i robotyzacja centrów obróbczych, automatyzacja procesów spalania biomasy drzewnej, elastyczna automatyzacja i robotyzacja centrów obróbczych, manipulatory i roboty w odlewnictwie, roboty przemysłowe z funkcjami rekonfiguracji, robotyzacja stanowisk montażowo-wytwórczych w przemyśle maszynowym, systemy automatycznego montażu, uniwersalne rozwiązania stanowisk, gniazd i linii wytwarzania form odlewniczych, oraz zautomatyzowane i zrobotyzowane gniazda i linie wytwórcze. Następnie powiązali te technologie z (Rysunek 33): rozmnażaniem roślin (PKD 2007, grupa 01.3); produkcją artykułów spożywczych (PKD 2007, dział 10); produkcją wyrobów futrzarskich i odzieży dzianej (PKD 2007, grupy 14.1, 14.2 i 14.3); wyprawianiem skór oraz produkcją wyrobów kaletniczych i obuwia (PKD 2007, grupy 15.1 i 15.2); produkcją farb, lakierów i podobnych powłok oraz z produkcją podstawowych substancji farmaceutycznych i leków (PKD 2007, grupy 20.3 i 20.4); produkcją podstawowych substancji 50 Rysunek 33: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii automatyka i sterowanie procesami przemysłowymi oraz ich powiązania z gospodarką farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych (PKD 2007, dział 21); produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (PKD 2007, grupy 22.1 i 22.2); produkcją szkła i wyrobów ze szkła (PKD 2007, grupa 23.1); produkcją metalowych ele51 mentów stolarki budowlanej (PKD 2007, klasa 25.12); produkcją komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKD 2007, dział 26); wytwarzaniem energii elektrycznej (PKD 2007, klasa 35.11); obróbką i usuwaniem odpadów innych niż niebezpieczne (PKD 2007, klasa 38.21) oraz z działalnością wydawniczą w zakresie oprogramowania (PKD 2007, grupa 58.2), wchodzącymi w obręb: nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody, zaawansowanych materiałów budowlanych, medycyny, farmacji i kosmetyków, energetyki, innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, i informatyki i telekomunikacji. W ramach kategorii automatyka i sterowanie procesami wydobywczymi eksperci wyodrębnili czternaści grup technologii: automatyczna metanometria ciągła, automatyczna metanometria cykliczna, kompleksowe sterowanie procesami przeróbki, kompleksowe systemy drążenia wyrobisk korytarzowych, kotwienie, roboty gaśnicze i ratownicze, sekcje obudowy zmechanizowanej, sterowanie jednostkowymi elementami procesów przeróbki, sterowanie maszyn urabiających w wyrobiskach wybierkowych, sterowanie obudową wyrobisk wybierkowych, strugowy system mechanizacyjny, systemy automatyki, informatyki i zasilania w górnictwie węgla kamiennego, zautomatyzowana technologia eksploatacji kombajnowej o dużej wydajności, oraz zautomatyzowana technologia eksploatacji strugowej o dużej efektywności. Część z nich powiązali następnie z (Rysunek 34): chowem i hodowlą zwierząt (PKD 2007, grupa 01.4); produkcją wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (PKD 2007, dział 23); wytwarzaniem energii elektrycznej i paliw gazowych (PKD 2007, klasy 35.11 i 35.21) oraz z pozostałą działalnością w zakresie opieki zdrowotnej (PKD 2007, klasa 86.9), wchodzącymi w obręb: zaawansowanych materiałów budowlanych, medycyny, farmacji i kosmetyków, oraz innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego. 52 Rysunek 34: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii automatyka i sterowanie procesami wydobywczymi oraz ich powiązania z gospodarką W ramach kategorii robotyka medyczna i rehabilitacyjna eksperci wyodrębnili sześć grup technologii: hybrydy biomechatroniczne, mikrorobotyka i mechatronika medyczna, nanorobotyka medyczna i nanourządzenia terapeutyczne, roboty do rehabilitacji ruchowej, telechirurgia i roboty sterowane na odległość, oraz urządzenia zrobotyzowane w medycynie i rehabilitacji. Część z nich powiązali następnie z (Rysunek 35): działalnością w zakresie pozostałej telekomunikacji (PKD 2007, grupa 61.9) oraz z opieką zdrowotną i pomocą społeczną i paliw gazowych (PKD 2007, klasy 35.11 i 35.21) oraz z pozostałą działalnością w zakresie opieki zdrowotnej (PKD 2007, klasa 86.9), wchodzącymi w obręb: medycyny, farmacji i kosmetyków, oraz informatyki i telekomunikacji. 53 Rysunek 35: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii robotyka medyczna i rehabilitacyjna oraz ich powiązania z gospodarką W ramach kategorii automatyzacja i sterowanie procesami transportowymi eksperci wyodrębnili cztery grupy technologii: automatyka: transport pionowy linowy, roboty do eksploatacji sieci dystrybucji gazu, roboty mobilne do transportu wewnętrznego, oraz układy automatyzacji i sterowania systemami transportu. Następnie powiązali te technologie z (Rysunek 36): uprawami rolnymi, włączając rośliny wieloletnie, i rozmnażaniem roślin (PKD 2007, grupy 01.1, 01.2 i 01.3); produkcją artykułów spożywczych (PKD 2007, dział 10); przygotowaniem i przędzeniem włókien tekstylnych. produkcją tkanin i produkcją pozostałych wyrobów tekstylnych (PKD 2007, grupy 13.1, 13.2 i 13.9); wyprawą skór i produkcją obuwia (PKD 2007, grupy 15.1 i 15.2); produkcją farb, lakierów i podobnych powłok, produkcją mydła, detergentów i wyrobów kosmetycznych i produkcją włókien chemicznych (PKD 2007, grupy 20.3, 20.4 i 20.6); produkcją podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych (PKD 2007, dział 21); produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (PKD 2007, grupy 22.1 i 22.2); produkcją wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (PKD 2007, dział 23); kształtowanie i obróbka szkła płaskiego (PKD 2007, klasa 25.12); produkcją komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKD 2007, dział 26); wytwarzaniem energii elektrycznej, paliw gazowych oraz dystrybucją i handlem paliwami gazowymi (PKD 2007, klasy 35.11, 35.21, 35.22 i 35.23); obróbką i usuwaniem odpadów innych niż niebezpieczne (PKD 2007, klasa 38.21); sprzedażą hurtową artykułów użytku domowego (PKD 2007, grupa 46.4); sprzedażą detaliczną pozostałych wyrobów (PKD 2007, grupy 47.7 i 47.9); działalnością wydawniczą w zakresie oprogramowania (PKD 2007, grupa 58.2); działalnością związaną z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki (PKD 2007, dział 62) oraz z opieką zdrowotną (PKD 2007, dział 86), wchodzącymi w obręb: nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody, zaawansowanych materiałów budowlanych, 54 Rysunek 36: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii automatyzacja i sterowanie procesami transportowymi oraz ich powiązania z gospodarką 55 medycyny, farmacji i kosmetyki, energetyki, innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, i informatyki i telekomunikacji. W ramach kategorii sensoryka i aktuatoryka eksperci wyodrębnili trzy grupy technologii: mikrosensory i systemy detekcyjne w diagnostyce medycznej, systemy MEMS, i zminiaturyzowane czujniki i mechanizmy elektromechaniczne. Następnie powiązali te technologie z (Rysunek 37): chowem i hodowlą zwierząt wraz z uprawami rolnymi na potrzeby tego chowu (PKD 2007, grupy 01.4 i 01.5); produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (PKD 2007, grupy 22.1 i 22.2); kształtowanie i obróbka szkła płaskiego (PKD 2007, klasa 25.12); produkcją komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKD 2007, dział 26); wytwarzaniem energii elektrycznej (PKD 2007, klasa 35.11); działalnością wydawniczą w zakresie oprogramowania (PKD 2007, grupa 58.2); działalności w zakresie telekomunikacji satelitarnej (PKD 2007, grupa Rysunek 37: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii sensoryka i aktuatoryka oraz ich powiązania z gospodarką 56 61.3); działalnością związaną z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki (PKD 2007, dział 62) oraz z opieką zdrowotną i pomocą społeczną (PKD 2007, działy 86, 87 i 88), wchodzącymi w obręb: zaawansowanych materiałów budowlanych, medycyny, farmacji i kosmetyki, energetyki, innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, i informatyki i telekomunikacji. W ramach kategorii teletransmisja i monitorowanie eksperci wyodrębnili osiem grup technologii: autonomiczne systemy monitoringu środowiska w skali mikro i makro, elektronika molekularna, kontrola i rejestracja procesów technologicznych w czasie rzeczywistym, mobilne wielozadaniowe roboty inspekcyjne, roboty mobilne do monitorowania i ochrony obiektów leśnych, specjalizowane mikrosystemy, systemy mechanizacji kotwienie wraz z układami monitoringu obudowy, i urządzenia do badań NDT z automatyczną realizacją procesu i interpretacją wskazań. Następnie powiązali te technologie z (Rysunek 38): uprawami rolnymi, chowem i hodowlą zwierząt oraz łowiectwem (PKD 2007, dział 1); pozyskiwaniem drewna (PKD 2007, klasa 02.20); produkcją artykułów spożywczych (PKD 2007, dział 10); przygotowaniem i przędzeniem włókien tekstylnych, wykańczaniem wyrobów włókienniczych i produkcją pozostałych wyrobów tekstylnych (PKD 2007, grupy 13.1, 13.3 i 13.9); wyprawą skór (PKD 2007, grupa 15.1); produkcją farb, lakierów i podobnych powłok, produkcją mydła, detergentów i wyrobów kosmetycznych i produkcją włókien chemicznych (PKD 2007, grupy 20.3, 20.4 i 20.6); produkcją podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych (PKD 2007, dział 21); produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (PKD 2007, grupy 22.1 i 22.2); produkcją wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (PKD 2007, dział 23); kształtowanie i obróbka szkła płaskiego (PKD 2007, klasa 25.12); produkcją komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKD 2007, dział 26); produkcją wyrobów jubilerskich, biżuterii i podobnych wyrobów (PKD 2007, grupa 32.1); wytwarzaniem energii elektrycznej, gazu, pary wodnej, gorącej wody i powietrza do układów klimatyzacyjnych (PKD 2007, klasy 35.11, 35.12, 35.13, 35.14, 35.21, 35.22, 35.23, i 35.30); obróbką i usuwaniem odpadów innych niż niebezpieczne (PKD 2007, klasa 38.21); działalnością wydawniczą w zakresie oprogramowania (PKD 2007, grupa 58.2); telekomunikacją (PKD 2007, dział 61) oraz z opieką zdrowotną i pomocą społeczną (PKD 2007, działy 86 i 87), wchodzącymi w obręb: nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody, zaawansowanych materiałów budowlanych, medycyny, farmacji i kosmetyki, 57 Rysunek 38: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii teletransmisja i monitorowanie oraz ich powiązania z gospodarką 58 energetyki, innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, i informatyki i telekomunikacji. Cała mapa powiązań mechatroniki z gospodarką jest przedstawiona w załączniku 7. Technologie informacyjne i komunikacyjne Eksperci biorący udział w warsztatach podzielili technologie informacyjne i komunikacyjne na pięć podstawowych kategorii (Rysunek 39): systemy ekspertowe, systemy zarządzania, sieci teleinformatyczne, systemy informacyjne, i systemy pomiarowe. Rysunek 39: Podstawowe kategorie kluczowego obszaru technologicznego technologie informacyjne i komunikacyjne W ramach kategorii systemy ekspertowe eksperci wyodrębnili dziesięć grup technologii: systemy data mining, systemy wspomagania decyzji, systemy neurokognitywną, hybrydowe systemy sterowania z wykorzystaniem sztucznej inteligencji, systemy wspomagania diagnostyki i terapii oraz wymiany informacji medycznej, technologie inteligentnych systemów zarządzania transportem, technologie inteligentnych systemów wiedzy, medyczne systemy doradcze, systemy inteligentne, oraz optymalizacja metod przeszukiwania dużych baz danych obrazowych. Następnie powiązali te technologie z (Rysunek 40): wytwarzaniem, przesyłaniem, dystrybucją i handlem energią elektryczną, wytwarzaniem paliw gazowych i ich dystrybucją, wytwarzaniem i zaopatrywaniem w parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych (PKD 2007, grupy 35.1, 35.2 i 35.3); przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów (PKD 2007, grupa 38.2); telekomunikacją (PKD 2007, dział 61); działalnością 59 Rysunek 40: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii systemy ekspertowe oraz ich powiązania z gospodarką 60 związaną z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalnością powiązaną (PKD 2007, dział 62); działalnością usługową w zakresie informacji (PKD 2007, dział 63); reklamą i badaniem rynku i opinii publicznej (PKD 2007, grupy 73.1 i 73.2) oraz z opieką zdrowotną (PKD 2007, dział 86), wchodzącymi w obręb: nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody, energetyki, i informatyki i telekomunikacji. W ramach kategorii systemy zarządzania eksperci wyodrębnili sześć grup technologii: systemy dyspozytorskie procesów produkcyjnych, systemy ERP/MRP II/III ++, systemy zarządzania energią w budynkach, inteligentne systemy sterowania i zarządzania ruchem, system sterowania urządzeń przemysłowych, i korporacyjne systemy informacji zarządczej. Następnie powiązali te technologie z (Rysunek 41): produkcją artykułów spożywczych (PKD 2007, dział 10); produkcją wyrobów tekstylnych (PKD 2007, dział 13); produkcją odzieży (PKD 2007, dział 14); produkcją skór i wyrobów ze skór (PKD 2007, dział 15); produkcją chemikaliów i wyrobów chemicznych (PKD 2007, dział 20); produkcją podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych (PKD 2007, dział 21); produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (PKD 2007, dział 22); produkcją wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (PKD 2007, dział 23); produkcją metalowych wyrobów gotowych (PKD 2007, dział 25); produkcją komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKD 2007, dział 26); produkcją pozostałych wyrobów (PKD 2007, dział 32); wytwarzaniem paliw gazowych i ich dystrybucją, wytwarzaniem i zaopatrywaniem w parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych (PKD 2007, grupy 35.1, 35.2 i 35.3); przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów (PKD 2007, grupa 38.2); działalnością wydawniczą w zakresie oprogramowania (PKD 2007, grupa 58.2); telekomunikacją (PKD 2007, dział 61) oraz z działalnością szpitali i pozostałą działalnością w zakresie opieki zdrowotnej (PKD 2007, grupy 86.1 i 86.9), wchodzącymi w obręb: nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody, zaawansowanych materiałów budowlanych, medycyny, farmacji i kosmetyki, energetyki, innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, i informatyki i telekomunikacji. 61 Rysunek 41: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii systemy zarządzania oraz ich powiązania z gospodarką 62 W ramach kategorii sieci teleinformatyczne eksperci wyodrębnili dwanaście grup technologii: łączność cyfrowa, telewizja przemysłowa, łączność analogowa, systemy cyfrowej teletransmisji przewodowej, systemy łączności technologicznej-ugs-99/1, systemy łączności dyspozytorskiej, telemonitoring i teleinformatyczne systemy przesyłu danych medycznych, duże satelity telekomunikacyjne na orbicie geo, konstelacje telekomunikacyjne, technologie telekomunikacji mobilnej, światłowodowe struktury fotoniczne, i infrastruktura teleinformatyczna. Następnie powiązali te technologie z (Rysunek 42): rolnictwem i leśnictwem (PKD 2007, działy 1 i 2); produkcją artykułów spożywczych (PKD 2007, dział 10); produkcją wyrobów tekstylnych (PKD 2007, dział 13); produkcją odzieży (PKD 2007, dział 14); produkcją skór i wyrobów ze skór (PKD 2007, dział 15); produkcją chemikaliów i wyrobów chemicznych (PKD 2007, dział 20); produkcją podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych (PKD 2007, dział 21); produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (PKD 2007, dział 22); produkcją wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (PKD 2007, dział 23); produkcją metalowych wyrobów gotowych (PKD 2007, dział 25); produkcją komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKD 2007, dział 26); produkcją pozostałych wyrobów (PKD 2007, dział 32); wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych (PKD 2007, dział 35); zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów i odzyskiem surowców (PKD 2007, dział 38); handlem hurtowym i detalicznym (PKD 2007, działy 46 i 47); działalnością wydawniczą w zakresie oprogramowania (PKD 2007, grupa 58.2); telekomunikacją (PKD 2007, dział 61); działalnością związaną z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalnością powiązaną (PKD 2007, dział 62); działalnością usługową w zakresie informacji (PKD 2007, dział 63); działalnością w zakresie projektowania specjalistycznego (PKD 2007, grupa 74.1) oraz z działalnością szpitali i pozostałą działalnością w zakresie opieki zdrowotnej (PKD 2007, grupy 86.1 i 86.9), wchodzącymi w obręb: nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody, zaawansowanych materiałów budowlanych, medycyny, farmacji i kosmetyki, energetyki, 63 Rysunek 42: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii sieci teleinformatyczne oraz ich powiązania z gospodarką 64 innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, i informatyki i telekomunikacji. W ramach kategorii systemy informacyjne eksperci wyodrębnili jedenaście grup technologii: zintegrowane systemy bezpieczeństwa, systemy zarządzania treścią, systemy wykorzystujące obliczenia kwantowe, systemy obliczeń molekularnych, systemy e-usług, modelowanie matematyczne obiektów i procesów, systemy informacji przestrzenne, integracja danych środowiskowych i przestrzennych środowiskowych, inżynieria tworzenia produktów informatycznych, zdecentralizowane systemy energetyczne, i bezpieczeństwo systemów informacyjnych w cyberprzestrzeni. Następnie powiązali te technologie z (Rysunek 43): rolnictwem (PKD 2007, dział 1); pozyskiwaniem drewna (PKD 2007, klasa 02.20); produkcją wyrobów tekstylnych (PKD 2007, dział 13); produkcją skór i wyrobów ze skór (PKD 2007, dział 15); produkcją chemikaliów i wyrobów chemicznych (PKD 2007, dział 20); produkcją podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych (PKD 2007, dział 21); produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (PKD 2007, dział 22); produkcją wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (PKD 2007, dział 23); produkcją elektronicznych elementów i obwodów drukowanych, komputerów i urządzeń peryferyjnych, sprzętu (tele)komunikacyjnego, instrumentów i przyrządów pomiarowych, kontrolnych oraz z produkcją urządzeń napromieniowujących, sprzętu elektromedycznego i elektroterapeutycznego (PKD 2007, grupy 26.1, 26.2 i 26.3 oraz klasy 26.51 i 26.60); wytwarzaniem paliw gazowych i ich dystrybucją, wytwarzaniem i zaopatrywaniem w parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych (PKD 2007, grupy 35.1, 35.2 i 35.3); przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów (PKD 2007, grupa 38.2); handlem hurtowym i detalicznym (PKD 2007, działy 46 i 47); telekomunikacją (PKD 2007, dział 61); działalnością związaną z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz działalnością powiązaną (PKD 2007, dział 62); działalnością usługową w zakresie informacji (PKD 2007, dział 63); reklamą, badaniem rynku i opinii publicznej (PKD 2007, dział 73) oraz z działalnością szpitali i pomocą społeczną (PKD 2007, działy 86, 87 i 88), wchodzącymi w obręb: nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody, zaawansowanych materiałów budowlanych, medycyny, farmacji i kosmetyki, energetyki, innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, i 65 informatyki i telekomunikacji. Rysunek 43: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii systemy informacyjne oraz ich powiązania z gospodarką W ramach kategorii systemy pomiarowe eksperci wyodrębnili dziewięć grup technologii: aerometria, gazometria, automatyczna metanometria ciągła, rozproszone, bezprzewodowe systemy pomiarowe, stereowizyjne systemy monitorowania procesów destrukcji, system telemonitoringu maszyn i linii technologicznych, 66 autonomiczne systemy monitoringu środowiska, systemy pomiarów on-line produktów spalania, i inteligentne systemy monitorowania zużycia mediów energetycznych. Następnie powiązali te technologie z (Rysunek 44): rolnictwem (PKD 2007, dział 1); produkcją artykułów spożywczych (PKD 2007, dział 10); ); produkcją wyrobów tekstylnych (PKD 2007, dział 13); produkcją odzieży (PKD 2007, dział 14); produkcją skór i wyrobów ze skór (PKD 2007, dział 15); produkcją chemikaliów i wyrobów chemicznych (PKD 2007, dział 20); produkcją podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych (PKD 2007, dział 21); produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (PKD 2007, dział 22); produkcją wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (PKD 2007, dział 23); produkcją metalowych wyrobów gotowych (PKD 2007, dział 25); produkcją komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (PKD 2007, dział 26); wytwarzaniem paliw gazowych i ich dystrybucją, wytwarzaniem i zaopatrywaniem w parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych (PKD 2007, grupy 35.1, 35.2 i 35.3); zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów i odzyskiem surowców (PKD 2007, dział 38); telekomunikacją (PKD 2007, dział 61); działalnością w zakresie projektowania specjalistycznego (PKD 2007, grupa 74.1) oraz z opieką zdrowotną (PKD 2007, dział 86), wchodzącymi w obręb: nowoczesnego przemysłu włókienniczego i mody, zaawansowanych materiałów budowlanych, medycyny, farmacji i kosmetyki, energetyki, innowacyjnego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego, i informatyki i telekomunikacji. Cała mapa powiązań technologii informacyjno-komunikacyjnych z gospodarką jest przedstawiona w załączniku 8. 67 Rysunek 44: Grupy technologii wyodrębnione w ramach kategorii systemy pomiarowe oraz ich powiązania z gospodarką Podsumowanie Mapy głównych powiązań między nauką, gospodarką i technologiami przygotowano w ramach warsztatów eksperckich. Mapy powiązań objęły obszary inteligentnych specjalizacji województwa łódzkiego, stworzone przez macierz branż o największym potencjale rozwojowym i kluczowych obszarów technologicznych. Branże o największym potencjale rozwojowym stworzyły: (i) nowoczesny przemysł włókienniczy i mody; (ii) zaawansowane materiały budowlane; (iii) medycyna, farmacja, kosmetyki; (iv) energetyka, w tym odnawialne źródła energii; (v) innowacyjne rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze oraz (vi) informatyka i telekomunikacja. Część z nich (farmacja i informatyka oraz usługi związane z telekomunikacją, oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz z działalnością usługową w zakresie informacji) zalicza się do wskazanych przez GUS sektorów wysokich technologii i usług wysokiej techniki. Część zaś (np. przemysł włókienniczy), choć formalnie do takich sektorów/ usług nie należy, to z uwagi na rosnące nakłady na działalność badawczo-rozwojową i innowacyjną, często porównywalne z poziomem wydatków notowanych w przemysłach zaliczanych do średnich wysokich technologii, przesuwa się w kierunku sektorów wysokich technologii i usług wysokiej techniki. Kluczowe obszary technologiczne objęły: (i) 68 biotechnologie; (ii) nanotechnologie; (iii) mechatronikę i (iv) technologie komunikacyjne i informatyczne. Szczegółowy zakres obszarów inteligentnych specjalizacji został opisany przy pomocy: (i) w przypadku branż o największym potencjale rozwojowym – pięciu poziomów PKD-2007 i (ii) w przypadku kluczowych obszarów technologicznych – wykazu kierunków badań naukowych i technologii zidentyfikowanych w raporcie Inwentaryzacja kierunków badań naukowych i technologii zidentyfikowanych w polskich projektach foresightowych. W trakcie warsztatów eksperci: (i) uporządkowali kierunki badań naukowych i technologii, wchodzące w obręb poszczególnych kluczowych obszarów technologicznych i (ii) stworzyli mapy powiązań tych kierunków badań naukowych i technologii z obszarami działalności gospodarczej, w których te kierunki badań naukowych i technologii znajdują lub mogą znaleźć zastosowanie. W efekcie powstały cztery mapy powiązań, po jednej dla każdego kluczowego dla województwa łódzkiego obszaru technologicznego. Do zdefiniowania tych map eksperci wykorzystali funkcjonalną klasyfikację dziedzin nauki i techniki opartą na kryterium zastosowania produktu, klasyfikację PKD 2007 oraz metodykę mind mapping’u. Bibliografia Buzan T., Buzan B. (1990), Mapy twoich myśli. Mindmapping, czyli notowanie interaktywne, Polska edycja, Łódź; Wydawnictwo Ravi. Deloitte, ŁARR (2013), Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Łódzkiego – LORIS 2030, Business Consulting S.A., Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., Dz.U.2007.251.1885, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24.12.2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Dz.U.2008.207.1293, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29.10.2008 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU). Dz.U.2011.179.1065, Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 393/1, Rozporządzenie (WE) Nr 1893/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej NACE Rev. 2 i zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3037/90 oraz niektóre rozporządzenia WE w sprawie określonych dziedzin statystycznych. Eurostat (1994), NABS. Nomenclature for the analysis and comparison of scientific programmes and budgets Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities. Eurostat (2008), Comparison between NABS 2007 and NABS http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_SDDS/Annexes/gba_esms_an10.pdf. 1992, Eurostat (2011a), High technology and knowledge-intensive sectors, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_SDDS/Annexes/hrst_st_esms_an9.pdf. Eurostat (2011b), High tech products, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_SDDS/Annexes/htec_esms_an4.pdf. 69 GUS (2012), Nauka i technika w 2011, Szczecin: Główny Urząd Statystyczny. Hatzichronoglou T. (1997), Revision of the High-Technology Sector and Product Classification", OECD Science, Technology and Industry Working Papers,1997/2, OECD Publishing. doi:10.1787/134337307632. OECD (2002), Podręcznik Frascati. Proponowane procedury standardowe dla badań statystycznych w zakresie działalności badawczo-rozwojowej, polskojęzyczna wersja wydana w 2006 przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Departament Strategii. OECD (2007), Revised field of science and technology (FOS) classification in the Frascati Manual, DSTI/EAS/STP/NESTI(2006)19/FINAL. OPI (2012), Słowniki, https://polon.nauka.gov.pl/documents/10157/37957/Slowniki.3.0.3.pdf. Rogut A. (2007), Barwy włókiennictwa. Potencjał przemysłu włókienniczo-odzieżowego w województwie łódzkim, Łódź: Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania. Schmoch U. (2008), Concept of a Technology Classification for Country Comparisons1http://www.wipo.int/export/sites/www/ipstats/en/statistics/patents/pdf/wipo_ipc_tech nology.pdf. UN (2006), Standard International Trade Classification. Revision 4, Statistical Papers, Series M No. 34/Rev. 4, New York: United Nations. UN (2008), International Standard Industrial Classification of All Economic Activities, Statistical Papers, Series M, No. 4, Rev. 4, New York: United Nations. UP RP (2006), Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa, Warszawa: Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej. Załącznik 1: OECD. Klasyfikacja dziedzin nauki i techniki 1 NAUKI PRZYRODNICZE 1.1 Matematyka: czysta matematyka; matematyka stosowana; statystyka i teoria prawdopodobieństwa 1.2 Nauki o komputerach i informatyka: nauki o komputerach; informatyka; bioinformatyka 1.3 Nauki fizyczne: atomistyka; fizyka molekularna i chemiczna; fizyka materii skondensowanej; fizyka cząstek elementarnych; fizyka jądrowa; fizyka płynów i plazmy; optyka; akustyka; astronomia 1.4 Nauki chemiczne: chemia organiczna; chemia nieorganiczna i jądrowa; chemia fizyczna; nauka o polimerach; elektrochemia; chemia koloidalna; chemia analityczna 1.5 Nauki o ziemi i o środowisku: interdyscyplinarne nauki o ziemi; mineralogia; paleontologia; geochemia; geofizyka; geografia fizyczna; geologia; wulkanologia; nauki o środowisku; meteorologia i nauki o atmosferze; badania klimatyczne; oceanografia; hydrologia; zasoby wodne 70 1.6 Nauki biologiczne: biologia; biologia ewolucyjna; biologia komórki; mikrobiologia; wirusologia; biochemia i biologia molekularna; metody badań biochemicznych; mykologia; biofizyka; genetyka i dziedziczność; biologia reprodukcyjna; biologia rozwojowa; nauki o roślinach; botanika; zoologia; ornitologia; entomologia; biologia behawioralna; biologia morza; biologia wód słodkich; limnologia; ekologia; ochrona bioróżnorodności; inne dyscypliny biologiczne 1.7 Inne nauki przyrodnicze 2 NAUKI INŻYNIERYJNE I TECHNICZNE 2.1 Inżynieria lądowa: inżynieria lądowa; inżynieria architektury; inżynieria konstrukcyjna; inżynieria municypalna i strukturalna; inżynieria transportu 2.2 Elektrotechnika, elektronika, inżyniera informatyczno: inżynieria elektryczna i elektroniczna; robotyka i kontrola automatów; automatyka i systemy kontroli; inżynieria komunikacyjna i systemy telekomunikacji; sprzęt komputerowy i jego architektura 2.3 Inżynieria mechaniczna: inżynieria mechaniczna; mechanika stosowana; termodynamika; inżynieria lotnictwa i kosmonautyki; inżynieria nuklearna; inżynieria dźwięku; analiza niezawodności 2.4 Inżynieria chemiczna: inżynieria chemiczna; inżynieria procesów chemicznych 2.5 Inżynieria materiałowa: inżynieria materiałowa; ceramika; powłoki i folie; kompozyty; papier i drewno; wyroby włókiennicze 2.6 Inżynieria medyczna: inżynieria medyczna; medyczne techniki laboratoryjne 2.7 Inżynieria środowiska: inżynieria środowiska i inżynieria geologiczna; geotechniki; inżynieria ropy naftowej; energia i paliwa; teledetekcja; górnictwo i kopalnictwo; inżynieria morska; inżynieria ruchu morskiego; inżynieria oceaniczna 2.8 Biotechnologia środowiskowa: biotechnologia środowiskowa; bioremediacja; biotechnologie diagnostyczne w zarządzaniu środowiskiem; etyka w biotechnologiach środowiskowych 2.9 Biotechnologia przemysłowa; biotechnologia przemysłowa; technologie bioprocesowe; biokataliza; fermentacja; bioprodukty; biomateriały; biotworzywa; biopaliwa; biologiczne pozyskiwane wyroby chemiczne; biologiczne pozyskiwane nowoczesne materiały 2.10 Nanotechnologie: nanomateriały; nanoprocesy 2.11 Inne nauki inżynieryjne i technologie: żywność i napoje; pozostałe nauki inżynieryjne i technologie 3 NAUKI MEDYCZNE 3.1 Medycyna ogólna: anatomia i morfologia; genetyka człowieka; immunologia; neuronauka; farmakologia i farmacja; chemia medyczna; toksykologia; fizjologia; patologia 3.2 Medycyna kliniczna: andrologia; położnictwo i ginekologia, pediatria; układ sercowo i sercowo-naczyniowy; choroby naczyń obwodowych; hematologia; 71 układ oddechowy; intensywna terapia i opieka medyczna w nagłych przypadkach; anestezjologia; ortopedia; chirurgia; radiologia; medycyna jądrowa i obrazowanie medyczne; transplantologia; stomatologia; chirurgia i medycyna jamy ustnej; dermatologia i choroby weneryczne; alergologia; reumatologia; endokrynologia i przemiana materii; gastrologia; hepatologia; urologia i nefrologia; onkologia; oftalmologia; otorynolaryngologia; psychiatria; neurologia kliniczna; geriatria i gerontologia; medycyna ogólna i wewnętrzna; pozostałe dziedziny medycyny klinicznej; medycyna integracyjna i komplementarna 3.3 Nauka o zdrowiu: opieka zdrowotna i usługi medyczne; polityka zdrowotna; pielęgniarstwo, żywienie i dietetyka; zdrowie publiczne i środowiskowe; medycyna tropikalna; parazytologia; choroby zakaźne; epidemiologia; medycyna pracy, medycyna sportu i kultury fizycznej; biomedycyna społeczna; etyka lekarska; uzależnienia 3.4 Biotechnologia medyczna: biotechnologia związana z opieką zdrowotną; technologie modyfikacji komórek, tkanek, organów i całych organizmów; technologie obejmujące funkcje DNA, białek i enzymów i ich wpływ na rozwój procesów chorobowych i utrzymanie dobrostanu; biomateriały dla medycyny; etyka w biotechnologiach medycznych 3.5 Inne nauki medyczne: medycyna sądowa; inne nauki medyczne 4 NAUKI ROLNICZE 4.1 Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo: rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo; gleboznawstwo; ogrodnictwo; uprawa winorośli; agronomia; hodowla i ochrona roślin 4.2 Nauki o zwierzętach i mleczarstwo: nauki o zwierzętach i mleczarstwo; hodowla zwierząt 4.3 Nauki weterynaryjne 4.4 Biotechnologia rolnicza: biotechnologia rolnicza i biotechnologia żywności; technologia genetycznej modyfikacji; klonowanie inwentarza; selekcja oparta na markerach; diagnostyka; technologie produkcji biomasy, biofarmacja; etyka w biotechnologiach rolniczych 4.5 Inne nauki rolnicze 5 NAUKI SPOŁECZNE 5.1 Psychologia: psychologia; psychologia specjalna 5.2 Ekonomia i biznes: ekonomia; ekonometria; stosunki przemysłowe; działalność gospodarcza i zarządzanie 5.3 Pedagogika: pedagogika ogólna i specjalna 5.4 Socjologia: socjologia; demografia; antropologia; etnologia; zagadnienia społeczne 5.5 Prawo: prawo; kryminologia; penologia 5.6 Nauki polityczne: nauki polityczne; administracja publiczna; teoria organizacji 5.7 Geografia społeczna i gospodarcza: społeczne aspekty nauki o środowisku; geo- 72 grafia kultury i geografia ekonomiczna; planowanie rozwoju miast; planowanie transportu i społeczne aspekty planowania transportu 5.8 Media i komunikowanie: dziennikarstwo; społeczne aspekty nauki o informacji; bibliotekoznawstwo; media i komunikacja społeczno-kulturowa 5.4 Inne nauki społeczne 6 NAUKI HUMANISTYCZNE 6.1 Historia i archeologia 6.2 Języki i literatura: językoznawstwo ogólne i poszczególnych języków; literaturoznawstwo; lingwistyka 6.3 Filozofia, etyka i religia: filozofia; historia i filozofia nauki i technologii; etyka; teologia; religioznawstwo 6.4 Sztuka: sztuka; historia sztuki; projektowanie architektoniczne; sztuki sceniczne; folklorystyka; film, radio i telewizja 6.5 Inne nauki humanistyczne Źródło: na podstawie GUS (2002), OECD (2007) Załącznik 2: Nomenklatura dla analizy i porówna programów i budżetów naukowych NABS 1 EKSPLORACJA I EKSPLOATACJA ZIEMI Badanie skorupy i płaszcza ziemi i ich eksploatacja; badania klimatyczne i meteorologiczne, polarne i hydrologiczne; poszukiwanie surowców mineralnych, ropy naftowej i gazu; eksploracja i eksploatacja dna morskiego; hydrologia; badanie mórz i oceanów; badanie atmosfery 2 ŚRODOWISKO Kontrola zanieczyszczeń zorientowana na identyfikację i analizę źródeł i przyczyn zanieczyszczeń, koncentrację, określenie wpływu zanieczyszczeń na człowieka i środowisko; monitoring zanieczyszczeń; zapobieganie zanieczyszczeniom, ich redukcja i usuwanie; ochrona atmosfery i klimatu; odpady stałe; ochrona wód powierzchniowych; ochrona gleby i wód podziemnych; hałas i wibracje; ochrona gatunków i siedlisk; ochrona przed zagrożeniami naturalnymi; skażenie radioaktywne 3 EKSPLORACJA I EKSPLOATACJA PRZESTRZENI KOSMICZNEJ lotnictwo cywilne; naukowa eksploracja przestrzeni kosmicznej; programy badań stosowanych; - wyrzutnie; laboratoria kosmiczne i podróże kosmiczne 4 TRANSPORT, TELEKOMUNIKACJA I INNE RODZAJE INFRASTRUKTURY Infrastruktura i zagospodarowanie terenu, włączając budownictwo; ogólne pla- 73 nowanie przestrzenne; ochrona przed negatywnymi efektami w planowaniu przestrzennym; systemy transportowe; systemy telekomunikacyjne; budowa i planowanie budynków; inżynieria lądowa; zaopatrzenie w wodę 5 ENERGIA Produkcja, magazynowanie, transport, dystrybucja i racjonalne zużycie wszelkich form energii; procesy zwiększające efektywność produkcji i dystrybucji energii; oszczędność energii; efektywność energetyczna; wychwytywanie i magazynowanie dwutlenku węgla; źródła energii odnawialnej; synteza i rozszczepienie jądra; wodór i ogniwa paliwowe; inne technologie wytwarzania i magazynowania energii 6 PRODUKCJA PRZEMYSŁOWA I TECHNOLOGIĘ badania kierowane do wszystkich rodzajów działalności gospodarczej, mające na celu: (i) poprawę produkcji przemysłowej i technologii; (ii) rozwój produktów i procesów przemysłowych; (iii) wzrost efektywności ekonomicznej i konkurencyjności; (iv) recykling odpadów 7 ZDROWIE Badania zorientowane na promocję zdrowia, profilaktykę, leczenie i rehabilitację, włączając higienę żywności i żywienia; prewencja, nadzór i kontrola nad chorobami zakaźnymi i niezakaźnymi; monitoring zdrowotności; promocja zdrowia; medycyna pracy; ustawodawstwo w zakresie opieki zdrowotnej; zarządzanie opieką zdrowotną; specjalistyczne usługi zdrowotne; - usługi zdrowotne dla grup podwyższonego ryzyka 8 ROLNICTWO Promocja rolnictwa, leśnictwa, rybactwa i produkcji żywności; nawozy sztuczne, biocydy, biologiczne zwalczanie szkodników, mechanizacja rolnictwa; wpływ rolnictwa i leśnictwa na środowisko; technologie produkcji żywności; rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo; hodowla zwierząt i mleczarstwo; weterynaria i pozostałe nauki rolnicze 9 EDUKACJA Edukacja ogólna i specjalna; edukacja na poszczególnych szczeblach kształcenia; komplementarne usługi edukacyjne 10 KULTURA, REKREACJA, RELIGIA I MASS MEDIA Społeczne aspekty aktywności kulturalnej, religijnej i rekreacyjnej (socjologia, religia, sztuka, sport i rekreacja, media, nauka języków integracja społeczna, biblioteki, archiwa i polityka kulturalna); integracja rasowa i kulturowa; usługi sportowe i rekreacyjne; usługi kulturalne; nadawanie programów i usługi wydawnicze; usługi religijne i pozostałe usługi społeczne 11 SYSTEMY SPOŁECZNE I POLITYCZNE, STRUKTURY I PROCESY Struktura polityczna społeczeństwa; administracja publiczna i polityka przemysłowa; studia regionalne i wieloszczeblowe współrządzenie; zmiana społeczna, procesy i konflikty społeczne; bezpieczeństwo społeczne i systemy zabezpieczeń 74 społecznych; społeczne aspekty organizacji pracy; studia nad biologicznymi uwarunkowaniami ról społecznych (gender studies), włączając dyskryminację i problemy rodziny; przeciwdziałanie ubóstwu; ochrona specyficznych grup społecznych (emigrantów itd., ludzi młodych itd., konsumentów, rolników itd.); opieka społeczna 12 ROZWÓJ WIEDZY FINANSOWANY ZE ŚRODKÓW USZKOLNICTWA WYŻSZEGO Działalność badawczo-rozwojowa związana z naukami przyrodniczymi, inżynieryjnymi i technicznymi, medycznymi, rolniczymi, społecznymi, humanistycznymi 13 ROZWÓJ WIEDZY FINANSOWANY Z INNYCH ŹRÓDEŁ Działalność badawczo-rozwojowa związana z naukami przyrodniczymi, inżynieryjnymi i technicznymi, medycznymi, rolniczymi, społecznymi, humanistycznymi 14 OBRONNOŚĆ - Cele wojskowe; badania podstawowe, jądrowe i badania przestrzeni kosmicznej finansowane przez Ministerstwo Obrony Źródło: na podstawie Eurostat (2008) Załącznik 3: Międzynarodowa Klasyfikacja Patentowa (działy i poddziały) A PODSTAWOWE POTRZEBY LUDZKIE rolnictwo środki spożywcze; tytoń przedmioty użytku osobistego lub domowego zdrowie; rozrywka B RÓŻNE PROCESY PRZEMYSŁOWE, TRANSPORT rozdzielanie; mieszanie formowanie drukarstwo transport technologia mikrostrukturalna; nanotechnologia C CHEMIA, METALURGIA chemia metalurgia techniki kombinatoryczne D WŁÓKIENNICTWO, PAPIERNICTWO 75 wyroby włókiennicze lub materiały elastyczne nie przewidziane gdzie indziej papier BUDOWNICTWO, GÓRNICTWO E budownictwo wiercenia w ziemi lub skale; górnictwo BUDOWA MASZYN, OŚWIETLENIE, OGRZEWANIE, UZBROJENIE, TECHNIKA MINERSKA F silniki lub pompy technika ogólnie oświetlenie; ogrzewanie sprzęt bojowy; technika minerska G FIZYKA przyrządy nukleonika H ELEKTROTECHNIKA Źródło: na podstawie UP RP (2006) Załącznik 4: Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Rodzajów Działalności ISIC Sekcja Działy Opis A 01-03 Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo B 05-09 Górnictwo i kopalnictwo C 10-33 Przetwórstwo przemysłowe D 35 E 36-39 Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność rekultywacyjna F 41-43 Budownictwo G 45-47 Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych i motocykli H 49-53 Transport i gospodarka magazynowa I 55-56 Zakwaterowanie i usługi gastronomiczne Zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz, pare wodną i powietrze do układów klimatyzacyjnych 76 J 58-63 Informacja i komunikacja K 64-66 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa L 68 M 69-75 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N 77-82 Administrowanie i działalność wspierająca O 84 Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne P 85 Edukacja Q 86-88 Zdrowie i pomoc społeczna R 90-93 Kultura, rozrywka i rekreacja S 94-96 Pozostała działalność usługowa T 97-98 Działalność gospodarstw domowych jako pracodawców; produkcja wyrobów i usług na własne potrzeby U 99 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Działalność organizacji i ciał eksterytorialnych Źródło: na podstawie UN (2008) 77 Załącznik 5: Mapa powiązań między kierunkami badań naukowych i technologii, i gospodarką w obszarze biotechnologii Załącznik 6: Mapa powiązań między kierunkami badań naukowych i technologii, i gospodarką w obszarze nanotechnologii 79 Załącznik 7: Mapa powiązań między kierunkami badań naukowych i technologii, i gospodarką w obszarze mechatroniki Załącznik 8: Mapa powiązań między kierunkami badań naukowych i technologii, i gospodarką w obszarze technologii informacyjno-komunikacyjnych