KOMPETENCJE UNII EUROPEJSKIEJ

Sylwia Żyrek
Katedra Prawa Europejskiego
Instytut Prawa Międzynarodowego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski
KOMPETENCJEUNIIEUROPEJSKIEJ
Kompetencje wyłączne. Kompetencje dzielone: podstawowe zasady, teoria zajętego pola, zakres i
wariacje. Kompetencje w zakresie wspierania i koordynowania. Kompetencje w zakresie WPZiB.
Klauzulaelastyczności(art.352TfUE).Zasady–pomocniczości,proporcjonalności,lojalnejwspółpracy,
zachowaniatożsamościnarodowej.Zakazdyskryminacjizewzględunapochodzenie.
1.Zasadakompetencjiprzyznanych
• ZasadaprzyznaniawyznaczagranicekompetencjiUnii.
• ZgodniezniąUniadziaławyłączniew:
– granicachkompetencjiprzyznanychjejprzezPaństwaCzłonkowskiew
Traktatach
– dlaosiągnięciaokreślonychwTraktatachcelów.
• WszelkiekompetencjenieprzyznaneUniiwTraktatachnależądoPaństw
Członkowskich.
• Zasadakompetencjiprzyznanychstanowiklasycznąklauzulępaństw
federacyjnych,którablokujeodpływkompetencji„wgórę”
• ŚrodkiwjakichUEmożepodejmowaćdziałaniadookreślaart.288TfUE(katalog
źródełprawa)
2.RodzajekompetencjiprzyznanychUE
Wyłączne
Obejmujądziedziny,w
którychtraktaty
przyznająUEwyłączność
stanowieniaprawaoraz
przyjmowaniaaktów
prawniewiążących.
Państwaczłonkowskie
mogąpodejmować
działaniawyłączniez
upoważnieniaUElubw
celuwykonaniajej
aktów,
Katalog(art.3TfUE)
Dzielone
Obejmujądziedziny,w
którychUEijejpaństwa
członkowskiemogą
stanowićprawoi
przyjmowaćakty
wiążąceprawnie,przy
czympaństwa
członkowskiewykonują
swojekompetencjęw
zakresie,wjakimUEnie
wykonałaswojej
kompetencji
Katalog(art.4ust.2
TfUE)
Koordynacyjne
Obejmujądziałania
podejmowanewcelu
wspierania,
koordynowanialub
uzupełnianiadziałań
państwczłonkowskich;
kompetencjaUEnie
zastępujezatem
kompetencjipaństw
członkowskich
Wykluczonajest
możliwośćharmonizacji
przepisówustawowych
iwykonawczychpaństw
członkowskich
Katalog(art.6TfUE)
3.PodziałkompetencjimiędzyUEapaństwaczłonkowskie
3.1.Zasadapierwszeństwa
– jeśliprawounijnewyczerpującoregulujedanądziedzinęregulacjakrajowajest
niedopuszczalna;
– jeżeliUEwydałaprzepisywdanejdziedzinie,wówczasprzepisyprawaUEmają
pierwszeństwostosowaniaprzedprzepisamikrajowymi
Sylwia Żyrek
Katedra Prawa Europejskiego
Instytut Prawa Międzynarodowego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski
3.2.Doktrynaprzejęcia(regułazajętegopola)
• dotyczywykonywaniakompetencjidzielonych
• takdługojakUEniewykonujeswojejkompetencjiwdanejdziedziniepaństwu
członkowskiemupozostawiasięswobodęstanowieniaprawa
• odmomentugdyUEuregulujewsposóbkompletnydanąkwestiępaństwa
członkowskieniemogąwykonywaćwdanymzakresieinicjatywyustawodawczej
• wyjątki:
– badania,rozwójtechnologicznyiprzestrzeńkosmiczna(art.4ust.3TfUE)
– współpracanarzeczrozwojuipomocyhumanitarnej(art.4ust.4TfUE)
– WspólnaPolitykaZagranicznaiBezpieczeństwa
– koordynacjapolitykizagranicznejizatrudnieniawokreślonymzakresie
(art.24TfUE,art.3,art.2ust.3orazart.5TfUE)
4.ZasadywykonywaniakompetencjiprzezinstytucjeUE
Zasada
Podstawa
prawna
Treść
zasadakompetencji
przyznanych
Art.5ust.1i2
TUE
ZgodniezniąUniadziaławyłączniewgranicachkompetencji
przyznanychjejwTraktatachdlaosiągnięciaokreślonychw
nichcelów.
zasadapomocniczości
Art.5ust.3TUE
Protokółnr2
WzakresiekompetencjidzielonychUniapodejmujedziałania
tylkowówczasitylkowtakimzakresie,wjakimcele
zamierzonegodziałanianiemogązostaćosiągniętewsposób
wystarczającyprzezPaństwaCzłonkowskie.
zasada
proporcjonalności
Art.5ust.3TUE
Protokółnr2
PodejmowaneprzezUEdziałaniamusząbyćodpowiednie,
konieczneiwłaściwe.
zasadalojalnej
współpracy
Art.4ust.3TUE
Państwaiinstytucjemająwspółpracowaćzesobąrealizując
celetraktatowe.
zasadazachowania
tożsamości
narodowej
Art.4ust.2TUE
UEprzywykonywaniuswoichkompetencjiszanuje
suwerennośćpaństwczłonkowskichorazróżnorodność
systemówprawnychikulturgrupwchodzącychwjejskład.
zasadarównego
traktowania
Art.18TfUE
Niktniemożebyćdyskryminowanyzewzględuna
przynależnośćpaństwową.
4.1.Zasadapomocniczości
• Treść: kiedy Unia podejmuje działania w dziedzinach należących do kompetencji
dzielonych?
o tylkowówczasitylkowtakimzakresie,wjakimcelezamierzonegodziałania
nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa
Członkowskie,
Sylwia Żyrek
Katedra Prawa Europejskiego
Instytut Prawa Międzynarodowego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski
•
•
o albo jeśli ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego działania
możliwejestlepszeichosiągnięcienapoziomieUnii.
o Politycznycharakter
Zastosowanie:komparatywnytestskuteczności(sformułowanyworzecznictwie)
o Czy cele mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa
członkowskie?
o Czy cele te ze względu na skalę lub skutek mogą być lepiej osiągnięte przez
UE?
Rolaparlamentównarodowychwbadaniuzasadypomocniczości
• Procedurawczesnegoostrzegania
– W trakcie procesu prawodawczego obie izby parlamentów narodowych
przedstawiająswoją opinię nt. zgodności projektu aktu prawnego
przedstawionego przez KomisjęEuropejską z zasadą pomocniczości;
każdazizbmajedengłos
– Procedurażółtejkartki
• Uruchamia się ją gdy przedstawione zostanie 1/3 głosów
parlamentów narodowych wskazujących niezgodność projektu z
ww.zasadą(PWBiS–¼głosów)
• Skutek:
obowiązek
na
wnioskodawcy
ponownego
przeanalizowaniaaktu
– Procedurapomarańczowejkartki
• Uruchamia się ją gdy połowa izb uważa projekt za niezgodny z
ww.zasadą
• Skutek: obowiązek ponownego przeanalizowania projektu i
ponownegouzasadnienia
• Zasadapomocniczości–orzecznictwo
• WyrokTSUE,C-491/01TheQueen&SecretaryofStateforhealth,exparte:British
AmericanTobacco[2002]
– TSUE stwierdził nieważność dyrektywy tytoniowej wprowadzającej
zakaz dopuszczenia do obrotu wyrobów tytoniowych przekraczających
określone stężenie substancji smolistych, nikotyny i tlenku węgla ze
względunasprzecznośćzzasadąproporcjonalności
•
•
•
•
•
180Cosiętyczykwestii,czydyrektywazostałaustanowionazgodniezzasadą
pomocniczości,należyzbadaćpopierwsze, czymożliwejestlepszeosiągnięcie
celuproponowanegodziałanianapoziomieWspólnoty.
181Wtymwzględzienależyprzypomnieć,żeTrybunałstwierdziłwpkt124
niniejszego wyroku, że dyrektywa ma na celu wyeliminowanie barier
wynikających z różnic, które wciąż istnieją między przepisami państw
członkowskich w sprawie wytwarzania, prezentacji i sprzedaży wyrobów
tytoniowych, przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony
zdrowiazgodniezart.95ust.3WE.
182Tegorodzajucelniemożezostaćosiągniętywsposóbwystarczającyprzez
działaniepodjętenaszczeblusamychpaństwczłonkowskichiwymagapodjęcia
działania na szczeblu wspólnotowym, na co wskazuje rozbieżna ewolucja
uregulowań krajowych w niniejszym przypadku (zob. pkt 61 niniejszego
wyroku).
183 Z powyższego wynika, że w przypadku omawianej dyrektywy możliwe
jestlepszeosiągnięcieceluproponowanegodziałanianapoziomieWspólnoty.
WyrokTSUE,C-58/08Vodafoneiin.[2010]ECLI:EU:C:2010:321
– PrzedTSUEzakwestionowanezostałyprzepisydotyczącemaksymalnych
opłatroamingowychieurotaryfy(TSUEuznałzgodnośćzprawemUE)
Sylwia Żyrek
Katedra Prawa Europejskiego
Instytut Prawa Międzynarodowego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski
•
•
•
77 Jak wynika z motywu 14 tego rozporządzenia, istnieje znaczna
współzależność pomiędzy opłatami detalicznymi i opłatami hurtowymi za
usługi roamingu, w związku z czym każdy środek zmierzający jedynie do
obniżenia opłat detalicznych bez wpłynięcia na poziom kosztów świadczenia
hurtowych usług roamingu wspólnotowego mógłby spowodować zaburzenia
właściwego funkcjonowania rynku roamingu wspólnotowego. Prawodawca
wspólnotowy wywiódł z powyższego, że wymagane jest podjęcie przez niego
działaniawpostaciwspólnegopodejściazarównonapoziomieopłathurtowych,
jakinapoziomieopłatdetalicznych,celemprzyczynieniasiędoprawidłowego
funkcjonowaniarynkuwewnętrznegotychusług.
78Zewskazanejwspółzależnościwynika,żeprawodawcawspólnotowymógł
zasadnieocenić,żejegodziałaniepowinnorównieżobejmowaćinterwencjęna
poziomieopłatdetalicznych.Wzwiązkuztym,zewzględunaskutkiwspólnego
podejścia ustanowionego przez rozporządzenie nr 717/2007, zamierzony w
nimcelmógłzostaćlepiejzrealizowanynaszczebluwspólnotowym.
79Wzwiązkuzpowyższymprzepisyart.4iart.6ust.3rozporządzenianr
717/2007niesąnieważnezewzględunanaruszeniezasadypomocniczości.
4.2.Zasadaproporcjonalności
• Treść:testproporcjonalności–ocenaczypodjętedziałaniejest:
• odpowiednie
o czyprowadzidoosiągnięciazamierzonegoceluczyinaczej–
rozsądnieskutecznedlaosiągnięciacelu
• konieczne
o nieistniejemniejuciążliwyśrodekdoosiągnięciategocelu
• właściwe(proporcjonalnewznaczeniuścisłym)
o niekorzystneskutkidlainnychinteresówmuszązostaćwzięte
podrozwagęrazemzpozytywnymiskutkami,jakiewykonywana
kompetencjaniesiezesobądlarealizowanychprzezniącelów
• Kategoriestosunków,którereguluje
• podziałkompetencjimiędzyUEapaństwamiczłonkowskimi
• nakładanieobciążeńprzezUEnajednostki
• nakładanieobciążeńprzezpaństwaczłonkowskienajednostki
• Zasadaproporcjonalnościazasadapomocniczości
• Punktwyjścia–czyUEmakompetencjębypodjąćdziałaniewdanej
sprawie:
– zasadapomocniczości
• wskazuje,żedziałaniaUniisąalbojedynymimożliwymi
(państwaniesąwstaniezająćsiędanąsprawą)albo
będąbardziejefektywneniżdziałanianaszczeblu
krajowym(regionalnym/samorządowym)
• Kolejnykrok–ocenaprojektu–czydobraneśrodkisąwłaściwe:
– zasadaproporcjonalności
• jejspełnieniemagwarantować,żecelprojektuzostanie
osiągnięty,azakładaneograniczeniasąwnajmniejszym
stopniuuciążliweijednocześnie–wporównaniudo
zakładanychkorzyści–wdalszejperspektywieokażą
sięopłacalne
4.3.Zasadalojalnejwspółpracy
Sylwia Żyrek
Katedra Prawa Europejskiego
Instytut Prawa Międzynarodowego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski
•
•
•
– aspektpozytywny:obowiązekprzestrzeganiaprymatuprawaUE
– aspekt negatywny: zakaz stanowienia prawa sprzecznego z prawem
UE
– obowiązek eliminowania z porządku krajowego norm sprzecznych z
porządkiemeuropejskimi
– odpowiedzialność za niewywiązywanie się ze zobowiązań
wynikającychzTraktatów
– zgodnainterpretacjaprawawcałejUE
Implikacjezasadylojalnejwspółpracy
– zasadaskutkupośredniego
– zasadaodpowiedzialnościpaństwczłonkowskichzanaruszeniaprawa
UE
• Zasadalojalnejwspółpracy-orzecznictwo
WyrokTSUE,C-265/95KomisjaEuropejskap.Francji(hiszpańskietruskawki)
[1997]ECLI:EU:C:1997:595
– Nie podejmując wszelkich niezbędnych i stosownych do okoliczności
kroków w celu zapewnienia, by działania jednostek nie utrudniały
swobodyprzepływuowocówiwarzyw,RepublikaFrancuskauchybiła
zobowiązaniomwynikającymzart.30traktatuWEwzwiązkuzart.5
tegotraktatuorazzewspólnejorganizacjirynkówproduktówrolnych.
WyrokTSUE,C-36/97Kellinghusenp.AmtfürLand-undWasserwirtschaftKiel
andKetelsen[1998]ECLI:EU:C:1998:499
– Zasada lojalnej współpracy dotyczy nie tylko relacji państw między
sobą lecz również zobowiązuje instytucje do lojalnej współpracy z
państwamidlarealizacjicelówzałożonychwTraktatach
4.4.Zasadazachowaniatożsamościnarodowej
• Wyrok TSUE, C-208/09 Ilonka Sayn-Wittgenstein p. Landeshauptmann von
Wien[2010]ECLI:EU:C:2010:806.
92 Wniniejszymprzypadkunależyzauważyć,żeniewydajesięnieproporcjonalnedążenieprzez
państwo członkowskie do realizacji celu zachowania zasady równości, w drodze
ustanowienia zakazu nabywania, posiadania lub używania przez jego obywateli tytułów lub
określeń szlacheckich, które mogą wywołać u innych przekonanie, że dana osoba posiada
takągodność.Zdajesię,żeodmawiającuznaniaelementówszlacheckichnazwiskatakiegojak
nazwiskoskarżącejwpostępowaniuprzedsądemodsyłającym,władzeaustriackiewłaściwe
w zakresie stanu cywilnego nie wykroczyły poza to, co jest niezbędne dla zapewnienia
realizacjipodstawowegocelukonstytucyjnego,doktóregodążą.
•
Wyrok TSUE, C-391/09 Malgožata Runevič-Vardyn i Łukasz Paweł Wardyn
p.Vilniausmiestosavivaldybėsadministracijaiin.[2011]ECLI:EU:C:2011:291
86 Zgodnie z art. 3 ust. 3 akapit czwarty TUE oraz art. 22 Karty praw podstawowych Unii
EuropejskiejUniaszanujebowiemróżnorodnośćkulturowąijęzykową.Zgodniezart.4ust.2
TUE Unia szanuje tożsamość narodową jej państw członkowskich, do której należy również
ochronajęzykaurzędowego.
87 Wynika z tego, że realizowany przez uregulowanie krajowe takie jak to, którego dotyczy
postępowanie przed sądem krajowym, cel ochrony języka urzędowego poprzez
wprowadzenie wymogu stosowania reguł pisowni przewidzianych w owym języku stanowi
co do zasady uzasadniony cel, który może usprawiedliwiać ograniczenia praw do
swobodnego przemieszczania się i przebywania przewidzianych w art. 21 TFUE i może być
Sylwia Żyrek
Katedra Prawa Europejskiego
Instytut Prawa Międzynarodowego
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet Warszawski
uwzględniony przy wyważaniu między uzasadnionymi interesami a tymi prawami
przyznanymiwprawieUnii.
5.Kompetencjedorozumiane(art.352ust.1TfUE)
–
–
–
§
Celprzepisu:zapewnienieUEurzeczywistnianiacelówTraktatutakżewtedy,gdynie
zawiera on koniecznych w tym celu upoważnień organów Wspólnoty do działania
lubgdyupoważnieniateokazująsiębyćniewystarczające
Zasadakompetencjidorozumianychazasadalegalizmu
o Zasada legalizmu – organy działają na podstawie i w granicach prawa, a
kompetencjiorganówwładzynienależydomniemywać;instytucjeniemogą
przyznawaćuprawnieńsamesobie
o Zasada kompetencji dorozumianych – jeżeli z prawa UE wynika obowiązek
wykonaniazadaniaprzezorganUEtotakieuregulowaniemożebyćźródłem
określonejkompetencji
o Kompetencja kompetencji – kompetencja do udzielania sobie dalszych
kompetencji
Art.352TfUEnieuzupełniakompetencjiUE!(tesąprzyznaneipodzielonewart.3,4
i 6 TfUE) lecz dotyczy konkretnych narzędzi (przepisów kompetencyjnych
precyzowanych w konkretnych przepisach); gdyby go nie było w przypadku każdej
lukitrzebabybyłorenegocjowaćTraktat
Przesłankizastosowaniaart.352ust.1TfUE
1. działaniejestpodejmowanedlaosiągnięciajednegozcelówtraktatowychUnii;
2. działanieUniijestniezbędnedoosiągnięciategocelu;
3. osiągnięciecelumanastąpićwramachpolitykokreślonychwtraktatach;
4. traktatnieokreślauprawnienianiezbędnychdorealizacjicelu;
5. przyjęteprzepisysąstosowanedoosiągnięciacelu.