Działaj! Poradnik obywatelski

DZIAŁAJ! PORADNIK OBYWATELSKI
Twój wpływ na to, co się dzieje w Twojej gminie nie kończy się z chwilą oddania
głosu w wyborach samorządowych. Dowiedz się, jakie narzędzia możesz
wykorzystać, aby skutecznie zmieniać swoje otoczenie.
Współdecyduj o gminnych pieniądzach
Budżet partycypacyjny (obywatelski) polega na wydzieleniu pewnej części budżetu gminy na
projekty zgłaszane i wybierane podczas głosowania przez samych mieszkańców. Gminy mają dużą
swobodę
w
regulowaniu
zasad,
np.
określenia,
jaka
kwota
ma
zostać
w
ten
sposób
rozdysponowania oraz jakiego typu projektu można zgłaszać. W praktyce, najwięcej propozycji
dotyczy lokalnej infrastruktury: remontu ulic, budowy ścieżek rowerowych etc., ale też np.
finansowania segregacji odpadów czy uruchomienia linii autobusowej. Budżet partycypacyjny
wprowadziło już kilkanaście polskich miast. W Poznaniu na projekty mieszkańców rada miasta
przeznaczyła aż 10 mln złotych.
Fundusz dla Twojej wsi
Fundusz sołecki to kwota określona w budżecie gminy zagwarantowana dla poszczególnych sołectw
na przedsięwzięcia mające na celu poprawę warunków życia. Jej wysokość zależy od zamożności
gminy i zazwyczaj waha się od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Dzięki pieniądzom z funduszu
sołeckiego można na przykład zbudować nowy lub odnowić istniejący plac zabaw, zakupić
materiały edukacyjne do lokalnej świetlicy. Można też np. naprawić uliczne oświetlenie, czy
zorganizować festyn. Pieniądze z funduszu przyznawane są na podstawie wniosku przyjętego przez
zebranie wiejskie, czyli zgromadzenie wszystkich mieszkańców sołectwa. Najważniejsze, by projekt
mieścił w zadaniach gminy i służył poprawie jakości życia mieszkańców.
Wtedy rada gminy ma
obowiązek przyznać Wam dofinansowanie.
Zaangażuj się w inicjatywę lokalną
Założeniem tzw. inicjatywy lokalnej (IL) jest, by mieszkańcy wspólnie z władzami samorządowymi
lub jednostkami organizacyjnymi samorządu terytorialnego (szkoła, dom kultury, ośrodek sportu
itd.) zrealizowali przedsięwzięcie na rzecz społeczności lokalnej. IL nie jest przekazaniem pieniędzy,
to wspólny projekt, w którym mieszkańcy i jednostki samorządu angażują swój czas i środki na
rzecz wspólnego przedsięwzięcia. Projekt może dotyczyć właściwie każdej sprawy ważnej dla Was,
której rozwiązanie mieści się w kompetencjach danego samorządu (inne zadanie ma gmina, a inne
powiat). Władze mają obowiązek przyjąć uchwałę określającą tryb składania i kryteria oceny
wniosków w ramach IL. Uchwała zawiera kryteria, które pomogą Wam doprecyzować pomysł i
zweryfikować, co dla samorządu jest ważne przy realizacji IL.
Zgłoś projekt uchwały rady gminy
Coraz więcej gmin przewiduje możliwość składania przez grupy mieszkańców własnych projektów
uchwał. Takie rozwiązanie funkcjonuje już m.in. w Warszawie i Szczecinie. Statut gminy powinien
określać m.in., ile podpisów trzeba zebrać, aby projekt został rozpatrzony przez radę. Projekty
mogą dotyczyć właściwe wszystkich spraw należących do kompetencji rady, np. wysokości opłat za
wywóz śmieci czy sieci szkół. Jeżeli statut Waszej gminy nie przewiduje obywatelskiej inicjatywy
uchwałodawczej, zwróćcie się do radnych o przyjęcie niezbędnych zmian.
Fundacja im. Stefana Batorego ul. Sapieżyńska 10a, 00-215 Warszawa, [email protected]
Weź udział w konsultacjach społecznych
Tylko w nielicznych sprawach władze gminy mają obowiązek konsultować decyzje z mieszkańcami.
Zwróćcie się do swoich radnych o przyjęcie uchwały określającej zasady prowadzenia konsultacji
społecznych w innych sprawach. Taka uchwała powinna m.in. określać przypadki, kiedy konsultacje
są wymagane, nawet mimo braku ustawowego obowiązku. Warto w niej również określić sposoby
przeprowadzania konsultacji. Nie muszą się ograniczać do spotkań z mieszkańcami czy możliwości
składania pisemnych uwag. W wielu gminach stosowane są już nowoczesne metody konsultacji, np.
poprzez internetowe formularze, SMS-y, sondaże czy spotkania z ekspertami.
Dowiedz się więcej o działaniach samorządowców
Najważniejsze informacje, takie jak uchwały rady gminy, budżet gminy, czy o konkursach na
stanowiska pracy w urzędach powinny znajdować się na stronie internetowej urzędu, w Biuletynie
Informacji Publicznej (BIP). Jeżeli brakuje tam jakichkolwiek informacji publicznych, możemy
zwrócić się o nie, składając (pisemny, mailowy, a nawet ustny) wniosek o udostępnienie informacji
publicznej (wnioski mogą składać i osoby, i organizacje). Można również przyjść na sesję rady
gminy. Dotyczy to także posiedzeń komisji rady gminy. Tylko w wyjątkowych przypadkach – kiedy
omawiane są sprawy objęte tajemnicami chronionymi prawem – możliwe jest utajnienie
posiedzenia. Posiedzenia możecie nagrywać, a nagrania publikować.
***
Akcja Masz Głos, Masz Wybór to ogólnopolska akcja angażująca obywateli i władze
samorządowe do dialogu i współpracy. Zainaugurowana w 2002 roku, objęła 600 gmin
w Polsce. W akcję zaangażowało się 1350 organizacji i grup nieformalnych, a jej
uczestnicy zorganizowali ok. 1050 debat z władzami, w których uczestniczyło ok. 40
tys. osób.
KONTAKT:
Olga Skarżyńska
Fundacja im. Stefana Batorego
22 536 02 62
[email protected]
Fundacja im. Stefana Batorego ul. Sapieżyńska 10a, 00-215 Warszawa, [email protected]