Spis treści
Transkrypt
Spis treści
Spis treści Przedmowa....................................................................................................9 Wykaz skrótów..............................................................................................13 Bibliografia....................................................................................................27 Komentarz.....................................................................................................29 Rozdział 1. Przepisy ogólne....................................................................29 Art. 1. Zakres przedmiotowy..................................................................29 Art. 2. Zakres podmiotowy – objaśnienie pojęć...................................34 Art. 2a. Kwota wyrażona w euro...............................................................235 Rozdział 2. Organy właściwe w sprawach przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.......................240 Art. 3. Organy informacji finansowej....................................................240 Art. 4. Zadania GIIF.................................................................................242 Art. 4a. Sprawozdania z działalności GIIF..............................................245 Art. 4b. Wyłączenie GIIF...........................................................................247 Art. 5. Delegowanie do DIF.....................................................................251 Art. 6. (uchylony)......................................................................................254 Art. 7. Kontrola NIK................................................................................254 Rozdział 3. Obowiązki instytucji obowiązanych................................256 Art. 8. Obowiązek rejestracji transakcji.................................................256 Art. 8a. Analiza transakcji.........................................................................273 Art. 8b. Środki bezpieczeństwa finansowego..........................................277 Art. 9. Identyfikacja klienta.....................................................................290 Art. 9a. Weryfikacja danych......................................................................294 Art. 9b. Środki bezpieczeństwa finansowego – wyjątki.........................295 Art. 9c. Środki bezpieczeństwa finansowego – kasyna gry...................297 Art. 9d. Środki bezpieczeństwa finansowego – wyjątki.........................298 Piotr P. Gołębiowski 5 Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu Art. 9e. Art. 9f. Art. 9g. Art. 9h. Art. 9i. Art. 9j. Art. 9k. Art. 10. Art. 10a. Art. 10b. Art. 10c. Art. 10d. Wzmożone środki bezpieczeństwa........................................303 Zakaz utrzymywania współpracy z bankiem fikcyjnym.....314 Produkty lub transakcje anonimowe.....................................316 Outsourcing...............................................................................319 Środki bezpieczeństwa finansowego – wykonanie zastępcze.320 Oddziały i filie instytucji obowiązanych poza terytorium UE.323 Archiwizacja dokumentów......................................................326 (uchylony)..................................................................................328 Wewnętrzna procedura AML.................................................328 Wyznaczenie osób odpowiedzialnych...................................334 Rozporządzenie nr 1781/2006 – wyłączenia.........................342 Adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni – wyłączenia.................................................................................343 Rozdział 4.Zasady przekazywania informacji Generalnemu Inspektorowi.........................................................................346 Art. 11. Raportowanie transakcji..........................................................346 Art. 12. Zakres raportu...........................................................................347 Art. 12a. Transakcje podejrzane – dodatkowe informacje..................349 Art. 13. Rozporządzenie w sprawie prowadzenia rejestru i raportowania transakcji.........................................................350 Art. 13a. Przekazanie danych na żądanie GIIF.....................................357 Art. 14. Wymiana danych pomiędzy GIIF i organami państwowymi.357 Art. 15. Jednostki współpracujące – udostępnianie danych GIIF ...364 Art. 15a. Jednostki współpracujące – obowiązki..................................365 Art. 15b. GIIF – wniosek o zbadanie legalności pochodzenia wartości majątkowych ............................................................................372 Rozdział 5.Procedura wstrzymywania transakcji i blokady rachunku................................................................................376 Art. 16. Obowiązek zawiadamiania o podejrzanych transakcjach..... 376 Art. 17. Zawiadamianie o podejrzanych transakcjach po ich przeprowadzeniu......................................................................383 Art. 18. Wstrzymanie transakcji lub blokada rachunku na wniosek instytucji obowiązanej..............................................................385 Art. 18a. Wstrzymanie transakcji lub blokada rachunku na wniosek GIIF............................................................................................387 Art. 19. Uprawnienia prokuratora........................................................392 6 Piotr P. Gołębiowski Spis treści Art. 20. Odpowiedzialność za szkodę z tytułu wstrzymania transakcji lub blokady rachunku.............................................396 Art. 20a. (uchylony)...................................................................................399 Art. 20b. Przestępstwo finansowania terroryzmu – odpowiednie stosowanie..................................................................................399 Art. 20c. Informowanie klienta o wstrzymaniu transakcji lub blokadzie rachunku...................................................................400 Rozdział 5a.Szczególne środki ograniczające przeciwko osobom, grupom i podmiotom.........................................................402 Art. 20d. Zamrażanie wartości majątkowych.........................................402 Art. 20e. Zwolnienie od zamrożenia wartości majątkowych...............406 Rozdział 6. Kontrolowanie instytucji obowiązanych.........................410 Art. 21. Zasady przeprowadzania kontroli...........................................410 Art. 22. Prawo do żądania dokumentów..............................................438 Art. 23. Prawa kontrolera........................................................................441 Art. 24. Protokół pokontrolny................................................................442 Art. 25. Zastrzeżenia do protokołu kontroli........................................444 Art. 26. (uchylony)...................................................................................445 Art. 27. Przekazywanie protokołów pokontrolnych uprawnionym organom......................................................................................445 Rozdział 7. Ochrona i udostępnianie zgromadzonych danych........449 Art. 28. (uchylony)...................................................................................449 Art. 29. Uprawnienie GIIF do otrzymywania informacji...................449 Art. 30. Zasady ochrony informacji......................................................450 Art. 30a. Obowiązek zachowania tajemnicy..........................................451 Art. 31. Zawiadomienie prokuratury....................................................454 Art. 32. Żądanie przekazania informacji..............................................455 Art. 33. Przekazywanie informacji przez GIIF....................................457 Art. 34. Zakaz ujawniania informacji...................................................462 Rozdział 7a.Kary pieniężne......................................................................464 Art. 34a. Kary za naruszenie przepisów ustawy....................................464 Art. 34b. Kary za naruszenie przepisów Rozporządzenia Nr 1781/ 2006 oraz związane z zamrażaniem wartości majątkowych.......466 Art. 34c. Zasady wymiaru i nakładania kar pieniężnych.....................468 Piotr P. Gołębiowski 7 Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu Rozdział 8. Przepisy karne......................................................................478 Art. 35. Główny katalog przestępstw związanych ze stosowaniem przepisów ustawy........................................478 Art. 36. Odmowa przekazania informacji lub dokumentów oraz przekazywanie nieprawdziwych lub zatajanie prawdziwych danych..........................................................483 Art. 37. Znaczna szkoda...................................................................485 Art. 37a. Udaremnienie lub utrudnianie przeprowadzenia czynności kontrolnych.......................................................486 Rozdział 9. Zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe.........................................................488 Art. 38–47b.(pominięte)...........................................................................488 Art. 48. (uchylony).............................................................................488 Art. 49. Wejście w życie....................................................................488 8 Piotr P. Gołębiowski Przedmowa Zjawisko prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu stanowi poważne wyzwanie dla wszystkich gospodarek świata. Poprzez zniesienie wielu barier umożliwiających prowadzenie działalności biznesowej w poszczególnych krajach oraz swobodny przepływ kapitału pomiędzy systemami finansowymi poszczególnych państw, proceder prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu nabrał charakteru globalnego. Niezwykle istotne stało się zatem opracowanie na szczeblu międzynarodowym skutecznych mechanizmów i narzędzi służących aktywnej walce z osobami, grupami i podmiotami zamierzającymi wprowadzać do obrotu gospodarczego środki pochodzące z przestępstw oraz finansującymi terroryzm. Współpraca międzynarodowa w tym zakresie nie byłaby jednak skuteczna, gdyby nie promowanie wśród państw społeczności międzynarodowej przyjmowania sprawdzonych, skutecznych i w miarę jednolitych środków prawnych mających na celu zwalczanie procederu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Aktywna walka ze zjawiskami, o których mowa powyżej, nabrała szczególnego charakteru wraz z procesem tworzenia jednolitego rynku Unii Europejskiej i jej swobodami, tj. swobodą przepływu osób, kapitału, towarów i usług. Nie bez znaczenia pozostał także wpływ nowych technologii na świadczenie usług finansowych i dynamiczny rozwój m.in. nowych metod płatniczych (New Payments Methods, NPMs), w tym bankowości elektronicznej, zdalnego dostępu do rynków regulowanych i alternatywnych systemów obrotu czy elektronicznych systemów składania zleceń. Łatwiejszy i sprawniejszy obieg pieniądza i wartości majątkowych między poszczególnymi krajami spowodował wzrost podatności systemów finansowych poszczególnych państw na zjawisko prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Piotr P. Gołębiowski 9 Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu Wyrazem dążenia państw członkowskich Unii Europejskiej do aktywnej walki z procederem prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu było przyjęcie Dyrektywy 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 2005 r. w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu (Dz. Urz. UE 2005 L 309/15) oraz Dyrektywy 2006/70/WE Komisji z dnia 1 sierpnia 2006 r. ustanawiającej środki wykonawcze do Dyrektywy 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do definicji „osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne”, jak również w odniesieniu do technicznych kryteriów stosowania uproszczonych zasad należytej staranności wobec klienta oraz wyłączenia z uwagi na działalność finansową prowadzoną w sposób sporadyczny lub w bardzo ograniczonym zakresie (Dz. Urz. UE 2006 L 214/29). Na szczeblu Unii Europejskiej te dwa akty ustanowiły minimalne standardy postępowania w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, które muszą zostać bezwzględnie wdrożone do porządków prawnych poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej. Na ich ostateczny kształt niebagatelny wpływ miały prace międzyrządowej organizacji The Financial Action Task Force on Money Laundering (FATF), które przybrały postać zbioru czterdziestu rekomendacji FATF, tzw. Fourty Recommendations, uzupełnionego o osiem specjalnych rekomendacji w zakresie przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu (później wzbogacone o jeszcze jedną zasadę, razem jako tzw. FATF IX Special Recommendations). W Polsce aktem prawnym transponującym do polskiego porządku prawnego postanowienia powyższych dyrektyw, określającym obecnie zasady i tryb przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu stała się ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 455). Ze względu na szeroki zakres podmiotowy objęła swoim zastosowaniem szereg przedsiębiorców działających w branżach stanowiących najistotniejsze ogniwa każdej gospodarki. Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu determinuje tym samym dla każdego z podmiotów objętych zakresem zastosowania ustawy, czyli tzw. instytucji obowiązanych, szczegółowe obowiązki towarzyszące prowadzonej przez nie działalności gospodarczej, w tym również i te określające sposób nawiązywania i kontynuowania współpracy z kontrahentami. Na polskim rynku wydawniczym niniejsza publikacja jest pierwszym, praktycznym komentarzem do ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Autor, praktyk, sam wielokrotnie poszuki10 Piotr P. Gołębiowski Przedmowa wał odpowiedzi na pytania pojawiające się podczas stosowania jej przepisów. Szczegółowa analiza postanowień spowodowała wiele refleksji i doprowadziła do wysnucia wniosków odnoszących się do kształtu i brzmienia obecnych przepisów ustawy. Wierząc w to, że niniejsza publikacja przyczyni się do lepszego zrozumienia przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, a zarazem do prawidłowego wykonywania obowiązków nałożonych na instytucje obowiązane, autor pragnie oddać do rąk Czytelników niniejszy komentarz. Autor ma także nadzieję, iż wszelkie jego krytyczne uwagi dotyczące obecnie obowiązujących przepisów ustawy oraz rozwiązań przyjętych przez ustawodawcę zawarte w niniejszej publikacji przyczynią się do wypracowania w przyszłości takich koncepcji, które w sposób pełny implementują postanowienia dyrektyw, uwzględnią praktykę wykonywania obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu ciążących na instytucjach obowiązanych, a zarazem w sposób kompleksowy zabezpieczą obrót gospodarczy w Polsce przed wysoce negatywnymi zjawiskami, jakimi są proceder prania pieniędzy oraz finansowanie terroryzmu. Autor będzie niezmiernie wdzięczny Czytelnikom za wszelkie krytyczne uwagi, sugestie oraz recenzje dotyczące niniejszego komentarza. Piotr P. Gołębiowski Warszawa, dnia 1 stycznia 2015 r. Piotr P. Gołębiowski 11