Blizny i ich wykorzystanie w identyfikacji daktyloskopijnej

Z PRAKTYKI
Blizny i ich wykorzystanie
w identyfikacji daktyloskopijnej
Wspó³czesna daktyloskopia jest podstawowym
dzia³em techniki kryminalistycznej, zajmuj¹cym siê naukowymi metodami ustalania to¿samoœci cz³owieka
na podstawie linii papilarnych oraz innych elementów
budowy skóry [4]. Oprócz linii papilarnych do œladów
dermatoskopijnych zalicza siê œlady czerwieni wargowej, ucha, poletkowej budowy skóry i rêkawiczek. Skóra z liniami papilarnymi, zwanymi równie¿ liniami brodawkowymi, wystêpuje na powierzchniach wewnêtrznych d³oni oraz podeszwowych stóp cz³owieka [6].
Upapilarnione czêœci skóry nie maj¹ gruczo³ów ³ojowych ani w³osów. Skóra w tych miejscach zaopatrzona
jest w liczne gruczo³y potowe maj¹ce ujœcia w grzbietach linii brodawkowych i nieustannie wydzielaj¹ce pot
[7]. Bezwiedne dotykanie palcami i d³oñmi ró¿nych czêœci cia³a, a w szczególnoœci twarzy oraz w³osów, powoduje, ¿e listewki skórne pokrywaj¹ siê warstewk¹ substancji potowo-t³uszczowej [4]. Znajomoœæ budowy
skóry oraz funkcji poszczególnych jej elementów pomaga w zrozumieniu mechanizmu powstawania œladów linii papilarnych, a tak¿e ró¿nego rodzaju deformacji.
Skóra cz³owieka stanowi wa¿ny dla ¿ycia narz¹d
i zbudowana jest z trzech zasadniczych warstw: naskórka, skóry w³aœciwej oraz tkanki podskórnej [4]. Naskórek to najbardziej zewnêtrzna warstwa, sk³ada siê
z warstwy podstawnej (zwanej rozrodcz¹), kolczystej,
ziarnistej, jasnej i rogowej. Skóra w³aœciwa zbudowana
jest z warstwy brodawkowej, bêd¹cej jej najbardziej zewnêtrznym elementem, oraz po³o¿onej g³êbiej warstwy
siateczkowej [4]. Zewnêtrzna powierzchnia skóry w³aœciwej pokryta jest wynios³oœciami, które wpuklaj¹c siê
w naskórek, tworz¹ listewki skórne, stanowi¹ce zewnêtrzne odwzorowanie g³êbszych warstw skóry. Pomiêdzy dwiema s¹siaduj¹cymi ze sob¹ listewkami
skórnymi znajduj¹ siê bruzdy miêdzypapilarne. Rysunki utworzone przez linie papilarne s¹ niepowtarzalne,
niezmienne i niezniszczalne. Charakterystyczna budowa i wzajemne rozmieszczenie cech szczególnych (minucji) powoduje, ¿e niemo¿liwe jest powtórzenie tego
samego rysunku na innym palcu, nawet u tego samego
osobnika.
Linie papilarne zostaj¹ ukszta³towane ju¿ w szóstym
miesi¹cu ¿ycia p³odowego, a cechy ich budowy oraz
wzajemny uk³ad pozostaj¹ niezmienne a¿ do poœmiertnego rozk³adu cia³a cz³owieka [6]. W trakcie ¿ycia
osobniczego linie papilarne charakteryzuj¹ siê nieusuwalnoœci¹, jednak¿e powa¿ne uszkodzenia warstwy
rozrodczej naskórka lub skóry w³aœciwej wp³ywaj¹
56
na wygl¹d rysunku linii papilarnych, powoduj¹c powstawanie blizn [5].
Ogólna charakterystyka blizn i ich wykorzystanie
w badaniach daktyloskopijnych
Jedn¹ z podstawowych funkcji skóry jest ochrona
przed bodŸcami mechanicznymi, fizycznymi, chemicznymi i termicznymi, jednak gdy bodŸce te s¹ zbyt silne
lub trwaj¹ zbyt d³ugo, powstaj¹ uszkodzenia (deformacje), których rodzaj zale¿y od czynnika dzia³aj¹cego.
Deformacje te, podobnie jak linie papilarne, odwzorowuj¹ siê w pozostawianych œladach oraz w pobieranym
materiale porównawczym. Uszkodzenia górnych
warstw naskórka, spowodowane otarciem, skaleczeniem, oparzeniem pierwszego stopnia, nie powoduj¹
trwa³ych zmian w przebiegu linii papilarnych, gdy¿
uszkodzony naskórek po pewnym czasie regeneruje
siê. Odnowa naskórka jest mo¿liwa dziêki nieustannym
procesom rozmna¿ania siê komórek w warstwie rozrodczej. Nowo powsta³e komórki migruj¹ od warstwy
podstawnej do powierzchni naskórka. Okres przejœcia
tych komórek wynosi oko³o jednego miesi¹ca [4].
Wed³ug H. Cumminsa i C. Midlo uszkodzenie skóry
na g³êbokoœæ powy¿ej jednego milimetra powoduje
trwa³e zniekszta³cenie linii papilarnych i powstanie blizny [3]. Ze wzglêdu na kszta³t R. Banaœ podzieli³ blizny
na liniowe (ryc. 1) oraz powierzchniowe (ryc. 2) [8]. Blizny powierzchniowe powstaj¹ np. w wyniku oparzenia
upapilarnionej powierzchni skóry. Charakteryzuj¹ siê
wystêpowaniem zmian w postaci licznych, p³askich,
wielokszta³tnych pól, których wzajemne rozmieszczenie i budowa s¹ wykorzystywane w badaniach identyfikacyjnych. G³êbokie, liniowe rany ciête w obrazie œladu
i odbitki porównawczej charakteryzuj¹ siê wystêpowaniem przerw w ci¹g³oœci linii papilarnych lub zniekszta³-
Ryc. 1. Odbitki linii papilarnych palców z charakterystycznymi efektami
zabliŸniania siê ran ciêtych
Fig. 1. Fingerprints showing characteristic effects of scars
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec–wrzesieñ) 2008
Z PRAKTYKI
ceñ, w postaci mniejszych lub wiêkszych przesuniêæ
na granicy ciêcia (ryc. 1). Blizny liniowe, powoduj¹ce
zak³ócenie przebiegu linii papilarnych, prowadz¹ niekiedy do zmiany typu wzoru listewek skórnych [6]. Deformacje te na opuszkach palców tworz¹ nowe, czytelne, indywidualne i trwa³e struktury.
Ryc. 3. Œlad linii papilarnych przedstawiaj¹cy opuszkê palca oraz sposób
jego identyfikacji wykorzystuj¹cy minucje i obecnoœæ blizny
Fig. 3. Print of finger tip and the method of its identification by use of
minutiae and presence of scar
Ryc. 2. Odbitka linii papilarnych opuszki palca z charakterystyczn¹ blizn¹
powsta³¹ po oparzeniu
Fig. 2. Fingerprint with characteristic scar resulting from scald
Uszkodzenia skóry, prowadz¹ce do powstania blizn,
s¹ otoczone trwa³ymi, niezniszczalnymi pozosta³oœciami procesu gojenia siê ran, a tak¿e przyczyniaj¹ siê
do utworzenia wielu dodatkowych, zwykle charakterystycznych cech. Kontury blizn, tak samo jak listewki
skórne, zachowuj¹ swój indywidualny rysunek umo¿liwiaj¹cy identyfikacjê osoby [4]. Nale¿y zaznaczyæ, i¿
badania identyfikacyjne oparte na cechach budowy
krawêdzi blizny wchodz¹ w zakres badañ mechanoskopijnych, które nie zosta³y opisane w niniejszym artykule. Blizny, podobnie jak wzory linii papilarnych, posiadaj¹ cechy zarówno grupowe, jak i indywidualne. Do cech
grupowych zalicza siê np. rodzaj blizny, rozmiar oraz
kszta³t. Cechy te umo¿liwiaj¹ na etapie wstêpnych badañ porównawczych eliminacjê odbitek linii papilarnych
o odmiennych cechach w porównaniu z dowodowymi
œladami [8]. W badaniach identyfikacyjnych najwiêksze
znaczenie przypisuje siê cechom indywidualnym.
W przypadku blizn s¹ to szczegó³y budowy samej blizny, jak równie¿ budowy grzbietów linii papilarnych
znajduj¹cych siê w jej najbli¿szym s¹siedztwie.
Na rycinie 3 zaprezentowano przyk³ad identyfikacji dowodowego œladu, oparty na wystêpowaniu cech szczególnych (minucji) oraz charakterystycznej blizny liniowej.
Na kolejnej rycinie (ryc. 4) przedstawiono sposób
identyfikacji œladu z blizn¹ powsta³¹ po oparzeniu,
oparty na wzajemnym rozmieszczeniu i budowie wielokszta³tnych pól.
Wystêpowanie blizn na dowodowych œladach niejednokrotnie u³atwia, a nawet umo¿liwia identyfikacjê oso-
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec–wrzesieñ) 2008
Ryc. 4. Przyk³ad identyfikacji œladu w oparciu o budowê i wzajemne
rozmieszczenie cech indywidualnych blizny (1–11: cechy indywidualne
powsta³e z blizn¹)
Fig. 4. Example of identification of latent based upon structure and
placement of feature of individual scar (1–11 individual features formed
with scar)
by. Badania identyfikacyjne fragmentarycznych œladów
linii papilarnych z jedn¹ lub kilkoma bliznami oparte s¹
zarówno na badaniu samej blizny (jej cech grupowych,
indywidualnych), jak równie¿ wystêpuj¹cych na œladzie
cech szczególnych (minucji) z uwzglêdnieniem, w razie
potrzeby, cech ich krawêdzi. P. Wiœniewski w swoim artykule stwierdzi³, ¿e linie papilarne w miejscu blizny nabywaj¹ nowych cech krawêdzioskopijnych, którymi
mo¿na posi³kowaæ siê w badaniach identyfikacyjnych,
w sytuacji gdy dowodowe œlady linii papilarnych nie posiadaj¹ wystarczaj¹cej do identyfikacji liczby cech
szczególnych [9]. Badania cech krawêdzi listewek skórnych wymagaj¹ znajomoœci zagadnieñ z zakresu badañ
krawêdzioskopijnych. Koncepcjê identyfikacji cz³owieka
w oparciu o cechy krawêdzioskopijne og³osi³ w 1962 r.
S.K. Chatterjee w swoim artykule opublikowanym
w „Finger Print and Identification Magazine”. Wyró¿ni³
on siedem rodzajów cech (ryc. 5) [2].
W rzeczywistoœci cechy te stanowi¹ o wiele bogatszy zbiór, a ka¿da z klasycznych minucji mo¿e byæ badana metodami krawêdzioskopii. Ekspertyzy krawêdzioskopijne w laboratoriach kryminalistycznych wykonywane s¹ bardzo rzadko, ze wzglêdu na brak odpo-
57
Z PRAKTYKI
Ryc. 5. Cechy krawêdzioskopijne wg S.K. Chatterjee [2, s. 702]
Fig. 5. Edgeoscopic features according to S.K. Chatterjee [2, p. 702]
wiedniego materia³u porównawczego, a tak¿e utrudnienia spowodowane dynamik¹ pozostawionych œladów,
czasem, jaki up³yn¹³ od momentu ich pozostawienia
do zabezpieczenia, oraz mikroskopijnej wielkoœci obrazu cech szczególnych krawêdzi linii papilarnych, które
³atwo trac¹ swój rzeczywisty charakter, na skutek ró¿nej si³y nacisku palca na powierzchniê dotykanego
przedmiotu lub niew³aœciwego wyboru œrodka do ujawniania œladów [1]. Ponadto krawêdzioskopia jest zupe³nie nieprzydatna w pracy z powszechnie wykorzystywanym systemem automatycznej identyfikacji daktyloskopijnej (AFIS). Dla komputera œlady te s¹ œladami
nienadaj¹cymi siê do dalszych badañ, gdy¿ algorytm
zastosowany w obróbce obrazu upraszcza obraz linii
papilarnych do zbioru jednowymiarowych krzywych
[10].
Uszkodzenia prowadz¹ce do przerwania ci¹g³oœci
pow³ok skórnych, powoduj¹ przerwanie ci¹g³oœci linii
papilarnych, co z kolei skutkuje utworzeniem w obrêbie
blizny cech typu zakoñczenia i pocz¹tki linii papilarnych. R. Banaœ wyró¿ni³ piêæ rodzajów pocz¹tków i zakoñczeñ linii papilarnych (ryc. 6) [8].
Na rycinie 7 obrazowo przedstawiono budowê morfologiczn¹ poszczególnych rodzajów kszta³tów pocz¹tków lub zakoñczeñ linii papilarnych zgodnie z podzia³em zaproponowanym przez R. Banasia.
W rzeczywistoœci badania œladów linii papilarnych
nie ograniczaj¹ siê tylko do analizy wy¿ej wymienionych cech. W badaniach tych nale¿y równie¿ uwzglêdniæ przebieg linii w ujêciu klasycznym opisanym przez
P. Wiœniewskiego [9] (ryc. 8). Pojêcia „przebieg linii”
po raz pierwszy u¿y³a K. Baniuk, która stwierdzi³a, ¿e
identyfikacja fragmentarycznych œladów linii papilarnych nieposiadaj¹cych dostatecznej liczby cech szczególnych zale¿y od czytelnoœci œladów, widocznoœci
centralnej czêœci wzoru lub delty, szczególnej budowy
minucji i zwi¹zanej z tym czêstotliwoœci ich wystêpowania, widocznoœci porów, zgodnoœci w szerokoœci, kierunku przebiegu linii papilarnych, charakterystycznego
ukszta³towania brzegów linii papilarnych, k¹tów rozwidleñ itd. [1]. Wykorzystanie przebiegu linii papilarnych
pozwala na indywidualizowanie utworzonych przez bliznê minucji typu pocz¹tki (zakoñczenia). Indywidualizacja tych cech szczególnych, wykorzystuj¹ca kszta³ty
Ryc. 6. Kszta³ty pocz¹tków i zakoñczeñ linii papilarnych wg R. Banasia [8, s. 185]
Fig. 6. Shapes of beginnings and endings of papilar lines according to R. Banaœ [8, p. 185]
Ryc. 7. Rodzaje kszta³tów pocz¹tków lub zakoñczeñ na przyk³adzie
œladu linii papilarnych
Fig. 7. Types of shapes of beginnings or endings – example of print of
finger tip
58
pocz¹tków i zakoñczeñ oraz przebieg s¹siednich linii,
pozwala szybko i prawid³owo identyfikowaæ œlady [9].
Na rycinie 8 zestawiono fragment dowodowego œladu
linii papilarnych i odbitki porównawczej, na których zaznaczono charakterystyczny uk³ad blizn (1) oraz przebieg linii papilarnych w s¹siedztwie tych blizn (2).
Œlady linii papilarnych z bliznami, badane w ramach
klasycznej ekspertyzy daktyloskopijnej, mog¹ byæ równie¿ przeszukiwane w systemie AFIS. Wed³ug obowi¹zuj¹cej metodyki prowadzenia selekcji, sprawdzenia
i rejestracji œladów N.N. w bazach AFIS automatyczne
ustawienie minucji istotnie zwiêksza prawdopodobieñstwo uzyskania pozytywnego wyniku przeszukania
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec–wrzesieñ) 2008
Z PRAKTYKI
œlad zakodowano za pomoc¹ automatycznego kodera, a nastêpnie usuniêto
wszystkie minucje wyznaczone przez
komputer w miejscu blizny,
œlad zakodowano za pomoc¹ automatycznego kodera, a nastêpnie dodano
minucje w miejscu blizny.
Zakodowane w ten sposób œlady linii papilarnych porównano z zasobami bazodanowymi AFIS. W wyniku przeszukania, w ka¿dym przypadku, otrzymano pozytywny wynik weryfikacji – HIT, jednak¿e charakteryzuj¹cy siê ró¿n¹ wartoœci¹ liczbow¹. Wyniki
Ryc. 8. Fragment œladu i odbitki porównawczej z charakterystycznym uk³adem blizn (1)
te przedstawia³y siê nastêpuj¹co:
oraz z przebiegiem linii papilarnych w pobli¿u tych blizn (2)
a) œlady zakodowane przez automatyczFig. 8. Fragment of latent and reference print with characteristic arrangement of scars (1)
ny koder uzyska³y pozytywne wyniki
and course of papilar line nearby these scars (2)
przeszukania o wartoœciach poœrednich pomiêdzy wynikami opisanymi
(HIT), gdy¿ algorytm wyznaczania minucji AFIS przez
w pkt. b i c (ryc. 9),
system jest jednakowy zarówno dla œladów, jak i odbib) œlady zakodowane przez automatyczny koder,
tek linii papilarnych [11]. Blizny obecne na œladach, poa nastêpnie zmodyfikowane poprzez usuniêcie
woduj¹ce zak³ócenie w przebiegu linii papilarnych, nie
wszystkich minucji wyznaczonych przez kompuzawsze wystêpuj¹ na odpowiadaj¹cych im odbitkach liter w miejscu blizny uzyska³y pozytywne wyniki
nii papilarnych znajduj¹cych siê w bazie kart daktyloprzeszukania o wartoœciach najmniejszych w stoskopijnych AFIS. W zwi¹zku z powy¿szym twierdzenie,
sunku do œladów opisanych w pkt a i c (ryc. 10),
i¿ automatyczne kodowanie minucji istotnie zwiêksza
prawdopodobieñstwo uzyskania pozytywnego wyniku
przeszukania, nie ma tu zastosowania. W Laboratorium
Kryminalistycznym KWP w Bydgoszczy podjêto próbê
okreœlenia wp³ywu sposobu kodowania œladów linii papilarnych z blizn¹ na wartoœæ pozytywnego wyniku
przeszukania w systemie AFIS. Ka¿dy z badanych œladów z blizn¹ zakodowano na trzy ró¿ne sposoby,
a mianowicie:
œlad zakodowano za pomoc¹ automatycznego kodera, bez ingerencji operatora,
Ryc. 10. Pozytywny wynik przeszukania œladu linii papilarnych z blizn¹
po usuniêciu wszystkich minucji w miejscu blizny
Fig. 10. Result of search of fingerprint with scar after removal of all
minutiae from scar location
Ryc. 9. Pozytywny wynik przeszukania œladu linii papilarnych z blizn¹ po
zakoñczeniu przez automatyczny koder
Fig. 9. Result of search of fingerprint with scar after automatic coding
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec–wrzesieñ) 2008
c) œlady zakodowane przez automatyczny koder,
a nastêpnie zmodyfikowane poprzez dodanie minucji w miejscu blizny uzyska³y pozytywne wyniki
przeszukania o wartoœciach najwiêkszych w stosunku do œladów opisanych powy¿ej (ryc. 11). Dla
wszystkich badanych œladów linii papilarnych ten
sposób kodowania okaza³ siê najbardziej efektywny.
59
Z PRAKTYKI
bezpieczniej jest kodowaæ na trzy powy¿ej opisane
sposoby. Obecnie nie ma jednoznacznie okreœlonych
i zapisanych zasad postêpowania, a prowadzenie przeszukañ œladów linii papilarnych z bliznami opiera siê
wy³¹cznie na indywidualnym doœwiadczeniu i wypracowanej procedurze postêpowania.
Podsumowuj¹c, nale¿y stwierdziæ, ¿e z uwagi
na brak szczegó³owej metodyki badañ, w praktyce daktyloskopijnej rzadko wykorzystuje siê cechy powsta³e
wraz z blizn¹, a blizny z regu³y traktowane s¹ jako
wskazówka u³atwiaj¹ca typowanie materia³u porównawczego.
Edyta Kot
ryc.: 1–4, 7–11 autorka
Ryc. 11. Pozytywny wynik przeszukania œladu linii papilarnych z blizn¹ po
dodaniu minucji w miejscu blizny
Fig. 11. Result of searching fingerprint with scar after adding minutiae in
place of scar
Podsumowanie
Na podstawie przeprowadzonych badañ stwierdzono, ¿e sposób kodowania œladów linii papilarnych z bliznami ma wp³yw na wartoœæ liczbow¹ uzyskanego pozytywnego wyniku przeszukania w systemie AFIS. Ponadto zauwa¿ono, ¿e dodanie minucji w miejscu blizny
wystêpuj¹cej na œladzie przy jednoczesnym braku tej
blizny na odbitce linii papilarnych, znajduj¹cej siê w bazie AFIS, powoduje zmniejszenie prawdopodobieñstwa
uzyskania pozytywnego wyniku HIT lub jego brak.
Podjêcie zagadnienia dotycz¹cego blizn i AFIS
uznano za konieczne, gdy¿ liczba przeszukiwanych
w systemie AFIS œladów i odbitek linii papilarnych z bliznami jest znacz¹ca. W LK KWP w Bydgoszczy dokonano analizy, maj¹cej na celu oszacowanie liczby odbitek linii papilarnych z bliznami na kartach daktyloskopijnych wchodz¹cych w sk³ad dokumentacji HIT-owej,
sporz¹dzonej w latach 2006–2007. W wyniku przeprowadzonych badañ stwierdzono, ¿e na 35 procentach
odbitek linii papilarnych palców na kartach daktyloskopijnych wystêpuj¹ blizny (31 procent to blizny liniowe
oraz 4 procent to blizny powierzchniowe), z czego 7
procent stanowi¹ odbitki zhitowane ze œladami N.N.
(tzw. HIT-y).
Z praktycznego punktu widzenia œlady linii papilarnych z bliznami przeszukiwane w systemie AFIS naj-
BIBLIOGRAFIA
1. Baniuk K.: Nowe kryteria oceny œladów linii papilarnych
w badaniach identyfikacyjnych, „Problemy Kryminalistyki” 1985, nr 170, s. 624–634.
2. Chatterjee S.K.: Krawêdzioskopia linii papilarnych
[przek³.], „Problemy Kryminalistyki” 1963, nr 44–45,
s. 699–707.
3. Cummins H., Midlo C.: Finger prints, palms and soles.
An Introduction to Dermatoglyphics, Dover Publications, New
York, 1961, s. 42.
4. Grzeszyk Cz.: Daktyloskopia, PWN, Warszawa 1992,
s. 5, 24–26, 28–34.
5. Horoszowski P.: Kryminalistyka, PWN, Warszawa 1958, s. 329.
6. Moszczyñski J.: Daktyloskopia, Wydawnictwo CLK
KGP, Warszawa 1997, s. 9, 17, 22, 157.
7. Szczotkowa Z.: Antropologia w dochodzeniu ojcostwa,
PWN, Warszawa-Wroc³aw 1985.
8. Technika kryminalistyczna, [red.] W. Kêdzierski, Wydawnictwo WSPol w Szczytnie, 1995, tom II, s. 185.
9. Wiœniewski P.: Badania krawêdzioskopijne w praktyce
daktyloskopijnej. czêœæ I, „Problemy Kryminalistyki” 1998,
nr 219, s. 12–16.
10. Wójcikiewicz J.: Ekspertyza s¹dowa, Zakamycze, Kraków 2002, s. 98–99.
11. Metodyka prowadzenia selekcji, sprawdzenia i rejestracji œladów NN w bazach AFIS. Wytyczne CLK KGP, wydanie I
z dnia 09.02.2005 r.
e-mail do redakcji: clkpk.policja.gov.pl
60
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 261 (lipiec–wrzesieñ) 2008