Odszkodowanie jako świadczenie wyłączone spod

Odszkodowanie jako świadczenie wyłączone spod ochrony
przed potrąceniem z art. 87 § 1 k. p.
Wynagrodzenie za pracę podlega ochronie. Jednym z jej sposobów jest zakaz dokonywania
potrąceń z wynagrodzenia za pracę. Przepisy wyraźnie wyliczają przypadki i należności,
które mogą podlegać potrąceniu. Kolejno kodeks pracy określa kolejność, granice
oraz terminy dokonywania potrąceń. Przywołany przepis przewiduje ochronę
„wynagrodzenia za pracę” pracownika. Nie definiuje jednakże tego pojęcia. Również inne
przepisy kodeksu pracy nie zawierają miarodajnej definicji wynagrodzenia i nie określają
jakie składniki (świadczenia) się w nim mieszczą. Brak wyraźnego wskazania powoduje,
że w praktyce rodzą się wątpliwości, czy i kiedy można dokonać potrąceń. Okoliczność
ta ma istotne znaczenie dla praktyki.
Zgodnie z przyjętym rozumieniem „wynagrodzenia za pracę” obejmuje ono wszelkie
składniki (stałe i zmienne, obligatoryjne i dodatkowe) wypłacane pracownikowi okresowo
w zamian za jego pracę, o charakterze majątkowo – przysparzającym. Do tej pory zakres
ochrony przed potrąceniem rozumiany był szeroko. W konsekwencji ochroną przed
potrąceniem obejmowano nie tylko wynagrodzenie, w powyższym rozumieniu, ale także
inne świadczenia traktowane na tym gruncie jak wynagrodzenie i zasługujące na ochronę
z tej racji, że ustawodawca nadał im podobną rolę do wynagrodzenia. W szczególności
dotyczy to ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, odpraw
emerytalnej i z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników
oraz nagrody jubileuszowej niebędącej premią.
Ocena odszkodowania z tytułu rozwiązania umowy o pracę z naruszeniem prawa
w kontekście ochrony przed potrąceniem była różna. Początkowo uznawano,
że odszkodowanie takie podlega takiej ochronie, następnie odszkodowaniu takiemu
odmówiono ochrony.
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
Ostatecznie kwestię tą rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia
17 stycznia 2013 roku (II PZP 4/12). Uznał on, że odszkodowanie (przysługujące
pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę na podstawie art. 55 § 11 k. p.)
nie podlega ochronie przed potrąceniem.
Ponieważ brak jest jeszcze uzasadnienia do uchwały, stanowisko w niej wyrażone można
próbować argumentować z wykorzystaniem uzasadnienia do postanowienia SN
przekazującego opisany problem do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi SN z dnia
2 października 2012 roku (II PZP 2/12). W orzeczeniu stwierdzono, iż (wobec umiejscowienia
przepisu zakazującego potrąceń w rozdziale II Działu trzeciego kodeksu pracy, który dotyczy
ochrony wynagrodzenia za pracę) nie ma podstaw by obejmować nim także inne świadczenia
(odszkodowania), regulowane w innych rozdziałach tego Działu.
Również wykładnia literalna powinna prowadzić do wniosku, jako że nie istnieją na tyle
ważne względy by rozszerzać zakres jego zastosowania - przepis nie jest na tyle niejasny,
jak również takie literalne brzmienie nie prowadzi do absurdalnych konsekwencji.
Po trzecie, należałoby uwzględnić aspekt celowościowy omawianych regulacji. Zgodnie
z nim, potrącenie z wynagrodzenia za pracę może skutkować pracą za darmo,
co pozostawałoby w sprzeczności z istotą stosunku pracy. Ryzyko takie nie dotyczy natomiast
innych świadczeń, niemających charakteru wzajemnych i niejako dodatkowych w stosunku
do „wynagrodzenia”. Za niewystraczające dla traktowania odszkodowania jak wynagrodzenia
na gruncie art. 87 § 1 k.p. uznano również przypisanie mu funkcji alimentarnej, albowiem
taką można przypisać każdemu świadczeniu pieniężnemu, które zawsze może służyć jako
źródło utrzymania.
W takich okolicznościach uznać należałoby, że wykładania językowa przepisu art. 87 § 1 k. p.
regulującego zasady dopuszczalności potrąceń z wynagrodzenia za pracę winna być
wystarczająca i nie występują inne racjonalne argumenty przemawiające za szerokim
rozumieniem wygrodzenia. W takim wypadku zakresem potrącenia nie są objęte inne
świadczenia uregulowane w kodeksie pracy poza działem dotyczącym ochrony
wynagrodzenia za pracę. Jednym z takich świadczeń w odniesieniu do którego możliwe jest
dokonanie swobodnego potrącenia jest odszkodowanie należne pracownikowi w związku
z rozwiązaniem umowy o pracę.
Autor:
Agnieszka Śniegowska, radca prawny w Kancelarii GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – adwokaci i radcowie
prawni sp.p.
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
Jeśli byliby Państwo zainteresowani przeanalizowaniem tej kwestii prosimy o kontakt
z naszymi ekspertami.
Osoby kontaktowe:
Joanna Mizińska, adwokat
partner w kancelarii „Gach Hulist Mizińska Wawer - adwokaci i radcowie prawni” sp.p.
+48 668 017 220
e-mail: [email protected]