Czynniki wpływające na rozwój mowy dziecka.

Edukacja na Podlasiu
Czynniki wpływające na rozwój mowy dziecka.
sobota, 30 grudzień 2006
Na rozwój języka dziecka wywiera wpływ wiele czynników, spośród których
najczęściej wymienia się: środowisko
rodzinne, wychowawcze, kulturowe, inteligencję, zdrowie oraz własną aktywność
dziecka.
W okresie przedszkolnym warunki
rodzinne ilościowo i jakościowo górują nad wszelkimi innymi. Dziecko w
rodzinie wzrasta i przebywa tam najczęściej. Rodzina jest prakomórką życia
społecznego. Jest ona najpierwotniejszym środowiskiem kształtującym młodego wychowanka,
oddziałującym na jego rozwój. Rodzina, a więc nie tylko ojciec i matka, ale
także starsze rodzeństwo czy dalsza rodzina wspólnie mieszkająca dostarcza
dziecku wzorców do naśladowania. Różne przyzwyczajenia, sposób bycia i
reagowania na różne bodźce, jak też i zasób słów, poprawność wyrażania się
dzieci – mają źródło we wpływach środowiska rodzinnego. Zasób słownictwa jakim
operuje się w różnych środowiskach rodzinnych, jak też kultura językowa, mogą
być bardzo różne. Badania wielu pedagogów (J. Madei, S. Kowalskiego, H.
Baczyńskiej) wykazały, że dzieci z rodzin o wyższej kulturze językowej i
umysłowej wykazują także wyższy stopień rozwoju mowy. Chętniej wypowiadają się
(popełniając przy tym mniej błędów) oraz posiadają większy zasób słownictwa.
W dużej mierze zależy to, od dobrego wzoru mowy dorosłych i dostarczenia
okazji do jej rozwijania.
Do innych czynników wpływających na rozwój języka dziecka należy zaliczyć warunki materialne rodziny.
Z badań przeprowadzonych przez S. Kowalskiego w poznańskich szkołach wynika, że na 617 dzieci
objętych badaniem wyniki bardzo dobre uzyskało 50% dzieci pochodzących ze środowisk robotniczych .
Zdaniem S. Kowalskiego nawet liczebność rodziny odgrywa tutaj dużą rolę. Najkorzystniejsze warunki
rozwoju stwarza rodzina średnio – liczna .Rodziny mało – liczne i bardzo liczne w
mniejszym stopniu sprzyjają rozwojowi mowy : w pierwszych występuje zbyt ubogi system stosunków
między rodzeństwem a rodzicami , w drugim zaś – przeludnienie i chaos stosunków społecznych
wpływają na osłabienie ogólnego rozwoju umysłowego.
J. Pieter bierze pod uwagę w badaniach środowiska rodzinnego kulturę językową rodziny w której
dziecko się wychowuje. Uważa on, że stan kultury językowej w domu, wywiera wpływ na kulturę
językową dziecka, a tym samym na rozwój umysłowy. Różne są właściwości stanu kultury językowej.
J. Pieter wyróżnia pięć takich możliwości:
- Uboga kultura- posługiwanie się gwarą lub nie wyrobionym językiem literackim, rzadkie rozmowy
ograniczające się do codziennych spraw bieżących
- Prymitywna kultura językowa, ale częste rozmowy które pozwalają osłuchać się dziecku z mową
ojczystą.
- Kultura językowa na której znać wpływ szkoły i oświaty pozaszkolnej, dbałość o udostępnienie dzieciom
języka literackiego.
- Nie najwyższa kultura językowa dorosłych, ale świadome podnoszenie kultury językowej dziecka.
http://www.edukacja.podlasie.pl
Powered by Joomla!
Wygenerowano: 4 March, 2017, 08:30
Edukacja na Podlasiu
- Wysoka kultura językowa i troska o prawidłowy rozwój językowy dzieci.
Te możliwości jakie mogą istnieć dla rozwoju słownictwa, wskazują jak różnorodny może być wpływ
rodziny na tworzenie się wyobraźni i pojęć, na rozszerzanie się doświadczeń dzieci. Na jakości tych
wpływów zaważać mogą takie czynniki jak:
wykształcenie rodziców, praca zawodowa, zainteresowanie kulturalne, właściwa opieka wychowawcza
nad dzieckiem, warunki materialne, oraz możliwości korzystania ze środków masowej informacji.
Ogólnie można powiedzieć, że rodzina może stworzyć dziecku korzystne warunki rozwoju, mimo iż
jest to uwarunkowane dodatkowymi czynnikami jak:
poziom rozwoju umysłowego czy aktywność własna
Do czynników, które odgrywają najważniejszą rolę w rozwoju mowy ucznia w wieku szkolnym,
należą; wpływy wychowawcze szkoły i innych instytucji oświatowo-wychowawczych współdziałających z
nią, z którymi wiąże się systematyczne oddziaływanie nauczycieli – wychowawców przy pomocy
różnych metod, form i środków. Dużą rolę odgrywa dobra atmosfera wychowawcza, oraz zaufanie do
nauczyciela. Wtedy środowisko przedszkolne i szkolne dostarczy dziecku odpowiednich bodźców
warunkujących jego rozwój.
Duży wpływ na rozwój mowy wywierają także cechy indywidualne, takie jak: inteligencja,
temperament, zdrowie. Twierdzi się, że mowa dziecka jest najlepszym wskaźnikiem jego inteligencji, a im
niższy poziom tym bardziej powolny jest rozwój mowy. Od stopnia inteligencji i działalności poznawczej
dziecka zależy zakres słownictwa ( czynnego i biernego ), poprawność struktury gramatycznej
wypowiedzi, bogactwo i układ treści.
Wpływ zdrowia fizycznego i psychicznego odgrywa niebagatelną rolę. Dzieci zbyt nerwowe nie mogą
się dłużej skupić nad jakimś przedmiotem czy zagadnieniem. W czasie dłuższej wypowiedzi denerwują
się, nie mogą znaleźć odpowiedniego wyrazu, popełniają wówczas błędy. Dzieci nieśmiałe, zahamowane,
z nadmierną ambicją czy też nie przystosowane do współżycia w zespole, wymagają bardzo troskliwej
opieki ze strony nauczyciela przy ścisłej współpracy z domem rodzinnym. Dlatego bardzo pożądana jest
we współczesnym przedszkolu i szkole indywidualizacja oddziaływań dydaktyczno wychowawczych.
Nauczyciel musi otoczyć opieką zarówno tych nie nadążających za grupą uczniów, jak również dzieci
zdolne, nie tracąc z oczu przeciętnych oraz głównych zadań z zakresu kształtowania pożądanych
umiejętności i nawyków.
Zdaniem M. Stasiakiewicz, środowisko dydaktyczno-wychowawcze może stymulować aktywność
twórczą, ale muszą być spełnione także warunki emocjonalno – motywacyjne sprzężone z
materialnymi i metodycznymi, które powinny pozwalać uczniom :
- Doznawać poczucia bezpieczeństwa i swobody,
- Podejmować i kontynuować działalność z własnej chęci, według własnego tempa,
- Odczuwać satysfakcję z własnej działalności i jej wyników,
- Co najmniej współdziałać w wyborze celu działalności i jej wyników,
- Samodzielnie dobierać materialne środki do realizacji celu,
- Współdziałać z rówieśnikami i korzystać z niezbędnej pomocy nauczyciela,
- Możliwie świadomie tworzyć i odkrywać własnym wysiłkiem coś dla siebie nowego i pożytecznego,
http://www.edukacja.podlasie.pl
Powered by Joomla!
Wygenerowano: 4 March, 2017, 08:30
Edukacja na Podlasiu
- Samodzielnie sprawdzać i oceniać ( lub co najmniej współkontrolować i współoceniać ) swoje wysiłki i
osiągnięcia,
- Co najmniej współdecydować o akceptacji lub negocjacji ( odrzuceniu a nawet zniszczeniu ) swojej
udanej względnie chybionej realizacji,
- Współuczestniczyć w planowaniu dalszych celów i zadań pracy lekcyjnej i domowej, a zwłaszcza zadań
przybierających otwartą strukturę problemową.
Ważnym czynnikiem rozwoju mowy jest wychowanie umysłowe. Należy ono do istotnych
składników, które rozwijają wszechstronnie osobowość. Jednym z pierwszych obowiązków w wychowaniu
i rozwoju umysłowym dziecka w środowisku rodzinnym jest nauczenie mowy. Wraz z rozwojem mowy
rozwija się u dziecka jego myślenie, bo mowa jest narzędziem myślenia, a przez mowę i myślenie
zaczyna się dziecko orientować w środowisku rodzinnym i ,,wrastać” w to środowisko. W
środowisku rodzinnym i w najbliższym otoczeniu spotyka się dziecko z wieloma przedmiotami i
zjawiskami których jeszcze nie rozumie. W związku z tym już dziecko w wieku przedszkolnym zadaje
rodzicom mnóstwo pytań. Pytania stawiane rodzicom i członkom rodziny i odpowiedzi na nie mają duże
znaczenie w rozwoju myślenia dziecka w wieku przedszkolnym i w poznawaniu świata rzeczy i zjawisk z
najbliższego otoczenia. Dlatego rodzice powinni więcej uwagi i czasu poświęcać na rozmowę ze swymi
dziećmi i odpowiadać na ich pytania. Dzięki mowie, myśleniu i usamodzielnieniu w poruszaniu się, rozwija
dziecko swe zdolności porozumiewania się z otoczeniem.
Obok ogólnej sprawności umysłowej dziecka na zasób słownictwa poważny wpływ ma szeroko
rozumiane słownictwo społeczno kulturowe.
Kultura i społeczeństwo oddziałuje na małe dziecko poprzez to środowisko, z którym styka się ono
bezpośrednio. W najwcześniejszym okresie życia jest to dla przeważającej liczby dzieci dom rodzinny. Z
chwilą gdy dziecko wychodzi poza dom rodzinny, podlega wówczas wpływom środowiska, w które
wchodzi. Zasięg tych wpływów już w pierwszych trzech latach życia dziecka rozszerza się z domu
rodzinnego lub żłobka na dom rodzinny sąsiadów, podwórze, ulicę, przestrzeń podmiejską lub wiejską.
Później obok rodziny drugim podstawowym środowiskiem dzieci staje się przedszkole, a następnie
szkoła. Za pośrednictwem tych środowisk lub instytucji, dziecko od najwcześniejszych dni swego życia
włącza się w kulturę. Dzieje się to dzięki temu, że poszczególne środowiska dziecka – rodzina,
żłobek, przedszkole, sąsiedztwo, wieś, miasto reprezentują system kulturowo – społeczny, którego
są elementami. Posiadają właściwe danej kulturze urządzenia techniczne, obowiązują w nich odrębne dla
tej kultury formy życia społecznego.
Innym, nie mniej ważnym czynnikiem, mającym wpływ na rozwój słownika dziecka jest
środowisko lokalne, do którego zalicza się klimat, krajobraz, warunki komunikacyjne, mieszkaniowe,
stan oświaty, tradycje kulturowe oraz potrzeby kulturalne. Warunki te trochę inaczej układają się w
środowisku dużego miasta, miasteczka czy wsi. Ciągle rozwijająca się cywilizacja obejmuje swym
zasięgiem zarówno miasto jak i wieś.
W społeczeństwie współczesnym wpływy środowiskowe zderzają się z nowymi bodźcami
rozwojowymi, jakimi są środki masowego przekazu, oddziaływania. Rozwój nowoczesnych urządzeń,
środków przekazywania informacji umożliwia dziś prawie każdej jednostce dostęp do najnowszych
osiągnięć nauki, techniki i sztuki. Do tych środków zalicza się : prasę, radio, film, telewizję, reprodukcję
dzieł plastycznych, nagrania muzyczne, architekturę, plakaty, itp. Za podstawowe wokół nich uważane
są: prasa, radio, telewizja, film. Każda z tych technik dociera do licznych rzesz dzieci, młodzieży i ludzi
dorosłych, tym samym ma możliwość stymulowania rozwoju zainteresowań, postaw, sądów
wartościujących a także wyobrażeń i pojęć o otaczającym świecie. Książka przekazuje treści jednolite i
http://www.edukacja.podlasie.pl
Powered by Joomla!
Wygenerowano: 4 March, 2017, 08:30
Edukacja na Podlasiu
nie zawsze licznie odbierane, prasa natomiast przeznaczona jest dla szerszych i bardziej różnorodnych
postaw społecznych. Prasa mając charakter zróżnicowany zaspokaja bardziej różnorodne potrzeby
informacji niż książka. W wieku przedszkolnym wpływ na rozwój umysłowy mają informacje książkowe
przekazywane przez ilustrację lub słowo, przy czym odbiór informacji muszą udostępnić dorośli.
Znacznie szerszy niż prasa czy książka zakres działania ma radio. Wpływ radia jest tyle
szczególny, że komunikuje ono różne treści i tym, którzy nie umieją czytać. Wkracza więc tym samym w
życie dziecka. Audycje radiowe nawiązują do treści które dzieci zdobyły już wcześniej. Większość z nich
dostarcza im informacji których nie zdobyliby na drodze bezpośredniego poznania. Radio jako środek
masowego oddziaływania, przekazuje dzieciom informacje o życiu współczesnym nie tylko za pomocą
audycji przeznaczonych dla najmłodszych.
Obok prasy, radia i telewizji zasadniczym elementem kultury masowej jest film. Ma on tę wyższość
nad radiem, że operuje obrazem i słowem. Dzieci bardzo chętnie oglądają filmy, obrazy bowiem
połączone wraz z ruchem i dźwiękiem dostarczają im wiele bogatszych przeżyć. Filmy zaspokajają
zainteresowania dzieci dla świata baśni, jak też dla świata realnego. Poprzez film dzieci poznają wiele
rzeczy. Wpływ filmu na rozwój możliwości poznawczych dzieci w dużej mierze zależy od tego, czy
środowisko dorosłych będzie umiało nauczyć się korzystania z filmu jako środka zdobywania informacji.
Telewizja oraz wcześniej omawiane środki masowej informacji, a ważnym czynnikiem kształtowania nie
tylko opinii, postaw, sądów, ale także wyobrażeń i pojęć.
W kształceniu sprawności językowej dziecka najwłaściwszymi metodami są te, które stymulują je
do twórczego stosowania języka..
Bibliografia:
- D. Czelakowska, Twórczość, a kształcenie języka dzieci w wieku wczesnoszkolnym, Oficyna
wydawnicza „Inpuls”, Kraków 1996r,
- J. Kida, Kształcenie języka dziecka w młodszym wieku szkolnym, Rzeszów Wydawnictwo WSP, 1997
r.,
- E. Filipiak, Aktywność językowa dzieci w wieku wczesnoszkolnym, Wydawnictwo uczelniane WSP w
Bydgoszczy ,Bydgoszcz 1996 r.,
mgr Elżbieta Wojno
Nauczyciel Niepublicznego Przedszkola nr 2
w Białymstoku.
http://www.edukacja.podlasie.pl
Powered by Joomla!
Wygenerowano: 4 March, 2017, 08:30