Badania czynnościowe w SM i PD

Badania czynnościowe
w SM i PD
STWARDNIENIE ROZSIANE
Chory na stwardnienie rozsiane wymaga opieki wieloosobowego
zespołu specjalistów. Każdy z członków tego zespołu dokonuje niezależnej oceny pacjenta, której celem jest konstrukcja optymalnego
programu poprawiającego jakość życia chorego.
Ocena niepełnosprawności ruchowej w dużej mierze zależy od subiektywnych odczuć samego chorego. Problemy ruchowe obejmują
głównie: osłabienie mięśniowe (niedowład), wzmożoną reakcję
mięśni na rozciąganie (spastyczność), zaburzenia równowagi, ataksje,
dysartrie, męczliwość, ograniczenie ruchomości w stawach, bóle
i zaburzenia mikcji.
Problemy społeczno-psychologiczne objawiają się w postaci niskiej
samooceny, lęków, depresji, zaburzeń poznawczych, zaburzeń koncentracji, nieumiejętności relaksowania się w sytuacjach stresowych. Nieustanne oczekiwanie na powrót do zdrowia, kłopoty z samoobsługą,
częsta konieczność reedukacji zawodowej oraz akceptacja potrzebnej
pomocy związanej z niepełnosprawnością powodują dodatkowy stres.
Niezbędne jest ustalenie przez fizjoterapeutę niedoborów funkcji
i określenie celu rehabilitacji. Przebieg choroby zwykle jest nie
do przewidzenia.
Do najczęstszych objawów SM należą: sztywność (spastyczność) mięśni
(zmodyfikowana skala Ashworta, Test Tardieu), zaburzenia czucia
wibracji/ułożenia, zaburzenia czucia bólu, temperatury lub dotyku, ból,
objaw Lhermitte’a (wrażenie przebiegania prądu elektrycznego wzdłuż
kręgosłupa przy przyginaniu głowy do mostka), brak koordynacji
ruchów kończyn oraz tułowia, drżenie, oczopląs, dyzartria (niewyraźna
mowa), zaburzenia wzroku (utrata widzenia w jednym lub obu oczach,
trudności w rozpoznawaniu barw), zaburzenia ruchów gałek ocznych
(podwójne widzenie), zawroty głowy, problemy z chodzeniem, zaburzenia oddawania moczu i/lub kału, zaburzenia czynności seksualnych,
depresja/euforia, zaburzenia funkcji poznawczych, zmęczenie.
ROZSZERZONA SKALA NIEWYDOLNOŚCI RUCHOWEJ KURTZKEGO EDSS W SM
W 1955 r. Kurtzke opublikował Skalę Niepełnosprawności (niewydolności) – Disability Status Scale. Wyróżniała ona 10 stopni niewydolności, przy czym 0 oznaczało normę, pozycje od 1 do 8 różne stopnie
nasilenia niewydolności, 9 – całkowitą niewydolność, zaś 10 – zgon.
Elementem tej skali było również określenie ośmiu tzw. Systemów
Funkcjonalnych (Functional Systems – FS) (piramidowy, móżdżkowy,
pień mózgu, czucie, odbytnica i pęcherz moczowy, wzrokowy,
mózgowy i inne). Ich ocena odbywa się w zakresie od 6 do 8 punktów.
Kurtzke wskazywał, że poszczególne grupy funkcjonalne (synonim
systemów) powinny być traktowane odrębnie i wyniki końcowe nie
mogą być sumowane. Z czasem okazało się, że skala DSS nie jest zbyt
precyzyjna i Kurtzke zdecydował się na jej modyfikację. Liczbę stopni
niewydolności zwiększył do 20, a dla zachowania punktacji wprowadził półpunkty. Skala EDSS, koncentrująca się głównie na lokomocji,
nie może zastąpić pełnej oceny samodzielności w czynnościach
życia codziennego. Do tego celu najbardziej przydatne są: Indeks
Barthel, Functional Independence Measure lub Wskaźnik Funkcjonalny Repty.
W 1983 roku Kurtzke opublikował Rozszerzoną Skalę Niewydolności
Ruchowej (Extended Disability Status Scale – EDSS).
ROZSZERZONA SKALA NIEWYDOLNOŚCI RUCHOWEJ KURTZKEGO (EDSS)-SM:
• 0 – prawidłowy stan neurologiczny,
• 1,0 – minimalne objawy neurologiczne (stopień 1 w jednym FS –
functional system),
• 1,5 – minimalne objawy (st. 1 w co najmniej dwu FS),
• 2,0 – nieznaczna niewydolność ruchowa, zwykle z objawami ocznymi,
• 2,5 – nieznaczna niewydolność ruchowa (st. 2 w dwu FS, inne 1 lub 0),
• 3,0 – umiarkowana niewydolność ruchowa z objawami ocznymi,
zaburzenia czucia i czynności zwieraczy,
• 3,5 – umiarkowana niewydolność ruchowa (st. 3 w dwu FS),
• 4,0 – średnio ciężka niewydolność ruchowa z zachowaną zdolnością
do pokonania bez odpoczynku 500 m oraz do pracy zarobkowej lub
domowej oraz z quasi-normalnym życiem osobistym,
• 4,5 – średnio ciężka niewydolność ruchowa ze zdolnością do pokonania 300 m,
• 5,0 – ciężka niewydolność ruchowa ze zdolnością do pracy za­robkowej,
• 5,5 – ciężka niewydolność ruchowa z ograniczoną zdolnością do pracy
zarobkowej i samodzielnego poruszania się na odległość 100 m,
• 6,0 – chorzy poruszają się z jedną podpórką lub pomocą, niezdolni
do pracy,
• 6,5 – chorzy poruszają się z dwoma podpórkami na odległość 20 m,
• 7,0 – chorzy poruszają się w wózkach (zdolni do samodzielnego
wejścia i zejścia z wózka),
• 7,5 – chorzy poruszają się w wózkach (niezdolni do samodzielnego
zajęcia miejsca w wózku),
• 8,0 – chorzy leżący z zachowaną czynnością samoobsługi,
• 8,5 – chorzy leżący z zachowaną częściową samoobsługą,
• 9,0 – chorzy leżący wymagający stałej opieki,
• 9,5 – chorzy leżący niezdolni mówić lub połykać,
• 10 – zgon.
W latach następnych poszczególne pozycje bardziej sprecyzowano,
ustalając dystans chodu także dla początkowych stopni i uwzględniając
zmiany w poszczególnych układach. W piśmiennictwie wykazuje się
małą przydatność podziału na systemy funkcjonalne (FS). Dużym mankamentem skal niewydolności jest ograniczenie do oceny możliwości
poruszania się.
Badania czynnościowe
w SM i PD
w praktyce