Alkaloidy - zasadowe związki organiczne, głównie pochodzenia
Transkrypt
Alkaloidy - zasadowe związki organiczne, głównie pochodzenia
Alkaloidy - zasadowe związki organiczne, głównie pochodzenia roślinnego lub syntetycznego (rzadko pochodzenia zwierzęcego - owady, żaby, niektóre salamandry i wije). Alkaloidy zawierają w cząsteczce układy heterocykliczne z atomem azotu lub tlenu, wykazują własności zasadowe i mają silne działanie fizjologiczne na organizmy ludzkie i zwierzęce (od stymulującego, poprzez narkotyczne, do toksycznego). Przeważnie są to substancje krystaliczne, o gorzkim smaku, optycznie czynne, trudno rozpuszczalne w wodzie (dlatego jako leki stosowane są w postaci łatwiej rozpuszczalnych w wodzie soli). Alkaloidy łatwo łączą się z występującymi w soku komórkowym kwasami organicznymi (szczawiowy, jabłkowy, cytrynowy, bursztynowy lub kwasy garbnikowe), tworząc sole rozpuszczalne w środowisku wodnym. Alkaloidy naturalnie występują m.in. w maku, kawie, herbacie, tojadzie. Klasyfikuje się je wg pochodzenia (np. alkaloid tojadu) lub budowy chemicznej: pochodne pirydyny (np. nikotyna, rycynina), tropanu (np. atropina, kokaina), chinoliny (np. chinina), izochinoliny (np. alkaloidy opium i kurary), indolu (np. strychnina), puryny (np. kofeina, teobromina, teofilina), alkaloidy terpenoidowe i steroidowe (np. tomatyna) i in. Rodzaj alkaloidów jest charakterystyczny dla danego gatunku roślin. Do najbardziej znanych alkaloidów należą: atropina, brucyna, chinina, kodeina, kofeina, kokaina, meskalina, morfina, nikotyna, rezerpina, strychnina, teobromina. Znanych jest obecnie ponad 2 tys. alkaloidów (naturalnych i syntetycznych). Izolacja Z roślin wyodrębnia się je najczęściej metodami ekstrakcji (np. kofeina, teobromina), destylacji z parą wodną (np. nikotyna) i poprzez zastosowanie żywic jonowymiennych. Czystą postać otrzymuje się m.in. przez krystalizację, chromatografię, ekstrakcję przeciwprądową. Izolacja alkaloidów ze źródeł naturalnych jest podstawową metodą ich otrzymywania, gdyż syntezy chemiczne większości z nich są bardzo trudne. Zastosowanie 1) Wiele toksycznych alkaloidów (głównie w postaci soli) podawanych w odpowiednio małych dawkach stanowi skuteczne leki na liczne choroby i dolegliwości (np. morfina, kodeina, chinina) 2) Liczne alkaloidy stanowią składniki używek (kofeina, teobromina, nikotyna). 3) Wiele toksycznych alkaloidów wykorzystuje się do zwalczania szkodników (strychnina).