Pobierz pełną wersję Raportu X

Transkrypt

PROGNOZY ZATRUDNIENIA
WEDŁUG GRUP ZAWODÓW,
PODREGIONÓW I SEKTORÓW
DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
RAPORT X
1
Autorzy:
Eugeniusz Kwiatkowski (red.)
Bogdan Suchecki (red.)
Adrian Burdziak
Barbara Dańska-Borsiak
Artur Gajdos (oprac.)
Tomasz Grabia
Dorota Kobus-Ostrowska
Anna Krajewska
Leszek Kucharski
Ewa Kusideł
Walentyna Kwiatkowska
Iwona Laskowska
Karolina Lewandowska-Gwarda
Emilia Modranka
Alicja Olejnik
Katarzyna Piłat
Radosław Piwowarski
Jacek Stasiak
Przemysław Włodarczyk (oprac.)
Edyta Żmurkow
2
PROGNOZY ZATRUDNIENIA
WEDŁUG GRUP ZAWODÓW,
PODREGIONÓW I SEKTORÓW
RAPORT X
Redakcja naukowa
Eugeniusz Kwiatkowski
Bogdan Suchecki
Opracowanie
Artur Gajdos
Przemysław Włodarczyk
Warszawa 2013
3
Publikacja przygotowana w ramach serii „Studia i Monografie”
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, www.ipiss.com.pl
Publikacja jest rezultatem realizacji Projektu Analiza procesów zachodzących
na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej
polityki gospodarczej, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zadanie 2. Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego
umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia
Raport X
ZESPÓŁ OPINIODAWCZO-WYDAWNICZY
Bożena Balcerzak-Paradowska (przewodnicząca),
Marek Bednarski, Zdzisław Czajka, Krzysztof Podwójcic,
Daria Szatkowska, Gertruda Uścińska, Jerzy Wratny
Recenzent
Prof. dr hab. Zenon Wiśniewski
Projekt okładki
Luiza Patrycja Daab
Redakcja
Beata Maria Mizerska
Skład komputerowy
Daria Szatkowska
© Copyright by Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
and Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013
Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części
niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej,
fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy
ISBN 978-83-61125-92-1
Druk: Centrum Poligrafii Sp. z o.o., 26,5 ark. wyd., nakład 500 egz.
4
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie ........................................................................................................ 9
Rozdział 1 ............................................................................................................. 12
METODOLOGICZNE ASPEKTY PROGNOZ ZATRUDNIENIA
W WOJEWÓDZTWIE (opracowanie: Artur Gajdos) ....................................... 12
1.1. Problemy konceptualne prognoz zatrudnienia dla województwa (Artur Gajdos,
Walentyna Kwiatkowska, Eugeniusz Kwiatkowski)...................................................... 13
1.1.1. Wprowadzenie .................................................................................................. 13
1.1.2. Istota i zakres kategorii zatrudnienia ................................................................ 13
1.1.3. Struktura zawodowa zatrudnienia .................................................................... 15
1.1.4. Determinanty zatrudnienia w świetle teorii ekonomii ...................................... 17
1.1.5. Uwarunkowania i znaczenie horyzontu czasowego prognoz ........................... 20
1.1.6. Modele prognoz zatrudnienia ........................................................................... 22
1.1.7. Dostępność danych statystycznych................................................................... 36
1.1.8. Charakterystyka koncepcji modeli prognoz zatrudnienia według zawodów
dla województwa łódzkiego ............................................................................. 40
1.2. Modele ekonometryczne stosowane w prognozowaniu zatrudnienia oraz estymacja
ich parametrów (Bogdan Suchecki, Barbara Dańska-Borsiak, Iwona Laskowska) ... 46
1.2.1. Rekomendacje ogólne na podstawie osiągnięć światowych w zakresie
modelowania i prognozowania zatrudnienia z uwzględnieniem specyfiki
regionalnej ........................................................................................................ 46
1.2.2. Przegląd propozycji specyfikacji równań w modelach rynku pracy ................. 49
1.2.3. Dane statystyczne ............................................................................................. 50
1.2.4. Schematy powiązań i estymacja wariantów równań zmiennych rynku pracy
województwa łódzkiego ................................................................................... 51
1.2.5. Wielorównaniowy model prognozowania rynku pracy
w województwie łódzkim ................................................................................. 65
1.3. Wnioski ...................................................................................................................... 68
Rozdział 2 ............................................................................................................. 70
ZAŁOŻENIA MERYTORYCZNE DO PROGNOZ ZATRUDNIENIA
W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM (opracowanie: Przemysław Włodarczyk) .... 70
2.1. Założenia merytoryczne do prognoz zatrudnienia według grup zawodów
(Adrian Burdziak, Eugeniusz Kwiatkowski, Jacek Stasiak) ........................................ 70
2.1.1. Tendencje zmian zatrudnienia ogółem i ich determinanty w województwie
łódzkim w latach 2000–2010 ........................................................................... 70
2.1.2. Zatrudnienie według zawodów w województwie łódzkim
w latach 2000–2010 – tendencje, stan aktualny oraz determinanty .................. 92
2.1.3. Przewidywane zmiany zatrudnienia ogółem i zatrudnienia
według zawodów w województwie łódzkim .................................................. 103
5
i podregionów (Anna Krajewska, Katarzyna Piłat, Radosław Piwowarski) ............ 107
2.2.1. Charakterystyka grup zawodów w podregionach województwa łódzkiego ... 107
2.2.2. Przewidywane zmiany zatrudnienia według zawodów w podregionach
województwa łódzkiego ................................................................................. 129
i sektorów (Walentyna Kwiatkowska, Dorota Kobus- -Ostrowska, Tomasz Grabia) ......132
2.3.1. Sektorowa analiza zatrudnienia w województwie łódzkim
w latach 2000–2010 ....................................................................................... 132
2.3.2. Zatrudnienie według grup zawodów w sektorach województwa łódzkiego ... 147
2.3.3. Przewidywane zmiany zatrudnienia według grup zawodów i sektorów
w województwie łódzkim ............................................................................... 150
2.4. Wnioski .................................................................................................................... 155
Rozdział 3 ........................................................................................................... 157
PROGNOZY WSTĘPNE ZATRUDNIENIA DLA WOJEWÓDZTWA
ŁÓDZKIEGO (opracowanie: Artur Gajdos)..................................................... 157
3.1. Prognozy zatrudnienia według grup zawodów do 2020 roku dla województwa
łódzkiego (Artur Gajdos, Karolina Lewandowska-Gwarda, Edyta Żmurkow) ........ 158
3.2. Prognozy zatrudnienia według grup zawodów i podregionów do 2020 r.
dla województwa łódzkiego (Bogdan Suchecki, Alicja Olejnik, Karolina
Lewandowska-Gwarda)............................................................................................ 165
3.3. Prognozy zatrudnienia według grup zawodów i sektorów do 2020 r. dla województwa
łódzkiego (Ewa Kusideł, Bogdan Suchecki, Emilia Modranka) ............................... 169
3.4. Wnioski .................................................................................................................... 174
Rozdział 4 ........................................................................................................... 176
KOREKTY EKSPERCKIE DO PROGNOZ ZATRUDNIENIA
W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM (opracowanie: Przemysław Włodarczyk) .. 176
4.1. Korekta ekspercka do prognoz zatrudnienia według grup zawodów
(Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek Kucharski) ............................................................ 176
4.1.1. Ocena metod prognozowania ......................................................................... 176
4.1.2. Ocena wyników prognoz oraz propozycje korekt .......................................... 177
4.2. Korekta ekspercka do prognoz zatrudnienia według grup zawodów
i podregionów (Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek Kucharski) .................................... 196
4.2.2. Ocena wyników prognoz i propozycja korekt ................................................ 197
4.3. Korekta ekspercka do prognoz zatrudnienia według grup zawodów i sektorów
(Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek Kucharski) .......................................................... 209
4.3.2. Ocena wyników prognoz i propozycja korekt ................................................ 211
4.4. Wnioski .................................................................................................................... 227
6
Rozdział 5 .......................................................................................................... 230
PROGNOZY OSTATECZNE ZATRUDNIENIA DLA WOJEWÓDZTWA
ŁÓDZKIEGO (opracowanie: Artur Gajdos) ..................................................... 230
5.1. Prognozy ostateczne zatrudnienia według grup zawodów do 2020 r.
dla województwa łódzkiego (Eugeniusz Kwiatkowski, Bogdan Suchecki, Leszek
Kucharski, Artur Gajdos) .......................................................................................... 230
5.2. Prognozy ostateczne zatrudnienia według grup zawodów i podregionów
do 2020 r. dla województwa łódzkiego (Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek
Kucharski, Artur Gajdos) ......................................................................................... 256
5.3. Prognozy ostateczne zatrudnienia według grup zawodów i sektorów do 2020 r.
dla województwa łódzkiego (Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek Kucharski, Ewa
Kusideł, Artur Gajdos) ............................................................................................. 276
5.4. Wnioski .................................................................................................................... 307
Rozdział 6 ........................................................................................................... 308
WNIOSKI DO UWZGLĘDNIENIA W PROGNOZOWANIU
ZATRUDNIENIA W UJĘCIU GLOBALNYM (Eugeniusz Kwiatkowski,
Bogdan Suchecki, Artur Gajdos, Przemysław Włodarczyk) ............................... 308
6.1.Dane statystyczne ...................................................................................................... 308
6.1.1. Źródła danych ................................................................................................. 308
6.1.2. Częstotliwość danych ..................................................................................... 312
6.1.3. Szczegółowość i reprezentatywność danych .................................................. 313
6.1.4. Zmiany klasyfikacji (procedura przekodowania) ........................................... 314
6.2. Metodologia prognozowania .................................................................................... 319
6.2.1. Modelowanie i prognozowanie na podstawie modeli ekonometrycznych
(przyczynowo-skutkowych) ........................................................................... 320
6.2.2. Modelowanie struktury zawodowej ................................................................ 331
6.2.3. Spójność wyników prognozowania ................................................................ 336
6.2.4. Weryfikacja wyników prognoz ...................................................................... 340
6.3. Korekty eksperckie ................................................................................................... 345
6.3.1. Kompleksowość korekt .................................................................................. 345
6.3.2. Iteracyjna procedura korygowania ................................................................. 348
6.4. Prezentacja wyników i aplikacja prognoz ................................................................ 350
6.4.1. Forma prezentacji prognoz ............................................................................. 350
6.4.2. System informatyczny .................................................................................... 351
6.5. Podsumowanie ......................................................................................................... 354
BIBLIOGRAFIA ................................................................................................ 357
ZAŁĄCZNIKI .................................................................................................... 363
Załącznik 1 ............................................................................................................... 363
Załącznik 2 ............................................................................................................... 390
Załącznik 3 ............................................................................................................... 397
7
8
WPROWADZENIE
Raport ten jest kolejnym przygotowanym w ramach projektu badawczego pt.
„Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji
społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej”, w ramach zadania
realizowanego w tym projekcie pt. Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia. Oprócz
wymienionego zadania w projekcie tym realizowane są dwa inne, mianowicie:
Przeprowadzenie badań i analiz, opracowanie 6 edycji raportu Zatrudnienie
w Polsce 2008–2013 oraz Monitorowanie efektywności polityki rynku pracy –
opracowanie metodologii badania efektywności podstawowych aktywnych form
przeciwdziałania bezrobociu.
Priorytetowym celem projektu jest opracowanie i dostarczenie systemu umożliwiającego analizowanie, monitorowanie i prognozowanie sytuacji na rynku pracy oraz ocenę efektywności usług świadczonych przez instytucje rynku pracy.
System taki jest ważny dla działalności i decyzji szerokiego kręgu odbiorców,
zwłaszcza instytucji publicznych służb zatrudnienia, instytucji edukacyjnych i szkolących oraz administracji rządowej i samorządowej, a także osób indywidualnych
podejmujących decyzje dotyczące wyboru zawodu i zmian kwalifikacji.
W rezultacie prac prowadzonych w ramach zadania Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia przewidziane jest powstanie systemu pozwalającego na prognozowanie zatrudnienia w skali ogólnokrajowej i poszczególnych województw nie
tylko w ujęciu globalnym, ale również w przekroju wielkich, dużych i średnich grup
zawodowych. Tak szczegółowe przekroje prognoz zatrudnienia mają znaczenie
praktyczne, pozwalają bowiem odbiorcom prognoz uzyskać wiedzę na temat przewidywanych tendencji rozwoju zatrudnienia w poszczególnych grupach zawodowych. Wiedza ta jest istotna w podejmowaniu decyzji co do kierunków kształcenia
i szkoleń zawodowych, a także wyboru zawodów z największymi szansami zdobycia pracy.
Realizacja zadania Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia, trwającego od
sierpnia 2011 r. do października 2014 r., obejmuje kilka etapów. Jeden z nich polegał na przygotowaniu pilotażowej prognozy zatrudnienia dla wybranego województwa według grup zawodów, podregionów i sektorów do 2020 r. Wybrano
województwo łódzkie. Istotnym celem prac badawczych realizowanych w ramach
tego komponentu było zebranie doświadczeń praktycznych związanych z prognozowaniem zatrudnienia, które będą mogły być wykorzystane w kolejnych etapach
prac nad projektem, zwłaszcza przy prognozowaniu popytu na pracę w skali ogólnokrajowej i poszczególnych województw.
9
W ramach prac nad pilotażową prognozą zatrudnienia dla województwa łódzkiego przygotowano 16 ekspertyz cząstkowych. Ekspertyzy te, stanowiące realizacje zadań od 1.8, do 1.28 zostały przygotowane przez specjalistów z zakresu
ekonomii rynku pracy, ekonometrii i prognozowania i obejmują:
– Stworzenie koncepcji modeli prognoz zatrudnienia według zawodów dla wybranego województwa (Eugeniusz Kwiatkowski, Artur Gajdos, Walentyna Kwiatkowska),
– Opracowanie modeli ekonometrycznych do prognozowania zatrudnienia według zawodów w wybranym województwie do 2020 r. (Barbara Dańska-Borsiak,
Iwona Laskowska),
– Przygotowanie założeń merytorycznych do prognozy zatrudnienia według zawodów w wybranym województwie (Eugeniusz Kwiatkowski, Jacek Stasiak, Adrian
Burdziak),
– Estymacja parametrów modeli ekonometrycznych do prognozowania zatrudnienia według zawodów w wybranym województwie i opis otrzymanych wyników
(Barbara Dańska-Borsiak, Bogdan Suchecki),
Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup
zawodów do 2020 r. (Artur Gajdos, Karolina Lewandowska-Gwarda, Edyta
Żmurkow),
– Uwagi do prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup
zawodów do 2020 r. (Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek Kucharski),
– Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (Eugeniusz Kwiatkowski, Bogdan Suchecki, Leszek Kucharski, Artur Gajdos),
– Założenia merytoryczne do prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r. (Anna
Krajewska, Katarzyna Piłat, Radosław Piwowarski),
– Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według
grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r. (Bogdan Suchecki,
Alicja Olejnik, Karolina Lewandowska-Gwarda),
– Korekta ekspercka prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r. (Eugeniusz
Kwiatkowski, Leszek Kucharski),
– Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r.
(Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek Kucharski, Artur Gajdos),
– Opracowanie założeń merytorycznych do prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów (Walentyna Kwiatkowska,
Dorota Kobus-Ostrowska, Tomasz Grabia),
– Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według
grup zawodów i sektorów do 2020 r. (Ewa Kusideł, Bogdan Suchecki, Emilia
Modranka),
10
– Korekta ekspercka prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r. (Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek Kucharski),
– Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r. (Eugeniusz Kwiatkowski,
Leszek Kucharski, Ewa Kusideł, Artur Gajdos),
– Sformułowanie wniosków dla zespołu projektującego modele prognoz zatrudnienia według grup zawodów w ujęciu globalnym (Artur Gajdos, Eugeniusz
Kwiatkowski, Bogdan Suchecki, Przemysław Włodarczyk).
Celem autorów tego raportu jest przedstawienie wyników badań dotyczących
pilotażowej prognozy zatrudnienia według grup zawodów, podregionów i sektorów do 2020 r. dla województwa łódzkiego. Raport zawiera w istocie rzeczy syntezę wymienionych wcześniej ekspertyz cząstkowych, które można potraktować
jako odrębne publikacje stanowiące aneksy do tego raportu.
Raport składa się z sześciu rozdziałów, które kończą się zestawieniem najważniejszych wniosków zawartych w tych rozdziałach.
Rozdział pierwszy podejmuje metodologiczne aspekty problemów prognoz
zatrudnienia w województwie. Uwaga skoncentrowana jest w tym rozdziale na
objaśnieniu zakresu kategorii zatrudnienia oraz jej struktury zawodowej, analizie
determinantów zatrudnienia w świetle teorii ekonomii, uwarunkowaniach i znaczeniu horyzontu czasowego prognoz, dostępności danych statystycznych oraz
analizie modeli prognoz zatrudnienia, a w szczególności modeli ekonometrycznych stosowanych w prognozowaniu zatrudnienia.
Przedmiotem rozdziału drugiego są założenia merytoryczne do prognoz zatrudnienia w województwie łódzkim. Założenia te dotyczą tendencji występujących w województwie łódzkim w zakresie zatrudnienia według grup zawodów,
podregionów oraz sektorów ekonomicznych.
Rozdział trzeci zawiera informacje dotyczące prognozy zatrudnienia według
grup zawodów, podregionów i sektorów do 2020 r. dla województwa łódzkiego.
W rozdziale tym skoncentrowano się na informacjach wstępnych i ogólnych dotyczących prognoz zatrudnienia, pomijając szczegółowe wielkości prognozowane,
które są prezentowane w rozdziale piątym.
Przedmiotem rozdziału czwartego są korekty eksperckie do przygotowanych
prognoz zatrudnienia według grup zawodów, podregionów i sektorów ekonomicznych. W korektach tych zwrócono szczególną uwagę na ocenę metod prognozowania, ocenę wyników prognoz oraz propozycje korekt.
Rozdział piąty zawiera szczegółowe i ostateczne prognozy zatrudnienia dla
województwa łódzkiego do 2020 r. według grup zawodów, podregionów i sektorów, które uwzględniają korekty eksperckie przedstawione w rozdziale czwartym.
Rozdział szósty ma charakter wnioskowo-podsumowujący. Zawiera wykaz
podstawowych problemów napotkanych przy prognozowaniu zatrudnienia oraz
wnioski z nich wynikające. Mogą one mieć istotne znaczenie w dalszych etapach
prac nad projektem.
11
Rozdział 1
METODOLOGICZNE ASPEKTY
PROGNOZ ZATRUDNIENIA W WOJEWÓDZTWIE
(opracowanie: Artur Gajdos)
W tym rozdziale prezentowane i dyskutowane są zarówno podstawy i problemy
teoretyczno-metodyczne, jak i zagadnienia praktyczne związane z zastosowaniem
odpowiednich modeli umożliwiających formułowanie prognoz zatrudnienia.
W pierwszej, konceptualno-przeglądowej części rozdziału (1.1) zwrócono
najpierw uwagę na istotę i zakres zmiennych rynku pracy, zdefiniowano pojęcia
podaży i popytu na pracę oraz zaprezentowano strukturę aktualnej klasyfikacji
zawodów i specjalności. W kolejnych punktach omówiono zasadnicze koncepcje
i hipotezy teoretyczno-ekonomiczne dotyczące mechanizmów i determinant kształtowania się zatrudnienia w ujęciu neoklasycznym i keynesowskim oraz w ramach
teorii struktur popytu na pracę. Po określeniu znaczenia i uwarunkowań horyzontu czasowego prognoz dokonano przeglądu sposobów wyprowadzenia empirycznych modeli zatrudnienia i popytu na pracę (punktem wyjścia są tutaj funkcje
produkcji typu Cobba-Douglasa i CES) oraz dotychczasowych publikacji z zakresu modelowania i prognozowania rynku pracy.
W podpunkcie 1.1.7 omówiona jest dostępność potrzebnych do analiz regionalnych rynków pracy zarówno danych statystycznych z GUS (BAEL, BDL), jak
i ze źródeł komplementarnych (US, ZUS). Biorąc pod uwagę cele projektu oraz
dostępność danych, w podpunkcie 1.1.8 zaprezentowano przyjętą do realizacji
koncepcję i charakterystykę ogólną struktury modeli prognostycznych (dla przykładowego województwa łódzkiego) w kontekście budowy dużego systemu analityczno-informacyjnego rynku pracy w Polsce.
W drugiej, empiryczno-ekonometrycznej części tego rozdziału (1.2) najpierw
przedstawione są doświadczenia i rekomendacje wypływające z analizy reprezentatywnych, światowych modeli rynków pracy zarówno ogólnokrajowych, jak i regionalnych. Zwraca się tu szczególną uwagę na konieczność powiązania modelu
regionu z odpowiednim modelem na szczeblu krajowym. Po określeniu potrzebnych do badań empirycznych danych statystycznych zwrócono uwagę na dwa
możliwe schematy powiązań pomiędzy zmiennymi endogenicznymi rynku pracy,
a następnie przedstawiono wyniki estymacji modeli przyczynowo-skutkowych
jedno- i wielorównaniowych wykorzystanych w kolejnych etapach formułowania
prognoz korygowanych, strukturalnych i dezagregowanych według zawodów.
12
1.1. Problemy konceptualne prognoz zatrudnienia dla województwa
(Artur Gajdos, Walentyna Kwiatkowska, Eugeniusz Kwiatkowski)
1.1.1. Wprowadzenie
Problem zatrudnienia od dawna przyciąga uwagę teoretyków ekonomii i praktyków życia gospodarczego. Podejmowane są dociekania nad objaśnieniem dotychczasowych tendencji zatrudnienia oraz próby projekcji i prognoz jego przyszłego kształtu. Przedsięwzięcia te odnoszą się zarówno do całych gospodarek,
jak i mniejszych obszarów terytorialnych, w tym regionów. Są ważne nie tylko
dla zrozumienia dotychczasowych procesów na rynkach pracy, ale również dla rozpoznania przyszłych procesów związanych z zatrudnieniem. Ten drugi element jest
istotny zarówno dla polityki państwa, jak i kluczowych decyzji życiowych ludzi,
dotyczących kierunków kształcenia czy wyboru miejsca zamieszkania.
Prognozowanie zatrudnienia jest złożonym wieloaspektowym przedsięwzięciem wymagającym różnorodnych kwalifikacji, kompetencji i umiejętności. Jest
to przedsięwzięcie wymagające analizy i rozstrzygnięć wielu różnorodnych kwestii. Składają się one na koncepcję ogólną prognoz zatrudnienia według zawodów.
Konieczne są w tej koncepcji ustalenia dotyczące:
– zakresu prognozowanej kategorii,
– rodzaju struktur zatrudnienia uwzględnianych w prognozie,
– bezpośrednich i pośrednich determinant zatrudnienia,
– znaczenia specyfiki regionu dla prognozowanych wielkości,
– horyzontu czasowego prognoz,
– wyboru modeli ekonometrycznych prognoz,
– stopnia dostępności poszczególnych danych statystycznych.
Wszystkie wymienione elementy są przedmiotem bliższej analizy w tym rozdziale.
1.1.2. Istota i zakres kategorii zatrudnienia
Zatrudnienie wyraża się w ekwiwalentnym zaangażowaniu sił i umiejętności
ludzkich w procesie pracy. Wzrost zatrudnienia ma istotne znaczenie dla poprawy sytuacji na rynku pracy. Jest to ważny cel polityki zatrudnienia, który znajduje wyraz w wielu programach rządowych1. Działania te mają sprzyjać realizacji dwóch głównych funkcji polityki zatrudnienia: ekonomicznej i społecznej.
__________
1
Zob. W. Kwiatkowska, Zmiany strukturalne na rynku pracy w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2007, s. 49–50; ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
(DzU 2004, nr 99, poz. 1001) i jej nowelizacja z 19 grudnia 2008 roku (DzU 2009, nr 6, poz. 33);
Krajowa Strategia Zatrudnienia na lata 2007–2013 i Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007–2013
„Monitor Unii Europejskiej”, 2005, nr 9, s. 41–42; Z. Wiśniewski, K. Zawadzki, Aktywna polityka
rynku pracy w Polsce w kontekście europejskim, Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu, Uniwersytet
Mikołaja Kopernika, Toruń 2010, s. 22.
13
Funkcje te podkreślają znaczenie polityki zatrudnienia w procesach rozwoju społeczno-gospodarczego2.
Sytuacja na rynku pracy zależy od ukształtowania się wzajemnych relacji
między popytem na pracę a podażą pracy.
Podaż pracy utożsamiana jest z zasobami pracy, czyli ludnością aktywną zawodowo. Jej elementami składowymi są pracujący i bezrobotni. Ludność aktywna zawodowo jest podstawową częścią ludności w wieku produkcyjnym3, choć w jej
skład wchodzą także pracujący w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym.
Pozostałą część ludności stanowią bierni zawodowo, czyli osoby, które nie są zdolne bądź gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach istniejących w gospodarce.
Popyt na pracę oznacza zapotrzebowanie na siłę roboczą zgłaszane przez podmioty gospodarcze w danym czasie. Obejmuje pracujących, którzy wyrażają popyt
zrealizowany oraz wolne miejsca pracy, które symbolizują niezrealizowaną część
popytu na pracę4. Popyt na pracę określa zatem łączną liczbę miejsc pracy oferowanych w danym czasie w gospodarce kraju, regionu czy powiatu5. Można powiedzieć, że popyt na pracę wyraża zdolność gospodarki do absorpcji siły roboczej.
W praktyce stosowane są dwie podstawowe metody obliczania liczby pracujących: metoda oparta na sprawozdawczości statystycznej oraz metoda oparta na
badaniach ankietowych.
Zgodnie ze sprawozdawczością statystyczną stosowaną w Polsce, pracujący to
osoby wykonujące pracę, która przynosi im dochód lub zarobek. Zalicza się do nich:
– osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy;
– pracodawców i pracujących na własny rachunek łącznie z pomagającymi
członkami ich rodzin;
– osoby wykonujące pracę nakładczą;
– agentów łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agentów;
– członków spółdzielni produkcji rolniczej,
– duchownych pełniących obowiązki duszpasterskie6.
Nieco inną definicję pracujących przyjmuje się w badaniach aktywności ekonomicznej ludności (BAEL), które przeprowadzane są w Polsce od 1992 r., zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Organizacji Pracy.
Według BAEL do pracujących zalicza się osoby w wieku 15 lat i więcej, które w okresie badanego tygodnia:
__________
2
M. Kabaj, Ekonomia tworzenia i likwidacji miejsc pracy: dezaktywacja Polski, IPiSS, Warszawa 2007, s. 294.
3
Jako granice wieku produkcyjnego przyjmuje się w Polsce następujące przedziały wiekowe:
18–59 dla kobiet i 18–64 dla mężczyzn.
4
W. Kwiatkowska, Zmiany strukturalne…, op. cit., s. 14.
5
A. Rogut, Determinanty popytu na pracę w Polsce w okresie transformacji, Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008, s. 11.
6
Mały Rocznik Statystyczny Polski 2008, GUS, Warszawa 2008, s. 138.
14
– wykonywały przez co najmniej 1 godzinę pracę przynoszącą zarobek lub dochód jako pracownik najemny, pracujący na własny rachunek lub pomagający
członek rodziny;
– miały pracę, ale jej nie wykonywały7.
Zgodnie z założeniami metodologicznymi BAEL nie wlicza się do pracujących pewnych kategorii osób, obejmujących:
– pracujących, lecz mieszkających w gospodarstwach zbiorowych (hotele pracownicze, wojsko skoszarowane, domy akademickie);
– pracujących za granicą na rzecz polskich pracodawców.
Kategorie tych osób są uwzględnione w sprawozdawczości statystycznej. Powoduje to, że liczba pracujących obliczona według sprawozdawczości statystycznej różni się od liczby pracujących według BAEL. Ponadto różnice te wynikają
z powodu zaliczania do pracujących w Badaniach Aktywności Ekonomicznej
Ludności wszystkich osób w wieku 15 lat i więcej w przeciwieństwie do stosowanej w sprawozdawczości liczby ludności w wieku produkcyjnym. Obie metody
stanowią jednak cenne źródło informacji na temat zasobu pracujących.
Drugim elementem składowym popytu na pracę są wolne miejsca pracy.
Głównym źródłem informacji o wolnych miejscach pracy są dane pochodzące
z urzędów pracy. Dane te nie są kompletne, ponieważ pracodawcy nie zgłaszają
do urzędów pracy informacji o wszystkich wolnych miejscach pracy w swoich
przedsiębiorstwach. Z tego powodu badania popytu na pracę na podstawie ofert
pracy rejestrowanych przez urzędy pracy są mniej wiarygodne.
1.1.3. Struktura zawodowa zatrudnienia
Ważnym kryterium klasyfikacji populacji pracujących jest wykonywany zawód. Zawód oznacza zbiór zadań (czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy. Zawód związany jest z odpowiednimi kwalifikacjami
(wiedzą i umiejętnościami), które osiągane są w wyniku kształcenia lub praktyki.
W skład zawodu wchodzą różne specjalności. Realizowane specjalności wymagają pogłębionej lub dodatkowej wiedzy i umiejętności i są efektem dodatkowego szkolenia lub praktyki.
Kwalifikacje zawodowe określają układy wiedzy i umiejętności, które są niezbędne do realizacji przyjętych zadań zawodowych. W ramach kwalifikacji wyodrębnia się dwa ich aspekty: poziom i specjalizację. Poziom kwalifikacji jest rosnącą funkcją kompleksowości umiejętności i zakresu umiejętności, co wynika ze
złożoności zadań oraz zakresu zadań i obowiązków. Specjalizacja kwalifikacji oznacza rodzaj koniecznej wiedzy, jak i umiejętności korzystania z określonych urządzeń i narzędzi8.
__________
7
Kwartalna informacja o rynku pracy, GUS, Departament Pracy, Warszawa 2011, s. 1.
Definicje zawodu, specjalności, umiejętności i kwalifikacji zawodowych przedstawiono na
podstawie: Klasyfikacja zawodów i specjalności, załącznik do rozporządzenia Ministra Gospodarki
i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. (DzU nr 265, poz. 2644) zaktualizowanej o dodatkowe specjalności
z 1.06.2007 r.
8
15
W Polsce nowa klasyfikacja zawodów i specjalności obowiązuje od 1 lipca
2010 roku9.W klasyfikacji wyodrębniono cztery poziomy kwalifikacji, które połączone są z określonymi poziomami wykształcenia, przyjętymi według Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych (ISCED97).
Tabela 1.1.1
Struktura klasyfikacji zawodów i specjalności i poziomy kwalifikacji
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Nazwa
grupy wielkiej
Przedstawiciele władz
publicznych, wyżsi
urzędnicy i kierownicy
Specjaliści
Technicy i inny średni
personel
Pracownicy biurowi
Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy
Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy
Robotnicy przemysłowi
i rzemieślnicy
Operatorzy i monterzy
maszyn i urządzeń
Pracownicy przy pracach prostych
Siły zbrojne
Razem
Liczba grup w ramach grupy
wielkiej
średelemendużych
nich
tarnych
Liczba
zawodów
i specjalności
Poziom
kwalifikacji
4
6
11
30
31
98
141
663
3+4
4
5
4
20
8
87
27
471
68
3
2+3
4
12
39
132
2+3
3
9
17
54
2
5
14
69
396
2
3
14
41
334
2
6
3
43
11
3
132
32
3
444
98
3
2360
1
1+2+4
Źródło: Klasyfikacja zawodów i specjalności – klasyfikacje.gofin.pl, 2011.
Struktura klasyfikacji zawodów i specjalności została określona na podstawie
podobieństwa kwalifikacji zawodowych niezbędnych do realizacji zadań danego
zawodu/specjalności, uwzględniających poziom i specjalizację kwalifikacji. Poszczególne zawody i specjalności tworzą grupy elementarne, które dalej są grupowane w grupy średnie, a następnie w duże i wielkie. Strukturę klasyfikacji zawodów i specjalności z 2010 r. przedstawiono w tabeli 1.1.1.
Struktura klasyfikacji obejmuje 10 grup wielkich. W ramach grup wielkich są
43 grupy duże, wewnątrz grup dużych są 132 grupy średnie, zaś wewnątrz grup
średnich – 444 grupy elementarne.
__________
9
16
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy (DzU nr 82 z dnia 17 maja 2010 r., poz. 537).
Struktura klasyfikacji zawodów i specjalności ma istotne znaczenie dla oceny
sytuacji na rynku pracy. Pod kątem zawodów i specjalności analizowane są oferty
pracy napływające do urzędów pracy. Na tej podstawie można określić zawody
nadwyżkowe, deficytowe i równoważne na regionalnych i lokalnych rynkach pracy.
Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych oraz równoważnych pomaga
w określaniu kierunku szkoleń zawodowych i przekwalifikowań, umożliwiając lepsze dostosowanie struktury podaży pracy do struktury popytu na pracę.
1.1.4. Determinanty zatrudnienia w świetle teorii ekonomii
Problematyka determinant zatrudnienia zajmuje ważne miejsce w dociekaniach teorii ekonomii. Problem ten rozpatrywano przede wszystkim przez pryzmat czynników determinujących popyt na pracę. Dlatego też podejście to zostanie również przyjęte w tym rozdziale. Ponadto uwzględnione zostaną analizy
determinant struktur zatrudnienia, gdyż mają one swoje implikacje dla struktury
zawodowej zatrudnienia.
Neoklasyczne ujęcie popytu na pracę
Ujęcie neoklasyczne popytu na pracę, rozwinięte przez A. Marshalla i A.C. Pigou, było pierwszym całościowym ujęciem tego popytu w ekonomii10. W swej
analizie popytu na pracę nawiązują oni do koncepcji racjonalnego postępowania
podmiotów gospodarczych. Dostrzegając, że popyt na pracę zgłaszają przedsiębiorstwa, podjęli próbę wyjaśnienia prawidłowości kształtowania się tego popytu
na podstawie analizy zasad postępowania działającego racjonalnie indywidualnego przedsiębiorcy. Zakładając, że celem działalności gospodarczej przedsiębiorcy
jest maksymalizacja zysku, spróbowali odpowiedzieć na pytanie, co wyznacza
rozmiary zgłaszanego przez przedsiębiorcę popytu na pracę. Podstawowym narzędziem teoretycznym analizy problemu uczynili koncepcję krańcowej produkcyjności pracy.
Zgodnie z teorią neoklasyczną, decyzje przedsiębiorców dotyczące rozmiarów
popytu na pracę opierają się na porównaniu kosztów zatrudnienia dodatkowych
pracowników z przyrostem produkcji, jaki dzięki temu powstaje. Dokonują więc
porównania stawek płac z wielkością krańcowej produktywności pracy. Przyjmując działanie prawa malejących przychodów, podkreślają, że w miarę wzrostu zatrudnienia w przedsiębiorstwie (przy stałych rozmiarach zaangażowanego kapitału rzeczowego) zmniejsza się krańcowa produkcyjność pracy. Dla przedsiębiorcy
korzystne jest więc zwiększanie popytu na pracę (liczby zatrudnionych) tak długo, aż krańcowa produkcyjność pracy wyrówna się ze stawkami płac.
Z zaprezentowanej tutaj teorii wynika, że popyt na pracę wyznaczony jest przez
zrównanie krańcowego produktu pracy z realną stawką płac. W warunkach działania prawa malejących przychodów można przyjąć, iż popyt na pracę jest malejącą
__________
10
E. Kwiatkowski, Neoklasyczne teorie zatrudnienia, PWN, Warszawa 1988, s. 56–64.
17
funkcją stawki płac realnych oraz rosnącą funkcją krańcowego produktu pracy. Ze
względu na trudności metodologiczne związane z praktycznym wyznaczaniem
krańcowego produktu pracy, w literaturze często przyjmuje się, że zmienną objaśniającą popyt na pracę jest wydajność pracy. Zakłada się także, że dopóki relacja
płac realnych do wydajności pracy nie będzie ulegała zmianie, dopóty popyt na
pracę będzie stały. Jeżeli zaś płace realne będą rosły szybciej (wolniej) od wydajności pracy, to popyt na pracę będzie spadał (wzrastał)11.
Keynesowskie ujęcie popytu na pracę
Zagadnienie popytu na siłę roboczą nie zostało przedstawione w Ogólnej teorii
w sposób jednoznaczny, na czym zaważył fakt, że Keynes nie potrafi w pełni oderwać się od neoklasycznego ujęcia tej kwestii. Obok oryginalnego podejścia Keynesa, uzależniającego popyt na siłę roboczą od rozmiarów globalnego popytu na
towary (makroagregatowa funkcja popytu na siłę roboczą), w Ogólnej teorii znajdujemy również akceptację podejścia neoklasycznego traktującego popyt na siłę
roboczą jako funkcję płac realnych. Funkcja makroagregatowa popytu na siłę roboczą odgrywa jednak u Keynesa pierwszoplanową rolę. Właśnie owa niejednoznaczność oraz różne poglądy interpretatorów tego teoretyka w kwestii relacji między
wspomnianymi funkcjami popytu na siłę roboczą tłumaczą pewne rozbieżności
w interpretowaniu poglądów Keynesa w zakresie interesującego nas problemu.
Makroagregatowa funkcja popytu na pracę w ujęciu Keynesa zakłada zależność popytu na pracę od agregatowego popytu na towary.
W funkcji tej zakłada się, że gdy agregatowy popyt na towary rośnie, to popyt
na pracę również rośnie.
Keynesistowskie ujęcie determinant popytu na pracę ma swoje znaczenie dla
analiz regionalnych. Wyszczególnione determinanty popytu na pracę mają bowiem
swój wymiar regionalny i mogą podlegać wpływom specyficznych czynników
przestrzennych. Wahania popytu globalnego mogą wywoływać zróżnicowane reakcje popytu na pracę w regionach ze względu na różnorodne struktury produkcyjne
w nich istniejące. Wpływ czynników regionalnych na kształtowanie się popytu na
pracę może dokonywać się za pośrednictwem wszystkich elementów składowych
agregatowego popytu, ale szczególne znaczenie ma tutaj popyt inwestycyjny i eksport netto. W rezultacie ogólne wahania koniunktury gospodarczej mogą wywoływać zróżnicowane reakcje popytu na pracę w poszczególnych regionach.
Teorie struktur popytu na pracę
W analizach popytu na pracę ważną rolę odgrywają analizy jego struktury.
Szczególnie ważne są analizy sektorowych struktur popytu, gdyż mają one pewne
znaczenie dla struktury popytu na pracę w przekroju zawodów. Znaczący wkład
do tego rodzaju rozważań wniosły dwie teorie, mianowicie: teoria trzech sektorów gospodarki oraz teoria kapitału ludzkiego.
__________
11
18
Por. R. Backhouse, Applied UK Macroeconomics, Basil Blackwell, Oxford 1991, s. 125.
Teoretycy trzech sektorów gospodarki, A. Fisher, C. Clark i J. Fourastie12,
wyodrębnili w ramach struktury gospodarczej zbiory różnych dziedzin działalności gospodarczej grupowane w tzw. trzy sektory gospodarki: sektor pierwszy (I) –
rolniczy, sektor drugi (II) – przemysłowy i sektor trzeci (III) – usługowy.
Według teorii trzech sektorów gospodarki w procesie rozwoju gospodarczego
dokonują się zmiany struktury gospodarczej zgodnie z określonymi prawidłowościami. Allan Fisher wysunął tezę, iż w procesie postępu ekonomicznego występuje tendencja do spadku udziału sektora I – rolniczego w zasobach siły roboczej
i kapitału oraz do wzrostu udziału sektora III – usługowego w tych zasobach. Sektor II – przemysłowy wykazuje początkowo wzrost udziału w zasobach czynników
wytwórczych, lecz w późniejszych fazach rozwoju zmniejsza swoje znaczenie na
korzyść sektora III – usługowego. Według Fishera, wraz z postępem ekonomicznym dokonuje się przesuwanie „centrum” działalności gospodarczej z sektora I do
sektora II, a następnie do sektora III13.
Do podobnych wniosków dotyczących prawidłowości przekształceń strukturalnych doszedł Jean Fourastie14.
Fisher i Clark uważali, iż głównym czynnikiem zmian struktury gospodarczej,
a tym samym struktury zatrudnienia są zmiany w strukturze popytu konsumpcyjnego dokonujące się wraz z rozwojem gospodarczym.
Fourastie sądził, że kierunki przekształceń struktury zatrudnienia zależą nie tylko od prawidłowości rozwoju popytu, ale także od stopnia absorpcji postępu technicznego w poszczególnych sektorach15.
Należy stwierdzić, iż oparcie analiz zmian strukturalnych jedynie na klasyfikacji trójsektorowej stanowi pewne ograniczenie możliwości interpretacyjnych faktycznie dokonujących się zmian. Do uchwycenia zmian dokonujących się w strukturze gospodarki (i zatrudnienia) we współczesnych procesach rozwoju niezbędne
są badania bardziej zdezagregowane, dotyczące zmian strukturalnych zachodzących wewnątrz sektorów.
Szczególne znaczenie dla przekształceń strukturalnych wewnątrz poszczególnych sektorów ma postęp naukowo-techniczny i postęp nowości, oznaczający pojawienie się produktów nowych, bardziej nowoczesnych i doskonalenie istniejących.
Oba rodzaje postępu przyczyniają się do rozwoju nowych dziedzin wytwórczości,
ekspansji tzw. przemysłów wysokiej techniki i rozwoju usług, kreowania nowej
struktury popytu produkcyjnego i konsumpcyjnego, a także modernizacji dziedzin
tradycyjnych w gospodarce.
Znaczący wpływ na wielkość i strukturę zatrudnienia ma rozwój technologii
informacyjno-komunikacyjnych, który według teorii ekonomicznych początkowo
może mieć wpływ na ograniczenie popytu na pracę wskutek wypierania pracy
__________
12
E. Kwiatkowski, Teoria trzech sektorów gospodarki, PWN, Warszawa 1980, s. 59 i nast.
A.G.B. Fisher, Economic Progress and Social Security, Macmillan, London 1945, s. 56.
14
J. Fourastie, Die Grosse Hoffnung des Zwanzigsten Jahrhunderts, Bund-Verlang, Koln-Deutz
1954, s. 126–137; E. Kwiatkowski, Teoria trzech..., op. cit., s. 61–72.
15
J. Fourastie, Myśli przewodnie, PiW, Warszawa 1972, s. 185.
13
19
ludzkiej poprzez automatyzację wielu działań (np. przetwarzanie informacji).
W długim okresie wykorzystanie technologii informatycznych powoduje jednak
ogólny wzrost efektywności gospodarowania (np. obniżenie kosztów pracy), co
powinno pozytywnie wpływać na popyt na pracę.
Rozwój nowoczesnych przemysłów i usług, a także niezbędna modernizacja
sektora rolniczego stwarzają zapotrzebowanie na pracowników o wysokim poziomie wiedzy i kwalifikacji. Znaczenie tych cech pracobiorców dla ich sytuacji na
rynku pracy podkreśla teoria kapitału ludzkiego, która powstała na początku lat 60.
w USA. Narodziny tej teorii zostały ogłoszone w 1960 r. przez T.W. Schultza16.
Szczególna rola w jej rozwoju przypisana jest G.S. Beckerowi17.
Według teorii kapitału ludzkiego wzrost jakości zasobu tego kapitału jest ważnym czynnikiem wzrostu i rozwoju gospodarczego, a także wyższej efektywności
procesu produkcyjnego w przedsiębiorstwach. Jednostki bardziej wykształcone są
bardziej produktywne, mniej narażone na utratę pracy, a także łatwiej im znaleźć
pracę, zwłaszcza jeżeli dysponują odpowiednimi z punktu widzenia pracodawców
kwalifikacjami18.
Teoria kapitału ludzkiego dowodzi także, iż osoby dysponujące zbyt niskim,
z punktu widzenia pracodawców, zasobem kapitału ludzkiego mają mniejsze szanse
na znalezienie pracy, są bardziej zagrożone bezrobociem, czyli zajmują niską pozycję konkurencyjną na rynku pracy.
1.1.5. Uwarunkowania i znaczenie horyzontu czasowego prognoz
Prognozy zatrudnienia, dotyczące zwłaszcza stosunkowo krótkich okresów,
powinny brać pod uwagę procesy przystosowawcze występujące na rynku pracy
w sytuacji zaistnienia szoków zewnętrznych związanych z koniunkturą gospodarczą. Negatywne szoki popytowe bądź podażowe prowadzące do spadku bądź spowolnienia produkcji nie muszą od razu prowadzić do spadku liczby zatrudnionych,
a szoki pozytywne – do natychmiastowych przyrostów liczby zatrudnionych.
W przypadku wahań koniunkturalnych występować mogą innego rodzaju przystosowania na rynku pracy, które nie implikują zmian zatrudnienia. Zjawisko to
należy wziąć pod uwagę przy krótkookresowych prognozach zatrudnienia.
W literaturze zwraca się uwagę na kilka rodzajów dostosowań występujących
na rynku pracy w okresie kryzysu, mianowicie19:
__________
16
M. Blaug, Metodologia ekonomii, PWN, Warszawa 1995, s. 303.
G.S. Becker, Human Capital. A Theoretical and Empirical Analysis with Special Reference to
Education, Columbia University Press, New York and London 1975.
18
E. Kryńska, Wybrane teorie rynku pracy o prognozowaniu, w: E. Kryńska, J. Suchecka, B. Suchecki, Prognoza podaży i popytu na rynku pracy w Polsce do roku 2010, IPiSS, Warszawa 1998,
s. 40–41; L. Kucharski, Przepływy siły roboczej w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Katedra
Ekonomii UŁ, Łódź 2002, s. 42–43.
19
Por. S. Smith, Labour Economics, Routledge, London–New York, 2003, s. 47–73; P. Cahuc,
A. Zylberberg, Labour Economics, The MIT Press, Cambridge–London 2004, s. 193–214; D. Bosworth, P. Dawkins, T. Stromback, The Economics of the Labour Market, Longman, Essex, s. 124–
127 i 194–196.
17
20
– spadek płac realnych,
– zmniejszenie czasu pracy,
– obniżenie intensywności i wydajności pracy,
– zmniejszenie rozmiarów zatrudnienia.
Spadek płac realnych w sytuacji redukcji agregatowego popytu i produkcji
jest procesem eksponowanym w neoklasycznej teorii rynku pracy, w której zakłada
się wysoką elastyczność płac. Trzeba jednak stwierdzić, że we współczesnym świecie, w którym istnieją związki zawodowe, układy zbiorowe i ustawy o płacach minimalnych, płace nie są na tyle elastyczne, aby mogły zaabsorbować główną część
dostosowań rynku pracy w okresie kryzysu.
Dostosowania zatrudnienia należą do głównych dostosowań pozapłacowych
występujących w sytuacji szoków zewnętrznych. Trzeba jednak podkreślić, że
w rzeczywistości dostosowania zatrudnienia do rozmiarów produkcji nie są natychmiastowe. Istnieją bowiem koszty przystosowań zatrudnienia, z którymi muszą liczyć się pracodawcy. Właśnie koszty przystosowawcze zatrudnienia opóźniają szybkie dostosowania liczby pracujących do rozmiarów produkcji.
Korzystniejsze od redukcji zatrudnienia może być zredukowanie czasu pracy,
które również wiąże się zazwyczaj ze zmniejszeniem łącznych kosztów pracy. Sytuacja taka oznacza spadek wydajności pracy na 1 zatrudnionego. Może również
oznaczać spadek wydajności pracy na 1 roboczogodzinę, jeśli redukcja czasu pracy
będzie niewystarczająca w porównaniu ze spadkiem produkcji. Występujące wówczas zjawisko chomikowania siły roboczej20 nie musi spotykać się z negacją pracodawców, jeśli koszty przystosowawcze zatrudnienia są stosunkowo wysokie.
W świetle rozważań dotyczących krótkookresowego i długookresowego wpływu zmian koniunktury gospodarczej na zmiany zatrudnienia (liczby pracujących)
szczególnego znaczenia nabiera problem wyznaczenia optymalnego horyzontu
prognozy (będącego kompromisem pomiędzy żądanym a maksymalnym horyzontem prognozy).
Proces prognostyczny wymaga ustalenia horyzontu prognozy rozumianego
jako moment lub okres w przyszłości, dla którego generowane są przyszłe wartości analizowanych zmiennych. W literaturze21 rozpatrywany jest maksymalny
oraz żądany horyzont prognozy. Pojęcia te są powiązane z dopuszczalnością prognozy definiowaną jako wystarczający stopień zaufania odbiorcy od wykorzystania prognozy zgodnie z celem, dla którego została wygenerowana. „Maksymalny
horyzont prognozy jest to należący do przyszłości najdalszy moment lub okres,
w którym prognoza jest dopuszczalna.”22 Często zdarza się, że odbiorca prognozy
wskazuje żądany horyzont prognozy, który nie powinien być dłuższy od maksy__________
20
W literaturze polskiej zjawisko chomikowania siły roboczej opisują szeroko P. Strzelecki,
R. Wyszyński, K. Saczuk, Zjawisko chomikowania pracy w polskich przedsiębiorstwach po okresie
transformacji, „Bank i Kredyt”, 40(6), 2009, s. 77–104.
21
Por. M. Cieślak, red., Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania, PWN, Warszawa 2004.
22
Ibidem, s. 52.
21
malnego. Wydłużanie horyzontu prognozy wiąże się z koniecznością obniżenia
wymagań dotyczących jej dopuszczalności.
Należy wskazać, że długi horyzont prognozy będzie skutkował generowaniem
prognoz o znaczących błędach prognozowania. Wraz ze skracaniem horyzontu
(prognozy krótkookresowe) należy się spodziewać mniejszych błędów prognozowania.
Żądany horyzont prognozy powinien być zatem skorelowany z określeniem
dopuszczalności prognoz (wraz z wydłużaniem horyzontu prognozowania należy
obniżyć wymagany poziom zaufania do prognozy)23.
1.1.6. Modele prognoz zatrudnienia24
Analiza zagadnień teoretycznych dotyczących rynku pracy wskazuje na dużą
różnorodność ujęć kształtowania się popytu na pracę i podaży pracy oraz równowagi. Z punktu widzenia przydatności rozważań teoretycznych do procesu prognozowania należy stwierdzić, że trudne jest wybranie konkretnej teorii i na jej
podstawie budowanie modeli prognostycznych. Praktyka ekonometryczna wskazuje na próby objaśniania procesów zachodzących na rynku pracy za pomocą
pewnych założeń teoretycznych pochodzących z różnych teorii. Modelowanie zatrudnienia oparte jest najczęściej na zmodyfikowanej funkcji produkcji Cobba-Douglasa25, w której zatrudnienie opisane jest przez poziom płac realnych i wielkość produkcji. Widoczne jest tu zarówno odwołanie do teorii neoklasycznej (mechanizm płacowy), jak i keynesowskiej (zatrudnienie zależy od popytu na dobra).
Modele wynikające z syntezy tych dwóch podstawowych teorii często modyfikowane są wpływem innych czynników powodujących zaburzenie stanu równowagi.
Na podstawie teorii instytucjonalizmu, segmentacji, NAIRU, human capital wprowadzane są zmienne określające otoczenie rynku pracy i wpływające na jego
charakterystykę, np. siła związków zawodowych, ochrona bezrobocia, struktura zatrudnienia itp. Odwołanie się do założeń teoretycznych i ich weryfikacja empiryczna powinna być głównym celem ekonometrycznego modelowania rynku pracy oraz
podstawowym założeniem proponowanej koncepcji systemu prognoz zatrudnienia.
Przegląd modeli teoretycznych
Teoretyczne założenia objaśniające przemiany zachodzące na rynku pracy pozwalają na budowę modeli ekonometrycznych opisujących badane zjawiska.
Wyróżnić można dwie podstawowe metody konstrukcji empirycznych modeli
zatrudnienia i popytu na pracę. Metoda pierwsza zakłada wybór szczególnej funkcji
__________
23
Por. A. Zeliaś, Teoria prognozy, PWE, Warszawa 1997, s. 344 i nast.
Opracowano na podstawie: A. Gajdos, Systemy informacji i prognozowania rynku pracy, praca
doktorska, maszynopis.
25
Por. W. Welfe, red., Ekonometryczny model wzrostu gospodarczego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2001, s. 30; W. Milo, Z. Wesoły, U. Cieśluk 1999; R.C. Fair, Fairmodel Site,
Macroeconomic Dynamics 2 1998; O. Basdevant 2000; itp.
24
22
produkcji, za pomocą której można wyznaczyć związane z nią funkcje kosztów lub
zysków pozwalające na określenie odpowiednich równań popytu na czynniki produkcji. Metoda druga natomiast zakłada wybranie a priori odpowiedniej postaci
funkcji kosztów (bez określenia konkretnej funkcji produkcji) i z warunków koniecznych istnienia ekstremum wyprowadzenie odpowiednich równań popytu na
czynniki produkcji.
W przypadku metody pierwszej punktem wyjścia najczęściej jest funkcja
produkcji Cobba-Douglasa (CD) lub funkcja CES (Constant Elasticity of Substitution)26.
Wybierając funkcję CD z dwoma czynnikami produkcji K – kapitałem i L – pracą, można analizować następującą zależność dla produkcji – X27:
X = A K(1-)L, 0 <<1,
A> 0
(1.1.1)
W tym przypadku krańcowa stopa substytucji wynosi FL/FK=K/(1–)L.
Oznacza to, że minimalizacja całkowitych kosztów produkcji wymaga, aby iloraz ten związany był z odpowiednią relacją kosztów poszczególnych czynników.
W niektórych badaniach zakłada się ponadto, że relacja produktywności pracy
jest dodatnio skorelowana z poziomem bezrobocia. Po odpowiednich podstawieniach i zlogarytmowaniu stronami uzyskujemy następującą ogólną postać funkcji
popytu na pracę:
lnLPt* = a0 + a1ln[Wt/Rt] + a2lnXt + a3lnUt + a4t + t
(1.1.2)
gdzie:
LP* – pożądana liczba zatrudnionych (pracujących),
W – jednostkowy koszt pracy,
R – jednostkowy koszt kapitału,
X – poziom produkcji,
U – stopa bezrobocia,
t – zmienna czasowa, której uwzględnienie wynika z możliwości zastosowania funkcji produkcji CD w warunkach efektu wynikającego z niezależnego postępu techniczno-organizacyjnego [exp(a4t)].
Przejście od nieobserwowanego popytu do obserwowanego zatrudnienia dokonuje się poprzez zastosowanie schematu częściowego dostosowania (formuła
Brechlinga):
[LPt/LPt-1] = [LP*t/LPt-1]
(1.1.3)
__________
26
Dalsze wyprowadzenia są prezentowane na podstawie: B. Suchecki 2002 oraz. P. Cahuc,
A. Zylberberg 1996.
27
Por. P. Cahuc, A. Zylberberg 1996, s. 122.
23
Oznacza to, że obserwowana dynamika zmian zatrudnienia jest proporcjonalna do dynamiki pożądanej. Innymi słowy, w przypadku modelowania zatrudnienia zakładać można, że nakłady pracy nie zmieniają się natychmiast – w tej samej
jednostce czasu – wraz ze zmianą zapotrzebowania na produkcję. Wynika to
z ostrożności w dokonywaniu przez producentów oceny zmian zapotrzebowania
na produkcję. Zmiana może mieć charakter chwilowy, więc dopiero po pewnym
czasie można uznać wzrost lub spadek za trwały i odpowiednio do tego dostosować zmiany w nakładach pracy. Dla uwzględnienia tego mechanizmu można zastosować model Koycka częściowej adaptacji (partial adjustment). Przyjmuje się
tutaj, iż obserwowane przyrosty logarytmów nakładów pracy są proporcjonalne
do przyrostów „pożądanych”:
lnLPt –lnLPt-1 = (lnLPt* –lnLPt-1), czyli lnLPt =  lnLPt* + (1–) lnLPt-1 (1.1.4)
Stąd, uwzględniając wszystkie wymienione propozycje, do badań empirycznych można przyjąć następującą postać równania zatrudnienia wyprowadzonego
z funkcji produkcji CD:
lnLPt = a0 + a1ln[Wt/Rt] + a2lnXt + a3lnUt + a4 t +(1–)lnLPt-1 + t
(1.1.5)
Wiadomo jednak, że zastosowanie funkcji CD związane jest z ostrym warunkiem, iż elastyczność substytucji jest równa 1. Ogranicza to znacznie możliwość
substytucji kapitału i pracy. Niedogodność tę można usunąć, stosując funkcję CES.
Biorąc pod uwagę postać funkcyjną równania produkcji CES, można zapisać:
X = Aemt [ L- + (1–)K-]-1/
(1.1.6)
gdzie:
A – parametr skali, A> 0,
 – parametr podziału, 0 <<1,
 – współczynnik substytucji: -1,
X – poziom produkcji,
L – nakład pracy (w roboczogodzinach),
K – zainwestowany kapitał,
m – stopa wzrostu autonomicznego postępu technicznego,
t – zmienna czasowa (lata lub kwartały).
Estymacyjną postać funkcji popytu na pracę jako liczby roboczogodzin można zapisać następująco (por. równanie 1.1.2):
ln Lt* = a0 + a1lnXt + a2ln[Wt/Rt] + a3t + 
(1.1.7)
Przyjmuje się, jak już wcześniej pokazano, że obserwowane przyrosty logarytmów nakładów pracy są proporcjonalne do przyrostów „pożądanych”.
24
Uwzględnienie tego mechanizmu prowadzi do modelu autoregresyjnego
ADL(1,0) oraz przy zastosowaniu odpowiedniego przekształcenia daje następującą postać funkcji zatrudnienia:
lnLPt = a0 + a1lnXt + a2ln[Wt/Rt] + a3 t + b1lnLPt-1 + 
(1.1.8)
Końcowe rezultaty przekształceń biorących jako punkt wyjścia funkcje CD
i CES są więc formalnie identyczne, ponieważ postać estymacyjna równań zatrudnienia jest w obu przypadkach podwójnie logarytmiczna.
Druga metoda specyfikacji zmiennych i konstrukcji modeli popytu na pracę
i zatrudnienie przyjmuje jako punkt wyjścia określoną postać analityczną funkcji
kosztów produkcji. Rozważa się tutaj postacie analityczne mające odpowiednie
właściwości teoretyczne: wzrost, wypukłość, jednorodność odpowiedniego stopnia względem czynników kosztów itd. Pochodne cząstkowe funkcji kosztów
zgodnie z lematem Shepharda dają formy analityczne układów równań popytu na
czynniki produkcji nadające się do empirycznej weryfikacji28.
Prezentowane przykłady konstrukcji teoretycznych znajdują odzwierciedlenie
w przedstawionych dalej empirycznych modelach rynku pracy (w tym liczby pracujących).
Modele prognostyczne
Przedstawione założenia budowy modeli opisujących popyt na pracę (liczbę
pracujących, podaż pracy) są powszechnie wykorzystywane w badaniach rynku
pracy. Często modele te zawierają elementy dynamicznych dostosowań, a także
korekty błędem. Dalej przedstawiono opisy konstrukcji funkcji popytu na pracę
i podaży pracy wykorzystywane w modelach wybranych gospodarek światowych.
W modelu FAIR równania dotyczące rynku pracy występują w postaci dynamicznych funkcji dla logarytmów lub przyrostów logarytmów poszczególnych
zmiennych29.
Holenderski model rynku pracy AMO-K30 zawiera równania opisujące dwa
segmenty: rynek pracowników fizycznych oraz rynek pracowników umysłowych.
Równania modelu prezentują stronę podażową i popytową analizowanych segmentów rynku pracy31.
Model gospodarki brytyjskiej32 opisuje strukturę produkcji za pomocą funkcji
dynamicznej. Analizując równania określające popyt, czyli ceny produkcji i wynagrodzenia, estymując i testując model przy zachowaniu założeń teoretycznych, uzyskano wyniki pozwalające założyć, że bezrobocie równowagi jest niezależne od nakładów kapitałowych i zmian technologicznych w długim okresie. Pozwala to
__________
28
29
30
31
32
Wyprowadzenia w: B. Suchecki 2002 oraz P. Cahuc, A. Zylberberg 1996.
R.C. Fair, Fairmodel Site, op. cit.
J.A.M. Heijke i in. 1985.
E. Kryńska, J. Suchecka, B. Suchecki, Prognoza podaży i popytu…, op. cit., s. 69–76.
S.G. Hall, J. Nixon 2000.
25
stwierdzić, że naturalna stopa bezrobocia jest funkcją innych czynników. Wzrost
kosztu nakładów kapitałowych powoduje wzrost bezrobocia, lecz jeżeli nie jest
trwały, to nie pozostawia długofalowych skutków w bezrobociu. Wnioski te oparto
na modelowaniu powiązań między wynagrodzeniami, cenami i zatrudnieniem.
Kolejny przykład dotyczy modelu Federacji Rosyjskiej opracowanego przez
Grupę Ekspertów Ekonomicznych przy Rosyjskim Ministerstwie Finansów. Główny problem modelowania gospodarki rosyjskiej polega na adaptacji odpowiedniej
metodologii w celu opisania zmian ustrojowych w Rosji. S.G. Hall (1993) uznaje,
że mimo zmian ustrojowych makroekonomiczny model sprzed transformacji nadal może być używany, jeśli tylko uwzględnione są w nim mechanizmy zmian33.
Przegląd doświadczeń krajowych (niżej) wskazuje na znaczne możliwości wykorzystania dorobku aplikacyjnego w obszarze modelowania makroekonomicznego.
Przykładem jest seria kwartalnych modeli gospodarki narodowej Polski powstałych w rezultacie prac zespołu Katedry Modeli i Prognoz Ekonometrycznych,
którym kierował prof. A. Welfe34.
Model kwartalny znajduje zastosowanie w prognozowaniu krótkookresowym
oraz przeprowadzaniu kontrfaktycznych analiz symulacyjnych. Dla prognozowania średnio- i długookresowego ma znaczenie wspomagające, umożliwiając aktualizację makroanaliz poprzez wykorzystanie nowych danych, generowanych przez
model kwartalny na podstawie zaszłości zaobserwowanych w minionych kwartałach roku. Makromodel WK98 zaliczyć można do modeli średniej wielkości.
Składa się z 204 równań, w tym 108 jest łącznie współzależnych.
Konstrukcja modelu opiera się na założeniu, iż realizuje się popyt. Dostosowania mogą mieć formę ilościową, cenową lub mieszaną w zależności od rozważanego rynku. Popyt całkowity na produkcję krajową jest sumą zapotrzebowań na
wyroby poszczególnych sekcji: przemysłu, budownictwa, rolnictwa, transportu
i łączności oraz handlu z uwzględnieniem korekty salda obrotów z zagranicą. Popyt
na produkty przemysłowe jest sumą zapotrzebowania zgłaszanego przez gospodarstwa domowe (spożycie indywidualne), instytucji publicznych (spożycie zbiorowe),
popytu inwestycyjnego oraz popytu zagranicy. Zakłada się dalej, iż popyt na produkcję zostaje zaspokojony i wyznacza popyt na zatrudnionych.
W modelu występują 224 zmienne, w tym 20 egzogenicznych. Spośród 204 równań 96 to tożsamości, 29 przejścia, 9 równań behawioralnych oraz 108 stochastycznych.
Blok ZATRUDNIENIE składa się z 12 równań (7 równań zatrudnienia, 2 równań pracujących, 3 równań tożsamościowych – stopy bezrobocia, wydajności pracy w sektorach i ogółem)35:
__________
33
O. Basdevant 2000.
Por. A. Welfe, red., Gospodarka Polski w okresie transformacji. Zasady modelowania ekonometrycznego, PWE, Warszawa 2000.
35
Ibidem, s. 219–220.
34
26
1) zatrudnienie w przemyśle, przeciętne w kwartale;
2) zatrudnienie w budownictwie, przeciętne w kwartale;
3) zatrudnienie w transporcie i łączności, przeciętne w kwartale;
4) zatrudnienie w handlu, przeciętne w kwartale;
5) zatrudnienie w pięciu sekcjach, przeciętne w kwartale;
6) zatrudnienie w usługach, przeciętne w kwartale;
7) zatrudnienie w pięciu sekcjach i usługach, przeciętne w kwartale;
8) pracujący w sektorze przedsiębiorstw ogółem;
9) pracujący w sektorze przedsiębiorstw i rolnictwie ogółem;
10) stopa bezrobocia;
11) wydajność pracy w sekcjach;
12) wydajność pracy w gospodarce narodowej.
W równaniach zatrudnienia w sekcjach gospodarki głównymi zmiennymi objaśniającymi są: opóźnione PKB w sekcji oraz realne przeciętne wynagrodzenie
w sekcji.
Liczba zatrudnionych określa fundusz nabywczy ludności i popyt gospodarstw
domowych oraz wpływa poprzez wydajność pracy na płace przeciętne, które są
składnikiem dochodów. Oznacza to zamknięcie sprzężenia nazwanego mnożnikiem konsumpcji.
Innym przykładem jest model W8-D, który stanowi rozszerzoną wersję modelu W8 zbudowanego w latach 1995–199636 i był używany do formułowania prognoz średniookresowych do 2010 r. Wersja rozbudowana była przeznaczona do
analiz długookresowych o horyzoncie czasowym 20–25 lat37. Jest to model średnich rozmiarów. Składa się z 211 równań, w tym 79 równań stochastycznych
i 132 tożsamościowych. W modelu występuje 311 zmiennych: 211 endogenicznych
i 98 egzogenicznych. Model składa się z sześciu bloków: popyt finalny ogółem
(56 równań), czynniki produkcji (22 równania), postęp techniczny (37 równań),
produkcja i efektywność czynników produkcji (25 równań), ceny i wynagrodzenia przeciętne (31 równań), przepływy finansowe (40 równań)38.
Równanie efektywnego popytu na pracujących w postaci ECM39:
lnLPDt =0–1[lnLPt-1–lnLPDTt-1–ln(LOt-1/LBt-1)]+
+2lnLPDTt+3ln(LOt /LBt)U6089t+t
(1.1.9)
__________
36
Por. W. Welfe, A. Welfe 1996.
W. Welfe, red., Ekonometryczny model …, op.cit., s. 46–47.
38
Ibidem, s. 192–195.
39
Por. ibidem, s. 88. W prezentowanych równaniach symbole literowe zmiennych zostały zmienione w celu ujednolicenia zapisu w całym opracowaniu.
37
27
gdzie:
LPDt – efektywny popyt na pracujących,
LPt – liczba pracujących ogółem,
LPDTt – potencjalny popyt na pracujących,
LOt – liczba rejestrowanych wolnych miejsc pracy,
LBt – liczba osób poszukujących pracy.
Równanie popytu na zatrudnionych (pracowników najemnych) w gospodarce, LZt:
lnLZt = 0 +1 lnLPt –2 U96t +t
(1.1.10)
Równanie nominalnej płacy przeciętnej brutto:
lnWBPt = 1lnPCt +2ln(PKBt / Lpt)U1t +3(LOt –LBt)/LPt
+4.[1/SBt.](1–U6089t) + +5 U75t +6U82t+7U89t +8U90t +t,
(1.1.11)
gdzie:
WBPt – przeciętne nominalne roczne płace brutto,
PCt – ogólny indeks cen (deflator konsumpcji prywatnej),
SBt – stopa bezrobocia,
U1t =1 dla lat, w których (PKBt/LPt)/(PKBt-1/LPt-1) > 1.
Wiele innych modeli odnosi się również do obszaru modelowania i prognozowania popytu na pracę. Poniżej zaprezentowano ich przegląd.
Polski model typu INFORUM powstał w połowie lat osiemdziesiątych w Instytucie Ekonometrii i Statystyki Uniwersytetu Łódzkiego we współpracy z Międzynarodowym Instytutem Stosowanych Badań Systemowych40. Celem budowy
modelu było oszacowanie nieobserwowalnego w gospodarce niedoborów popytu,
który porównany z otrzymaną z innych źródeł (w szczególności z modeli gospodarki narodowej serii W) prognozą podaży służył przewidywaniu niezbilansowania występującego w różnych sferach gospodarki w przypadku realizacji różnych
wariantów polityki gospodarczej.
Podstawową zasadą działania modelu było oparcie go na relacjach input-output,
opisujących poziom i strukturę wytwarzania w poszczególnych gałęziach i działach gospodarki narodowej. Mechanizmy wolnorynkowe pojawiły się w wersji modelu, która powstała wiosną 1991 r. Model ten przyjął nazwę IMPEC (Integrated
Model of the Polish Economy – Zintegrowany Model Gospodarki Polski).
Innym przykładem są modele typu CGE (Computable General Equilibrium)
używane powszechnie do analiz długookresowego rozwoju gospodarczego gospo__________
40
W zespole kierowanym przez prof. Ł. Tomaszewicz; International Institute for Applied Systems Analysis, IIASA, Luxembourg, Austria; por. Ł. Tomaszewicz 1994.
28
darek rynkowych. Istotą modelu jest założenie, że w długim okresie gospodarka
rozwija się w efekcie stałych dopasowań popytu i podaży. Dostosowania te odbywają się w wyniku zmian struktury cen, informacji konsumentów o kosztach
produkcji poszczególnych dóbr i usług oraz zmuszającej producentów do zgodnej
z decyzjami konsumentów alokacji czynników produkcji41.
Kolejny model, KEMPO, zbudowany został w celu zbadania prawdopodobnych scenariuszy rozwoju w średnim okresie. Jest to model sektorowy, w którym
dokonano podziału gospodarki zgodnie ze stosowanym w rachunkach narodowych prowadzonych przez GUS wyróżnieniem sektorów instytucjonalnych. Model
opiera się na powiązaniach procesów realnych (produkcja, spożycie, inwestycje,
eksport, import) dających się opisać jako przepływy rzeczowe między wyodrębnionymi sektorami gospodarki i zagranicą z procesami pieniężnymi. Celem praktycznym budowy modelu i opartych na nim scenariuszy było zbadanie prawdopodobnych skutków w sferze polityki gospodarczej, przy odpowiednich założeniach42.
W modelach opracowywanych przez IRiSS popyt na pracę był zawsze wielkością wynikową, której kształtowanie się zależało od generowanych przez modele
trajektorii rozwojowych, na które miały wpływ m.in. takie czynniki, jak średniookresowa polityka makroekonomiczna czy zmiany w strukturach wytwarzania i strukturach technologicznych43.
Modele klasy MAKROPOL powstały w IRiSS w latach 1994–1995 i były
wykorzystywane w licznych analizach średnio- i długookresowych. MAKROPOL
jest modelem zagregowanym i dynamicznym w tym sensie, że może generować
sekwencje statycznych stanów równowagi, zależnych od parametrów określonych
dla każdego z okresów w horyzoncie analizy, a także powiązanych międzyokresowymi sprzężeniami inwestycyjnymi.
Modele rodziny MORS są zestawem elastycznych, współgrających ze sobą
modeli w różny sposób opisujących sekwencję rozwojową. Są to modele makroekonomiczne, uwzględniające niektóre ogólne parametry polityki makroekonomicznej oraz proste relacje behawioralne. Uproszczenia są tu kluczem operacyjności
modeli, ponieważ pozwalają opierać się na wielkościach możliwych do uzyskania
ze statystyki.
Model magistralny przeznaczony był do weryfikacji makrostrukturalnego obrazu przyszłości i stosowany do określenia docelowej struktury gospodarki w badaniach strategicznych. W jego konstrukcji uwzględniono dwa kryteria: równowagę
stanu docelowego i stabilność ścieżki wzrostu, na której ma znaleźć się gospodarka. Z punktu widzenia tego drugiego kryterium konieczne było posłużenie się
koncepcją magistrali.
__________
41
W.M. Orłowski i in. 2000, s. 15.
Por. Z. Czerwiński, W. Gedymin, R. Kiedrowski, E. Panek, Makroekonomiczny średniookresowy model gospodarki Polski KEMPO 94, IRiSS, Z prac Instytutu, z. 30, Warszawa 1996.
43
Patrz: K. Barteczko, Ujęcie rynku pracy w modelach makroekonomicznych Instytutu Rozwoju
i Studiów Strategicznych, w: Studia i Materiały, t. I, RCSS, Warszawa 1999, s. 116.
42
29
Model dwusektorowy opiera się na koncepcji wyróżnienia sektora krajowego
i zagranicznego oraz istotnej roli, jaką nadaje się przepływom siły roboczej między tymi sektorami. Model był przeznaczony do symulacji ogólnych założeń polityki otwierania gospodarki.
Model WIR powstał jako proste narzędzie na potrzeby długookresowych symulacji rozwoju gospodarki. Prostota modelu służy szybkim, elastycznym i poddającym się analizie przyczynowo-skutkowej metodom otrzymywania wariantowych scenariuszy rozwoju.
Model ROSA w ujęciu sektorowym wyznacza inwestycje niezbędne do osiągnięcia zadanych temp wzrostu PKB przy zadanym wzorcu zmian strukturalnych.
Dodatkowo wyznacza sektorową alokację zatrudnienia oraz globalne zasoby siły
roboczej, niezbędne do realizacji „programu wzrostu”44.
Koncepcja modelowania krajowego rynku pracy na podstawie danych rocznych i kwartalnych rozwijana jest od kilkunastu lat w Katedrze Ekonometrii Przestrzennej UŁ. Wykorzystanie danych kwartalnych umożliwia podejmowanie prób
udoskonalania specyfikacji modeli. Ogólny schemat modelu kwartalnego rynku
pracy jest podobny do modelu rocznego45. W modelu kwartalnym estymowane
były cztery równania stochastyczne opisujące:
– współczynnik aktywności zawodowej w zależności od płacy realnej, udziału
świadczeń socjalnych w dochodach z pracy, stopy bezrobocia lub od liczby bezrobotnych przypadających na 1 wolne miejsce pracy i innych zmiennych,
AKTt = 0 +1AKTt-1 +2(LPt –LPt-1) +3SBt-1 +t
(1.1.12)
gdzie:
AKT – współczynnik aktywności zawodowej,
LP – liczba pracujących,
SB – stopa bezrobocia;
– stopę bezrobocia w zależności od wzrostu PKB, płacy realnej, udziału
świadczeń socjalnych w dochodach z pracy, tempa wzrostu płacy realnej, indeksu
cen dóbr inwestycyjnych i innych zmiennych,
SBt = 0 + 1SBt-1 + 2TPKB + 3[1/TPC] + t
gdzie:
SB – stopa bezrobocia,
TPKB – tempo wzrostu PKB,
TPC – tempo wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych;
__________
44
45
30
K. Barteczko, Ujęcie rynku …, op. cit., s. 137–178.
Por. B. Suchecki 1998, s. 132–140.
(1.1.13)
– stopę wolnych miejsc pracy w zależności od stopy bezrobocia, tempa wzrostu PKB lub wydajności pracy, tempa wzrostu płacy realnej, indeksu cen dóbr
inwestycyjnych i innych zmiennych,
lnSOt = 0 + 1TPKB + 2TPXt-1 + 3SBt + 4U3 + 5U9512 + t
(1.1.14)
gdzie:
SO – stopa wolnych miejsc pracy,
TPX – tempo wzrostu wskaźnika cen produkcji,
U3 – zmienna sezonowa (III kwartał),
U9512 – zmienna zero-jedynkowa eliminująca nietypowe obserwacje w I i II
kwartale 1995 r.;
– przeciętną płacę realną w zależności od stopy bezrobocia, tempa wzrostu
PKB, przyrostu liczby zatrudnionych, wskaźnika kosztów utrzymania i innych
zmiennych,
TWt = 0 +1(TPKBt–TLZt) + 2(TPKBt-1–TLZt-1) +3(SB/SO) +
+4U923 –5U92+6U954+7U942 +t
(1.1.15)
gdzie:
TW – tempo wzrostu realnej płacy przeciętnej,
TLZ– tempo wzrostu zatrudnienia,
SO – stopa wolnych miejsc pracy,
Uxxx – zmienne zero-jedynkowe dla kontroli obserwacji nietypowych.
W modelu występują równania tożsamościowe (podaż pracy, popyt na pracę,
zatrudnienie). Zmiennymi endogenicznymi są: tempo wzrostu PKB w cenach stałych, deflator cenowy PKB, wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych, liczba ludności
w wieku produkcyjnym, relacja świadczeń socjalnych do dochodów z pracy ludności.
Model służył do wykonania krótkookresowych (12 kwartałów) prognoz współczynnika aktywności zawodowej, stopy bezrobocia i stopy wolnych miejsc pracy
oraz tempa wzrostu płacy przeciętnej46.
__________
46
B. Suchecki, Konstrukcja prognostycznych modeli rynku pracy dla Polski, w: E. Kryńska, J. Suchecka, B. Suchecki, Prognoza podaży i popytu na pracę w Polsce do roku 2010, IPiSS, Warszawa
1998, s. 219–224.
31
Model o zbliżonej strukturze (w postaci ECM) wykorzystano do symulacji
struktury sektorowej rynku pracy w Polsce47.
Do celów analizy dynamiki oraz średniookresowego prognozowania popytu
na pracę w Polsce skonstruowano i poddano weryfikacji układy równań płac
przeciętnych i zatrudnienia w postaci modeli korekty błędem o następującej ogólnej postaci48:
ΔlnYt=a0+(a1–1)(lnYt-1–b1lnX1t-1–b2lnX2t-1–...)
+g1ΔlnX1t+g2ΔlnX2t+…+ellnZ1t+…+t
(1.1.16)
W równaniach tych zakłada się szczególne powiązania dynamiczne pomiędzy
płacą, cenami, wydajnością pracy i zatrudnieniem.
Stosując ponadto logarytmy zmiennych, które często lepiej opisują badane
zjawiska, mamy możliwość bezpośredniej interpretacji parametrów jako elastyczności zmiennej objaśnianej względem poszczególnych zmiennych objaśniających.
W proponowanych równaniach stochastycznych szacowane są odpowiednie parametry strukturalne przy zastosowaniu nieliniowej metody najmniejszych kwadratów49.
Na potrzeby analizy kształtowania się zatrudnienia i płac przeciętnych w Polsce
w latach 1993–2001 w sektorach ekonomicznych skonstruowano i zweryfikowano
mały model wielorównaniowy o równaniach łącznie współzależnych zawierający:
cztery równania zatrudnienia w sektorach, cztery równania sektorowych płac
przeciętnych, równanie stochastyczne stopy bezrobocia, równanie stopy wolnych
miejsc pracy, tożsamość dla obliczenia zatrudnienia ogółem, tożsamość dla obliczenia krajowej płacy przeciętnej.
W przypadku równań zatrudnienia i płac w sektorach proponowano zastosowanie i weryfikację empiryczną następującej ogólnej postaci i specyfikacji zmiennych
objaśniających:
ΔlnLZx= a0+(a1–1) (lnLZx-1–b1ln(WXP-1/Px-1) –b2lnXx-1) +
+g1Δln(WBPx/Px) +g2ΔlnXx +e1ln(WMINP/WBPx) +e2lnINV +
(1.1.17)
ΔlnWBPx= a0+(a1–1) (lnWBPx-1– b1ln(Xx-1/LZx-1) – b2lnPC-1)
+ g1Δln(Xx/LZx)+ g2ΔlnPC +e1lnSB+ e2lnWMINP + 
(1.1.18)
__________
47
Por. A. Gajdos, Systemy informacji i prognozowania rynku pracy, praca doktorska, maszynopis.
B. Suchecki, A. Gajdos, Zastosowanie modeli korekty błędem do analiz symulacyjnych, w: VII
Ogólnopolskie Seminarium Naukowe: Dynamiczne Modele Ekonometryczne, Wydawnictwo UMK,
Toruń 2001, s. 49.
49
B. Suchecki 2002.
48
32
gdzie:
LZx – zatrudnienie w sektorze x,
Px – indeks cen produkcji (deflator wartości dodanej) w sektorze x,
Xx – realna wartość dodana brutto w sektorze x,
WMINP – nominalna płaca minimalna brutto,
WBPx – nominalna płaca przeciętna brutto w sektorze x,
INV – stopa inwestycji w gospodarce ogółem,
x przyjmuje wartości: O – ogółem, P – przemysł, B – budownictwo, N – usługi
nierynkowe, R – usługi rynkowe.
W celu eliminacji ze zbioru zmiennych egzogenicznych związanych z rynkiem
pracy model sektorowy uzupełniono równaniem stopy bezrobocia (SB) oraz równaniem stopy wolnych miejsc (ofert) pracy (SO).
W przypadku SB proponowana wyjściowa specyfikacja ECM była następująca:
ΔlnSB = a0+(a1–1) (lnSB-1–b1lnPC-1–b2lnWBPO-1–b3lnSO-1–b4ln(XO-1/LZO-1)) +
+g1ΔlnPC +g2ΔlnWBPO +g3ΔlnSO+g4Δln(XO/LZO) +
(1.1.19)
Do modelowania stopy wolnych miejsc pracy SO (mierzonej stosunkiem liczby ofert pracy do liczby ludności aktywnej zawodowo), z powodu braku wcześniejszych doświadczeń wysunięto hipotezę, iż zasadniczą, związaną dynamicznie
zmienną objaśniającą może być stopa inwestycji krajowych INV:
ΔlnSO= a0+(a1–1) (lnSO-1 – b1lnINV-1)+g1ΔlnINV +
(1.1.20)
Tożsamość dla agregacji, a następnie prognozowania zatrudnienia ogółem
LZO definiuje zwykłą sumę liczby zatrudnionych w czterech sektorach:
LZo = LZP + LZB + LZR + LZN
(1.1.21)
Poziom krajowej miesięcznej płacy przeciętnej jest natomiast średnią ważoną
sektorowych płac przeciętnych, gdzie wagami są liczby zatrudnionych w poszczególnych sektorach:
WBPO = [WBPP*LZP +WBPB*LZB +WBPR*LZR +WBPN*LZN]/LZO (1.1.22)
Schemat potencjalnych powiązań pomiędzy poszczególnymi zmiennymi
i blokami w proponowanym modelu przed weryfikacją jest prezentowany na rysunku 1.1.1.
33
Rysunek 1.1.1
Struktura sektorowego modelu płac i zatrudnienia
XX
WMINP
Zatrudnienie w
sektorach (ZX)
Zatrudnienie
ogółem (ZO)
Wynagrodzenie w
sektorach (WXP)
Krajowa płaca
przeciętna
(WOP)
PC
XO
Stopa bezrobocia
(SB)
Stopa wolnych
miejsc pracy (SO)
INV
Źródło: opracowanie własne.
Poza analizowanym przekrojem sektorów gospodarki w podobny sposób można modelować inne przekroje istotne z punktu widzenia szczegółowych analiz
rynku pracy.
Prognozowanie zatrudnienia według regionów (województw) może być oparte na wielorównaniowym modelu przekrojowo-czasowym, w którym zatrudnienie
w danym województwie zależy od następujących zmiennych: zatrudnienie w okresie poprzednim, produkcja w województwie, grupa czynników określających
rozwój województwa (np. inwestycje zagraniczne, strefy ekonomiczne, położenie). Proponuje się następującą budowę ogólną równań modelu:
LZrt = f(LZr t-1, PKBrt, RRrt) + t
(1.1.23)
gdzie:
LZrt – zatrudnienie w województwie r-tym w okresie t,
PKBrt – produkcja w województwie r-tym w okresie t,
RRrt – grupa czynników określających rozwój województwa r-tego w okresie t.
Model składać się będzie z 16 równań dotyczących poszczególnych województw.
Natomiast prognozę zatrudnienia według głównych grup zawodowych można
wykonać na podstawie modelu wielorównaniowego, w którym zatrudnienie w poszczególnych grupach zależy od zatrudnienia w okresie poprzednim, sytuacji na
rynku pracy, zmiany udziału w zatrudnieniu ogółem, innych czynników wpływających na grupę zawodową (rozwój technologii, zanikanie zawodu itp.):
34
LZzt = f(LZz, t-1,ULZ t-1, Rzt) + 
(1.1.24)
gdzie:
LZzt – zatrudnienie w grupie zawodowej z w okresie t,
ULZt-1 – zmiana udziału w zatrudnieniu ogółem w okresie poprzednim,
Rzt – inne czynniki wpływające na grupę zawodową z w okresie t.
Modelowanie macierzy przejścia (struktura zawodowa) może także odbywać
się przy zastosowaniu metod ekonometrycznych. Elementy macierzy mogą być
prognozowane kompleksowo za pomocą mnożników określających zmiany w czasie lub oddzielnie dla każdej grupy zawodowej przy użyciu modeli przyczynowo-skutkowych. Zmiany w zatrudnieniu części grup zawodowych można uzależnić
od pewnych czynników i opisać za pomocą jednorównaniowych modeli ekonometrycznych50, np.:
nauczyciele = f(liczba osób w wieku szkolnym, pensum, wynagrodzenia) + ,
mechanicy = f(liczba samochodów) + ,
pielęgniarki = f(wydatki na służbę zdrowia, wydatki na usługi medyczne) + ,
górnicy
= f(osiągnięcie określonego poziomu) + ,
rolnicy
= f(dostosowanie do UE, średni obszar gospodarstwa) + .
Proponowane teoretyczne specyfikacje przyczynowo-skutkowe dla przekroju
grup zawodów napotykają (szczególnie na poziomie wojewódzkim i podregionalnym) na zasadniczy problem dostępu do danych statystycznych specyficznych dla
poszczególnych elementów przekroju, co znacznie ogranicza możliwość wykorzystania takich specyfikacji w praktycznych analizach rynku pracy i prognozowaniu.
Prognozowanie zatrudnienia ogółem, jak również według przekrojów wymaga, oprócz budowy i estymacji odpowiednich modeli ekonometrycznych, zastosowania odpowiednich procedur prognostycznych zapewniających spójność prognoz we wszystkich przekrojach (równania przejścia, tożsamości, bilans itp.).
Przykłady zastosowania różnych metod analitycznych w prognozowaniu przekroju sektorowego i zawodowego na poziomie wojewódzkim prezentowane są
w wielu pracach grupy ekspertów z Katedry Ekonometrii Przestrzennej UŁ51.
Przegląd tych oraz innych doświadczeń został zawarty również w opracowaniu:
I. Kukulak-Dolata, L. Kucharski, H. Sobocka-Szczapa, P. Włodarczyk (2011),
__________
50
Podobne specyfikacje wykorzystywane były w latach 70. w USA przez BLS.
Por. np. B. Suchecki, A. Gajdos, Przewidywany popyt na pracę w województwie łódzkim do
2010 roku, w: J. Witkowski, red., Rynek pracy w województwie łódzkim. Diagnoza zawodów, ASM,
IPiSS, Łódź 2007; A. Gajdos, Prognozy liczby pracujących na Dolnym Śląsku według wielkich i dużych grup zawodowych, w: T. Kupczyk, red., Audyt ofert pracy, zapotrzebowania na kwalifikacje
i szkolenia na Dolnym Śląsku, Politechnika Wrocławska, Centrum Kształcenia Ustawicznego, Wrocław 2006; E. Kusideł, A. Gajdos, Prognoza zatrudnienia i zapotrzebowania na określone zawody
w woj. dolnośląskim oraz lista zawodów, ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku, Kutno 2006;
A. Gajdos, Prognozy profilu gospodarczego województwa pomorskiego, w: Aktualny i przyszły profil gospodarczy województwa pomorskiego, ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o., Kutno 2010, s. 102–140.
51
35
Wnioski z analiz teoretycznych i wdrożeniowych dla zespołu projektującego modele
prognoz zatrudnienia według zawodów dla wybranego województwa.
Dokonując przeglądu dostępnych informacji, można stwierdzić, że w dziedzinie prognozowania rynku pracy w przekroju zawodowym istnieje już dość duży
dorobek metodologiczny i praktyczny. W Stanach Zjednoczonych są to systemy
prognostyczne (BLS, FAIR)52, za pomocą których, wykorzystując modele ekonometryczne, dokonuje się prognoz według gałęzi gospodarki i zawodów. Wśród
opracowań europejskich jedynie Skillsbase53 stanowi sformalizowany system informacyjno-prognostyczny, natomiast inne, np. ROA54 to wyniki badań instytutów naukowych.
1.1.7. Dostępność danych statystycznych
Podstawowym ograniczeniem możliwości analizowania i prognozowania przekrojowego na regionalnym rynku pracy jest dostępność danych statystycznych. Doświadczenia wskazują, że istnieje techniczna możliwość analizowania i prognozowania zmiennych przekrojowych na rynku pracy, jednak możliwość zastosowania
odpowiednich procedur prognostycznych (np. modeli ekonometrycznych) jest ograniczona brakiem specyficznej informacji statystycznej pozwalającej na generowanie prognoz szczegółowych przy zróżnicowanych założeniach zmiennych egzogenicznych dla poszczególnych elementów przekroju.
Wśród potencjalnych źródeł danych statystycznych wskazano te, które pochodzą ze statystyki publicznej (publikowane i niepublikowane) oraz te, które mogłyby
podnieść jakość wykorzystywanych informacji w procesie analitycznym i prognostycznym, jednak z różnych względów (organizacyjnych, prawnych) nie są wykorzystywane w analizach społeczno-gospodarczych.
Przegląd badań GUS
Wśród badań GUS dotyczących rynku pracy można wyróżnić badania stałe, cykliczne i nowe oraz pełne i reprezentacyjne55. Wśród badań szczególnie ważnych
z punktu widzenia przewidywania struktury zawodowej rynku pracy należy wskazać:
 badanie ludności aktywnej zawodowo (BAEL),
 badanie pracujących w gospodarce narodowej,
 badanie bezrobocia,
 monitoring rynku pracy i wynagrodzeń,
 badanie wynagrodzeń w gospodarce narodowej.
__________
52
M. Abbing 1998; BLS Handbook of Methods 1997; R.C. Fair 1997, 1998.
Projections of Occupations and Qualifications 2000/2001: Regional Results 2001.
54
A. de Grip, L. Borghans, E. Willems, Methodology of the ROA information system on occupational groups and type of education, ROA-W-1995/1E, Research Centre for Education and the Labour Market, Maastricht 1995.
55
Opracowano na podstawie: www.stat.gov.pl.
53
36
W analizach przekrojowych rynku pracy na poziomie wojewódzkim szczególną
rolę odgrywają dane z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności, które dostarczają unikalnej informacji o wojewódzkim rynku pracy. W przypadku prognozowania struktury zawodowej dane indywidualne, nieidentyfikowane dostarczają przekrojowo-czasowej informacji o zmianach liczby i struktury pracujących. BAEL, ze
względu na swoją specyfikę, może stanowić główne źródło danych w procesie
budowy sytemu prognozowania struktury zawodowej na poziomie wojewódzkim
(również krajowym).
Problematyka rynku pracy została uwzględniona dość szeroko w Narodowym
Spisie Powszechnym 2002 (NSP 2002), którego wyniki, jak stwierdza prof. J. Witkowski56, „będą miały ogromne znaczenie nie tylko diagnostyczne w zakresie opisu
sytuacji na polskim rynku pracy, ale także będą służyły do szeroko zakrojonych
prac metodologicznych przez następne kilka lat. Te zalety badania rynku pracy
w NSP 2002 wynikają głównie z tego, że metodologia zbierania danych o aktywności ekonomicznej ludności zastosowana w spisie jest analogiczna jak w BAEL,
a więc zgodna z rekomendacjami statystyki międzynarodowej”. Podobne znaczenie może mieć NSP 2010, którego wyniki posłużą do weryfikacji i ewaluacji założeń wielu badań GUS, w tym BAEL.
Analiza dostępności danych statystycznych pozwala stwierdzić, że publikowane
są dane dotyczące liczby pracujących, zatrudnienia, bezrobocia, wynagrodzeń
w różnych przekrojach. Jednak nie we wszystkich wymaganych w tworzonej koncepcji systemu prognozowania liczby pracujących przekrojach (w tym zawodowym), także na szczeblu wojewódzkim.
Prowadzenie badań na szczeblu niższym niż krajowy (regionalny, wojewódzki, podregionalny, powiatowy) wymaga dostępu do odpowiedniej bazy danych
zdezagregowanych. Funkcję tę w takich badaniach może spełniać Bank Danych
Lokalnych57 (BDL), będący wieloszczeblową bazą danych statystycznych o różnorodnych, co do skali i zakresu, układach przestrzennych. Przedstawiony w opracowaniu M. Odrębalskiego i D. Strahl „zakres podmiotowy BDL obejmuje następujące przekroje:
– Polska – kraj,
– makroregiony,
– województwa – regiony,
– subregiony – powiaty, rejony administracyjne,
– gminy: miejskie (z uwzględnieniem dzielnic miast), miejsko-wiejskie i wiejskie,
– elementy układu osadniczego kraju, czyli miejscowości, tj. miasta i wsie58.
Rozwijanie zakresu danych dostępnych w BDL wydaje się koniecznym kierunkiem rozwoju statystyki regionalnej dostarczającej informacji do analiz zdeza__________
56
J. Witkowski 2002, s. 58.
Wcześniej Bank Danych Regionalnych.
58
M. Odrębalski, D. Strahl, Statystyka regionalna w BDL – stan i zarys koncepcji rozwoju, w:
Statystyka regionalna: metody i źródła zasilania informacyjnego, Poznań 2000.
57
37
gregowanych obiektów przestrzennych. Ponadto Banki Danych Lokalnych tworzą
Europejski Regionalny System Informacyjny (SIRE), który jest odpowiedzią na
rosnące zapotrzebowanie na dane lokalne59.
Banki Danych Lokalnych (regionalnych) mogą okazać się dodatkowym źródłem zasilania i stanowić podstawę przestrzennych analiz rynku pracy.
Komplementarne źródła danych statystycznych
Poza ogólnie dostępnymi źródłami informacji należy rozważyć możliwości
wykorzystania innych baz informacyjnych istniejących w Polsce. Mogą to być
bazy urzędów skarbowych oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Bazy urzędów skarbowych mogą być źródłem informacji dla lokalnych i regionalnych analiz rynku pracy, ze względu na terytorialną dezagregację danych.
Baza informacji ZUS60 może stać się źródłem informacji o rynku pracy oraz
efektach polityki społecznej rządu. Wynika to z wysokiej reprezentatywności,
ciągłości i systematyczności zbierania informacji oraz bardzo szerokiego zakresu
gromadzonych danych. Odpowiednio przetworzone dane mogą służyć do monitorowania sytuacji gospodarczej, do bardziej pogłębionych analiz oraz prognozowania. Baza ta ma także pewne ograniczenia, ponieważ rejestruje jedynie informacje
o osobach oficjalnie zgłaszanych do ubezpieczenia społecznego. Nie obejmuje
więc: pracujących nieoficjalnie, ubezpieczonych w KRUS, nie zarejestrowanych
bezrobotnych, w dużym stopniu pomija osoby bierne zawodowo.
Do bieżącego monitorowania rynku pracy i zachodzących na nim dostosowań
do polityki rynku pracy oraz monitorowania zjawisk społecznych ze względu na
potrzeby bieżącej polityki społecznej wystarczającym źródłem mogą być zasoby
informacyjne ZUS, natomiast dla okresowych pogłębionych analiz konieczne jest
zintegrowanie z danymi GUS.
Możliwe jest wykorzystanie bazy ZUS w kilku głównych kierunkach: do bieżącego monitoringu rynku pracy (głównie analiza zatrudnienia w różnych przekrojach); do analizy rynku pracy (analiza struktury i tempa zmian w populacjach zatrudnionych i bezrobotnych z uwzględnieniem przepływów zatrudnienie–bezrobocie);
do konstruowania analiz problemowych (np. analiza kosztów pracy, analiza kwalifikacji); do prognozowania popytu na pracę w ujęciu kwalifikacyjnym.
Wykorzystanie bazy ZUS do prognozowania liczby pracujących według kwalifikacji byłoby zasadne ze względu na używanie klasyfikacji zawodów, której
grupy wielkie, duże i średnie będą kryterium dezagregującym prognozy. Pewnym
ograniczeniem jest krótkotrwałość zbierania danych.
Obecnie nie ma doświadczeń w wykorzystaniu tych źródeł danych (ZUS, US)
w analizach przekrojowych (zawodowych) rynku pracy ze względu na brak możliwości ich pozyskania i zapewnienia ciągłej aktualizacji baz danych.
__________
59
M. Odrębalski, D. Strahl, Informational Range of Local Database in Poland vs. European Infraregional Informational System – SIRE, Argumenta Oeconomica, No.8/1999.
60
Opracowano na podstawie: M. Socha, U. Sztanderska 2000.
38
Należy również rozważyć możliwość wykorzystania pierwotnych źródeł danych (np. badań ankietowych61). Jednak możliwość ich zastosowania w modelowaniu ekonometrycznym jest ograniczona ze względu na brak porównywalnych
obserwacji dla okresów historycznych. Należy jednak rozważyć możliwość uwzględniania pierwotnej informacji statystycznej w procesie prognostycznym (np. korekty eksperckie).
Potencjalne dane statystyczne
Dotychczasowe rozważania wskazują, że do budowy, estymacji, weryfikacji
oraz prognozowania przekrojowego na rynku pracy na poziomie wojewódzkim
(także krajowym) możliwe są do wykorzystania następujące dane statystyczne:
– wartość i dynamika PKB,
– wartości dodana brutto (rolnictwo, przemysł i budownictwo, usługi rynkowe,
usługi nierynkowe),
– wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych,
– wartość nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej,
– liczba zarejestrowanych bezrobotnych,
– stopa bezrobocia rejestrowanego,
– stopa bezrobocia według BAEL,
– wskaźnik zatrudnienia według BAEL,
– współczynnik aktywności zawodowej według BAEL,
– liczba pracujących w gospodarce narodowej,
– wartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej,
– przeciętne zatrudnienie,
– liczba ofert pracy,
– liczba osób (mieszkańców) według wieku (przedprodukcyjny, produkcyjny,
poprodukcyjny),
– liczba osób biernych zawodowo według BAEL,
– liczba osób aktywnych zawodowo według BAEL,
– liczba osób pracujących według BAEL,
– liczba osób bezrobotnych według BAEL,
– liczba osób pracujących według BAEL według wielkich grup zawodowych,
– liczba osób pracujących według BAEL według dużych grup zawodowych,
– liczba osób pracujących według BAEL według średnich grup zawodowych,
– liczba osób pracujących według BAEL według sektorów ekonomicznych,
– zawody deficytowe i nadwyżkowe – wykaz.
__________
61
Por. I. Kukulak-Dolata, L. Kucharski, H. Sobocka-Szczapa, P. Włodarczyk, Wnioski z analiz
teoretycznych i wdrożeniowych dla zespołu projektującego modele prognoz zatrudnienia według
zawodów dla wybranego województwa, IPiSS, maszynopis 2011, s. 40–43.
39
Na poziomie podregionów pojawia się znaczący problem braku bezpośredniej
informacji statystycznej dla wielu wymienionych zmiennych stwarzający konieczność operowania danymi szacunkowymi. Należy wskazać, że prognozowanie
zmiennych dotyczących rynku pracy w dezagregacji złożonej (podregiony – średnie
grupy zawodowe) będzie skutkowało (poza problemami wynikającymi z braku
bezpośredniej informacji statystycznej) znacznym obniżeniem możliwości zapewnienia wymaganego poziomu dopuszczalności prognoz.
Problem ten na poziomie danych wojewódzkich jest mniej dotkliwy także ze
względu na zwiększenia próby badanych gospodarstw domowych w Badaniu Aktywności Ekonomicznej Ludności.
1.1.8. Charakterystyka koncepcji modeli prognoz zatrudnienia
według zawodów dla województwa łódzkiego
Prezentacja istoty kategorii zatrudnienia, struktur, determinant, modeli oraz
dostępności danych statystycznych, a także przykładów systemów prognostycznych wskazuje na możliwość skonkretyzowania koncepcji modeli prognoz zatrudnienia (liczby pracujących) według zawodów dla województwa łódzkiego.
W ogólnej postaci modele liczby pracujących (zatrudnienia, popytu na pracę,
podaży pracy) odzwierciedlają zasoby pracy konieczne do wytworzenia przyjętego poziomu produkcji i usług przy określonych nakładach i innych warunkach determinujących liczbę pracujących (np. koszty pracy). Tak przyjęte założenia skutkują różnymi postaciami funkcyjnymi modeli, które często uwzględniają również
postęp technologiczny, jakość kapitału ludzkiego i inne czynniki, które pośrednio
lub bezpośrednio wpływają na liczbę pracujących.
Z prezentowanych doświadczeń wynika, że modele dla liczby pracujących ogółem (najczęściej makroekonomiczne) są głównym zasileniem dla prognoz przekrojowych. W przekroju terytorialnym (podregiony, województwa) lub sektorowym
praktyką jest modelowanie poszczególnych obiektów w przestrzeni lub w przekroju.
Jednak w przekroju zawodowym (szczególnie na wyższym poziomie dezagregacji, np. średnie grupy zawodowe) proponowane są modele innego typu niż przyczynowo-skutkowe.
Zmienne na rynku pracy w systemach prognostycznych
Rozważania teoretyczne, przykłady praktyczne oraz analiza dostępności danych
statystycznych pozwoliły na wyspecyfikowanie proponowanego zestawu danych
statystycznych możliwych do wykorzystania w procesie modelowania i prognozowania przekrojowego na regionalnym (wojewódzkim) rynku pracy.
W grupie zmiennych objaśnianych (endogenicznych) na poziomie wojewódzkim, które mogą podlegać prognozowaniu, należy wskazać:
– liczbę pracujących w gospodarce narodowej ogółem (oraz w sektorach ekonomicznych),
– liczbę pracujących w podregionach województwa,
40
– liczbę osób pracujących według BAEL,
– liczbę osób pracujących według BAEL według sektorów ekonomicznych,
– liczbę osób pracujących według BAEL według wielkich grup zawodowych,
– liczbę osób pracujących według BAEL według dużych grup zawodowych,
– liczbę osób pracujących według BAEL według średnich grup zawodowych.
W grupie zmiennych objaśniających (egzogenicznych) można wskazać następujące, potencjalne determinanty:
– wartość i dynamika PKB,
– wartość dodana brutto (rolnictwo, przemysł i budownictwo, usługi rynkowe,
usługi nierynkowe),
– wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych,
– wartość nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej,
– wartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej.
W zależności od koncepcji modelu prognostycznego w procesie modelowania
i przewidywania przyszłych wartości zmiennych należy rozważyć wykorzystanie
następujących zmiennych:
– liczba zarejestrowanych bezrobotnych,
– stopa bezrobocia rejestrowanego,
– stopa bezrobocia według BAEL,
– wskaźnik zatrudnienia według BAEL,
– współczynnik aktywności zawodowej według BAEL,
– liczba ofert pracy,
– liczba osób (mieszkańców) według wieku (przedprodukcyjny, produkcyjny,
poprodukcyjny),
– liczba osób biernych zawodowo według BAEL,
– liczba osób aktywnych zawodowo według BAEL,
– liczba osób bezrobotnych według BAEL,
– zawody deficytowe i nadwyżkowe – wykaz.
Ze względu na spójność generowanych prognoz w wielu przypadkach należy
rozważyć wykorzystanie wymienionych zmiennych obserwowanych na poziomie
krajowym, w celu uwzględnienia zmian w gospodarce kraju oraz kontroli uzyskanych wyników.
Struktura modeli prognostycznych
Struktura modelu prognostycznego powinna zawierać konstrukcję modeli od
strony popytowej rynku pracy (liczba pracujących), przy zastosowaniu kontroli ze
strony podażowej (liczba ludności, współczynnik aktywności zawodowej, wskaźnik
zatrudnienia, stopa bezrobocia). Modele uwzględniające charakterystyki regionalne
(wojewódzkie i podregionalne) poprzez wykorzystywanie zmiennych objaśniających powinny odnosić się do danego poziomu podziału terytorialnego. Uwzględnienie wahań koniunkturalnych powinno być zapewnione poprzez umieszczenie
41
w grupie zmiennych objaśniających determinant rozwoju gospodarczego. Proponuje się wykorzystanie dla modeli wojewódzkich i podregionalnych, sektorowych
oraz według wielkich grup zawodowych62 specyfikacji przyczynowo-skutkowych,
co powinno pozwolić na uzyskanie zróżnicowania przekrojowego (przestrzennego,
sektorowego i zawodowego). Struktura hierarchiczna modeli zapewni uwzględnienie procesów społeczno-gospodarczych na poziomie krajowym i regionalnym (wojewódzkim i podregionalnym) oraz trendów europejskich i światowych w kształtowaniu się struktury i liczby pracujących w przekrojach.
Taka budowa zapewni spójność w przekroju przestrzennym, sektorowym i zawodowym. Konstrukcja modeli, na ile to jest możliwe (szczególnie z powodu dostępności danych statystycznych), powinna pozwolić na prognozowanie popytu na
pracę (liczby pracujących) z uwzględnieniem charakterystyk danego obszaru (modele powinny być zasilane specyficznymi wartościami zmiennych objaśniających).
Przegląd dostępności danych statystycznych wskazuje, że głównym źródłem
danych statystycznych w badaniu będzie Bank Danych Lokalnych GUS dostarczający wiarygodnych i powszechnie dostępnych danych do analiz przekrojowych
(przestrzennych, sektorowych, zawodowych – wielkie grupy zawodowe). Do przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych wykorzystane zostaną dostępne dane z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności. Są to dane indywidualne,
nieidentyfikowane pozwalające na oszacowanie niezbędnych liczebności przekrojowych oraz struktur. W prognozowaniu struktury zawodowej w podregionach województwa wykorzystane mogą być struktury zawodowe dla województwa, skorygowane specjalizacją sektorową podregionów.
Szczególnie istotna będzie możliwość cyklicznego zasilania baz danych modeli prognostycznych w celu generowania kolejnych wersji prognoz w przyszłości
oraz weryfikacji jakości procesu prognostycznego (błędy prognoz).
Charakterystyka elementów systemu prognostycznego
Głównym elementem systemu prognostycznego powinny być modele prognostyczne o hierarchicznej strukturze zapewniające uwzględnianie specyficznych
determinant w przekrojach oraz spójność procesu prognostycznego.
Model dla województwa łódzkiego (A) powinien być wielorównaniowym modelem ekonometrycznym. Model dla województwa według podregionów (B) to
model z interakcjami przestrzennymi. Z kolei model dla województwa według sektorów (C) to model przekrojowy, a model dla województwa według wielkich grup
zawodowych (D) to model o równaniach pozornie niezależnych. Model dla województwa według dużych i średnich grup zawodowych to model prosty – tendencji rozwojowych, autoregresyjny, wygładzania wykładniczego, średniej ruchomej (równania stochastyczne i deterministyczne).
__________
62
42
Można rozważyć taką możliwość na poziomie krajowym.
Rysunek 1.1.2
Struktura modelu (systemu) prognostycznego
(A) Model dla województwa łódzkiego
– prognoza liczby pracujących ogółem
(B) Model dla województwa według
podregionów (5) – prognoza liczby pracujących w podregionach
(C) Model dla województwa według sektorów (4) – prognoza liczby pracujących według sektorów (rolnictwo, przemysł i budownictwo, usługi rynkowe, usługi nierynkowe)
(D) Model dla województwa według wielkich grup zawodowych (10)
– prognoza liczby pracujących w wielkich grupach zawodowych
Prognoza dla podregionów według wielkich
(10), dużych (43) i średnich (132) grup zawodowych w województwie łódzkim
Prognoza dla sektorów według wielkich
(10), dużych (43) i średnich (132) grup
zawodowych w województwie łódzkim
Modele B i C będą umożliwiały generowanie niezależnych prognoz liczby
pracujących w przekrojach (przestrzennym i sektorowym), przy uwzględnieniu
prognoz uzyskanych w modelu dla województwa – A.
Model dla województwa według wielkich grup zawodowych będzie umożliwiał niezależne prognozowanie liczby pracujących w przekroju zawodowym
(10 wielkich grup zawodowych) przy uwzględnieniu prognoz uzyskanych w modelu dla województwa B i C.
Modele dla województwa według dużych (43) i średnich (132) grup zawodowych będą umożliwiały generowanie prognoz struktury pracujących, która będzie
wykorzystana do wyznaczenia prognoz liczby pracujących w dużych i średnich
grupach zawodowych na podstawie modelu dla województwa według wielkich
grup zawodowych.
Prognozy powinny być uzyskane w sposób hierarchiczny przy wykorzystaniu
modelowania ekonometrycznego oraz zapewnieniu spójności prognoz na każdym
poziomie dezagregacji (dla każdego przekroju).
Ze względu na złożoność procedury prognostycznej rekomendowane jest wykorzystanie doświadczeń krajowych i zagranicznych w budowie systemów prognostycznych zatrudnienia. Kluczowe znaczenie dla jakości uzyskanych wyników
będzie miała jakość bazy danych statystycznych oraz zastosowana procedura prognostyczna (w tym modele). Nie bez znaczenia będzie odpowiednia wizualizacja
wyników i raportowanie. Z tego względu proponowane jest wykorzystanie dostępnych narzędzi informatycznych do generowania i zarządzania wynikami analiz. Pozwoli to na ograniczenie istotnych problemów metodologicznych (w tym
technicznych) w procesie budowy systemu prognoz zatrudnienia według zawodów w województwie łódzkim.
43
Korzystając z doświadczeń budowy Systemu Prognozowania Popytu na Pracę
w Polsce, można wskazać wstępne możliwe do zrealizowania założenia budowy
takiego systemu (koncepcyjnie).
Przykładowa koncepcja systemu informacyjnego
Bazę danych stanowi plik wsadowy dowolnego pakietu analitycznego oraz pliki
danych statystycznych. Funkcję prognostyczną i symulacyjną przejmuje moduł
ekonometryczny. Część prezentacyjną stanowią strony www zawierające informacje o systemie oraz wyniki analiz statystyczno-ekonometrycznych.
Rysunek 1.1.3
Schemat narzędzia analitycznego
Baza danych:
pliki wsadowe, pliki danych
Moduł estymacyjny
i symulacyjny
Moduł wspomagający
agregacja/dezagregacja
spójność wyników
Moduł prezentacyjny
strony www
W celu pełnego wykorzystania połączenia baz danych, narzędzi analitycznych
oraz technologii internetowej istnieje możliwość budowy zintegrowanego systemu analityczno-informacyjnego. Przykładem realizacji takiej koncepcji jest System Prognozowania Popytu na Pracę w Polsce (SPPP) wykonany dla RCSS oraz
System Analiz i Prognoz (modyfikacja SPPP) rozwijany od kilku lat w Katedrze
Ekonometrii Przestrzennej UŁ.
Problemy budowy wojewódzkiego modelu prognostycznego
oraz rekomendacje
Wśród zidentyfikowanych problemów budowy wojewódzkiego systemu modeli prognoz zatrudnienia według zawodów należy wskazać głównie te dotyczące
dostępności danych statystycznych na odpowiednim poziomie dezagregacji oraz
wyboru klasy modeli prognostycznych dla uzyskania wymaganej jakości wyników prognozowania.
44
Główną determinantą jakości predykcji będzie jakość bazy danych statystycznych, która powinna być kontrolowana poprzez badanie spójności analizowanych
przekrojowych szeregów czasowych.
Kolejną determinantą będzie jakość wykorzystywanych modeli prognostycznych, które na każdym etapie badań powinny podlegać weryfikacji merytorycznej
i statystycznej wraz z możliwością korekt eksperckich.
Nie bez znaczenia będą problemy wynikające ze zmian klasyfikacji wykorzystywanych w kompletowaniu danych. Szczególnie będzie to istotne w przekroju
zawodowym, gdzie obowiązująca klasyfikacja zawodów i specjalności nie pozwala na uzyskanie (obecnie) danych historycznych, co wiąże się z koniecznością
przekodowania baz danych.
Relatywnie krótkie szeregi czasowe (1999–2010, maksymalnie dla wybranych
zmiennych 1995–2011) oraz znaczny horyzont prognozy (2020) ogranicza możliwość zastosowania zaawansowanych metod analizy danych oraz obniża jakość
generowanych prognoz, prowadząc do konieczności weryfikacji założeń dotyczących dopuszczalności prognoz.
Szczególnym wyzwaniem prognostycznym będzie generowanie prognoz liczby pracujących według średnich grup zawodowych na poziomie wojewódzkim
(brak wcześniejszych doświadczeń na tak wysokim stopniu dezagregacji63).
Na poziomie podregionów pojawia się znaczący problem braku bezpośredniej
informacji statystycznej dla wielu zmiennych (szczególnie przekrojowych) stwarzający konieczność operowania danymi szacunkowymi.
Odwołanie się do założeń teoretycznych i ich weryfikacja empiryczna powinna być głównym celem ekonometrycznego modelowania rynku pracy oraz podstawowym założeniem proponowanej koncepcji systemu prognoz zatrudnienia.
Głównym źródłem informacji (danych statystycznych) powinno być Badanie
Aktywności Ekonomicznej Ludności64 (dane publikowane i niepublikowane).
Poprzez uwzględnienie w zestawie zmiennych objaśniających, determinant
rozwoju gospodarczego powinno zostać zapewnione uwzględnienie w procesie
prognostycznym cykliczności w gospodarce.
Hierarchiczna budowa modelu prognostycznego powinna zapewnić uwzględnienie powiązań regionalnych (Polska – województwo – podregion) oraz przekrojowych (sektory, zawody).
Wybrane elementy modelu prognostycznego powinny odzwierciedlać powiązania strukturalne w gospodarce (modele przyczynowo-skutkowe). W uzasadnionych przypadkach (brak danych, niewystarczająca długość szeregu czasowego,
znaczna dezagregacja, niezadowalające wyniki modelowania) dopuszczalne powinno być zastosowanie mniej zaawansowanych metod analizy danych.
__________
63
Por. I. Kukulak-Dolata, L. Kucharski, H. Sobocka-Szczapa, P. Włodarczyk, Wnioski z analiz…, op.cit., s. 60.
64
Por. Ibidem, s. 44.
45
Żądany horyzont prognozy powinien być skorelowany z określeniem dopuszczalności prognoz (wraz z wydłużaniem horyzontu prognozowania należy obniżyć wymagany poziom zaufania do prognozy).
Ze względu na spójność generowanych prognoz w wielu przypadkach należy
rozważyć wykorzystanie zmiennych obserwowanych na poziomie krajowym, w celu uwzględnienia zmian w gospodarce kraju oraz kontroli uzyskanych wyników
(np. bilansowanie).
Szczególnie istotna będzie możliwość cyklicznego zasilania baz danych modeli prognostycznych w celu generowania kolejnych wersji prognoz w przyszłości
oraz weryfikacji jakości procesu prognostycznego (błędy prognoz).
Bardzo istotnym elementem systemu modeli prognoz zatrudnienia według
zawodów na poziomie wojewódzkim (również krajowym) będzie zapewnienie
spójności danych historycznych oraz prognoz przekrojowych przy wykorzystaniu
zaawansowanych metod zarządzania bankami danych oraz wynikami analiz (koncepcja systemu informacyjnego).
1.2. Modele ekonometryczne stosowane w prognozowaniu
zatrudnienia oraz estymacja ich parametrów (Bogdan
Suchecki, Barbara Dańska-Borsiak, Iwona Laskowska)65
1.2.1. Rekomendacje ogólne na podstawie osiągnięć światowych w zakresie
modelowania i prognozowania zatrudnienia z uwzględnieniem
specyfiki regionalnej
Modelowanie i prognozowanie zatrudnienia oraz innych zmiennych charakteryzujących sytuację na rynku pracy jest przedmiotem wielu prac o charakterze
teoretycznym i empirycznym. W wielu krajach konstruuje się niekiedy bardzo rozbudowane systemy prognostyczne pozwalające na sporządzanie prognoz zatrudnienia w różnych przekrojach.
Wielu autorów, m.in. Suchecki (2000)66, podkreśla konieczność współdziałania
modeli rynku pracy z dużymi modelami gospodarki narodowej. Konieczność taka
wynika z istniejących powiązań rynku pracy z innymi rynkami i sferami funkcjonowania makroekonomicznego systemu gospodarczego. Zatem dla objaśnienia
zmian popytu na pracę nie wystarczy specyfikacja czynników warunkujących ten
__________
65
Opracowano na podstawie: E. Kwiatkowski, B. Suchecki, A. Gajdos, P. Włodarczyk, Sformułowanie wniosków dla zespołu projektującego modele prognoz zatrudnienia według grup zawodów
w ujęciu globalnym, IPiSS, maszynopis, 2011.
66
Por. B. Suchecki, Prezentacja dorobku metodyczno-modelowego oraz aplikacyjnego w dziedzinie prognozowania makroekonomicznego, w: Prognozowanie popytu na pracę według kwalifikacji a potrzeby w zakresie kierunków kształcenia i szkolenia, RCSS, Międzyresortowy Zespół do
Prognozowania Popytu na Pracę, Studia i Materiały, t. V, Warszawa 2000.
46
popyt. Należy je objaśnić, docierając do czynników egzogenicznych w skali gospodarki narodowej.
Początki modelowania regionalnego, w tym modelowania regionalnych rynków pracy, przypadają na ostatnie dziesięciolecia XX wieku.
Jednym z pierwszych modeli regionalnych był model Philadelphia67, którego
pierwsza wersja została opublikowana w 1969 r. Model jest dwupoziomowy –
oprócz modelu dla całego regionu wyspecyfikowano dwa submodele: dla miasta
Filadelfia oraz dla obszarów podmiejskich. Występujące w nim zmienne dotyczące całego regionu oraz miasta i terenów podmiejskich są uwzględnione w konstrukcji równań w taki sposób, aby uwzględnić powiązania między gospodarką
całego regionu a gospodarkami podregionów. Popyt na pracę w modelu Philadelphia potraktowano jako funkcję produkcji w tym regionie oraz zmiennej opóźnionej popytu na pracę.
Wśród pionierskich ekonometrycznych modeli regionalnych68 uwzględniających zależności między gospodarkami regionalnymi a gospodarką całego analizowanego systemu (kraju lub organizacji krajów) wymienić można: międzyregionalny,
międzysektorowy model FLEUR dla krajów EWG, system modeli wieloregionalnych REGINA dla Francji, model RENA dla Belgii, model RESPONS gospodarki
holenderskiej.
Syntetyczny przegląd modeli gospodarki narodowej i gospodarek regionów,
zawierających bloki równań rynku pracy, pod kątem ich przydatności do prognozowania popytu na pracę przedstawiony został w opracowaniu Sucheckiego (2000)69.
Omówione są tam modele: W8-W10, WK98 i IMPEC – model typu INFORUM dla
gospodarki Polski. Autor odnosi się również do modeli: amerykańskiego NRIES II
i niemieckiego SYSINFO. Modele te są przykładami zastosowania do formułowania zagregowanych prognoz popytu na pracę (zatrudnienia) przyczynowo-skutkowych, dynamicznych makromodeli ekonometrycznych. Wśród modeli tej klasy
(służących do prognozowania długookresowego), ich aplikacja stanowi alternatywę
dla zastosowań modeli typu równowagi ogólnej (CGE) lub popytowych. Zastosowanie modelu równowagi ogólnej można przyjąć jako jedno z rozwiązań wariantowych, w szczególności do prognozowania średniookresowego70.
Zwięzłą prezentację doświadczeń zagranicznych w zakresie prognoz zatrudnienia w przekroju zawodowym oraz umieszczenia ich w systemach informacyjnych o rynku pracy znaleźć można w opracowaniu Sucheckiej i Gajdosa (2003)71.
__________
67
Model skonstruowano dla Philadelphia Standard Metropolitan Statistical Area (PSMSA),
obejmującego miasto Filadelfia i otaczające je hrabstwa ze stanów Pensylwania i New Jersey.
68
Więcej na temat wymienionych tu modeli znaleźć można w pracy: B. Suchecki, B. Dańska,
J. Suchecka, Modele i metody ekonometrii przestrzennej w badaniach regionalnych, Prace Instytutu
Ekonometrii i Statystyki UŁ, nr 111, seria D, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1993.
69
Por. B. Suchecki, Prezentacja dorobku metodyczno-modelowego …, op. cit.
70
Por. ibidem., s. 37.
71
Por. J. Suchecka, A. Gajdos, Prezentacja porównawcza doświadczeń zagranicznych dotyczących prognoz popytu na pracę w systemach informacji o rynku pracy, w: Z. Strzelecki, red., System
47
Przedstawiane są tam doświadczenia amerykańskich systemów prognostycznych:
America’s Labor Market Information System (ALMIS), Bureau of Labor Statistics
(BLS) i makroekonomicznego modelu gospodarki USA oraz modelu gospodarki
światowej Fair. Druga część opracowania poświęcona jest przeglądowi metodologii
prognozowania rynku pracy w wybranych krajach europejskich: holenderskiego
Systemu Informacji o Edukacji i Rynku Pracy (ROA), brytyjskiego Systemu Badawczego Zatrudnienia (IER) oraz niemieckiego Sytemu Symulacji i Prognozowania (SYSINFO). W kontekście głównego celu tego opracowania istotne jest
podkreślenie, że większość z tych modeli jest dostosowana do sporządzania prognoz dla regionów, uwzględniających powiązania gospodarek regionalnych z gospodarką kraju.
Obszerniejszy przegląd doświadczeń zagranicznych zawarty jest w pracy Kryńskiej, Sucheckiej i Gajdosa (2002)72. Oprócz rozszerzonego (w stosunku do poprzednio cytowanego opracowania) omówienia systemów amerykańskich: BLS
i Fair, w opracowaniu przedstawiono metodologię stosowaną przez Bureau of Economic Analysis (BEA) do wyznaczenia prognoz aktywności ekonomicznej i wielkości populacji dla poszczególnych stanów, regionów i całego USA. Ponadto na
przykładzie Północnej Dakoty zaprezentowano przykład systemu LMI, funkcjonującego w każdym stanie USA. Systemy te, stanowiące części składowe systemu
ALMIS, są dostosowane do specyfiki każdego ze stanów, a do ich zadań należy:
tworzenie prognoz według gałęzi gospodarki, zastosowanie macierzy konwersji
przemysł – zawód oraz prognozowanie zatrudnienia według zawodów. Prezentacja doświadczeń europejskich obejmuje: model Federacji Rosyjskiej, niemiecki
SYSINFO, holenderski model AMO-K i dynamiczny, strukturalny model gospodarki brytyjskiej.
Analiza doświadczeń zagranicznych umożliwiła autorom cytowanych opracowań sformułowanie ogólnych założeń, których uwzględnienie było rekomendowane przy konstrukcji modeli prognoz rynku pracy w Polsce73. Wydaje się, że
powinny one zostać przyjęte również w procesie konstrukcji i estymacji modeli
ekonometrycznych do prognozowania zatrudnienia. Najważniejsze, w kontekście
realizowanych zadań, wydają się następujące założenia:
– prognozowanie popytu na pracę powinno być oparte na prognozach wielkości makroekonomicznych (PKB, nakłady inwestycyjne, inflacja, płace przeciętne,
wydajność pracy) pochodzących z modeli makroekonomicznych;
__________
prognozowania popytu na pracę w Polsce. Część I: Podstawowa metodologia, RCSS, Międzyresortowy Zespół do Prognozowania Popytu na Pracę, Studia i Materiały, t. XI, Warszawa 2003.
72
Por. E. Kryńska, J. Suchecka, A. Gajdos, Prezentacja porównawcza doświadczeń zagranicznych w aspekcie pogłębionej analizy wyników dotychczas opracowanych prognoz dla wypracowania założeń metodologicznych długookresowego systemu prognozowania popytu na prace w Polsce,
w: Z. Strzelecki, red., Przesłanki konstrukcji systemu długookresowego prognozowania popytu na
pracę, RCSS, Międzyresortowy Zespół do Prognozowania Popytu na Pracę, Studia i Materiały,
t. VIII, Warszawa 2002.
73
Ibidem, s. 109–110 oraz J. Suchecka, A. Gajdos, Prezentacja porównawcza…, op. cit., s. 244–245.
48
– określenie popytu na pracę powinno przebiegać równolegle z prognozami
podaży pracy, co pozwala na kontrolowanie nierównowagi na rynku pracy;
– modelownie przyczynowo-skutkowe pozwala prognozować, uwzględniając
rozwój technologiczny, zmiany systemowe i inne.
Determinanty popytu na pracę w ujęciu regionalnym dyskutują i prezentują
w swoim opracowaniu Kwiatkowski i in. (2002)74. Autorzy stwierdzają, że przy
konstrukcji modeli regionalnego zatrudnienia należy, oprócz oparcia się na teoretycznych podstawach ekonomicznych dotyczących popytu na pracę, uwzględnić
specyfikę danego regionu, gdyż sytuacja na rynku pracy jest silnie zróżnicowana
regionalnie. Doświadczenia praktyczne wskazują, że specyfika regionalna może
być uwzględniona przez wprowadzenie do modelu zmiennych regionalnych lub, jeśli konstruowany jest model międzyregionalny, przez wykorzystanie danych czasowo-przekrojowych i zastosowanie odpowiedniej metody estymacji albo użycie
modeli przestrzennych.
1.2.2. Przegląd propozycji specyfikacji równań w modelach rynku pracy
Wielu autorów (m.in. Welfe 1999, Suchecki, Gajdos 2002) podkreśla w swoich
opracowaniach, że do objaśnienia popytu na pracę nie wystarcza sama specyfikacja czynników go determinujących. Konieczne jest również objaśnienie tych
czynników, ponieważ część z nich (wynagrodzenia, wydajność, podaż siły roboczej lub bezrobocie) nie jest egzogeniczna w skali gospodarki narodowej. Innymi
słowy, oszacowanie jednorównaniowego modelu zatrudnienia jest niewystarczające. Wskazane jest szacowanie modelu wielorównaniowego, w którym wymienione czynniki kształtujące zatrudnienie również będą objaśniane.
Co więcej, warunkiem wyznaczenia i prognozowania liczby pracujących jest
możliwość uzależnienia potencjalnych zmian technicznego uzbrojenia pracy od
relacji cen kapitału trwałego do wynagrodzeń przeciętnych75. To z kolei wymaga
estymacji równań generujących ceny, zwłaszcza dóbr inwestycyjnych, a także
równań płac, a szczególnie związku stopy wzrostu płac ze stopą bezrobocia.
W zasadzie we wszystkich propozycjach specyfikacji wielorównaniowych modeli rynku pracy występują dwa równania: równanie popytu na pracujących (liczby
pracujących) i równanie wynagrodzenia przeciętnego. Podaż siły roboczej traktowana może być egzogenicznie lub szacowana na podstawie odpowiedniego równania. Analogicznie stopa bezrobocia – może być objaśniana przez model lub wyznaczana z odpowiedniej tożsamości. Proponuje się również dołączenie równań
opisujących kształtowanie się współczynnika aktywności zawodowej, mierzonego
udziałem ludności aktywnej zawodowo w ogólnej liczbie ludności w wieku pro__________
74
Por. E. Kwiatkowski, T. Tokarski, L. Kucharski, A. Rogut, P. Kaczorowski, Determinanty popytu na prace w ujęciu regionalnym, w: Z. Strzelecki, red., Uwarunkowania prognozowania popytu
na pracę oraz jego edukacyjne implikacje, RCSS, Międzyresortowy Zespół do Prognozowania Popytu na Pracę, Studia i Materiały, t. IX, Warszawa 2002.
75
Por. B. Suchecki, Prezentacja dorobku…, op. cit., s. 37–38.
49
dukcyjnym (często zamiast równania podaży siły roboczej), produkcji (mierzonej
jako PKB), deflatora PKB lub deflatora inwestycji.
Z punktu widzenia zgodności specyfikacji poszczególnych równań modelu
z głównymi teoriami rynku pracy stwierdzić trzeba, że w większości prac empirycznych mają one charakter hybrydowy, to znaczy łączą elementy różnorodnych
teorii ekonomicznych – neoklasycznej, keynesowskiej oraz, rzadziej, podażowej
teorii bezrobocia i teorii racjonalnych oczekiwań.
Postać funkcyjna szacowanych równań jest w poszczególnych modelach zróżnicowana, przeważa jednak postać potęgowa. Warto tu podkreślić zalety modeli
korekty błędem (ECM), również pojawiających się w modelowaniu rynku pracy.
Specyfikacja ta umożliwia jednoczesne oszacowanie krótko- i długookresowego
wpływu poszczególnych zmiennych objaśniających na zmienną objaśnianą.
1.2.3. Dane statystyczne
W prezentowanej analizie elementów rynku pracy województwa łódzkiego
wykorzystano informacje statystyczne w postaci szeregów czasowych o częstotliwości kwartalnej z okresu I kw. 2000 – II kw. 2011 r. Zmiennymi endogenicznymi charakteryzującymi kształtowanie się sytuacji na rynku pracy były:
LP_L – liczba pracujących ogółem w województwie łódzkim, w tys. osób,
LB_L – liczba bezrobotnych w województwie łódzkim, w tys. osób,
SO_L – stopa ofert pracy w województwie łódzkim liczona jako stosunek
liczby ofert pracy do liczby ludności aktywnej zawodowo, w %,
WBP_L – przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto 1 zatrudnionego w województwie łódzkim, w zł.
Wykorzystanie danych kwartalnych do modelowania liczby pracujących w województwie łódzkim jest podyktowane dwoma względami: merytorycznym i praktycznym. Z merytorycznego punktu widzenia wykorzystanie danych kwartalnych
powoduje, że dysponujemy dużo pełniejszym zbiorem informacji statystycznych
o wszystkich zmiennych. Z punktu widzenia praktycznego większa częstotliwość
danych zwiększa liczbę obserwacji w próbie. Jest to niezwykle ważne ze względu
na fakt, że gospodarka Polski zmieniała się gwałtownie w okresie transformacji
ustrojowej lat dziewięćdziesiątych. Korzystanie z danych z tego okresu utrudnia
analizę zjawisk i mogłoby negatywnie wpłynąć na prognozy wykonywane na podstawie modelu w kolejnych etapach projektu.
W prezentowanych modelach ekonometrycznych oprócz zmiennych lokalnych dla województwa łódzkiego podejmowano próby uwzględnienia również
zmiennych makroekonomicznych dla Polski. Wykorzystanie jako zmiennych objaśniających szeregów dla Polski wynika z faktu, że gospodarka województwa
łódzkiego jest ściśle związana z gospodarką krajową, zatem na jej funkcjonowanie wpływają nie tylko zjawiska o charakterze lokalnym, ale również zjawiska zachodzące na szczeblu ogólnopolskim.
50
Bazę danych pomocniczych, które mogą być wykorzystane zarówno jako zmienne endogeniczne, jak i objaśniające (instrumenty), stanowiły więc:
1) makroekonomiczne dane GUS dotyczące kształtowania się w Polsce PKB,
płacy przeciętnej brutto, liczby ludności, wskaźników cen, płacy minimalnej, nakładów inwestycyjnych zdefiniowane szczegółowo jako:
PKB – produkt krajowy brutto w cenach stałych I kw. 2000 r.,
WBP – przeciętna miesięczna płaca brutto w przeliczeniu na 1 zatrudnionego,
w zł (ceny bieżące),
PC – wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych, indeks jednopodstawowy, I kw. 2000 r. = 1,
PX – wskaźnik cen produkcji, indeks jednopodstawowy, I kw. 2000 r. = 1.
WMINP – miesięczna płaca minimalna brutto, w zł (ceny bieżące) oraz
2) dane wojewódzkie, publikowane w specjalnych wydawnictwach76 szacunki GUS o kształtowaniu się według województw produktu regionalnego brutto
(PKB według województw) w cenach bieżących i stałych oraz dane o stopie bezrobocia rejestrowanego i wskaźnikach cen według województw.
W przypadku modelowania popytu na prace w województwie łódzkim były to
zmienne następująco zdefiniowane:
PKB_L – produkt regionalny brutto wytworzony w województwie (w cenach
stałych I kw. 2000 r., mln zł),
SB_L – stopa bezrobocia w województwie łódzkim,
PC_L – wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w województwie
łódzkim, indeks jednopodstawowy I kw. 2000 r. =1,
INV_L – stopa inwestycji w województwie łódzkim liczona jako stosunek nakładów na inwestycje do produktu krajowego brutto w województwie,
LO_L – liczba ofert pracy w województwie łódzkim,
AKT_L – współczynnik aktywności zawodowej w województwie łódzkim jako procentowy udział aktywnych zawodowo w liczbie ludności w wieku produkcyjnym,
LS_L – liczba aktywnych zawodowo w województwie łódzkim, w tys. osób.
1.2.4. Schematy powiązań i estymacja wariantów równań
zmiennych rynku pracy województwa łódzkiego
W celu konstrukcji wielorównaniowego modelu rynku pracy dla województwa łódzkiego testowano wiele możliwych specyfikacji i postaci analitycznych
równań stochastycznych zmiennych endogenicznych.
Z wielu badań empirycznych z zakresu modelowania i prognozowania regionalnych rynków pracy wynika, iż zmienne ogólnokrajowe często w sposób istotny
__________
76
Roczniki statystyczne województw i Bank Danych Lokalnych GUS, http://www.stat.gov.pl/
bdl/app/strona.html?p_name=indeks.
51
wpływają na kształtowanie się zmiennych regionalnych. Z tego względu przy
specyfikacji równań dla zmiennych lokalnego rynku pracy również uwzględniane
są makroekonomiczne zmienne objaśniające.
W modelowaniu liczby pracujących na podstawie układów wielorównaniowych możliwe są dwa podejścia. Z jednej strony można wyznaczyć wielkość podaży i popytu na rynku pracy, a następnie rezydualnie obliczyć stopę bezrobocia.
Z drugiej strony można szukać czynników bezpośrednio wpływających na wielkość stopy bezrobocia.
Pierwsze podejście realizuje schemat I, gdzie wielkość popytu na pracujących
oraz współczynnika aktywności zawodowej objaśniana jest równaniami stochastycznymi, natomiast wielkość podaży siły roboczej jest uzyskiwana z odpowiedniej tożsamości uwzględniającej liczbę ludności w wieku produkcyjnym oraz
oszacowania współczynnika aktywności zawodowej. Następnie poprzez odjęcie
od wielkości podaży siły roboczej popytu na pracujących uzyskuje się wielkość
bezrobocia. Drugie podejście realizuje schemat II, gdzie stopa bezrobocia oraz
popyt na pracujących objaśniane są równaniami stochastycznymi, natomiast wielkości bezrobocia oraz podaży siły roboczej są uzyskiwane na podstawie odpowiednich tożsamości.
Schemat I
LPt=f (LPt-1, [WBPt/PXt], PKBt, [WMINPt/WBPt], INVt, LL(15+)t , Qi, ζt)
(1.2.1)
WBPt=f (WBPt-1, [PKBt/LPt], PCt, SBt, WMINPt, di, ζt)
(1.2.2)
AKTt=f(AKTt-1, WBPt/PXt, SBt, Qi,ζt)
(1.2.3)
SOt= f (SOt-1, INVt, Qi, ζt)
(1.2.4)
LSt = (AKTt ∙LL(15)t)/100
(1.2.5)
LBt = LSt – LPt
(1.2.6)
SBt = 100∙LBt / (LBt + LPt)
(1.2.7)
Schemat II
LPt=f(LPt-1, [WBPt/PXt], PKBt, [WMINPt/WBPt], INVt, LL(15+)t , Qi, ζt)
52
(1.2.8)
WBPt=f (WBPt-1, [PKBt/LPt], PCt, SBt, WMINPt, di, ζt)
(1.2.9)
SBt= f(SBt-1, PCt, [WBPt/PXt], SOt,[PKBt/LPt], di, ζt)
(1.2.10)
SOt= f(SOt-1, INVt, qi, ζt)
(1.2.11)
LBt = (SBt∙LPt) / (1−SBt)
(1.2.12)
LSt = LPt + LBt
(1.2.13)
AKTt=LSt/ LL(15)t∙100
(1.2.14)
gdzie:
LPt – liczba pracujących w województwie łódzkim,
PXt – indeks cen produkcji (deflator cen wartości dodanej) w województwie
łódzkim,
PKBt – produkt regionalny brutto realny wytworzony w województwie łódzkim77,
WBPt – nominalna płaca przeciętna brutto w województwie łódzkim,
WMINPt/WBPt – współczynnik Kaitza (WMINPt – nominalna płaca minimalna brutto),
INVt – stopa inwestycji w województwie łódzkim,
SBt – stopa bezrobocia w województwie łódzkim,
PCt – wskaźnik cen konsumpcyjnych w województwie łódzkim,
SOt – stopa wolnych miejsc pracy w województwie łódzkim,
LL(15)t – liczba osób w wieku 15 lat i więcej w województwie łódzkim,
LS – liczba aktywnych zawodowo (podaż pracy) w województwie łódzkim,
AKT – współczynnik aktywności zawodowej w województwie łódzkim,
Qi – kwartalne zmienne zero-jedynkowe wprowadzane w celu uwzględnienia
wahań sezonowych (i = 1, 2, 3, 4).
Taka specyfikacja równań wynika z teorii ekonomii78 oraz szeregu analiz empirycznych rynków pracy. Wskazane jest, aby poszczególne równania modelu
przyjęły postać potęgową (podwójnie logarytmiczną). Oprócz postaci klasycznej
(liniowej względem parametrów), która powinna mieć właściwości kointegracyjnej relacji długookresowej, można alternatywnie rozważać postać ECM, pozwalającą na uzyskanie ocen długo i krótkookresowych współczynników elastyczności
oraz eliminacji zależności pozornych.
Estymacja pojedynczych równań stochastycznych opisujących kształtowanie
się czterech podstawowych zmiennych charakteryzujących sytuację na rynku pracy województwa łódzkiego umożliwia lepsze rozpoznanie relacji i zmiennych dla
konstrukcji, estymacji i zastosowań scenariuszowo-symulacyjnych docelowego
modelu wielorównaniowego.
W opracowaniu Dańskiej-Borsiak i Laskowskiej (2011)79, jako najczęściej
spotykane postaci funkcyjne równań rynku pracy, wskazane zostały dwa modele:
klasyczny model potęgowy (długookresowy, na logarytmach zmiennych nietransformowanych) i model korekty błędem (ECM) na zmiennych objaśnianych w po__________
77
Zakładając wpływ gospodarki narodowej na liczbę pracujących w województwie łódzkim,
rozważać można alternatywnie PKB dla Polski.
78
Teoria stanowiąca podstawę modelowania i prognozowania rynku pracy obszernie opisana została, w: B. Dańska-Borsiak, I. Laskowska, Opracowanie modeli ekonometrycznych do prognozowania zatrudnienia według zawodów w wybranym województwie do 2020 r., IPiSS, maszynopis
2011; I. Kukulak-Dolata i in., Wnioski z analiz…, op. cit.
79
B. Dańska-Borsiak, I. Laskowska, Opracowanie modeli…, op. cit.
53
staci przyrostów logarytmów. Podejmowane były próby wykorzystania obu tych
specyfikacji w modelach jednorównaniowych: liczby pracujących, wynagrodzeń
przeciętnych brutto, stopy bezrobocia, liczby ofert pracy.
Równanie liczby pracujących
Równanie liczby pracujących oszacowano w postaci potęgowej i ECM. Testowane były alternatywne wersje modelu, różniące się zbiorem zmiennych objaśniających. Z analizy statystycznej i merytorycznej jakości wynika, iż można zaakceptować równanie w następującej postaci (wyniki: tab. 1.2.1.):
lnLP_Lt =α0+α1lnLP_Lt-1+α2lnPKBt+α3ln(WMNIP/WBP)t+
+α4ln(INV_Lt)+α5ln(LL15_Lt)+εt
(1.2.15)
gdzie:
LP_Lt – liczba pracujących w województwie łódzkim,
LP_Lt-1 – liczba pracujących w poprzednim okresie w województwie łódzkim,
PKBt – produkt regionalny brutto realny wytworzony w województwie łódzkim,
WMINPt/WBPt – współczynnik Kaitza (WMINPt – nominalna płaca minimalna
brutto),
INV_Lt – stopa inwestycji liczona jako stosunek nakładów brutto na środki
trwałe do PKB oraz dla opisania inercji zatrudnienia w województwie łódzkim,
LL15_Lt – liczba osób w wieku 15 lat i więcej w województwie łódzkim.
Wszystkie zmienne (poza relacją płacy minimalnej do płacy przeciętnej) są
statystycznie istotne przy 5% poziomie istotności, a ich oceny mają wartości sensowne ekonomicznie. Model charakteryzuje się ponadto wysokim stopniem dopasowania do wartości empirycznych (ok. 92%).
Należy zauważyć, że duży wpływ na kształtowanie się poziomu liczby pracujących ma wartość tej zmiennej w poprzednim okresie, co świadczy o relatywnie
dużej inercji poziomu zatrudnienia w województwie łódzkim. Równie silny jest
wpływ czynnika demograficznego, tzn. liczby ludności w wieku powyżej 15. roku
życia. Dodatni wpływ na zatrudnienie ma również poziom krajowego PKB oraz
lokalna stopa inwestycji. Przy innych czynnikach stałych wzrost PKB o 10% powoduje wzrost liczby pracujących w województwie o 1,1%, a taki sam wzrost
stopy inwestycji powoduje 0,4% wzrost liczby pracujących.
Współczynnik Kaitza, mierzący stosunek płacy minimalnej do przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia brutto, wpływa ujemnie na zatrudnienie, przy czym
jego wzrost o 10% powoduje spadek liczby pracujących o 0,42%. Wynik ten interpretować można jako negatywny wpływ podnoszenia płacy minimalnej na decyzje pracodawców co do zatrudniania pracowników.
54
Tabela 1.2.1
Wyniki estymacji równania liczby pracujących w województwie łódzkim
equation prac &
lp_l=exp(a0+a1*ln(lp_l(1))+a2*ln(pkb)+a3*ln(wminp/wbp)+a4*ln(inv_l)+a5*ln(ll15_l))
Variable
Coefficient
Std Err
T-stat
A0
-3.11842
1.12250
-2.77810
A1
0.639152
0.729503E-01
8.76147
A2
0.114712
0.406736E-01
2.82029
A3
-0.427310E-01 0.263913E-01
-1.61913
A4
0.269937E-01 0.132617E-01
2.03547
A5
0.545784
0.164568
3.31647
R-Squared= 0.93069
No. obs=
45
R-Bar-Squared (adj)
= 0.92180
Durbin-Watson (
0 gaps) = 1.753291
Sum of squared residuals =
26292.2
Std. error of regression =
25.9646
Sum of residuals =
0.135400
Mean of dependent variable = 1178.19
Log of likelihood function = -207.185
Signf
0.008
0.000
0.008
0.113
0.049
0.002
Źródło: obliczenia własne.
Przy testowaniu różnych wariantów specyfikacji modelu z korektą błędem
(ECM) okazało się, iż zaakceptowana postać uwzględnia tylko jedną zmienną
skointegrowaną długookresowo, mianowicie realną wartość produktu regionalnego brutto (lnPKB_L) oraz przyrost regionalnej stopy inwestycji dlnINV_L i wzrost
liczby ludności w wieku 15 lat i więcej dlnLL15_L:
dlnLP_Lt =α0+(α1−1)[lnLP_Lt-1 −β1lnPKB_Lt-1] +γ1dlnINV_Lt+ γ2dlnLL15_Lt +εt (1.2.16)
Z prezentowanych w tabulogramie 1.2.2 rezultatów estymacji wynika, iż długookresowa ocena elastyczności liczby pracujących względem realnej wartości
regionalnego produktu brutto (PKB_L) wynosi 0,5851, co oznacza, iż przeciętnie
55
efektem jednoprocentowych wzrostów tej zmiennej w okresie próby był wzrost
liczby pracujących o ok. 0,58%. W województwie łódzkim zarówno zmiany stopy
inwestycji, jak i zmiany liczby ludności w wieku 15+ oddziaływały na zmiany
w zatrudnieniu tylko krótkookresowo ze współczynnikami elastyczności odpowiednio +0,041 oraz +0,602.
Podana wartość współczynnika dopasowania (skorygowany współczynnik determinacji) R-Bar-Square=0,3996 dotyczy przyrostów logarytmów. Dopasowanie
do danych nominalnych LP_L jest tutaj porównywalne lub nawet wyższe w relacji do modelu pierwszego. Świadczy o tym dodana trzecia linia na wykresie w tabulogramie 1.2.1 (yfit_ecm), która pokazuje faktyczne dopasowanie modelu ECM
do danych nominalnych. Pomimo bardziej oszczędnej specyfikacji, model ECM
ma więc podobną wartość predyktywną.
Tabela 1.2.2
Wyniki estymacji modelu z korektą błędem (ECM) liczby pracujących
w województwie łódzkim
equation ecm dlnlp=a0+(a1-1)*ln(lp_l(-1))-b1*ln(pkb_l(-1)))+c3*dlninv+c4*dlnll15
Variable
Coefficient
Std Err
T-stat
A0
0.334125
0.305101
1.09513
A1
0.780458
0.702869E-01
11.1039
B1
0.585174
0.117855
4.96519
C3
0.408474E-01 0.913039E-02
4.47379
C4
0.602775
0.173376
3.47669
R-Squared= 0.45418
No. obs=
45
R-Bar-Squared (adj)
= 0.39960
Durbin-Watson (
0 gaps) = 1.747778
0.191334E-01
0.218709E-01
Sum of residuals =
-0.558234E-14
Mean of dependent variable = 0.126708E-02
Log of likelihood function = 110.815
56
Signf
0.280
0.000
0.000
0.000
0.002
Równanie wynagrodzeń przeciętnych brutto
Podobne jak w przypadku równania zatrudnienia, również w przypadku płac
przeprowadzono szereg prób zmierzających do skonstruowania najlepszego statystycznie i merytorycznie modelu. Po weryfikacji statystycznej i merytorycznej rezultatów (tab. 1.2.3) zaakceptowano następujący wariant równania o postaci podwójnie logarytmicznej:
lnWBP_Lt = β0 +β1lnWBP_Lt-1 +β2ln(PKB_L/LP_L)t-1 +β3lnSB_Lt +s2Q2+s3Q3 +εt
(1.2.17)
Tabela 1.2.3
Wyniki estymacji równania nominalnych wynagrodzeń przeciętnych
equation placa &
wbp_l=exp(b0+b1*ln(wbp_l(1))+b2*ln(pkb_l/lp_l)+b3*ln(sb_l)+b4*q2+b5*q3)
Variable
Coefficient
Std Err
T-stat
B0
0.828134
0.204324
4.05305
B1
0.823693
0.244028E-01
33.7541
B2
0.283758
0.386146E-01
7.34846
B3
-0.420073E-01 0.106550E-01
-3.94250
S2
-0.692300E-01 0.644888E-02
-10.7352
S3
-0.275162E-01 0.673363E-02
-4.08639
R-Squared= 0.99301
No. obs=
45
R-Bar-Squared (adj)
= 0.99211
Durbin-Watson (
0 gaps) = 1.919529
70064.3
42.3854
Sum of residuals =
15.4563
Signf
0.001
0.000
0.000
0.001
0.000
0.001
57
gdzie:
WBP_Lt – nominalne wynagrodzenia przeciętne brutto w województwie łódzkim,
WBP_Lt-1 – nominalne wynagrodzenia przeciętne brutto z okresu poprzedniego w województwie łódzkim,
PKB_L/LP_Lt – wydajność pracy (jako relacja produktu regionalnego brutto
do liczby pracujących) w województwie łódzkim,
SB_Lt – stopa bezrobocia w województwie łódzkim,
Qi – kwartalne zmienne zero-jedynkowe wprowadzane w celu uwzględnienia wahań sezonowych (i = 1, 2, 3, 4).
W przypadku modelowania wynagrodzeń wyniki estymacji funkcji podwójnie
logarytmicznej również są bardzo dobre. Wszystkie uwzględnione zmienne okazały się statystycznie istotne przy 5% poziomie istotności, a ich oceny mają wartości ekonomicznie sensowne. Stopień dopasowania modelu do wartości empirycznych również w tym przypadku jest bardzo wysoki – wynosi 99%.
Zmienną wywierającą dodatni wpływ na poziom wynagrodzeń przeciętnych
jest wydajność pracy, mierzona stosunkiem [PKB_L/LP_L]. Ocena parametru
przy tej zmiennej oznacza, że wzrost wydajności pracy o 10% pociąga za sobą,
przy innych czynnikach stałych, wzrost płac nominalnych o ok. 2,8%. Z kolei
wzrost stopy bezrobocia powoduje zmniejszenie nacisków na wzrost płac. Świadczy o tym ocena elastyczności płac względem zmiennej SB_L wynosząca ok. -0,04.
Efekt ten jest procentowo nieznaczny, ale jednak statystycznie istotny. Ponadto
poziom płac nominalnych charakteryzuje się dość dużą inercją – ocena parametru
autoregresji wynosi 0,69.
Podobnie jak w przypadku równania liczby pracujących, również dla płac
przeciętnych specyfikacja końcowa równania z korektą błędem okazała się bardziej „oszczędna” w sensie uzyskania potwierdzenia statystycznej istotności tylko
dla części potencjalnych zmiennych objaśniających. Biorąc za punkt wyjścia następującą specyfikację:
dlnWBP_Lt =a0+(a1-1)[lnWBP_Lt-1 -β2ln(PKB_L/LP_L)t-1 -β3lnSB_Lt-1]+
+c1dln(PKB_L/LP_L) +c2dlnSB_L +s2Q2 +s3Q3 +εt
(1.2.18)
po eliminacji zmiennych nieistotnych uzyskano rezultaty estymacji prezentowane w tabeli 1.2.4.
Jedyną zmienną skointegrowaną długookresowo okazała się stopa bezrobocia,
przy której ocena elastyczności długookresowej wynosi ok. -0,55. Oznacza to, że
otrzymano tutaj znacząco różną wartość oceny elastyczności w porównaniu z równaniem o postaci podwójnie logarytmicznej, co może być skutkiem odmiennej roli tej zmiennej w relacji długookresowej i wynikającej z tego różnej interpretacji.
58
Tabela 1.2.4
Wyniki estymacji równania ECM nominalnych wynagrodzeń przeciętnych
equation eplace
dlnwbp=a0 +(a1-1)*(ln(wbp_l(-1))-b2*ln(sb_l(-1)))+c1*dlnwyd+s2*q2+s3*q3
Variable
Coefficient
Std Err
T-stat
A0
0.460744
0.217777
2.11567
A1
0.954633
0.248432E-01
38.4263
B2
-0.551474
0.156231
-3.52986
C1
0.264098
0.281221E-01
9.39110
S2
-0.888127E-01 0.613512E-02
-14.4761
S3
-0.360102E-01 0.597369E-02
-6.02813
R-Squared= 0.88509
No. obs=
45
R-Bar-Squared (adj)
= 0.87036
Durbin-Watson (
0 gaps) = 2.273824
0.100171E-01
0.160265E-01
Sum of residuals =
-0.158276E-13
Signf
0.041
0.000
0.002
0.000
0.000
0.000
Równanie liczby bezrobotnych
W odniesieniu do modelowania liczby bezrobotnych stosowane są dwa różne
podejścia80. Z jednej strony można wyznaczyć wielkość podaży i popytu na rynku
pracy, a następnie rezydualnie obliczyć liczbę bezrobotnych. Z drugiej strony
można szukać czynników bezpośrednio wpływających na wielkość bezrobocia.
W badaniach rynku pracy stosunkowo rzadko podejmowane są próby budowy
i estymacji równań stochastycznych (przyczynowo-skutkowych) dla liczby bezrobotnych i stopy wolnych miejsc pracy. Częściej liczba bezrobotnych traktowana
jest rezydualnie81. W proponowanym modelu podjęto próbę endogenizacji tej
zmiennej.
__________
80
81
B. Dańska-Borsiak, I. Laskowska, Opracowanie modeli…, op. cit.
B. Suchecki, A. Gajdos, Zastosowanie modeli…, op. cit., s. 47–58.
59
Zastosowano równanie autoregresyjne o postaci potęgowej (podwójnie logarytmicznej). Przyjętą specyfikację równania liczby bezrobotnych w estymacyjnej
postaci podwójnie logarytmicznej przedstawić można następująco:
lnLB_Lt = 0+1·lnLB_Lt-1+2·ln(WBP_L/PX)t+3·lnPKB_Lt+ εt
(1.2.19)
gdzie:
LB_Lt – liczba bezrobotnych w województwie łódzkim,
LB_Lt-1 – liczba bezrobotnych z okresu poprzedniego w województwie łódzkim,
(WBP_L/PX)t – wynagrodzenia przeciętne brutto względem cen produkcji PX
w województwie łódzkim,
PKB_Lt – produkt regionalny brutto województwa łódzkiego.
Wyniki estymacji modelu liczby bezrobotnych w województwie łódzkim w badanym okresie przedstawione zostały w tabeli 1.2.5.
Tabela 1.2.5
Wyniki estymacji równania liczby bezrobotnych
equation
bezrob lb_l=exp(c0+c1*ln(lb_l(-1))+c2*ln(wxp_l/px)+c3*ln(pkb_l))]
Variable
Coefficient
Std Err
C0
2.44436
2.22033
C1
0.890036
0.761919E-01
C2
0.963855
0.319468
C4
-0.968459
0.212833
R-Squared= 0.94217
No. obs=
45
R-Bar-Squared (adj)
= 0.93794
Durbin-Watson (
0 gaps) = 2.146743
11120.8
16.4693
Sum of residuals =
-2.77730
60
T-stat
1.10090
11.6815
3.01707
-4.55032
Signf
0.277
0.000
0.005
0.000
Wszystkie zmienne objaśniające są statystycznie istotne przy 5% poziomie
istotności, a ich oceny przyjmują wartości sensowne ekonomicznie.
Na podstawie otrzymanych rezultatów estymacji na próbie II kw. 2000 – II kw.
2011 r. można przyjąć, iż kształtowanie się liczby bezrobotnych w województwie
łódzkim silnie reaguje na zmiany płacy przeciętnej. Zmienna ta ma bowiem
wpływ na koszty pracy, które wpływają na decyzje o zatrudnianiu pracowników.
Sztywność dostosowań płacowych kryjąca się za sztywnością dostosowań popytu
na pracujących jest źródłem utrzymywania się wysokich poziomów bezrobocia.
Drugim istotnym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się liczby bezrobotnych w województwie łódzkim jest poziom wojewódzkiego PKB (PKB_Lt).
Wzrost PKB w regionie prowadzi do istotnego obniżenia poziomu bezrobocia
(ocena elastyczności liczby bezrobotnych względem PKB_L = -0,81).
Ocena parametru autoregresji (0,89) świadczy o dużej inercji zjawiska,
a współczynnik determinacji wskazuje na wysoki stopień objaśnienia.
Tabela 1.2.6
Wyniki estymacji równania ECM liczby bezrobotnych w województwie łódzkim
dlnlb_l=a0+(a1-1)*(ln(lb_l(-1))-b2*ln(wyd(-1))-b3*ln(px(-1)))+c2*u2007q3+c3*u2006234+c1*u200823
Variable
Coefficient
Std Err
T-stat
A0
-0.907836
0.442551
-2.05137
A1
0.848722
0.413104E-01
20.5450
B2
5.22473
1.81258
2.88249
B3
-7.09595
1.67552
-4.23508
C2
-0.380015
0.702636E-01
-5.40841
C3
-0.174652
0.418098E-01
-4.17731
C1
-0.204837
0.536389E-01
-3.81881
R-Squared= 0.72511
No. obs=
45
R-Bar-Squared (adj)
= 0.68171
Durbin-Watson (
0 gaps) = 2.536887
0.180788
0.689751E-01
Sum of residuals =
0.114075E-13
Mean of dependent variable =-0.123781E-01
Signf
0.047
0.000
0.007
0.001
0.000
0.001
0.001
61
Punktem wyjścia estymacji i testowania postaci ECM była następująca specyfikacja równania liczby bezrobotnych:
dlnLB_Lt =a0+(a1 −1)[lnLB_Lt-1−b1ln(WBP_L/PX)t −b2ln(PKB_L/LP_L)−b3ln(PX)t] +
+c1dln(WBP_L/PX)t +c2dln(PKB_L/LP_L) +c3dln(PX)t+εt.
(1.2.20)
W rezultacie testowania różnych wariantów specyfikacyjnych stwierdzono, że
logarytm liczby bezrobotnych w województwie łódzkim jest skointegrowany długookresowo z logarytmem wydajności pracy ln(PKB_L/LP_L) oraz z logarytmem
indeksu cen produkcji ln(PX). Jakość dopasowania poprawiono poprzez uwzględnienie odpowiednich zmiennych zero-jedynkowych dla wartości nietypowych
zmiennej endogenicznej (u2007q3, u2006234, u200823).
Oceny współczynników elastyczności wskazują na bardzo silne reakcje długookresowe zmian liczby bezrobotnych w województwie łódzkim zarówno względem
zmian wydajności pracy (elastyczność +5,22), jak i zmian indeksu cen (-7,09).
Załączone wykresy wskazują na dobre dopasowanie danych do równania ECM
zarówno w wyrażeniu przyrostów logarytmów (ok 68%), jak i wielkości nominalnych (ok. 96%).
Równanie stopy wolnych miejsc pracy
Stopa ofert pracy może być traktowana jako jedna z charakterystyk sytuacji
na rynku pracy. Dalej przedstawione są wyniki modelowania tej zmiennej na podstawie rozszerzonego modelu autoregresyjnego postaci potęgowej.
Stopa ofert pracy mierzona jest stosunkiem liczby ofert pracy do liczby ludności aktywnej zawodowo. Publikowane przez GUS dane dotyczące ofert pracy
pochodzą z informacji uzyskanych z urzędów pracy. Są one zatem niepełne, ponieważ, szczególnie w niektórych zawodach, pracownicy poszukiwani są bez pośrednictwa tych urzędów. Z tego względu wydaje się wątpliwe, czy równanie stopy ofert pracy powinno występować w modelu prognostycznym służącym
ostatecznie do prognozowania zatrudnienia według zawodów. Mimo tych zastrzeżeń, prezentowane są wyniki estymacji modelu jednorównaniowego w estymacyjnej, podwójnie logarytmicznej postaci:
lnSO_L=β1·lnSO_Lt-1+ β2·lnPKB_Lt+ β3·Q1+ β4·Q4+ ξt
(1.2.21)
gdzie:
lnSO_L – stopa ofert pracy w województwie łódzkim,
lnSO_Lt-1 – stopa ofert pracy z okresu poprzedniego w województwie łódzkim,
PKB_Lt – produkt regionalny brutto województwa łódzkiego,
Qi – kwartalne zmienne zero – jedynkowe wprowadzane w celu uwzględnienia wahań sezonowych (i = 1, 2, 3, 4).
Wyniki estymacji równania stopy wolnych miejsc pracy przedstawione zostały w tabeli 1.2.7.
62
Tabela 1.2.7
Wyniki estymacji równania stopy wolnych miejsc pracy
Dependent variable is LSO_L
Variable
Coefficient
Std Err
T-stat
B1
0.881511
0.658772E-01
13.3811
B2
0.165095E-01 0.720996E-02
2.28982
B3
0.553005
0.998389E-01
5.53898
B4
-0.860143
0.875773E-01
-9.82153
R-Squared= 0.87312
No. obs=
44
R-Bar-Squared (adj)
= 0.86360
Durbin-Watson (
0 gaps) = 2.775755
2.23135
0.236186
Sum of residuals =
-0.826453E-02
Signf
0.000
0.027
0.000
0.000
Na podstawie otrzymanych rezultatów estymacji na próbie II kw. 2000 – II kw.
2011 r. można przyjąć, iż kształtowanie się stopy ofert pracy zależy istotnie od
regionalnego poziomu PKB (PKB_Lt). Ocena współczynnika elastyczności jest
statystycznie różna od zera przy poziomie istotności 0,001, jednak jej wartość nie
jest wysoka – wynosi ok. 0,016. Ocena parametru autoregresji (0,88) wskazuje na
istotność inercji.
Oprócz przyczynowych zmiennych objaśniających w opisie kształtowania się
stopy ofert pracy stwierdzono istotne wahania sezonowe dotyczące pierwszego
oraz czwartego kwartału. W pierwszych kwartałach stopa ofert pracy jest wyższa,
natomiast w czwartych kwartałach niższa od ogólnej tendencji. Stopień dopasowania modelu do danych dotyczących stopy ofert pracy wynosi ok. 86% (R2sk).
W alternatywnym wariancie modelowania stopy wolnych miejsc pracy podjęto próbę konstrukcji i estymacji równania korekty błędem dla opisu kształtowania
się liczby wolnych miejsc pracy w województwie łódzkim. Punktem wyjścia była
następująca specyfikacja:
63
lnLOP_L=a0+(a1−1)[lnLOP_L-1−β1lnPKB_L-1−β2lnWBX_L-1−β3ln(KAITZ)-1−β4lnINV_L-1]+
+c1dlnPKB_Lt +c2dln(KAITZ)t +c3dlnINV_Lt +s1Q1+s2Q2·+s3Q3 +ξt
(1.2.22)
Estymacja różnych wersji specyfikacyjnych wykazała, iż zmiennymi skointegrowanymi długookresowo ze zmienną objaśnianą są: realny produkt regionalny brutto
PKB_L i realna płaca przeciętna brutto w województwie (WBX_L=WBP_L/PX).
Istotne efekty krótkookresowe wykazuje również działanie współczynnika Kaitza,
czyli relacja płacy minimalnej do płacy przeciętnej.
Jak już wcześniej wspomniano, analizowana zmienna „liczba ofert pracy”
wykazuje bardzo duże wahania kwartalne. Z tego powodu uwzględniono pełny
schemat wahań sezonowych (s1Q1+s2Q2·+s3Q3), a dodatkowo kontrolowane są
dwie obserwacje nietypowe, tzn. w II i III kw. 2006 r. (u200623).
Tabela 1.2.8
Wyniki estymacji równania ECM liczby ofert pracy w województwie łódzkim
dlnlop_l=a0+(a1-1)*(ln(lop_l(-1))-b1*ln(pkb_l(-1))-b2*ln(wbx_l(1)))+c3*dln(kaitz)+s1*q1+s2*q2+s3*q3 +d3*u200623
Variable
Coefficient
Std Err
T-stat
A0
-8.35913
3.23769
-2.58182
A1
0.463024
0.118955
3.89242
B1
9.92119
1.60707
6.17346
B2
-9.52416
2.07216
-4.59625
C2
-0.828261
0.329455
-2.51404
S1
0.904408
0.171654
5.26879
S2
1.31344
0.150514
8.72638
S3
0.818180
0.840693E-01
9.73221
D3
0.344546
0.150157
2.29457
R-Squared= 0.90943
No. obs=
45
R-Bar-Squared (adj)
= 0.88930
Durbin-Watson (
0 gaps) = 2.460929
1.35290
0.193857
Sum of residuals =
0.126121E-12
64
Signf
0.014
0.001
0.000
0.000
0.017
0.000
0.000
0.000
0.028
Na wykresach zamieszczonych w tabeli 1.2.8 pokazane jest bardzo dobre dopasowanie tej wersji równania do danych zarówno dla przyrostów logarytmów
(ok. 89%), jak i dla poziomów zmiennej objaśnianej (ok. 94%)
1.2.5. Wielorównaniowy model prognozowania rynku pracy
Przedstawione dotąd wyniki estymacji KMNK modeli jednorównaniowych dotyczyły równań izolowanych. W następnym etapie podjęto próbę kompilacji wszystkich
równań stochastycznych opisujących łódzki rynek pracy w jeden system82.
Zaprezentowany dalej system równań odpowiada podejściu do wielorównaniowego modelowania rynku pracy, zgodnie z którym endogenizowana jest stopa
bezrobocia, a współczynnik aktywności zawodowej traktowany jest jako zmienna
egzogeniczna. W ostatecznej wersji modelu jako zmienna objaśniająca wykorzystany został PKB w skali kraju, co wynika z możliwości oddziaływania czynników szerszych niż lokalne na łódzki rynek pracy.
Tabela 1.2.9 jest ilustracją rezultatów analizy formalnej procesu kompilacji
następującego układu:
equation prac &
lp_l=exp(a0+a1*ln(lp_l(-1))+a3*ln(pkb)+a4*ln(wminp/wbp)+a5*ln(inv_l)+a6*ln(ll15_l))
equation place &
wbp_l=exp(b0+ b1*ln(wbp_l(-1))+b2*ln(pkb_l/lp_l)+b3*ln(sb_l)+s2*q2+s3*q3)
equation bezrob &
lb_l=exp(c0+c1*ln(lb_l(-1))+c2*ln(wbp_l/px)+c3*ln(pkb_l))
identity stb sb_l=100*lb_l/(lp_l+lb_l)
identity podaz ls_l=lp_l+lb_l
identity waz akt_l=100*ls_l/ll15_l
parameter a0 a1 a3 a4 a5 a6
parameter b0 b1 b2 b3 s2 s3 s4
parameter c0 c1 c2 c3 c4
Model zbudowany jest z trzech równań stochastycznych i trzech tożsamości.
Gęstość macierzy powiązań wynosi 2.33.
W celu ustalenia akceptowalnej statystycznie i merytorycznie specyfikacji
równania stochastyczne modelu estymowane były kilkakrotnie różnymi metodami
estymacji zarówno pojedynczych równań (2MNK), jak i metodami estymacji
łącznej (3MNK, FIML). Zaakceptowane wyniki estymacji 2MNK równań modelu
przedstawione są w tabeli 1.2.9.
__________
82
Ze względu na niższy stopień objaśnienia stopy wolnych miejsc pracy, równanie dla tej charakterystyki rynku pracy nie zostało uwzględnione w modelu wielorównaniowym.
65
Tabela 1.2.9
Wyniki kompilacji równań oraz struktura powiązań modelu rynku pracy
województwa łódzkiego
Linkage Statistics
Equations
:
6
Endogenous Linkages :
14
Density of Linkage Matrix is
2.33333
Equations will be solved in the following order:
Equation
Associated Variable
1
1 PRAC
1 LP_L
2
2 PLACE
2 WBP_L
3
3 BEZROB
3 LB_L
4
4 STB
4 SB_L
5
5 PODAZ
5 LS_L
6
6 WAZ
6 AKT_L
Recursive block
1 contains
1 equations.
Nonlinear simultaneous block
1 contains
3 equations.
Recursive block
2 contains
2 equations.
Równanie liczby pracujących
lnLP_Lt=a0+a1lnLP_Lt-1+a2lnPKBt+a3ln(WMINP/WXP)t+a4lnINV_Lt+a5lnLL15t+ξt (1.2.23)
Tabela 1.2.10
Wyniki estymacji równania liczby pracujących ogółem w województwie łódzkim
Variable
Coefficient
Std Err
T-stat
A0
-3.07868
1.12526
-2.73597
A1
0.635984
0.730777E-01
8.70284
A2
0.118456
0.408483E-01
2.89989
A3
-0.444715E-01 0.267524E-01 -1.66234
A4
0.267819E-01 0.133676E-01
2.00350
A5
0.537406
0.164862
3.25973
R-Squared= 0.93067
No. obs=
45
R-Bar-Squared (adj)
= 0.92178
Durbin-Watson (
0 gaps) = 1.766730
26301.5
25.9692
Sum of residuals =
0.164415E-01
Signf
0.009
0.000
0.006
0.104
0.052
0.003
Kształtowanie się liczby pracujących w przypadku województwa łódzkiego
najlepiej opisują zmienne makroekonomiczne: PKB i relacja płacy minimalnej do
płacy przeciętnej oraz regionalny poziom inwestycji i regionalna sytuacja demograficzna. Występuje zależność autoregresyjna – z opóźnieniem o 1 kwartał.
66
Równanie płac przeciętnych
Przeciętna płaca miesięczna w województwie łódzkim zależy od zmian wydajności pracy (PKB_Lt/LP_Lt) i płac w województwie w okresie poprzednim oraz od
stopy bezrobocia w województwie:
lnWBP_Lt = b0 +b1lnWBP_Lt-1 +b2ln(PKB_L/LP_L)t+b3lnSB_Lt +b4Q2+b5Q3+ ξt
(1.2.24)
Tabela 1.2.11
Wyniki estymacji równania płac przeciętnych w województwie łódzkim
Variable
Coefficient
Std Err
T-stat
B0
0.895438
0.216302
4.13976
B1
0.304117
0.410577E-01
7.40706
B2
0.809576
0.252858E-01
32.0171
B4
-0.451115E-01 0.114438E-01
-3.94202
S2
-0.651050E-01 0.668659E-02
-9.73665
S3
-0.276163E-01 0.689897E-02
-4.00296
R-Squared= 0.99288
No. obs=
45
R-Bar-Squared (adj)
= 0.99197
Durbin-Watson (
0 gaps) = 1.785464
71366.9
42.7776
Sum of residuals =
8.77921
Signf
0.001
0.000
0.000
0.001
0.000
0.001
Równanie liczby bezrobotnych
lnLB_Lt= c0·+c1lnLB_Lt-1+ c2lnWXP_L +c3lnPKB_L+ξt
(1.2.25)
Tabela 1.2.12
Wyniki estymacji równania liczby bezrobotnych w województwie łódzkim
Variable
C0
C1
C2
C4
Coefficient
Std Err
T-stat
1.59490
2.33367
0.68343
0.914544
0.789279E-01
11.5871
1.25674
0.340928
3.68624
-1.12639
0.232331
-4.84819
R-Squared= 0.94089
No. obs=
45
R-Bar-Squared (adj)
= 0.93657
Durbin-Watson (
0 gaps) = 2.179098
11365.5
16.6495
Sum of residuals =
-0.670927
Signf
0.498
0.000
0.001
0.000
67
Liczba bezrobotnych w województwie łódzkim uzależniona jest od poziomu
płac przeciętnych w województwie oraz regionalnego PKB. Podlega również silnej inercji.
Na wykresach (1.2.1) pokazane są dopasowania wartości teoretyczne (dla równań stochastycznych) i symulowane zmiennych endogenicznych w okresie próby.
Wykres 1.2.1
Wartości teoretyczne i symulowane zmiennych endogenicznych
w okresie próby II kw. 2000 r. – II kw. 2011 r.
Liczba pracujących
Płaca przeciętna brutto
Liczba bezrobotnych
Stopa bezrobocia
Podaż pracy
Współczynnik aktywności zawodowej
1.3. Wnioski
Wśród najistotniejszych kwestii dotyczących metodologii prognozowania zatrudnienia na poziomie wojewódzkim należy wskazać te dotyczące dostępności
danych statystycznych oraz wyboru klasy modeli prognostycznych. Trzeba też
wspomnieć o problemach wynikających ze zmian klasyfikacji wykorzystywanych
w statystyce rynku pracy, długości szeregów czasowych oraz reprezentatywności
68
danych przekrojowych lub braku danych w przekrojach złożonych. Przeprowadzone analizy wskazują, że podstawowym założeniem koncepcji systemu prognoz
zatrudnienia powinno być odwołanie do założeń teoretycznych przy ich weryfikacji empirycznej. Hierarchiczna budowa modeli powinna uwzględniać powiązania
regionalne (przestrzenne) oraz zapewniać spójność generowanych prognoz przekrojowych.
Przeprowadzone badania doświadczalne wskazują na wysoki stopień dopasowania wszystkich rozważanych modeli do wartości empirycznych. Pozytywna ocena rezultatów estymacji modelu wielorównaniowego o podwójnie logarytmicznej
postaci równań stochastycznych pozwala na podjęcie próby zastosowania tego
modelu w dalszych etapach prac do prognozowania liczby pracujących oraz innych zmiennych rynku pracy w województwie łódzkim.
Modele wielorównaniowe, zawierające w swojej konstrukcji, poza równaniem
liczby pracujących, także równania stochastyczne i tożsamości (równania bilansowe) dla innych zmiennych endogenicznych, pozwalają bardziej kompleksowo
opisywać i analizować sytuację na rynku pracy, a także umożliwiają przeprowadzanie analiz scenariuszowo-symulacyjnych alternatywnych polityk rynku pracy.
Ze względu na dobre właściwości prognostyczne sprawdzone dla okresu próby równań z korektą błędem, czyli w postaci ECM, w kolejnych etapach badań
podejmowane będą również próby wykorzystania takich konstrukcji zarówno do
formułowania prognoz dla pojedynczych zmiennych, jak i w układach wielorównaniowych do analiz symulacyjnych.
69
Rozdział 2
ZAŁOŻENIA MERYTORYCZNE DO PROGNOZ
ZATRUDNIENIA W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM
(opracowanie: Przemysław Włodarczyk)
Prognozowanie zatrudnienia w regionie wymaga przyjęcia założeń merytorycznych poprzez określenie prawdopodobnych kierunków i skali zmian prognozowanych kategorii. Założenia te powinny uwzględniać specyfikę danego regionu, a więc opierać się na rozpoznaniu wcześniejszych tendencji zatrudnienia
ogółem i zatrudnienia według przyjętych struktur i przekrojów oraz czynników
determinujących dotychczasowe tendencje zatrudnienia.
Przedmiotem rozważań w tym rozdziale jest charakterystyka społeczno-gospodarcza województwa, a w szczególności charakterystyka ludnościowa, tendencje
rozwoju gospodarczego oraz rozwoju sytuacji na rynku pracy i czynniki determinujące te tendencje, a także specyfika lokalnego rynku pracy. Efektem prezentowanych opracowań jest informacja na temat prawdopodobnych kierunków zmian
zatrudnienia ogółem oraz jego struktury w przekrojach zawodów, podregionów
i sektorów.
2.1. Założenia merytoryczne do prognoz zatrudnienia według
grup zawodów (Adrian Burdziak, Eugeniusz Kwiatkowski,
Jacek Stasiak)
2.1.1. Tendencje zmian zatrudnienia ogółem i ich determinanty
w województwie łódzkim w latach 2000–2010
Tendencje zmian liczby pracujących
Prognozowanie zatrudnienia wymaga uprzedniego rozpoznania wcześniejszych
tendencji zatrudnienia i ich uwarunkowań oraz czynników determinujących. Przyjrzyjmy się w związku z tym tendencjom liczby pracujących w województwie
łódzkim w ostatniej dekadzie.
W tabeli 2.1.1. zamieszczono dane statystyczne o liczbie pracujących ogółem
i liczbie pracujących kobiet w latach 1999–2010. Łatwo zauważyć, że liczba pracujących ogółem wykazywała w analizowanym okresie dosyć silne wahania. Po
spadkowej tendencji pracujących w latach 1999–2004 wystąpiła tendencja wzrostowa, która skończyła się w 2008 r., a następnie ponownie pojawił się spadek
liczby pracujących w latach 2009–2010. Podobne tendencje można dostrzec w da-
70
nych dotyczących liczby pracujących kobiet. Również w tym przypadku po spadku nastąpiła tendencja wzrostowa (w latach 2004–2008), która została odwrócona
w latach 2009–2010.
Tendencje zmian liczby pracujących w województwie łódzkim zilustrowane
danymi w tabeli 2.1.1. charakteryzują się znaczącą wrażliwością koniunkturalną,
którą trzeba wziąć pod uwagę przy dokonywaniu prognoz zatrudnienia, zwłaszcza
prognoz krótkookresowych.
Tabela 2.1.1
Liczba pracujących w województwie łódzkim w latach 1999–2010
(stan w końcu roku)
Rok
1999
2000
2001
20021
20031
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Ogółem
w tys. osób
1106,4
1066,0
1046,2
1039,6/887,0
1035,3/827,2
887,8
898,6
921,0
959,7
970,3
937,5
943,2
1999=100
100,0
96,3
94,6
94,0/80,2
93,6/79,8
80,2
81,2
83,2
86,7
87,7
84,7
85,2
Kobiety
w tys. osób
538,0
519,0
511,8
506,7/423,1
504,9/421,3
419,8
426,5
434,7
449,7
455,1
443,7
443,2
1999=100
100,0
96,5
95,1
94,2/78,6
93,8/78,3
78,0
79,3
80,8
83,6
84,6
82,5
82,4
1
Dane w dwu ujęciach: w liczniku z uwzględnieniem pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie według Powszechnego Spisu Rolnego 1996 r. oraz w mianowniku według Narodowego Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań z 2002 r.
Źródło: Roczniki Statystyczne Województwa Łódzkiego z lat 2000–2010, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź oraz dane pochodzące z Urzędu Statystycznego w Łodzi.
Wrażliwość koniunkturalna zatrudnienia w województwie łódzkim nie jest
jednakowa we wszystkich sektorach i sekcjach gospodarki. Przekonuje o tym wykres 2.1.1., który jest ilustracją dynamiki liczby pracujących w trzech sektorach
ekonomicznych województwa: rolniczym, przemysłowym i usługowym. Z wykresu
2.1.1. wynika że, po pierwsze, liczba pracujących w sektorze rolniczym ustawicznie
spadała w analizowanej dekadzie (o ponad 48%). Po drugie, liczba pracujących
w sektorze usługowym wykazywała nieustanną tendencję wzrostową (o 12,4%
w latach 2000–2010). Po trzecie, w sektorze przemysłowym w analizowanym okresie występowały tendencje spadkowe liczby pracujących (w latach 2000–2005)
oraz tendencje wzrostowe w latach 2005–2010.
71
Wykres 2.1.1
Dynamika liczby pracujących w województwie łódzkim
według sektorów ekonomicznych w latach 2000–2010 (rok 2000 = 100)
120
100
80
60
40
20
00
sektor rolniczy
sektor przemysłowy (z
budownictwem)
2000
2005
sektor usługowy
2010
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Rocznika Statystycznego Województwa Łódzkiego
2010, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź, s. 42–43 oraz dane za 2010 r. uzyskane z Urzędu Statystycznego w Łodzi.
Przedstawione wnioski wskazują, że o ile zmiany liczby pracujących w sektorze przemysłowym mają silne uwarunkowania koniunkturalne, o tyle tendencje
występujące w sektorach rolniczym i usługowym uzależnione są nie od czynników
o charakterze koniunkturalnym, lecz od czynników długofalowych, związanych
z procesami rozwoju gospodarczego. Oznacza to, iż ważnym czynnikiem wpływającym na poziom i zmiany liczby pracujących ogółem ma sektorowa struktura
gospodarki, a zwłaszcza rola, jaką odgrywają sektory koniunkturalnie wrażliwe
(sektor przemysłowy) i niewrażliwe (sektory rolniczy i usługowy).
Procesy produkcyjne w województwie łódzkim
W tym podrozdziale zostaną omówione tendencje kształtowania się trzech
agregatowych mierników efektów procesów produkcyjnych. Wykorzystane dane
statystyczne mają częstotliwość danych rocznych. Do charakterystyki procesów
produkcyjnych województwa łódzkiego wybrane zostały następujące indykatory:
a) produkt krajowy brutto do pokazania ogólnych tendencji,
b) wartość dodana brutto do wskazania struktury produkcji oraz tendencji w grupach poszczególnych sekcji działalności gospodarczej,
c) produkcja sprzedana przemysłu do zobrazowania charakterystyki produkcji
województwa oraz tendencji produkcji przemysłowej.
72
Kształtowanie się produktu krajowego brutto
Analizie poddano kształtowanie się produktu krajowego brutto w województwie łódzkim w okresie 2000–2009 r. W tabeli 2.1.2. przedstawiono absolutną
wartość produktu krajowego brutto województwa łódzkiego na tle regionu centralnego83 oraz Polski.
Tabela 2.1.2
Produkt krajowy brutto wybranych jednostek podziału terytorialnego Polski
w okresie 2000–2009 (w mld zł)
Wyszczególnienie
Województwo
łódzkie
Region
centralny
Polska
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
46,1
46,6
47,7
49,9
52,2
53,8
56,9
60,7
196,1
743,9
204,4
753,5
205,9
764,5
215,9
794,9
223,5
835,5
239,0
866,1
255,8
919,6
2008
64,3
2009
63,9
274,3 286,0 293,4
982,4 1031,7 1048,6
Źródło: obliczenia własne na podstawie Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne oraz Rachunki kwartalne produktu krajowego brutto, Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Katowicach, Warszawa, Katowice, kolejne wydania z lat 2007–2011 oraz lat 2006–2010.
Efekty procesów produkcyjnych województwa łódzkiego charakteryzowały się
znacząco mniejszą skalą w porównaniu do regionu centralnego. Najwyższy poziom produktu krajowego brutto województwa łódzkiego odnotowano w roku
2008. W cenach stałych z roku 2000, w roku 2008 województwo odznaczało się
poziomem 64,3 mld zł. Począwszy od roku 2000, wartość omawianego miernika
nieustannie wzrastała. W roku 2004 przekroczony został poziom 50 mld zł. Kolejne
cztery lata pozwoliły na podniesienie osiągniętego rezultatu o kolejne 10 mld zł.
Wskazana tendencja została przerwana w roku 2009. Był to pierwszy okres z analizowanych lat, który odznaczał się spadkiem poziomu produktu krajowego brutto
województwa łódzkiego. Zjawisko obniżki tego miernika, w cenach stałych z roku
2000, miało wartość ok. 400 mln zł. Spadek wartości produktu krajowego brutto
województwa łódzkiego w roku 2009 stanowił ok. 0,5 pkt. proc. w odniesieniu do
poziomu z roku 2008. Należy zauważyć, iż zarówno region centralny, jak i gospodarkę polską w analizowanym okresie cechował nieustanny wzrost omawianego
miernika procesów produkcyjnych. Relatywnie zbliżonymi tendencjami kształtowania produktu krajowego brutto charakteryzowała się gospodarka Polski ogółem.
Oznacza to, iż podmioty gospodarcze zlokalizowane w pozostałych jednostkach przestrzennych Polski były zdolne do bardziej efektywnego dostosowania
się do zmieniających się warunków funkcjonowania na rynku. Trzeba podkreślić,
__________
83
W skład regionu centralnego Polski wchodzą dwa województwa: łódzkie oraz mazowieckie.
Obecnie Polska jest dzielona na sześć regionów (por. Regiony Polski, Główny Urząd Statystyczny,
Warszawa 2011, s. 3).
73
iż, począwszy od roku 2004, zjawiska charakterystyczne dla innych regionów niż
centralny pozwoliły na zwiększenie wartości produktu krajowego brutto Polski
ogółem. Województwo łódzkie nie odznaczało się efektami procesów produkcyjnych wyprzedzającymi ogólnopolskie zjawiska.
W celu zobrazowania dynamizmu zmian okresu 2000–2009 r. dla produktu
krajowego brutto wybranych jednostek podziału terytorialnego Polski zaprezentowano dynamikę w ujęciu agregatowym (wykres 2.1.2.) oraz jednorocznym
(wykres 2.1.3.).
Wykres 2.1.2
Agregatowa dynamika produktu krajowego brutto wybranych jednostek
podziału terytorialnego Polski w latach 2000–2009 (rok 2000 = 100)
148
143
138
133
128
123
118
113
108
103
98
2000
2001
2002
2003
województwo łódzkie
2004
2005
region centralny
2006
2007
2008
2009
Polska
Analiza agregatowej dynamiki zmian produktu krajowego brutto okresu
2000–2009 daje podstawę do sformułowania wniosku, iż tendencja charakterystyczna dla województwa łódzkiego niejako podążała za ogólnopolskim trendem
rozwojowym. Wspólna tendencja rosnąca oscylowała wokół różnicy jednego
punktu procentowego w całym okresie. Podobnym zjawiskiem odznaczał się region centralny, jednakże w latach 2000–2009 charakteryzował się wyższym poziomem dynamiki produktu krajowego brutto. W całym okresie region centralny
cechowała dynamika większa o 4 pkt. proc. w porównaniu do województwa oraz
Polski.
Analiza jednorocznych zmian dynamiki produktu krajowego brutto w okresie
2000–2009 r. prowadzi do porównywalnych wniosków. Tendencje charakterystyczne dla województwa łódzkiego były zbieżne z trendem w gospodarce polskiej ogółem.
74
Wykres 2.1.3
Jednoroczna dynamika produktu krajowego brutto wybranych jednostek
podziału terytorialnego Polski w latach 2000–2009 (rok 2000 = 100)
108
107
106
105
104
103
102
101
100
99
98
2000
2001
2002
2003
2004
2005
region centralny
2006
2007
2008
2009
Polska
Analizując roczną dynamikę produktu krajowego brutto wybranych jednostek
podziału terytorialnego Polski, należy wskazać, iż odmienne były okresy spowolnienia tendencji rozwojowych. Jednakże dopiero rok 2008 przyniósł załamanie
tendencji prowzrostowych dla wszystkich trzech analizowanych obiektów przestrzennych. Spadkowe trendy zostały utrwalone w roku 2009. Spadek absolutny
odnotowało jedynie województwo łódzkie, o blisko 0,5 pkt. proc. Region centralny oraz gospodarka Polski ogółem odnotowały spowolnienie dynamiki, o odpowiednio 2 oraz 3 pkt. proc. Przeciętne tempo wzrostu produktu krajowego brutto
w okresie 2000–2009 r. dla województwa łódzkiego wyniosło 3,76%, a dla regionu centralnego 4,55%. Ogólnopolska przeciętna dynamika wzrostu produktu krajowego brutto w tym okresie wyniosła 3,97%. Dla wszystkich trzech jednostek
podziału terytorialnego Polski współczynnik zmienności oparty na odchyleniu standardowym dla poziomu rocznej dynamiki oscylował wokół poziomu 2 pkt. proc.
Najwyższym poziomem odznaczało się województwo łódzkie.
W celu bardziej precyzyjnego określenia tendencji w czasie dla kształtowania
się procesów produkcyjnych województwa łódzkiego zaprezentowane zostaną charakterystyki udziału w regionalnych oraz ogólnopolskich trendach dla lat 2000–
200984 (tab. 2.1.3).
__________
84
Przeprowadzone testy statystyczne dotyczące istnienia pierwiastków jednostkowych wskazały,
iż produkt krajowy brutto województwa łódzkiego wyrażony w sposób absolutny nie charakteryzuje
się istnieniem długookresowej relacji.
75
Tabela 2.1.3
Udział produktu krajowego brutto województwa łódzkiego i regionu centralnego
w latach 2000–2009 w odniesieniu do Polski (Polska ogółem = 100)
oraz województwa łódzkiego na tle regionu centralnego
(region centralny ogółem = 100)
Wyszczególnienie
Województwo
łódzkie
Region centralny
Województwo
łódzkie na tle regionu centralnego
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
6,2
26,4
6,2
27,1
6,2
26,9
6,3
27,2
6,2
26,7
6,2
27,6
6,2
27,8
6,2
27,9
6,2
27,7
6,1
28,0
23,5
22,8
23,2
23,1
23,3
22,5
22,3
22,1
22,5
21,8
Udział produktu krajowego brutto województwa łódzkiego w ogólnopolskiej
wartości omawianego miernika okazał się bardzo stabilny w czasie. Poziom 6,2%
był charakterystyczny dla całego okresu 2000–2009 r. Najwyższy poziom udziału
produktu krajowego brutto województwa łódzkiego w ogólnopolskiej wartości był
charakterystyczny dla roku 2003, w którym wzrósł do poziomu bliskiego 6,283%.
Rok 2009 odznaczał się najmniejszym udziałem produktu krajowego brutto w ogólnopolskiej wartości – wyniósł 6,094%. Wahania, mierzone współczynnikiem zmienności opartym na odchyleniu standardowym, były bardzo niewielkie i kształtowały
się na poziomie ok. 0,5 pkt. proc. Należy jednakże zauważyć, iż udział produktu
krajowego brutto regionu centralnego w ogólnopolskiej wartości również odznaczał
się stabilnym poziomem w latach 2000–2009. Odwrotną tendencją charakteryzował się udział produktu krajowego brutto województwa łódzkiego w wartości regionu centralnego. Na początku analizowanego okresu (lat 2000–2009) wyniósł
23,484%, następnie nieustannie malał, a na koniec wyniósł 21,783%. Oznacza to,
iż całkowity spadek opiewał na 7,3%.
Podstawowy wniosek płynący z przedstawionych rozważań dotyczy trwałości
w czasie udziału produktu krajowego brutto województwa łódzkiego w ogólnopolskiej wartości miernika efektów procesów produkcyjnych. Przez dziesięć lat
województwo łódzkie nie odnotowało znaczącej zmiany w omawianym zjawisku.
Nieporównywalnie kształtowała się agregatowa dynamika udziału produktu krajowego brutto województwa łódzkiego w wartości regionu centralnego. Na koniec
omawianego okresu udział produktu krajowego brutto województwa łódzkiego
w wartości regionu centralnego spadł o ok. 8 pkt. proc. Zmienna ta w całym okresie
wykazywała tendencję spadkową. Zupełnie odmienną dynamiką charakteryzował
się udział produktu krajowego brutto regionu centralnego w wartości ogólnopolskiej. Udział odznaczał się nieustającą tendencją rosnącą. Świadczy to o istotnie
znaczącej dynamice zjawisk dotyczących procesów produkcyjnych w województwie mazowieckim.
76
Badane efekty procesów produkcyjnych województwa łódzkiego wskazują na
tendencję stagnacyjną. W całym analizowanym okresie 2000–2009 r. udział województwa łódzkiego nie odznaczał się istotnym poziomem zmian. Jednakże absolutny wzrost poziomu produktu krajowego brutto został złamany w roku 2009.
Determinowało to równocześnie osiągnięty rezultat dla prezentowanych udziałów
oraz ich dynamiki w obu ujęciach.
Analiza struktury wartości dodanej brutto
Wartość dodana brutto mierzy wartość nowo wytworzoną w wyniku działalności produkcyjnej krajowych jednostek instytucjonalnych85. Należy zauważyć, iż
opisana metodologia determinuje fakt, iż tendencje w czasie obu omawianych
mierników efektów procesów produkcyjnych jest zbieżna. Udział wartości dodanej brutto w PKB dla trzech wybranych jednostek terytorialnych Polski prezentowany jest w tabeli 2.1.4. Omawiany wskaźnik kształtował się blisko 88% i odznaczał się bardzo niewielkimi zmianami w czasie. Dla wybranych jednostek
podziału terytorialnego Polski nie zaobserwowano istotnych różnic w omawianym udziale.
Tabela 2.1.4
Udział wartości dodanej brutto w okresie 2000–2009 r. w produkcie krajowym brutto
wybranych jednostek terytorialnych Polski (w %)
Wyszczególnienie
Województwo
łódzkie
Region
centralny
Polska
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
0,889
0,89
0,889
0,886
0,885
0,883
0,883
0,881
0,879
0,88
0,889
0,89
0,889
0,886
0,885
0,883
0,883
0,881
0,879
0,88
0,889
0,89
0,889
0,886
0,885
0,883
0,883
0,881
0,879
0,88
Ze względu na fakt stabilnego w czasie udziału w produkcie krajowym brutto
trend odznaczał się bardzo zbliżonym kierunkiem zmian do PKB. Tendencje opisujące produkt krajowy brutto w latach 2000–2009 były jednakowe równocześnie
dla kształtowania się wartości dodanej brutto.
__________
Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne w 2009 r., Urząd Statystyczny w Katowicach,
Główny Urząd Statystyczny, Katowice, Warszawa 2011, s. 13.
77
Tabela 2.1.5
Wartość dodana brutto wybranych jednostek podziału terytorialnego Polski
w okresie 2000–2009 (w mld zł)
Wyszczególnienie
Województwo
łódzkie
Region centralny
Polska
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
41,0 41,5 42,4 44,3 46,1 47,6 50,3 53,4 56,5 56,3
174,4 181,9 183,1 191,4 197,7 211,1 225,8 241,6 251,5 258,3
661,5 670,6 679,9 704,5 739,1 765,2 812 865,5 907,1 923,1
Z powodu zbieżności tendencji w czasie nie będą omawiane poziomy wartości dodanej ogółem wybranych jednostek podziału terytorialnego Polski oraz kolejnych ich trendów. Niemniej jednak należy zauważyć, że przyjęta w polskiej
statystyce publicznej metodologia obliczania efektów procesów produkcyjnych
podmiotów gospodarczych determinuje fakt, iż zwiększoną ilość informacji prezentuje wartość dodana brutto ze względu na informacje dotyczące jego struktury
w przekroju sekcji działalności gospodarczej. Stanowi to podstawę analizy charakterystyki produkcji określonej jednostki terytorialnej w zakresie struktury oraz
tendencji w poszczególnych sekcjach działalności gospodarczej. Prezentowany
będzie podział według dwóch klasyfikacji. Do roku 2008 obowiązująca była Polska Klasyfikacja Działalności z roku 2004. Obecnie została wprowadzona nowa
klasyfikacja – Polska Klasyfikacja Działalności 200786.
Tabela 2.1.6
Trójsektorowa struktura wartości dodanej brutto województwa łódzkiego
w latach 2000–2008 według PKD 2004 (w mln zł)
Wyszczególnienie
Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybactwo
Przemysł
i budownictwo
Usługi
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2 425
2 525
2 512
2 539
3 128
2 808
3 075
3 456
3 148
12 804 12 886 12 513 13 549 14 559 15 002 15 845 17 277 18 513
25 723 26 078 27 396 28 169 28 441 29 735 31 338 32 696 34 844
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych, pobrane z portalu Głównego Urzędu Statystycznego, stan na dzień 14 listopada 2011 r. oraz Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne, kolejne wydania z lat 2007–2011.
__________
86
Dane z rachunków regionalnych za lata 2007–2009 prezentowane w publikacji Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne w 2009 r. po raz pierwszy zostały obliczone w układzie Polskiej
Klasyfikacji Działalności – PKD 2007, wprowadzonej 1 stycznia 2008 r. rozporządzeniem Rady
Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. (DzU nr 251, poz. 1885).
78
Najbardziej ogólnym podziałem wszystkich form działalności gospodarczej jest
rozgraniczenie trójsektorowej struktury gospodarki. W województwie łódzkim
największą wartość dodaną brutto generują podmioty sektora usługowego. Rolnictwo jest sektorem, który w całym analizowanym okresie charakteryzował się najmniejszym poziomem omawianego miernika.
Tabela 2.1.7
Porównanie trójsektorowej struktury gospodarczej według udziałów dla wartości
dodanej brutto województwa łódzkiego na tle Polski w latach 2000, 2007 oraz 2009
Wyszczególnienie
Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo, rybactwo
Przemysł i budownictwo
Usługi
2000
2007
2009
woj.
woj.
woj.
Polska indeks
Polska indeks
Polska indeks
łódzkie
łódzkie
łódzkie
0,059
0,054
109,3
0,064
0,042
151,5
0,049
0,036
138,8
0,313
0,628
0,311
0,635
100,5
98,9
0,334
0,602
0,315
0,643
106,2
93,6
0,363
0,588
0,324
0,641
112,0
91,8
Analiza udziałów sektorów gospodarczych w generowaniu wartości dodanej
brutto województwa łódzkiego na tle ogólnopolskiej struktury trójsektorowej (por.
tab. 2.1.7) pozwala na sformułowanie kilku wniosków. Partycypacja sektora rolnictwa województwa łódzkiego, która odznaczała się tendencją spadkową, przewyższała poziom ogólnopolski w latach 2000–2009. W okresie 2007–2009 r. udział
sektora rolnictwa województwa łódzkiego obniżył się o blisko 1,5 pkt. proc. W tym
czasie poziom ogólnopolski omawianego wskaźnika spadł o ok. 0,6 pkt. proc. Charakterystyczny trend rosnący dla udziału sektora przemysłu i budownictwa województwa łódzkiego determinował przewyższenie poziomu ogólnopolskiego o ok.
10 pkt. proc. w roku 2009 i wzrósł w ciągu ostatnich dwóch lat blisko 4 pkt. proc.
Tendencję tę należy uznać za pozytywną ze względu na fakt, iż w roku 2000 udział
sektora przemysłu i budownictwa w gospodarce województwa łódzkiego oraz Polsce ogółem był zbliżony. Niejednorodne tendencje dla wybranych jednostek podziału terytorialnego Polski były charakterystyczne dla udziału sektora usług. Gospodarka województwa łódzkiego odznaczała się tendencją malejącą omawianego
wskaźnika w latach 2000–2009. Na koniec tego okresu partycypacja sektora usług
w województwie łódzkim spadła poniżej poziomu 60%. Jednakże w Polsce wskaźnik ten charakteryzował się stabilnością w czasie. W roku 2009 różnica udziałów
sektora usług w generowaniu wartości dodanej brutto dla gospodarki województwa
łódzkiego w porównaniu do ogólnopolskiej osiągnęła poziom bliski 8 pkt. proc.
Wartość dodaną brutto województwa łódzkiego można analizować w przekrojach grup sekcji działalności gospodarczej, dzięki grupowaniu dokonywanemu
przez urzędy statystyczne. W tabeli 2.1.8. przedstawiono wartość dodaną brutto
79
województwa łódzkiego w podziale na grupy sekcji według dwóch, kolejnych
klasyfikacji działalności gospodarczej – PKD 2004 oraz PKD 2007. Posługując
się klasyfikacją z roku 2004, największym poziomem wartości dodanej brutto województwa łódzkiego odznaczała się grupa usług rynkowych. Dużym wkładem
w generowanie tej zmiennej charakteryzowała się grupa usług nierynkowych oraz
przetwórstwa przemysłowego. Grupa przetwórstwa przemysłowego poziomem
wartości dodanej brutto województwa łódzkiego przewyższyła grupę usług nierynkowych w roku 2004. Najmniejszym poziomem wartości dodanej brutto województwa łódzkiego odznaczała się grupa rybactwa. Jest to związane z położeniem
geograficznym analizowanej jednostki podziału terytorialnego. Sformułować
można także wniosek, iż w prezentowanym podziale na grupy działalności gospodarczej większość tendencji w latach 2003–2008 była rosnąca, jednakże grupa
rolnictwa i rybactwa w niektórych latach wykazywała trend spadkowy.
Tabela 2.1.8
Gospodarcza struktura wartości dodanej brutto województwa łódzkiego
w latach 2000–2008 według PKD 2004 (w mln zł)
Wyszczególnienie 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo
2 302 2 423 2 523 2 510 2 536 3 127 2 807 3 074 3 454
Rybactwo
5
2
2
2
3
1
1
1
2
Przetwórstwo
przemysłowe
7 802 8 308 8 006 8 008 8 817 9 715 9 879 10 474 11 506
Budownictwo
2 192 2 292 2 227 2 208 2 226 2 269 2 623 2 863 3 273
Usługi rynkowe
17 421 18 108 18 035 19 171 19 510 19 835 20 819 22 109 22 967
Usługi nierynkowe 7 488 7 615 8 043 8 225 8 659 8 606 8 916 9 229 9 729
Według klasyfikacji działalności z roku 2007 nadal największym udziałem
w generowaniu wartości dodanej brutto województwa łódzkiego charakteryzowała się grupa usług rynkowych. Znaczącą partycypacją odznaczała się grupa usług
nierynkowych oraz przetwórstwa przemysłowego. Najmniejszy wkład był charakterystyczny dla grupy rybactwa. Należy jednakże zauważyć, iż grupa usług rynkowych, usług nierynkowych, budownictwa oraz rolnictwa odnotowały spadek
w roku 2009 (największy – grupa usług rynkowych). Przeciwną tendencją odznaczała się grupa przetwórstwa przemysłowego. W tym przypadku w roku 2009 nastąpił wzrost o ok. 140 mln zł. Spadek grupy usług opiewał na 3%, natomiast grupy rolnictwa na blisko 10%.
Niestety, nie jest możliwa prezentacja poszczególnych sekcji działalności gospodarczej według klasyfikacji działalności gospodarczej z roku 200787. Wyko__________
87
W momencie pisania opracowania dane statystyczne w przekroju PKD 2007 nie zostały opublikowane. Grupy sekcji są nazwane identycznie, ale nieznany okazał się podział wewnątrz każdej z grup.
80
rzystana zostanie Polska Klasyfikacja Działalności z roku 2004. Z perspektywy
wartości dodanej brutto województwa łódzkiego zostaną zaprezentowane poszczególne sekcje działalności gospodarczej z trzech grup: przemysłu i budownictwa, usług rynkowych oraz nierynkowych (por. tab. 2.1.9.). Okres analizy kończył
się na roku 2008.
W sektorze przemysłu i budownictwa województwa łódzkiego najwyższa
wartość dodana brutto w okresie 2000–2008 generowana była w przetwórstwie
przemysłowym. Lata 2001–2002 były okresem stagnacji. Późniejsze lata charakteryzował dynamiczny trend rozwojowy. Drugie miejsce pod względem wartości
dodanej brutto województwa łódzkiego zajęło budownictwo. Sekcją o najmniejszym poziomie omawianej zmiennej było górnictwo. Tendencje sektora przemysłu i budownictwa praktycznie pokrywały się z trendami rozwojowymi największej sekcji, czyli przetwórstwa przemysłowego.
Tabela 2.1.9
Struktura wartości dodanej brutto według sekcji działalności gospodarczej
dla sektora przemysłu i budownictwa w województwie łódzkim
w latach 2000–2008 (w mln zł)
Wyszczególnienie
Górnictwo
Przetwórstwo
przemysłowe
Wytwarzanie
i zaopatrywanie w energię
elektryczną,
gaz, wodę
Budownictwo
Przemysł
i budownictwo
2000
2001
2002
2003
2004
2005
785
2006
783
2007
646
853
702
752
803
8 308
8 006
8 008
8 817
9 715
9 879 10 474 11 506 11 861
1 558
2 292
1 800
2 227
1 595
2 208
1 754
2 226
1 772
2 269
1 715
2 623
1 725
2 863
726
2008
1 772
3 273
833
2 167
3 652
12 804 12 886 12 513 13 549 14 559 15 002 15 845 17 277 18 513
Analiza jednorocznej dynamiki wartości dodanej brutto województwa łódzkiego poszczególnych sekcji działalności gospodarczej sektora przemysłu i budownictwa w latach 2000–2008 (wykres 2.1.4) wskazuje na relatywnie duże wahania
w górnictwie. W tej sekcji charakterystyczne były załamania dynamiki w latach
2002 oraz 2007. Pewną stagnację dynamiki od roku 2004 odnotowano w przypadku sekcji wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę. Dynamika budownictwa utrzymywała się na relatywnie wysokim poziomie od roku
2005. Podobnie kształtowało się tempo zmian dla przetwórstwa przemysłowego,
z małym załamaniem w latach 2005 oraz 2008. Sektor przemysłu i budownictwa
ogółem odznaczał się stagnacją dynamiki agregatowej w okresie 2000–2002. Od
roku 2003 następował nieustający wzrost.
81
Wykres 2.1.4
Jednoroczna dynamika wartości dodanej brutto województwa łódzkiego
sekcji działalności gospodarczej sektora przemysłu i budownictwa
okresu 2000–2008 według PKD 2004 (w %)
130,0
130,0
120,0
120,0
110,0
110,0
100,0
100,0
90,0
90,0
80,0
80,0
2000
2001
górnictwo
2002
przetwórstwo przemysłowe
2003
2004
2005
wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę
2006
budownictwo
2007
2008
przemysł i budownictwo
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych, pobrane z portalu Głównego Urzędu Statystycznego, stan na dzień 14 listopada 2011 roku oraz Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne, kolejne wydania z lat 2007–2011.
Dalej zaprezentowano tabele i wykresy przedstawiające dane dotyczące struktury oraz tempa wzrostu wartości dodanej w poszczególnych sekcjach klasyfikacji
PKD (por. tab. 2.1.10, 2.1.11 oraz wykresy 2.1.5, 2.1.6).
Tabela 2.1.10
Struktura wartości dodanej brutto według sekcji działalności gospodarczej
dla grupy usług rynkowych w województwie łódzkim w latach 2000–2008 (w mln zł)
Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Handel hurtowy
i detaliczny oraz
naprawa
8 786 8 759 9 253 9 401 9 727 10 150 10 747 10 582 10 918
Hotele i restauracje
432
432
446
464
466
524
559
578
634
Transport, gospodarka magazynowa
2 486 2 418 2 499 2 451 2 339 2 385 2 431 2 602 2 756
i łączność
Pośrednictwo
finansowe
1 251 1 119 1 258 1 420 1 511 1 585 1 696 2 152 2 209
Obsługa nieruchomości, wynajem
i usługi związane
z prowadzeniem
działalności gospodarczej
5 153 5 307 5 715 5 774 5 792 6 175 6 676 7 053 7 790
Usługi rynkowe
18 108 18 035 19 171 19 510 19 835 20 819 22 109 22 967 24 307
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych, pobrane z portalu Głównego Urzędu Statystycznego, stan na dzień 14 listopada 2011 roku oraz Produkt Krajowy Brutto.
Rachunki Regionalne, kolejne wydania z lat 2007–2011.
82
Wykres 2.1.5
sekcji działalności gospodarczej grupy usług rynkowych w latach 2000–2008
według PKD 2004 (w %)
140
140
130
130
120
120
110
110
100
100
90
90
80
80
2000
2001
2002
2003
2004
2005
handel hurtowy i detaliczny oraz naprawa
hotele i restauracje
transport, gospodarka magazynowa i łączność
pośrednictwo finansowe
obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
usługi rynkowe
2006
2007
2008
Tabela 2.1.11
Struktura wartości dodanej brutto województwa łódzkiego według sekcji
działalności gospodarczej dla grupy usług nierynkowych
w okresie 2000–2008 (w mln zł)
Wyszczególnienie
Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia
społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne
Edukacja
Ochrona zdrowia
i pomoc społeczna
Działalność usługowa komunalna,
społeczna i indywidualna, pozostała
Gospodarstwa domowe zatrudniające
pracowników
Usługi nierynkowe
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2578
1844
2763
1959
2765
2010
2789
2169
2785
2365
2874
2465
2953
2521
3116
2634
3349
2747
1577
1756
1903
2050
1817
1864
2016
2124
2429
1342
1291
1269
1368
1354
1411
1430
1536
1681
274
7615
274
8043
278
8225
283
8659
285
8606
302
8916
309
9229
319
9729
331
10537
83
Wykres 2.1.6
sekcji działalności gospodarczej grupy usług nierynkowych w latach 2000–2008
według PKD 2004 (w %)
115,0
115,0
110,0
110,0
105,0
105,0
100,0
100,0
95,0
95,0
90,0
90,0
85,0
85,0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne
edukacja
ochrona zdrowia i pomoc społeczna
działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała
gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników
usługi nierynkowe
Przeanalizowane zostały efekty procesów produkcyjnych wyrażanych za pomocą wartości dodanej brutto. Dynamika wskazanego agregatu była identyczna
w porównaniu do produktu krajowego brutto województwa łódzkiego w latach
2000–2009. Do sformułowania interesujących wniosków prowadziła analiza tendencji charakterystycznych dla poszczególnych sekcji działalności gospodarczej.
Największą rolę odegrał sektor usług, gdyż jego udział kształtował się na poziomie
prawie 60%. Jednakże dużo większą dynamiką rozwojową odznaczał się sektor
przemysłu i budownictwa. Szczególnie okres po roku 2004 był istotny dla procesów, które determinowały opisywane zjawisko. Należy podkreślić silny wzrost
wartości dodanej brutto w sekcji budownictwa oraz przetwórstwa przemysłowego. Sektor usług województwa łódzkiego w okresie 2000–2009 r. był bardzo zróżnicowany. Wyróżniał się rekordowy wzrost omawianego miernika efektów procesów produkcyjnych w sekcji pośrednictwa finansowego. Jednocześnie ta sekcja
sektora usług odznaczała się bardzo niestabilną dynamiką zmian w ujęciu jednorocznym. Znacząca dynamika zmian była również charakterystyczna dla sekcji hoteli i gastronomii oraz obsługi nieruchomości i działalności gospodarczej. Nie
uchroniła ona jednakże grupy sektora usług rynkowych przed spadkiem poziomu
absolutnego w roku 2009. W latach 2000–2008 bardzo stabilną dynamiką w ujęciu
rocznym charakteryzowała się grupa usług nierynkowych. Na jej tle na uwagę zasługuje sekcja edukacji z silnym trendem rozwojowym w całym okresie analizy.
Tendencje produkcji przemysłowej województwa łódzkiego
W celu bardziej szczegółowego omówienia efektów procesów produkcyjnych
województwa łódzkiego w latach 2000–2009 dokonano analizy wskaźnika reprezentującego sektor przemysłu i budownictwa. Agregatowym miernikiem efektów
84
procesów produkcyjnych dla omawianego sektora jest statystyka produkcji sprzedanej przemysłu.
Na podstawie analizy produkcji sprzedanej przemysłu sektor przemysłu i budownictwa województwa łódzkiego w okresie 2000–2003 r. podlegał tendencjom
stagnacyjnym. W latach 2004–2008 nastąpił bardzo dynamiczny wzrost produkcji
sprzedanej przemysłu województwa łódzkiego. W roku 2006 osiągnięto wynik bliski 35 mld zł. W ciągu kolejnych dwóch lat przekroczony został poziom 40 mld zł.
Rok 2008 odznaczał się największą wartością produkcji sprzedanej przemysłu województwa łódzkiego. W kolejnym roku nastąpił spadek o blisko 1,2 mld zł. Na koniec analizowanego okresu omawiany miernik ustalił się na poziomie 39,5 mld zł.
Kształtowanie się produkcji sprzedanej przemysłu województwa łódzkiego w latach 2000–2009 zaprezentowano na wykresie 2.1.7.
Wykres 2.1.7
Produkcja sprzedana przemysłu województwa łódzkiego w latach 2000–2009
(w mld zł)
41
39
37
35
33
31
29
27
2000
produkcja sprzedana przemysłu 29,454
2001
30,455
2002
29,48
2003
29,038
2004
30,751
2005
31,858
2006
34,535
2007
37,746
2008
40,766
2009
39,502
Źródło: obliczenia własne na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Łódzkiego 2010,
Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2010.
Analiza agregatowej dynamiki potwierdza wnioski sformułowane na podstawie
tendencji co do poziomu. Umiarkowany wzrost w roku 2001, na poziomie 3,4%,
został zniwelowany w kolejnych dwóch latach. W roku 2003 produkcja sprzedana
przemysłu województwa łódzkiego spadła poniżej poziomu z roku 2000. Kolejne
lata charakteryzowały się dynamiką rosnącą. Omawiany wskaźnik rósł w latach
2006–2008 nawet o 10 pkt. proc. w ujęciu rocznym. Na koniec analizowanego
okresu nastąpił spadek. Analiza jednorocznej dynamiki produkcji sprzedanej
przemysłu województwa łódzkiego w latach 2000–2009 potwierdza opisane tendencje. Zaprezentowano je na wykresie 2.1.8.
Aby precyzyjniej scharakteryzować procesy produkcyjne województwa łódzkiego, zaprezentowano udziały poszczególnych kategorii przetwórstwa przemysłowego (por. tabela 2.1.12). W ten sposób podkreślony zostanie wkład poszczególnych kategorii w generowanie omawianego zjawiska w latach 2005–2009.
85
Tabela 2.1.12
Udział produkcji sprzedanej przemysłu wybranych grup
w ogóle przetwórstwa przemysłowego w województwie łódzkim
w latach 2005–2009 (w %)
Wyszczególnienie
Produkcja artykułów spożywczych
Produkcja napojów
Produkcja wyrobów tekstylnych
Produkcja odzieży
Produkcja skór i wyrobów skórzanych
Produkcja wyrobów z drewna, korka,
słomy i wikliny
Produkcja papieru i wyrobów z papieru
Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji
Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych
Produkcja wyrobów farmaceutycznych
Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw
sztucznych
Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych
Produkcja metali
Produkcja wyrobów z metali
Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych
Produkcja urządzeń elektrycznych
produkcja maszyn i urządzeń
Produkcja pojazdów samochodowych,
przyczep i naczep
Produkcja pozostałego sprzętu transportowego
Produkcja mebli
Pozostała produkcja wyrobów
Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń
Dostawa wody, gospodarowanie ściekami
i odpadami, rekultywacja
2005
0,237
0,015
0,081
0,073
0,006
2006
0,240
0,015
0,067
0,070
0,006
2007
0,220
0,015
0,064
0,064
0,005
2008
0,220
0,014
0,055
0,060
0,004
2009
0,236
0,013
0,051
0,055
0,004
Średnia
23,1
1,4
6,4
6,4
0,5
0,033
0,030
0,030
0,024
0,031
0,023
0,027
0,022
0,021
0,020
2,8
2,4
0,016
0,015
0,015
0,015
0,014
1,5
0,019
0,034
0,018
0,036
0,019
0,040
0,020
0,033
0,020
0,036
1,9
3,6
0,080
0,084
0,088
0,089
0,106
8,9
0,095
0,010
0,047
0,089
0,010
0,065
0,095
0,005
0,068
0,095
0,008
0,076
0,087
0,007
0,068
9,2
0,8
6,5
0,016
0,060
0,043
0,017
0,052
0,049
0,019
0,063
0,047
0,03
0,069
0,044
0,058
0,072
0,033
2,8
6,3
4,3
0,037
0,045
0,049
0,043
0,026
4,0
0,005
0,024
0,008
0,005
0,025
0,007
0,005
0,026
0,009
0,005
0,024
0,011
0,006
0,023
0,010
0,5
2,4
0,9
0,008
0,008
0,008
0,011
0,008
0,8
0,024
0,023
0,021
0,025
0,027
2,4
Zestawienie udziałów dobitnie podkreśla dominację kategorii produkcji artykułów spożywczych w latach 2005–2009. Przeciętnie wskazana kategoria generowała
23% produkcji sprzedanej przemysłu województwa łódzkiego. Kolejne dwie kategorie odznaczały się poziomem mniejszym o 10 pkt. proc. W tej grupie znalazły się
produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych oraz
86
produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych. Najbardziej dynamicznie rozwijającą się kategoria w latach 2005–2009 to produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych. W latach 2005–2007 nie przekroczyła ona poziomu 2%,
kolejne lata to wzrost o 1 pkt. proc. (rok 2008) oraz 2,8 pkt. proc. (rok 2009). Z podanych 23 kategorii żadna inna nie odznaczała się tak wysoką dynamiką.
Wykres 2.1.8
Dynamika produkcji sprzedanej przemysłu województwa łódzkiego
w latach 2000–2009 (w %)
140
140
135
135
130
130
125
125
120
120
115
115
110
110
105
105
100
100
95
95
90
90
2000
2001
2002
2003
dynamka jednoroczna (lewa oś)
2004
2005
2006
2007
2008
2009
dynamika agregatowa, rok 2000 = 100 (prawa oś)
Przedstawione informacje dotyczące produkcji przemysłowej województwa
łódzkiego umożliwiły sformułowanie dwóch wniosków. Na poziomie agregatowym produkcja sprzedana przemysłu jest wyznacznikiem dla regionalnych trendów
rozwojowych, a jej znaczenie wzrasta wraz ze wzrostem udziału sektora przemysłu i budownictwa. Rozwój tego sektora gospodarki województwa łódzkiego był
najbardziej dynamicznym spośród analizowanych. Tendencje rozwojowe, poza
wydarzeniami z roku 2003, były tożsame dla produkcji sprzedanej przemysłu oraz
produktu krajowego brutto. Należy jednakże zauważyć, iż spadek dynamiki rozwojowej w roku 2009 w mniejszym stopniu dotknął sektor przemysłu i budownictwa niż sektor usług.
Szczegółowa analiza produkcji wybranych kategorii produktów oraz ważniejszych wyrobów sekcji przetwórstwa przemysłowego województwa łódzkiego pozwalała na sformułowanie przypuszczenia, iż struktura produkcji przemysłowej
ulega zmianie strukturalnej. Dynamika wytwarzania produktów, takich jak komputery, maszyny elektryczne i optyczne bądź tkaniny bawełniane może świadczyć
o nowych źródłach rozwoju liczby osób pracujących w kolejnych okresach. Dla
poparcia stawianej hipotezy konieczne byłoby zgromadzenie większej ilości obserwacji o jednolitej metodologii oraz przeprowadzenie na tej podstawie właściwych testów statystycznych.
87
Inwestycje w województwie łódzkim
Inwestycje stanowią o tendencji rozwojowej podmiotów gospodarczych, dlatego przeanalizowano kształtowanie się nakładów inwestycyjnych województwa
łódzkiego w latach 2000–2009. Wszystkie prezentowane wartości zdeflowano jednopodstawowym indeksem wzrostu nakładów inwestycyjnych dla gospodarki polskiej ogółem. Analiza będzie dotyczyła tendencji inwestycji w czasie dla poziomu
agregatowego oraz poszczególnych sekcji działalności gospodarczej województwa łódzkiego. Poruszony zostanie także aspekt wykorzystania funduszy europejskich w województwie łódzkim.
Tabela 2.1.13
Wartość nakładów inwestycyjnych wybranych jednostek podziału terytorialnego Polski
w latach 2000–2009 (w mld zł)
Wyszczególnienie
Województwo łódzkie
Region centralny
Polska
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
6,6
6,7
5,9
6,0
6,9
8,5
9,3 12,5 13,0 13,4
48,5 43,9 33,0 31,0 32,9 35,9 40,4 49,9 54,8 58,9
133,2 120,1 107,9 107,7 114,6 123,8 144,6 172,8 191,8 218,7
Na początku analizowanego okresu nakłady inwestycyjne województwa łódzkiego charakteryzowały się wartością blisko 7 mld zł (por. tab. 2.1.13). Spadek
wartości omawianej zmiennej nastąpił w roku 2002. Od roku 2003 wartości nakładów inwestycyjnych województwa łódzkiego nieustannie rosła. Na koniec
omawianego okresu nakłady inwestycyjne zbliżyły się do wartości 13,5 mld zł.
Podobnymi tendencjami odznaczał się zarówno region centralny, jak i gospodarka
Polski ogółem. Skala nakładów była jednak nieporównywalna.
Na kolejnym wykresie (2.1.9) przedstawiono agregatową dynamikę nakładów
inwestycyjnych wybranych jednostek podziału terytorialnego Polski w latach
2000–2009.W latach spadku dynamiki agregatowej (2002–2003 r.) województwo
łódzkie odnotowało najniższą wartość omawianego wskaźnika, ale już w roku
2004 powróciła pozytywna tendencja rosnących nakładów inwestycyjnych. Dla
gospodarki polskiej obniżenie nakładów inwestycyjnych nastąpiło w roku 2006,
natomiast dla regionu centralnego dopiero w roku 2008. Województwo łódzkie
w latach 2000–2009 podwoiło wartość nakładów inwestycyjnych. W gospodarce
polskiej ogółem wzrost osiągnął poziom agregatowy ok. 50%.
Zdecydowanie najwyższa wartość nakładów inwestycyjnych charakteryzowała grupę przemysłu. Jej dominacja pod względem poziomu w latach 2000–2008
była więcej niż dwukrotna w porównaniu do drugiej sekcji działalności gospodarczej. Dużym poziomem nakładów odznaczała się sekcja obsługi nieruchomości
oraz działalności gospodarczej, handlu i napraw oraz transportu i łączności. Brak
w tym zestawieniu sekcji sektora usług nierynkowych. Sekcja hoteli i restauracji
2008 r. nie przekroczyła poziomu 100 mln.
88
Wykres 2.1.9
Agregatowa dynamika nakładów inwestycyjnych wybranych jednostek
podziału terytorialnego Polski w latach 2000–2009 (w %)
190
170
150
130
110
90
70
50
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
region centralny
2007
2008
2009
Polska
Należy podkreślić fakt, iż od roku 2005 następuje zwiększenie nakładów inwestycyjnych województwa łódzkiego dla większości z prezentowanych sekcji
działalności gospodarczej. Przykładem może być sekcja budownictwa, która podwoiła wartość omawianej zmiennej. Podobne tendencje charakteryzowały sekcje
handlu oraz napraw, a także transportu i łączności. Specyfiką województwa łódzkiego jest brak istotnych inwestycji z sekcji pośrednictwa finansowego.
Kształtowanie się wynagrodzeń w województwie łódzkim
Tendencje w poziomie wynagrodzenia ogółem
Wykres 2.1.10
Kształtowanie się przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto
w województwie łódzkim w latach 2002–2010 (w zł)
2500
2000
1500
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
region centralny
2009
2010
Polska
Źródło: obliczenia własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, stan na dzień 14 listopada 2011 r.,
Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, pobrane z portalu www.stat.gov.pl.
89
Na wykresie 2.1.10. zaprezentowano wartości bezwzględne dotyczące poziomu przeciętnego wynagrodzenia ogółem w województwie łódzkim. Dla porównania przedstawiono także wartości dla regionu centralnego oraz dla Polski ogółem. Na wykresie widać, że przeciętne wynagrodzenie w województwie łódzkim
kształtowało się na znacznie niższym poziomie zarówno w porównaniu do wynagrodzenia w regionie centralnym, jak i do średniej dla Polski ogółem. Różnica
wielkości absolutnych była relatywnie niezmienna w badanym okresie i przyjęła
średnio wartość ponad 650 zł względem regionu centralnego oraz ponad 250 zł
względem średniej ogólnokrajowej. Analizując wykres, wyróżnić można trzy zasadnicze podokresy, które charakteryzowały się odmienną dynamiką zmian, co
szczególnie jest zauważalne w przypadku danych dotyczących regionu centralnego. Lata 2002–2005 odznaczały się tendencją wzrostową wartości przeciętnego
wynagrodzenia, była ona jednak stosunkowo powolna. Kolejne trzy lata – od
2005 do 2008 r. to okres wzrostu dynamiki kształtowania się analizowanej wielkości ekonomicznej. Od 2008 r. natomiast przeciętne wynagrodzenie w województwie łódzkim rośnie wolniej niż w poprzednim podokresie, ale znacznie
szybciej niż wynagrodzenia w regionie centralnym oraz średnia w Polsce. Średnio
wynagrodzenie w województwie łódzkim w badanym okresie kształtowało się na
poziomie 1854 zł.
Na wykresie 2.1.11 przedstawiono wartości indeksu łańcuchowego ukazujące
dynamikę zmian średniego poziomu wynagrodzenia w ujęciu rocznym. Wartości
indeksu większe od 100 wskazują, iż w całym badanym okresie następował
wzrost przeciętnego poziomu wynagrodzenia, dokonywał się on jednak w różnym
stopniu. W przypadku województwa łódzkiego najwyższą dynamikę odnotowano
w roku 2008, najniższą natomiast w 2005 r. (zbliżona choć nieznacznie wyższa
wartość była również w roku 2009).
Wykres 2.1.11
Jednoroczna dynamika przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto
w województwie łódzkim w latach 2002–2010 (w %)
110
105
100
95
2003
2004
2005
2006
2007
2008
region centralny
2009
2010
Polska
90
Struktura wynagrodzeń w przekroju sekcji działalności gospodarczej
Znając charakterystykę poziomu wynagrodzeń w województwie na tle regionu centralnego oraz Polski ogółem, warto zwrócić uwagę na przeciętny poziom
wynagrodzeń w województwie łódzkim w przekroju sekcji. W tabeli 2.1.14 zestawiono podstawowe wskaźniki statystyczne odnoszące się do poziomu wynagrodzeń w przekroju sekcji PKD.
Tabela 2.1.14
Zmienność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto województwa łódzkiego
okresu 2005–2009 według sekcji działalności gospodarczej PKD 2007
Wyszczególnienie
Ogółem
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo
Górnictwo i wydobywanie
Przetwórstwo przemysłowe
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych
Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją
Budownictwo
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych,
włączając motocykle
Transport i gospodarka magazynowa
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi
Informacja i komunikacja
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne
Edukacja
Pozostała działalność usługowa
Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa
domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby
Organizacje i zespoły eksterytorialne
Średnia
(w zł)
1775,6
2036,9
3688,2
1512,7
Odchylenie
standardowe
126,4
116,4
251,6
126,0
3346,6
237,5
1953,8
1495,5
129,3
127,0
1452,1
1632,5
1041,6
2553,4
2814,2
1956,1
1809,1
1254,3
138,1
66,7
86,8
156,0
157,0
99,0
114,0
52,6
2421,6
2019,4
1904,0
160,6
106,4
330,7
1676,9
1435,3
136,4
37,5
Najwyższe wartości przeciętnego wynagrodzenia odnotowywane są w górnictwie, produkcji energii, a następnie działalności finansowej i ubezpieczeniowej, usługach komunikacji oraz administracji publicznej. We wskazanych sekcjach przeciętne
wynagrodzenie wynosiło średnio co najmniej 2400 zł. Najniższe wynagrodzenie
występowało natomiast w sekcjach hoteli i gastronomii oraz działalności wspiera-
91
jącej (poniżej 1250 zł). W zdecydowanej większości sekcji zauważalny jest nieznaczny trend rosnący przeciętnego wynagrodzenia, choć dynamika zmian była
zróżnicowana. W pozostałej działalności usługowej naprzemiennie odnotowano
wzrosty i spadki przeciętnego poziomu wynagrodzeń. Podstawowe charakterystyki statystyczne wskazują na małe zróżnicowanie wartości przeciętnego poziomu wynagrodzeń w ramach sekcji w czasie. Współczynnik zmienności kształtował się we wszystkich sekcjach średnio na poziomie niespełna 7%.
Charakterystyka kształtowania się wynagrodzeń może stanowić podstawę do
sformułowania wniosku o sekcjach działalności gospodarczej poszukiwanych na
regionalnym rynku pracy. Sekcje górnictwa oraz produkcji energii odznaczały się
najwyższym poziomem wynagrodzeń. Istotnie wyższymi wynagrodzeniami od
średniej województwa łódzkiego cechowały się sekcje informacji i komunikacji
oraz działalności finansowej i ubezpieczeniowej. Należałoby jednakże zadać pytanie o interakcje pomiędzy regionalnymi rynkami pracy województwa łódzkiego
oraz mazowieckiego. Wskazane dwie sekcje działalności gospodarczej w znaczącym stopniu są skoncentrowane terytorialnie w stolicy Polski. Wynagrodzenia
sekcji przetwórstwa przemysłowego oraz grupy usług nierynkowych nie stanowią
zachęty do podejmowania pracy w jednostkach gospodarujących tych sekcji.
2.1.2. Zatrudnienie według zawodów w województwie łódzkim
w latach 2000–2010 – tendencje, stan aktualny oraz determinanty
Tendencje zmian popytu na pracę według zawodów
Zatrudnienie jest najważniejszym komponentem popytu na pracę. Zaprezentowane w opracowaniu dane dotyczące wielkości i struktury zatrudnienia pochodzą z przeprowadzanych co dwa lata przez Urząd Statystyczny w Łodzi badań,
dotyczących struktury wynagrodzeń według zawodów w województwie łódzkim.
W badaniach tych ujmuje się pracowników pełnozatrudnionych oraz niepełnozatrudnionych w jednostkach gospodarki narodowej ze wszystkich rodzajów działalności, należących zarówno do sektora publicznego, jak i prywatnego, w których
liczba pracujących w całym przedsiębiorstwie łącznie z jednostkami lokalnymi
wynosiła powyżej 9 osób.
W tabeli 2.1.15. zamieszczono dane dotyczące wielkości zatrudnienia według
zawodów w grupach wielkich w województwie łódzkim w latach 2002 i 2008. Jak
widać, w badanym okresie wystąpił wzrost zatrudnienia w pięciu grupach, a w czterech odnotowano spadek. Trzeba jednak zaznaczyć, że dane dotyczące grupy rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy z całą pewnością nie oddają prawdziwego stanu zatrudnienia i nie można na ich podstawie wyciągać rzetelnych wniosków. Wśród
pozostałych grup największy wzrost dotyczył pracowników usług osobistych
i sprzedawców (o 54,9%) oraz przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników (o 50,7%), natomiast spadek robotników przemysłowych
i rzemieślników (o 16,1%) oraz techników i innego średniego personelu (o 14,7%).
92
Tabela 2.1.15
Zatrudnienie według grup wielkich w województwie łódzkim w latach 2002 i 2008
Nazwa grupy wielkiej
Ogółem
Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy
Specjaliści
Technicy i inny średni personel
Pracownicy biurowi
Robotnicy przemysłowi, rzemieślnicy
Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
2002
482 317
2008
525 327
Zmiana (%)
8,9
20 028
80 616
68 532
52 692
32 978
1 234
108 107
66 344
51 786
30 191
114 763
58 427
51 959
51 068
683
90 711
67 009
605 516
50,7
42,4
-14,7
-1,4
54,9
-44,7
-16,1
1,0
16,9
Źródło: Struktura wynagrodzeń według zawodów w województwie łódzkim w październiku, w latach
2001–2002 (2006–2008), „Informacje i Opracowania Statystyczne”, Urząd Statystyczny w Łodzi,
Łódź 2003 (2009).
Na uwagę zasługuje fakt, że wzrost zatrudnienia dotyczył w dużym stopniu
grup o wyższych poziomach kwalifikacji (3 i 4), takich jak przedstawiciele władz
publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy oraz specjaliści, natomiast spadek zatrudnienia odnotowano raczej w grupach o nieco niższym poziomie kwalifikacji
(2 i 3) – robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy oraz technicy i inny średni personel.
Analiza zatrudnienia według grup wielkich nie daje pełnego obrazu przemian
strukturalnych, jakim podlegała ta wielkość w badanym okresie. Dla lepszego zobrazowania zachodzących procesów w tabeli 2.1.16. zestawiono wielkości zatrudnienia według grup dużych w latach 2002 i 2008 w województwie łódzkim.
Tabela 2.1.16
Zatrudnienie według grup dużych w województwie łódzkim w latach 2002 i 2008
2002
2008
Ogółem
Parlamentarzyści, politycy, wyżsi urzędnicy, zawodowi
działacze
Kierownicy wielkich organizacji
Kierownicy małych i średnich zakładów pracy
Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych
Specjaliści nauk przyrodniczych i ochrony zdrowia
Nauczyciele
Pozostali specjaliści
Średni personel techniczny
Średni personel rolnictwa i ochrony zdrowia
Nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy
482 317
525 327
Zmiana
(%)
8,9
321
19 378
3 29
10 861
8 466
40 837
20 452
19 028
21 968
1 078
380
29 692*
119
11 603
24 500
47 594**
31 066
16 886
5 586
735
18,4
53,2
-63,8
6,8
189,4
16,5
51,9
-11,3
-74,6
-31,8
93
2002
2008
Pracownicy pozostałych specjalności
Pracownicy obsługi biurowej
Pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi klientów
Pracownicy usług osobistych i ochrony
Modelki, sprzedawcy i demonstratorzy
Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy zorientowani na rynek
Górnicy i robotnicy budowlani
Robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń
Robotnicy zawodów precyzyjnych, ceramicy; wytwórcy wyrobów galanteryjnych, robotnicy poligraficzni i pokrewni
Pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
Operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych
i przetwórczych
Operatorzy i monterzy maszyn
Kierowcy i operatorzy pojazdów i maszyn samojezdnych
Pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach
Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie
i pokrewni
Robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie
26 458
43 586
9 106
b.d.
19 544
1 234
18 391
39 043
35 220
41 949
10 010
18 428
32 640
683
18 277
34 071
Zmiana
(%)
33,1
-3,8
9,9
67,0
-44,7
-0,6
-12,7
2 699
47 974
2 326
36 037
-13,8
-24,9
8 751
29 139
28 454
32 308
11 759
31 189
23 105
41 078
34,4
7,0
-15,4
27,1
238
488
105,0
19 240
18 950
-1,5
*
Pomiędzy latami 2002 i 2008 uległa zmianie klasyfikacja zawodów – w roku 2008 do tej grupy
wliczani byli również kierownicy średnich zakładów pracy.
**
W roku 2008 grupa ta nazywała się „specjaliści szkolnictwa”.
Źródło: Struktura wynagrodzeń według zawodów w województwie łódzkim w październiku, w latach
2001–2002 (2006–2008), „Informacje i Opracowania Statystyczne”, Urząd Statystyczny w Łodzi,
Łódź 2003 (2009).
Analiza danych zawartych w tabeli pozwala na sformułowanie kilku wniosków.
Po pierwsze, najwyższe zatrudnienie w roku 2002 odnotowano w grupach: pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (47,9 tys. osób), pracownicy obsługi biurowej (43,6 tys. osób) i nauczyciele (40,8 tys. osób). W roku 2008 kolejność ta wyraźnie się zmieniła, najliczniejsza grupa to nauczyciele (47,6 tys. osób), na drugim
miejscu znalazła się grupa pracownicy obsługi biurowej (41,9 tys. osób) a na trzecim – pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach (41,1 tys. osób). Grupa pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy spadła z pierwszego aż na
czwarte miejsce. Po drugie, rozkład zatrudnienia pomiędzy grupami jest silnie spolaryzowany. W roku 2002 pięć (na 26) najliczniejszych grup zatrudniało aż 42,2%
wszystkich pracujących, a w roku 2008 – 38,4%. Z kolei pięć najmniej licznych
grup w 2002 r. zatrudniało łącznie 0,7% ogółu pracowników, a w roku 2008 –
0,5%. Po trzecie, w badanym okresie można zaobserwować bardzo silne zmiany
liczby zatrudnionych w poszczególnych grupach. Rekordzistką we wzroście liczby zatrudnionych okazała się grupa specjaliści nauk przyrodniczych i ochrony
zdrowia (wzrost o 189,4%). Największy spadek zatrudnienia zanotowano w grupie
średni personel rolnictwa i ochrony zdrowia (spadek o 74,6%). Inne duże zmiany
94
w poziomie zatrudnienia wystąpiły w takich grupach, jak: modelki, sprzedawcy
i demonstratorzy (wzrost o 67%), pozostali specjaliści (wzrost o 51,9%), pozostali
robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (spadek o 24,9%) oraz kierowcy i operatorzy pojazdów i maszyn samojezdnych (spadek o 15,4%).
Tabela 2.1.17
Liczba ofert pracy według zawodów (grupy wielkie) w województwie łódzkim
w latach 2001–2007
Nazwa grupy
publicznych, wyżsi
Specjaliści
personel
Pracownicy biurowi
Robotnicy przemysłowi,
rzemieślnicy
maszyn i urządzeń
Pracownicy przy pracach
prostych
Ogółem
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
91
1 302
152
2 101
134
2 760
141
2 705
155
3 488
197
3 739
376
3 627
2 223
4 932
4 858
6 897
9 509
6 429
9 760
7 752
10 968
7 937
10 064
10 990
8 882
12 581
4 878
6 943
7 259
5 971
7 906
10 300
11 706
631
444
209
153
238
265
386
12 899
14 045
13 357
15 836
14 825
21 779
22 511
2 661
2 580
3 679
3 853
3 805
6 053
6 793
8 186
37 803
10 821
48 841
13 726
57 062
12 149
58 320
12 916
62 238
17 674
81 061
20 556
87 418
Źródło: Informacja o rynku pracy w województwie łódzkim, Wojewódzki Urząd pracy w Łodzi,
2002–2008.
Drugim składnikiem popytu na pracę są oferty pracy zgłaszane przez pracodawców (por. tab. 2.1.17). Dane statystyczne dotyczące liczby wolnych miejsc pracy pochodzą ze sprawozdawczości urzędów pracy. Z zaprezentowanych danych
możemy wyciągnąć kilka wniosków. Po pierwsze, najwięcej ofert zostało skierowanych do grup zawodowych: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy oraz pracownicy przy pracach prostych, natomiast najmniej do grup: rolnicy, ogrodnicy, leśnicy
i rybacy oraz przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy.
Po drugie, możemy zaobserwować istotne zmiany zachodzące w strukturze zgłaszanych ofert. Udział ofert skierowanych do techników i innego średniego personelu wzrósł w badanym okresie z 6% do 10%, natomiast udział ofert skierowanych do robotników przemysłowych i rzemieślników spadł o blisko 9 pkt. proc.
(z 34,1% do 25,8%). Po trzecie, dane zaprezentowane w tabeli sugerują, że rośnie zapotrzebowanie na pracowników z wyższymi poziomami wykształcenia, co z pewnością należy ocenić jako zjawisko korzystne dla rozwoju rynku pracy w województwie łódzkim.
95
Determinanty struktury zawodowej w województwie łódzkim
W tej części opracowania spróbujemy określić najważniejsze czynniki mające
wpływ na strukturę zatrudnienia według zawodów w województwie łódzkim.
Analiza będzie dotyczyła struktury zatrudnienia w 2008 r. Zdajemy sobie sprawę,
że od tego czasu nastąpiło szereg istotnych zmian na rynku pracy i to raczej
zmian o charakterze negatywnym, wynikających z pogorszenia się koniunktury,
lecz nie dysponujemy nowszymi danymi dotyczącymi struktury zatrudnienia według zawodów.
Należy pamiętać, że sytuacja na rynku pracy zależy z jednej strony od stanu
koniunktury, kondycji przedsiębiorstw i profilu ich działalności, a z drugiej od
dostępności poszukiwanych przez nie kadr oraz ruchów migracyjnych ludności.
Po 2004 r. rynek pracy województwa łódzkiego przechodził szereg pozytywnych
przeobrażeń. Po pierwsze, wzrosła liczba pracujących w sektorze przedsiębiorstw.
Po drugie, jak wspominaliśmy wcześniej, rosła wartość wskaźnika zatrudnienia
i w 2008 r. kształtował się on na poziomie wyższym od średniej krajowej o 2 pkt.
proc. Po trzecie, województwo łódzkie miało wyższy od średniego dla Polski
współczynnik aktywności zawodowej (51,2% w 2008 r.) Po czwarte, spadła liczba bezrobotnych i w 2008 r. województwo miało stopę bezrobocia na poziomie
9,2% (dla Polski 9,5%).
W tabeli 2.1.18. zamieszczono dane dotyczące wielkości zatrudnienia według
grup zawodów i sekcji PKD w województwie łódzkim, w październiku 2008 r.
Na podstawie ich analizy można wyciągnąć następujące wnioski:
 Zgodnie z oczekiwaniami, przemysł, który ma największy udział w tworzeniu wartości dodanej brutto, zatrudnia najwięcej pracowników (34,2%). Co ciekawe, jego udział w zatrudnieniu ogółem jest większy niż w tworzeniu wartości dodanej brutto (26,8%).
 Szeroko rozumiane usługi, które wytwarzają łącznie 60,6% wartości dodanej brutto, mają ok. 60% udział w zatrudnieniu.
 Pierwsza grupa wielka (przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy
i kierownicy) ma największy udział w zatrudnieniu w sekcjach: działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna pozostała (12,2%) oraz pośrednictwo
finansowe z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów (10,6%), a najmniejszy w sekcji ochrona zdrowia i pomoc społeczna (3,2%). Jednocześnie największa część
zatrudnionych z tej grupy jest w sekcji przemysł (30,4%).
 Druga grupa wielka (specjaliści) ma największy udział w zatrudnieniu w sekcjach: edukacja (65,1%) oraz ochrona zdrowia i pomoc społeczna (54,7%), a najmniejszy w sekcji hotele i restauracje (2,9%). Jednocześnie największa część zatrudnionych z tej grupy jest w sekcji edukacja (42,8%).
 Trzecia grupa wielka (technicy i inny średni personel) ma największy udział
w zatrudnieniu w sekcjach: administracja publiczna i obrona narodowa (46,1%)
oraz działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna pozostała (21%),
96
a najmniejszy w sekcji hotele i restauracje (3,2%). Jednocześnie największa część
zatrudnionych z tej grupy jest w sekcji przemysł (27,2%).
 Czwarta grupa wielka (pracownicy biurowi) ma największy udział w zatrudnieniu w sekcjach: łączność (38,6%) i pośrednictwo finansowe z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów (30,5%), a najmniejszy w sekcji budownictwo (3,5%). Jednocześnie największa część zatrudnionych z tej grupy jest w sekcji przemysł (21,5%).
 Piąta grupa wielka (pracownicy usług osobistych i sprzedawcy) ma największy udział w zatrudnieniu w sekcjach: hotele i restauracje (50,2%) oraz handel
i naprawy (40,7%), a najmniejszy w sekcji pośrednictwo finansowe z wyłączeniem
ubezpieczeń i funduszów (0,4%). Jednocześnie największą część zatrudnionych
z tej grupy znajdziemy w sekcji handel i naprawy (56,2%).
 Szósta grupa wielka (rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy) jest niereprezentatywna, więc na podstawie zamieszczonych danych nie można wyciągnąć właściwych wniosków.
 Siódma grupa wielka (robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy) ma największy
udział w zatrudnieniu w sekcjach: budownictwo (52,7%) oraz przemysł (36,3%),
a najmniejszy w sekcji pośrednictwo finansowe z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów (0%). Jednocześnie największa część zatrudnionych z tej grupy jest
w sekcjach budownictwo (52,7%) oraz przemysł (36,3%)
 Ósma grupa wielka (operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń) ma największy udział w zatrudnieniu w sekcjach: przemysł (26,0%) oraz rolnictwo, łowiectwo
i leśnictwo (24,7%), a najmniejszy w sekcji pośrednictwo finansowe z wyłączeniem
ubezpieczeń i funduszów (0,3%). Jednocześnie największa część zatrudnionych
z tej grupy jest w sekcji łączność (31,3%).
 Dziewiąta grupa wielka (pracownicy przy pracach prostych) ma największy udział w zatrudnieniu w sekcjach: obsługa nieruchomości i firm (41,7%) oraz
hotele i restauracje (23,6%), a najmniejszy w sekcji pośrednictwo finansowe
z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów (0,8%). Jednocześnie największa część
zatrudnionych z tej grupy jest w sekcji hotele i restauracje (23,6%).
Drugim istotnym czynnikiem wpływającym na strukturę zatrudnienia w województwie łódzkim jest system edukacji. Można powiedzieć, że wykształcenie jest
jedną z najsilniejszych determinant określających szanse na znalezienie i utrzymanie pracy.
Analizie poddano kierunki kształcenia zawodowego w województwie łódzkim na tle kraju. Dane dla szkół zawodowych, techników oraz szkól policealnych
opierają się na Międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Edukacji ISCED
1997. Dane dla kraju pochodzą z publikacji GUS Oświata i wychowanie w roku
szkolnym….. Dane dla województwa łódzkiego pochodzą z Rocznika Statystycznego Województwa Łódzkiego. Na wykresie 2.1.12. zamieszczono dane dotyczące
struktury kształcenia według kierunków w zasadniczych szkołach zawodowych
w województwie łódzkim i w Polsce, w roku szkolnym 2007/2008.
97
Ogółem
179 841
9 172
12 999
15 894
11 191
4 897
15
65 327
46 748
13 598
117
178
221
109
22
522
270
598
384
Rolnictwo, łowiectwo
i leśnictwo
2421
Przemysł
Źródło: dane GUS, opracowanie własne.
Ogółem
525 327
Przedstawiciele
władz publicznych, wyżsi
30 191
Specjaliści
114 763
Technicy i inny
średni personel
58 427
Pracownicy
biurowi
51 959
Pracownicy
usług osobistych
i sprzedawcy
51 068
Rolnicy,
ogrodnicy, leśnicy i rybacy
683
Robotnicy
przemysłowi
i rzemieślnicy
90 711
Operatorzy
i monterzy maszyn i urządzeń
67 009
Pracownicy
przy pracach
prostych
60 516
Wyszczególnienie
Budownictwo
3 646
3 780
14 706
26
126
986
2 066
1 426
1 120
27 882
Handel i naprawy
3 003
3 822
5 098
0
28 710
9 008
6 969
4 735
4 290
65 635
Hotele i restauracje
2203
342
26
27
4680
1043
295
445
271
9332
Łączność
379
7 848
2 067
0
259
9 672
1 440
1 827
1 549
25 041
123
45
0
0
61
4 692
1 711
1 632
7 116
15 380
Pośrednictwo finansowe z wyłączeniem
ubezpieczeń
i funduszów
Sekcja PKD 2004
Obsługa
nieruchomości
i firm
18 246
1 421
1 818
54
7 028
2 781
5 234
2 130
5 073
43 785
Administracja
publiczna i obrona
narodowa
1 173
579
52
0
131
2 816
11 523
2 426
6 303
25 003
Edukacja
11 628
547
303
20
2 153
5 403
2 689
3 584
49 119
75 446
4 334
476
597
8
2 468
2 977
8 265
1 466
24 865
45 456
Ochrona zdrowia
i pomoc społeczna
Tabela 2.1.18
Zatrudnienie według grup zawodów (grupy wielkie) i sekcji PKD w województwie łódzkim, w październiku 2008 r.
1799
803
447
11
533
1281
2120
1231
1880
10 105
Działalność usługowa,
komunalna, społeczna
i indywidualna
pozostała
98
Wśród uczniów zasadniczych szkół zawodowych w województwie łódzkim
największy odsetek (45,1%) kształcił się na kierunkach inżynieryjno-technicznych.
Udział ten w województwie łódzkim był znacząco wyższy niż w kraju, gdzie wynosił 37,3%. Na kolejnych miejscach uplasowały się kierunki: usługi dla ludności,
(20,6%), produkcja i przetwórstwo (15,4%), ekonomiczno-administracyjny (9,3%)
oraz architektura i budownictwo (7,6%). Wszystkie miały w województwie łódzkim nieco niższe udziały niż w Polsce. W ostatnich latach zainteresowanie poszczególnymi grupami zawodów wśród uczniów zmieniło się nieznacznie. W zasadniczych szkołach zawodowych najbardziej popularnym kierunkiem nauki był
zawód robotnika obróbki metali, mechanika maszyn i urządzeń. Uczy się na tym
kierunku ok. 1/3 wszystkich uczniów zasadniczych szkół zawodowych.
Wykres 2.1.12
Struktura kształcenia według kierunków w zasadniczych szkołach zawodowych
w województwie łódzkim i w Polsce, w roku szkolnym 2007/2008 (w%)
22,7
Usług dla ludności
Rolnicze, leśne i rybactwa
20,6
1,6
1,4
Architektury i budownictwa
7,6
10,2
17
15,4
Produkcji i przetwórstwa
37,3
Inzynieryjno-techniczne
45,1
10,6
9,3
Ekonomiczno-administracyjne
Artystyczne
0,6
0,6
Polska
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2007/2008, „Informacje i Opracowania Statystyczne”, GUS, Warszawa 2009 oraz Rocznik Statystyczny Województwa Łódzkiego 2009, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2009.
Na wykresie 2.1.13. zamieszczono dane dotyczące struktury kształcenia według kierunków w technikach w województwie łódzkim i w Polsce w roku szkolnym 2007/2008.
Pod względem popularności kierunków kształcenia w technikach w województwie łódzkim pierwsze miejsce zajmowały kierunki inżynieryjno-techniczne (23,6%).
Były to również najbardziej popularne kierunki w całej Polsce. Ich udział w województwie łódzkim był nieznacznie niższy od średniej w kraju (24,4%). Kolejne
pozycje zajmują kierunki: usług dla ludności (18,5%), społeczne (16,1%), ekonomiczne i administracyjne (11,6%), architektury i budownictwa (8,2%), informatyczne (7,4%), rolnicze, leśne i rybactwa (5,2%) oraz produkcji i przetwórstwa
(4,8%). Taka sama była kolejność w rankingu popularności kierunków w całym
kraju.
99
Wykres 2.1.13
Struktura kształcenia według kierunków w technikach w województwie łódzkim
i w Polsce, w roku szkolnym 2007/2008 (w%)
Ochrony środowiska
Usług transportowych
2
2,2
1,3
0,6
Medyczne
Weterynaryjne
18,5
0,1
0
0,3
0,7
3,9
5,2
3,9
4,8
Produkcji i przetwórstwa
8,7
8,2
24,4
23,6
Inżynieryjno-techniczne
Informatyczne
Fizyczne
0,3
0,1
Ekonomiczne i administracyjne
7,4
8,5
9,4
11,6
Społeczne
Artystyczne
0,6
1,1
Polska
22
14,6
16,1
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2007/2008, „Informacje i Opracowania Statystyczne”, GUS, Warszawa 2009 oraz Rocznik Statystyczny Województwa Łódzkiego 2009, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2009.
Wykres 2.1.14. jest ilustracją struktury kształcenia według kierunków w szkołach
policealnych w województwie łódzkim i w Polsce w roku szkolnym 2007/2008.
Spośród uczniów szkół policealnych w województwie łódzkim 31,9% kształciło się na kierunkach ekonomicznych i administracyjnych. Co ciekawe, odsetek
ten był o ponad 10 pkt. proc. wyższy niż w kraju. Kolejne miejsca należały do
kierunków: usług dla ludności (17,6%), informatycznych (13,7%), ochrony i bezpieczeństwa (9,4%), medycznych (8,8%) i pedagogicznych (8%).
Podsumowując, popularność poszczególnych kierunków edukacji zawodowej
mierzona udziałami liczby uczniów kształtowała się podobnie w województwie
łódzkim i w Polsce. Istniały jednak wyraźne różnice między typami szkół. Przeglądając dane z wcześniejszych okresów, można stwierdzić pewną ogólną tendencję
(występującą zarówno w Polsce, jak i w województwie łódzkim) polegającą na
wzroście zainteresowania kierunkami usług dla ludności kosztem kierunków związanych z produkcją przemysłową. Jest to odbicie procesu przemian, jakie przechodzi gospodarka Polski i regionu. Można również zauważyć, że pod względem kierunków kształcenia zawodowego województwo łódzkie ma istotnie wyższy niż
100
w kraju odsetek uczniów kształcących się w ramach kierunków inżynieryjno-technicznych w zasadniczych szkołach zawodowych. Podobny wniosek dotyczy kierunków ekonomiczno-administracyjnych w szkołach policealnych. Udział uczniów
kształcących się w zakresie usług dla ludności jest w województwie łódzkim nieco mniejszy niż średnio w kraju. Te tendencje są również odbiciem profilu społeczno-gospodarczego województwa, w którym sektor usługowy ma mniejszy, a sektor
przemysłowy większy udział w wytwarzaniu wartości dodanej brutto niż (średnio) w Polsce.
Wykres 2.1.14
Struktura kształcenia według kierunków w szkołach policealnych
w województwie łódzkim i w Polsce, w roku szkolnym 2007/2008 (w%)
Pozostałe
0,5
3
10,5
9,4
Ochrony i bezpieczeństwa
Ochrony środowiska
0,3
0,3
18,9
17,6
Opieki społecznej
2,4
1,6
9
8,8
Medyczne
Inżynieryno-techniczne
1,9
1,7
2,6
1,5
1,7
1,7
15,7
13,7
Informatyczne
Ekonomiczne i administracyjne
Społeczne
Artystyczne
21,6
31,9
3,2
2,5
2
0,7
7,2
8
Pedagogiczne
Polska
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2007/2008, „Informacje i Opracowania Statystyczne”, GUS, Warszawa 2009 oraz Rocznik Statystyczny Województwa łódzkiego 2009, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2009.
Podsumowanie i rekomendacje
Na podstawie przeprowadzonych w tej części opracowania analiz można sformułować kilka wniosków i rekomendacji.
W badanym okresie nastąpił w województwie łódzkim wzrost poziomu zatrudnienia. Jednocześnie dokonała się pozytywna transformacja jego struktury – wzrósł
udział sektora prywatnego, w większym stopniu wzrosło zatrudnienie kobiet niż
mężczyzn oraz wzrósł udział sektora usługowego. Wśród dziewięciu wielkich grup
101
zawodów zwiększyło się zatrudnienie w pięciu grupach, a w czterech zanotowano
spadek. Największy wzrost nastąpił w grupach: pracownicy usług osobistych i sprzedawcy oraz przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy, natomiast największy spadek dotyczył grup: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
oraz technicy i inny średni personel.
Analizując zmiany struktury zatrudnienia, zauważamy, że w badanym okresie
w największym stopniu wzrósł udział grupy specjalistów, zaś największy spadek
udziału zanotowano w grupach: technicy i inny średni personel oraz robotnicy
przemysłowi i rzemieślnicy. Grupy średnie i elementarne wchodzące w skład grupy
wielkiej specjalistów są jednocześnie liderkami rankingu liczebności zawodów.
Wśród 20 najbardziej liczebnych zawodów znajduje się 5 grup średnich i 6 elementarnych wchodzących w skład tej grupy wielkiej. Na uwagę zasługuje fakt, że
wzrost zatrudnienia dotyczył w dużym stopniu grup o wyższych poziomach kwalifikacji, natomiast spadek raczej grup wymagających nieco niższych kwalifikacji.
W badanym okresie rejestrowane przez urzędy pracy oferty zatrudnienia w największym stopniu były skierowane do takich grup zawodowych, jak: robotnicy
przemysłowi i rzemieślnicy oraz pracownicy przy pracach prostych. Najmniej ofert
otrzymali: rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy oraz przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy. Mogliśmy również zaobserwować istotne
zmiany zachodzące w strukturze zgłaszanych ofert. Udział ofert dla techników i innego średniego personelu wzrósł w badanym okresie z 6% do 10%, natomiast
liczba ofert skierowanych do robotników przemysłowych i rzemieślników spadła
o blisko 9 pkt. proc. (z 34,1% do 25,8%).
Struktura zatrudnienia według zawodów w województwie łódzkim istotnie różni się od analogicznej struktury dla Polski. W województwie łódzkim najliczniejszą
grupę wielką stanowili robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. Pracował w niej co
czwarty zatrudniony. W Polsce najwięcej zatrudnionych pracowało w grupie specjalistów. W województwie łódzkim wyraźnie wyższy od średniej dla Polski był
udział zatrudnionych w grupach robotników przemysłowych i rzemieślników oraz
operatorów i monterów maszyn i urządzeń. Możemy zatem zaryzykować stwierdzenie, że województwo łódzkie w pewnym stopniu zachowało swój przemysłowy
charakter.
Według rankingów zawodów deficytowych w województwie łódzkim najbardziej poszukiwane są zawody z dziedziny handlu i usług. Ponad czterokrotna
przewaga zawodów nadwyżkowych nad deficytowymi (1381 do 305) może oznaczać, po pierwsze, że system edukacji nie jest dostosowany do potrzeb rynku pracy, a po drugie, że bezrobocie w województwie łódzkim ma w przeważającym
stopniu charakter strukturalny.
Trójsektorowa struktura wytwarzania wartości dodanej brutto wskazuje, że
zdecydowanie największy udział w wytwarzaniu wartości dodanej mają usługi
(łącznie 60,6% wartości dodanej), na drugim miejscu jest przemysł (33,8%), a na
trzecim rolnictwo (5,6%). Struktura zatrudnienia według zawodów odpowiada
strukturze wytwarzanej wartości dodanej brutto. Szeroko rozumiane usługi, które
wytwarzają łącznie 60,6% wartości dodanej brutto, mają ok. 60% udział w zatrud-
102
nieniu. Przemysł zatrudnia 34,2% pracowników, co ciekawe, jego udział w zatrudnieniu ogółem jest większy niż w tworzeniu wartości dodanej brutto (26,8%).
Istotnym czynnikiem wpływającym na strukturę zatrudnienia w województwie
łódzkim jest system edukacji.
Na podstawie obserwacji dotychczasowych tendencji zmian struktury zatrudnienia według zawodów w województwie łódzkim, możemy wysnuć pewne przypuszczenia co do kierunku dalszych przemian w tym zakresie. Po pierwsze, można
sądzić, że nadal będzie rósł udział zatrudnienia w sektorze usługowym, w którym
zapewne coraz większe znaczenie będą miały usługi wymagające wysokich kwalifikacji. W tym kontekście udział grupy zawodowej specjalistów powinien w przyszłości nadal rosnąć. Po drugie, stosunkowo duży udział sektora przemysłowego
w tworzeniu wartości dodanej brutto w województwie łódzkim może oznaczać
utrzymywanie się w przyszłości wysokiego popytu na zawody z grup: robotnicy
przemysłowi i rzemieślnicy oraz operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń. Obserwacja skutków reformy edukacyjnej nasuwa refleksję, że niebawem zawody
w tych grupach mogą okazać się deficytowe. Po trzecie, należy spodziewać się
dalszego spadku znaczenia zawodów z grupy: technicy i inny średni personel. Po
czwarte, analiza zawodów nadwyżkowych i deficytowych, skłania do stwierdzenia, iż zmiany w zakresie kwalifikacji podaży siły roboczej nie dotrzymują tempa
zmianom oczekiwań pracodawców. Znajdujące się na czele rankingu zawody deficytowe z sektora handlu i usług potwierdzają rosnące znaczenie zawodów z takich grup, jak: specjaliści oraz pracownicy usług osobistych i sprzedawcy.
2.1.3. Przewidywane zmiany zatrudnienia ogółem i zatrudnienia
według zawodów w województwie łódzkim
Przegląd prognoz rozwoju województwa
Województwo łódzkie odznaczało się stabilnym udziałem zmiennych makroekonomicznych w gospodarce Polski. Wskazane udziały charakteryzowały się
długookresowym trendem o stagnacyjnym poziomie. Trójsektorowa struktura gospodarki województwa łódzkiego dawała podstawy dla sformułowania wniosku
o istnieniu poprawnej struktury do bazy prorozwojowej. Konieczne staje się przeprowadzenie pogłębionych badań rynkowych w celu poszukania kategorii produktów, w których podmioty gospodarcze województwa łódzkiego będą mogły się
specjalizować. Szczególną uwagę w takich badaniach powinien przyciągnąć sektor usług. Sektor przemysłu i budownictwa znajduje się w okresie zmian strukturalnych, które przyniosły pozytywne efekty w okresie 2000–2009 r. Niestety, opisana charakterystyka efektów procesów produkcyjnych województwa łódzkiego
wskazuje na trend stagnacyjny. W analizowanym okresie 2000–2009 udział województwa łódzkiego odznaczał się bagatelnym poziomem zmian. Jednakże absolutny wzrost poziomu produktu krajowego brutto został złamany w roku 2009.
Lata 2010–2011 mogą stanowić okres dynamiki zmian produktu krajowego brutto
w tym województwie.
103
Na podstawie raportu Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową województwo łódzkie w roku 2010 zajmowało siódmą lokatę wśród jednostek podziału terytorialnego Polski pod względem atrakcyjności lokowania inwestycji. W porównaniu do listy rankingowej z 2009 r. nastąpiła poprawa o jedną pozycję. W latach
2005 oraz 2007 w raportach Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową województwo łódzkie zajmowało szóstą pozycję88. Ten raport stanowił podstawę do
opracowania Perspektyw rozwoju regionu łódzkiego do roku 2015 w świetle wyników modelu symulacyjnego89. W opracowaniu tym zaprezentowano scenariusze
rozwoju województwa łódzkiego. Przyjęte w nim podstawowe zmienne makroekonomiczne zestawiono w tabeli 2.1.19.
Tabela 2.1.19
Wyniki wariantu bazowego w zakresie dynamiki podstawowych zmiennych
makroekonomicznych województwa łódzkiego w latach 2009–2015
Wyszczególnienie
2010
2011
2012
2013
2014
2015
PKB
Liczba osób pracujących
Dochody ludności
3,4
0,5
3,4
4,7
1,9
4,5
4,7
2,1
4,8
4,4
2,3
5,1
2,3
0,1
2,9
2,5
0,2
2,8
Średniorocznie
3,7
1,2
3,9
Źródło: M. Plich, Perspektywy rozwoju regionu łódzkiego do roku 2015 w świetle wyników modelu
symulacyjnego. Scenariusze symulacyjne, Łódź 2011, s. 6.
Zgodnie z prezentowaną prognozą, w latach 2010–2015 województwo łódzkie
będzie się rozwijało w tempie średniorocznym 3,7%. Jako miarę przyjęto produkt
krajowy brutto. W tym samym opracowaniu prezentowano prognozę dla ogólnopolskiej dynamiki produktu krajowego brutto. Została ona wyprognozowana na
poziomie 3,6% średniorocznie. Taki scenariusz rozwojowy oznacza stagnację województwa łódzkiego na poziomie jego dotychczasowej pozycji gospodarczej
w Polsce. Do podobnych wniosków prowadziło badanie empiryczne zaprezentowane w artykule Florczak i in.90. Na podstawie modelu prognostycznego o strukturze
modelu ogólnej równowagi oraz przy uwzględnieniu przewidywanych politycznych
decyzji w sektorze rolnictwa, autorzy sformułowali wniosek dotyczący efektów
procesów produkcyjnych. Do roku 2020, w zależności od tempa wprowadzania
zmian w sektorze rolnictwa, udział wartości dodanej brutto województwa łódzkiego
będzie stanowił od 6,6% do maksymalnie 7% wartości gospodarki Polski. Poziom
wyjściowy omawianego wskaźnika dla roku 2008 wyniósł 6,8%.
__________
88
Ibidem, s. 67.
M. Plich, Perspektywy rozwoju regionu łódzkiego do roku 2015 w świetle wyników modelu
symulacyjnego. Scenariusze symulacyjne, opracowanie w ramach projektu Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego, pobrane z portalu projektu, stan na dzień 28 listopada 2011 r., Łódź 2011.
90
W. Florczak, P. Karp, I. Świeczewska, W. Welfe, The structural model of the Lodz region –
scenarios of regional development, s. 56, w: B. Suchecki red., Spatial Econometrics and regional
economic analysis, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011.
89
104
Możliwe zmiany w zakresie wynagrodzeń
Opis kształtowania się wynagrodzeń województwa łódzkiego może stanowić
podstawę do sformułowania wniosku o sekcjach działalności gospodarczej poszukiwanych na regionalnym rynku pracy. Wskazane sekcje to: górnictwo, produkcja
energii, informacja i komunikacja oraz działalność finansowa i ubezpieczeniowa.
Te sekcje działalności gospodarczej charakteryzowały również pozytywne trendy
rozwojowe. Natomiast wynagrodzenia sekcji przetwórstwa przemysłowego oraz
grupy usług nierynkowych nie stanowią zachęty do podejmowania pracy w jednostkach w nich gospodarujących.
W przedstawionej prognozie rozwoju dochody ludności wzrastałyby na poziomie 3,9% rocznie. Do roku 2013 tendencja będzie znacząco pozytywna. W latach 2014–2015 nastąpi spadek dynamiki wynagrodzeń w województwie łódzkim. Na podstawie informacji o inflacji możliwe jest sformułowanie wniosku, iż
występuje presja pracowników na wzrost płac. Województwo łódzkie odznaczało
się przeciętnym wynagrodzeniem miesięcznym brutto na poziomie bliskim 70%
płacy w regionie centralnym. Aby przewidzieć zmiany, należałoby postawić pytanie o skalę interakcji pomiędzy regionalnymi rynkami pracy w województwie
łódzkim i mazowieckim. Wynagrodzenia wyższe przeciętnie o 30% mogą skłonić
do migracji siły roboczej pomiędzy województwami.
Przewidywane tendencje zatrudnienia
Z przeprowadzonych analiz wynika, że istotnymi determinantami zatrudnienia
są: produkcja, wynagrodzenia, wydajność pracy, napływ kapitałów, w tym środków z Unii Europejskiej, a także zmiany sektorowej i działowej struktury zatrudnienia oraz kształt polityki państwa, w szczególności rozwiązania instytucjonalne
w zakresie przedsiębiorczości i rynku pracy. Z doświadczeń wynika jednak, że
najważniejszym czynnikiem determinującym zatrudnienie jest dynamika produkcji, którą można mierzyć m.in. dynamiką PKB.
W województwie łódzkim dynamika wzrostu PKB per capita była w ostatnich latach nieznacznie wyższa od analogicznej dynamiki w skali kraju. Nasuwa
się hipoteza, że tendencje te utrzymają się również w przyszłości. Przemawia za
nią kilka argumentów. Po pierwsze, w województwie łódzkim powinien działać
efekt konwergencji w związku z nieco niższym poziomem rozwoju gospodarczego tego województwa w porównaniu ze średnią krajową. Po drugie, efekt ten może być wzmocniony relatywnie niższymi wynagrodzeniami niż średnio w Polsce,
co powinno sprzyjać napływowi kapitałów do tego województwa. Po trzecie, na
rzecz szybszej dynamiki wzrostu PKB w województwie łódzkim może również
działać napływ środków pomocowych z Unii Europejskiej, o ile oczywiście wiarygodny okaże się ich podział na zasadach polityki spójności. Gdyby dynamika
wzrostu PKB ukształtowała się w Polsce w najbliższych latach na poziomie 3,5%
rocznie, to uprawdopodobnione byłoby założenie tego wzrostu w województwie
łódzkim na poziomie nieznacznie wyższym.
Biorąc pod uwagę dotychczasowe relacje między dynamiką produkcji a dynamiką zatrudnienia, można postawić hipotezę, że w województwie łódzkim licz-
105
ba pracujących powinna podnosić się w tempie ok. 1–1,5% rocznie. Dodatkowymi czynnikami, które mogą wpłynąć na rozmiary zatrudnienia są silniejsze szoki
koniunkturalne oraz zmiany sektorowej i działowej struktury zatrudnienia.
Przewidywane zmiany struktury zatrudnienia według zawodów
Na podstawie obserwacji dotychczasowych tendencji możemy przypuszczać,
że struktura zatrudnienia według zawodów w województwie łódzkim będzie podlegała następującym tendencjom:
 W pierwszej grupie wielkiej: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi
urzędnicy i kierownicy będzie następował dalszy wzrost zatrudnienia. Jak się wydaje, procesy rynkowe będą prowadziły do wzrostu zatrudnionych głównie w zawodach z grupy kierownicy dużych i średnich organizacji. Niemniej jednak udział
tej grupy w zatrudnieniu ogółem nadal będzie najmniejszy spośród wszystkich
grup wielkich.
 W drugiej grupie wielkiej: specjaliści powinniśmy spodziewać się dalszego
wzrostu zatrudnienia. W przyszłości powinna to być grupa o największym udziale
w zatrudnieniu ogółem. Wzrost zatrudnienia nie będzie jednak dotyczył wszystkich grup wchodzących w jej skład. Z uwagi na postęp techniczny i procesy rynkowe powinniśmy spodziewać się wzrostu zatrudnienia w takich grupach dużych,
jak: specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych (w szczególności
wzrośnie zapotrzebowanie na zawody informatyczne i inżynieryjne) i pozostali
specjaliści (chodzi tu głównie o takie zawody, jak: ekonomiści, specjaliści ds. finansowych i prawnicy). Procesy demograficzne i postęp cywilizacyjny powinny
wymusić wzrost zapotrzebowania na zawody z grupy specjaliści nauk przyrodniczych i ochrony zdrowia (chodzi tu głównie o lekarzy i pielęgniarki) oraz spadek
popytu na zawody z grupy specjaliści szkolnictwa.
 W trzeciej grupie wielkiej: technicy i inny średni personel powinniśmy zaobserwować dalszy spadek zatrudnienia. Będzie spowodowany przede wszystkim
zmianami w systemie edukacyjnym, a także efektem wzrostu aspiracji edukacyjnych. Także pracodawcy stawiają coraz większe wymagania kwalifikacyjne przyszłym pracownikom.
 W czwartej grupie wielkiej: pracownicy biurowi nie powinniśmy zaobserwować istotnych zmian w poziomie zatrudnienia. W skład tej grupy wchodzą takie grupy duże, jak: pracownicy obsługi biurowej i pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi klientów. Wprawdzie możemy spodziewać się wzrostu zatrudnienia
w sektorze usługowym, który zgłasza największe zapotrzebowanie na pracowników z tych grup, jednakże wydaje się, że wzrost ten będzie głównie dotyczył pracowników o wyższym poziomie wykształcenia z grupy specjaliści.
 W piątej grupie wielkiej: pracownicy usług osobistych i sprzedawcy powinien następować dalszy wzrost zatrudnienia w obu grupach dużych wchodzących
w jej skład, tj.: pracownicy usług osobistych i sprzedawcy oraz modelki, sprzedawcy i demonstratorzy. Obecnie jest to grupa, która zajmuje przedostatnie miej-
106
sce pod względem udziału w zatrudnieniu ogółem, ale wydaje się, że w przyszłości powinna awansować w tym rankingu.
 O szóstej grupie wielkiej: rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy na podstawie
danych, którymi dysponujemy, nie możemy zbyt wiele powiedzieć. Z liczby pracujących w tej grupie wynika, że jest to największa z grup zawodowych w województwie łódzkim. Obserwując tendencje udziału sektora rolniczego w wytwarzaniu wartości dodanej brutto oraz biorąc pod uwagę procesy cywilizacyjne,
możemy stwierdzić, że zatrudnienie w tym sektorze powinno w przyszłości maleć.
 Siódma grupa wielka: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy ma w województwie łódzkim wyraźnie wyższy udział niż średnio w Polsce. Nadal jest to
grupa, do której kierowana jest największa liczba ofert pracy. Niemniej jednak
udział ofert skierowanych do robotników przemysłowych i rzemieślników spadł
w analizowanym okresie o blisko 9 pkt. proc. Specyfika województwa łódzkiego
każe więc przypuszczać, że w przyszłości zatrudnienie w tej grupie powinno maleć, lecz nadal będzie to grupa o jednym z najwyższych udziałów w zatrudnieniu.
 W ósmej grupie wielkiej: operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń nie powinno obserwować się znaczących zmian w poziomie zatrudnienia. Inwestycje
infrastrukturalne oraz wysoki udział sektora przemysłowego w wytwarzaniu wartości dodanej brutto w województwie łódzkim powinien podtrzymać popyt na
zawody z tej grupy.
 Udział dziewiątej grupy wielkiej: pracownicy przy pracach prostych nadal
powinien być stosunkowo wysoki. Wzrost zatrudnienia powinien nastąpić w takich grupach dużych, jak: pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach
oraz robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie,
natomiast spadek w grupie pracownicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie
i pokrewni.
2.2. Założenia merytoryczne do prognoz zatrudnienia według
grup zawodów i podregionów (Anna Krajewska, Katarzyna
Piłat, Radosław Piwowarski)
2.2.1. Charakterystyka grup zawodów w podregionach
Z przedstawionej w pierwszej części opracowania charakterystyki województwa łódzkiego wynika, że możliwy jest jego wszechstronny rozwój (dokonujący
się we wszystkich sektorach). Mimo iż niektóre wskaźniki pokazują jego rolniczy
charakter, obserwuje się również dynamiczny wzrost sektora usług, a także w niektórych rejonach rozwój przemysłu. Można zatem oczekiwać w skali województwa
wzrostu zapotrzebowania na różnego rodzaju zawody (grupy zawodów). Pewne
różnice mogą występować w podziale na podregiony ze względu na ich wyróżnioną
specyfikę. Prowadzona dalej analiza grup zawodów obejmuje lata 2002–2009 i od-
107
nosi się do każdego z podregionów NUTS III województwa łódzkiego (m. Łódź,
łódzki, piotrkowski, sieradzki, skierniewicki). Wyodrębniono następujące grupy
wielkie grupy zawodów:
 przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy;
 specjaliści;
 technicy i inny średni personel;
 pracownicy biurowi;
 pracownicy usług osobistych i sprzedawcy;
 rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy;
 robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy;
 operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń;
 pracownicy przy pracach prostych.
W obrębie wymienionych zawodów grup wielkich omawiane są grupy duże.
Grupy średnie i elementarne charakteryzuje się w istotnych przypadkach.
Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy tworzą
pierwszą wielką grupę zawodową. W każdym z podregionów zaobserwowano
wzrost liczby pracujących w tej grupie zawodowej w badanym okresie. Największy wzrost odnotowano w podregionach: łódzkim (w 2002 r. zatrudnienie wyniosło 3408, a w 2009 r. – 4231) wzrost o 24,1%, m. Łódź (2002 r. – 12 115; 2009 r.
– 13 992) wzrost o 15,5% oraz piotrkowskim (2002 r. – 6420; 2009 r. – 7286)
wzrost o 13,5%. Wydaje się, że istotny wpływ ma tu oddziaływanie dużej aglomeracji,. W jej obszarze lub w okolicach lokują swoje siedziby duże i średnie
firmy, oddziały dużych firm czy nawet mali przedsiębiorcy. Wyjątek stanowi
podregion piotrkowski. Rozwija się on jednak dynamicznie, starając się „zwalczyć” swój rolniczy charakter. Każdy z tych podmiotów potrzebuje osoby odpowiedzialnej za jego zarządzanie. Nie bez znaczenia pozostaje również wzrost
liczby urzędników administracji publicznej.
W przypadku podregionów sieradzkiego i skierniewickiego liczba przedstawicieli omawianych zawodów wzrosła w mniejszym stopniu. Dla lat 2002 i 2009
w skierniewickim było to odpowiednio: 3413 i 3753 (wzrost o 10%), a w sieradzkim: 4268 i 4475 (wzrost o 4,9%). Wydaje się, że może to być efektem spowolnienia gospodarczego na świecie w związku z kryzysem finansowym, które w niewielkim stopniu, ale jednak dotknęło polską gospodarkę. Podregiony niemające
w swoim obszarze większych aglomeracji, mogą odnotowywać spadek zatrudnienia na stanowiskach kierowniczych. Jest to efektem m. in. likwidacji oddziałów,
placówek oraz filii dużych firm czy po prostu bankructwa średnich. Wydaje się
jednak, że w okresach stabilnego wzrostu gospodarczego zatrudnienie wśród
przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników firm będzie rosło. Jego dynamika będzie zależeć od stopnia rozwoju aglomeracji w jego
obszarze. W okresach spowolnienia czy recesji będzie się zmniejszać, szczególnie
wśród kierownictwa średniego szczebla.
108
Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i zawodowi działacze
tworzą pierwszą dużą grupę wśród przedstawicieli władz publicznych, wyższych
urzędników i kierowników. W podziale na grupy średnie i elementarne dominują
grupy zaklasyfikowane jako wyżsi urzędnicy oraz przedstawiciele władz publicznych. Zatrudnienie w omawianej grupie dużej jest relatywnie niewielkie, co należy wiązać z oczekiwanymi bardzo wysokimi kwalifikacjami bądź specyfiką pracy.
Cechy te sprawiają jednak, że zatrudnienie w tej grupie jest stabilne z tendencją
wzrostową. Występujące ewentualne negatywne wahania należy wiązać ze znacznymi przekształceniami strukturalnymi występującymi w danym podregionie, np.
likwidacją urzędów. Największy wzrost wśród zatrudnionych przedstawicieli
władz publicznych, wyższych urzędników i zawodowych działaczy odnotowano
w podregionie m. Łódź i łódzkim. Pozostałe podregiony charakteryzowały się
niższą skalą wzrostu zatrudnienia. Miasto Łódź oraz jego rejony należą do obszarów, w których stanowisk kierowniczych wyższego szczebla w administracji publicznej jest najwięcej.
Kolejną dużą grupę stanowią kierownicy dużych i średnich organizacji. Jest to
grupa o dużym znaczeniu ze względu na swoją liczebność. Zaliczane do niej najistotniejsze zawody w grupach średnich i elementarnych to: dyrektorzy generalni,
wykonawczy, prezesi i ich zastępcy; zastępcy dyrektorów generalnych i prezesów;
kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych działalności podstawowej;
kierownicy pozostałych wewnętrznych jednostek organizacyjnych; kierownicy
działów finansowych i administracyjnych; kierownicy działów osobowych i pokrewnych; kierownicy działów marketingu i sprzedaży i kierownicy pozostałych
wewnętrznych jednostek organizacyjnych gdzie indziej niesklasyfikowani. Stanowiska te są niezbędne w większości firm o hierarchicznych strukturach zarządzania. Ich liczba będzie uzależniona przede wszystkim od liczby firm w danym
podregionie.
Występujące w omawianej dużej grupie wahania zatrudnienia będą skutkować
w skali wielkiej grupy. Podobnie jak w poprzednio omawianych grupach, tu również w latach 2002–2009 nastąpił wzrost zatrudnienia w każdym podregionie.
Mimo to w latach 2008–2009 odnotowano spadek zatrudnienia w czterech podregionach: łódzkim o -0,1%; piotrkowskim o -3,8%; sieradzkim o -3,2%; skierniewickim o -1,1%. W podregionie miasta Łódź w tym samym czasie zaobserwowano wzrost zatrudnienia o 2,3% wśród kierowników dużych i średnich organizacji.
Wydaje się, że czynnikiem odróżniającym ten podregion od innych jest specyfika
największego miasta w regionie oraz najwyższy udział sektora usług (dodatkowo
dynamicznie się rozwijającego). Stolice dawnych województw, tj. piotrkowskiego
(Piotrków Trybunalski), sieradzkiego (Sieradz) czy skierniewickiego (Skierniewice) są znacznie mniejszymi aglomeracjami. Występowanie spadku zatrudnienia
na stanowiskach kierowniczych średniego szczebla będzie w pierwszej kolejności
obserwowane właśnie na ich obszarach. Mniejsze miasta często uzależnione są od
jednego czy kilku kluczowych inwestorów. Przykładowo, w podregionie piotrkowskim znajduje się jedna z największych kopalni węgla brunatnego w Europie
– Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów należąca do grupy PGE. Liczba zatrud-
109
nionych tam pracowników oraz wielkość firmy stawiają kopalnię w Bełchatowie
na czele listy największych przedsiębiorstw regionu łódzkiego. Jakkolwiek pożądany jest taki pracodawca, może on zdominować lokalną gospodarkę, powodując
jej monokulturowość. Dobrze wykształceni pracownicy, niemający perspektyw
rozwoju zawodowego, będą wtedy wyjeżdżać do większych aglomeracji (bardziej
zróżnicowanych, tj. o prężnym sektorze usług czy przemysłu), aby tam znaleźć
pracę na kierowniczym stanowisku. Oferowana liczba takich stanowisk zależy
bardziej od liczby nowych firm (nowych inwestycji) niż od wielkości działających w podregionie przedsiębiorstw.
Ostatnią duża grupę stanowią kierownicy małych przedsiębiorstw. Jest to grupa o znikomej liczebności, na przykład w porównaniu do liczby kierowników dużych i średnich organizacji. Grupy średnie i elementarne dzielone są według branż,
np.: przemysł przetwórczy, budownictwo, handel hurtowy i detaliczny, obsługa
biznesu etc. Wydaje się, że analizowanie tej grupy w kontekście oddziaływania na
zatrudnienie przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników nie jest istotne. Warte przypomnienia jest, że małe przedsiębiorstwa są to
podmioty zatrudniające przynajmniej 10 osób (od 10 do 49 pracowników). Przytaczane statystyki GUS nie ujmują zatem zatrudnienia w mikropodmiotach. Wydaje
się, że ma to największe znaczenie dla zatrudnienia w rolnictwie. Ze względu na
jego relatywne rozdrobienie nie są ujmowani w statystykach pracownicy pomagający w gospodarstwach rolnych. Pomijając problem szarej strefy, niewiele będzie
podmiotów zatrudniających powyżej 10 pomocników. Ich znaczenie dla rozwoju
podregionów może być jednak istotne. Należy o tym pamiętać, tworząc modele
prognoz zatrudnienia. Przypomnieć też warto, że nowy podział dużych grup (według MPiPS) eliminuje brak istotności tej grupy, gdyż kierownicy dzieleni są według branż, w których pracują.
Z przeprowadzonej analizy zatrudnienia w pierwszej wielkiej grupie zawodowej wynika, że popyt na zawody nią objęte powinien rosnąć we wszystkich
podregionach województwa łódzkiego. Wydaje się, że rozwój sektora usług będzie sprzyjał dynamice zatrudnienia w badanej grupie zawodowej. Obecnie najprężniej w tym względzie rozwija się podregion m. Łódź. Ewentualne negatywne
wahania będą skutkiem znacznego spowolnienia gospodarczego lub istotnych
zmian struktury gospodarki. W pierwszej wielkiej grupie zawodowej ujmowane
są zawody wykonywane w sektorze publicznym. Nie jest to liczna grupa, jednak
o bardzo stabilnym zatrudnieniu. Obserwowany od pewnego czasu wzrost zatrudnienia w administracji państwowej umacnia to przekonanie. Wydaje się, że całościowo w skali wielkiej grupy rosnący trend będzie się utrzymywał do 2020 r.
Specjaliści
Drugą wielką grupę zawodową tworzą specjaliści. Jest to najliczniejsza grupa
zawodowa, co będzie miało duże znaczenie dla kształtowania się zatrudnienia
w regionie. W przypadku specjalistów zatrudnienie będzie uzależnione od ogólnego
poziomu rozwoju danego podregionu czy jego specyfiki. Wydaje się, że obszary
o dużym udziale rolnictwa będą „generować” niewielki popyt na specjalistów. Mi-
110
mo postępującej modernizacji i mechanizacji produkcji rolnej, jej skala ma relatywnie małe znacznie dla gospodarki. Duże gospodarstwa rolne nie potrzebują
wielu specjalistów, a małe zazwyczaj ich nie zatrudniają. Największy popyt na różnego rodzaju specjalistów będzie występował w podregionach o dużym udziale
przemysłu i usług. Nie bez znaczenia pozostaje tu także funkcjonujący system
szkolnictwa, gdyż wiele osób o wysokich kwalifikacjach znajduje w nim pracę.
Najbardziej rozwinięta oraz oferująca największe możliwości sieć szkół zlokalizowana jest w podregionie miasta Łódź. Funkcjonuje tu kilka wyższych państwowych uczelni (Uniwersytet Łódzki, Politechnika Łódzka, Uniwersytet Medyczny, ASP, Akademia Muzyczna) oraz szereg wyższych szkół prywatnych
(m.in. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania, Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Wyższa Szkoła Sztuki i Projektowania, Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa, Salezjańska Wyższa Szkoła
Ekonomii i Zarządzania). Oprócz tego można kształcić się w wielu liceach, technikach oraz zasadniczych szkołach zawodowych. W pozostałych podregionach
system szkolnictwa nie jest tak dobrze rozwinięty. W stolicach dawnych województw istnieje jednak możliwość uczenia się w prywatnych szkołach wyższych
lub filiach/ośrodkach zamiejscowych mających powiązania z uczelniami państwowymi. Kształcenie na niższym poziomie jest relatywnie dobrze rozwinięte.
Obecnie podejmowane są starania, aby dopasowywać szkolnictwo ponadgimnazjalne do specyfiki danego podregionu.
W analizowanym okresie liczba pracujących w grupie specjalistów wzrosła
w każdym z badanych podregionów. Były to następujące wielkości: w łódzkim
(2002 – 12 151; 2009 – 13 245, wzrost o 9%), w m. Łódź (2002 – 44 256; 2009 –
48 803, wzrost o 10,3%), w piotrkowskim (2002 – 22 456; 2009 – 23 318, wzrost
o 3,8%), w sieradzkim (2002 – 15 432; 2009 – 16 029, wzrost o 3,9%) i w skierniewickim (2002 – 12 544; 2009 – 13 167, wzrost o 5%). Największy wzrost zatrudnienia zaobserwowano w podregionie m. Łódź i w podregionie łódzkim. Warte
odnotowania jest jednak, że różnica stóp wzrostu zatrudnienia pomiędzy tymi
dwoma podregionami a pozostałymi częściami województwa łódzkiego jest znaczna. Łódź i jej okolice wydają się odbiegać od innych regionów liczbą oferowanych miejsc pracy dla specjalistów. Może być to związane z omawianą wcześniej
dobrze rozwiniętą siecią szkolnictwa na poziomie wyższym, średnim i zasadniczym zawodowym. Nie wydaje się, żeby wymienione instytucje musiały gwałtownie zmniejszać zatrudnienie w najbliższych latach. Nie bez znaczenia pozostaje również obserwowany dynamiczny rozwój sektora usług. Wydaje się, że dalszy
rozwój regionu będzie wspomagał obserwowaną do tej pory tendencję wzrostową, której nie zakłóciły problemy finansowe spowodowane obecnym kryzysem
w Europie. Pomiędzy rokiem 2008 i 2009 wystąpił niewielki spadek liczby pracujących specjalistów tylko w podregionach: piotrkowskim (2008 r. – 23 906; 2009 r.
– 23 318, spadek o -2,5%) i sieradzkim (2008 r. – 16 095; 2009 r. – 16 029, spadek
o -0,4%). Są to podregiony uważane za rolnicze, czym można tłumaczyć ten spadek. Pozostałe podregiony odnotowały w tym okresie albo niewielki wzrost, albo
zachowały prawie taki sam poziom liczby pracujących (dotyczy to podregionu
111
łódzkiego). Ponownie wydaje się, że dużą rolę odegrał tu sektor usług, który jest
najlepiej rozwinięty właśnie w podregionie m. Łódź.
Pierwszą dużą grupę wśród specjalistów tworzą osoby pracujące jako specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych. W podziale na grupy elementarne najistotniejszymi zawodami są tu informatycy oraz inżynierowie i pokrewni.
Obserwowany od kilku lat boom na pracowników tzw. zawodów technicznych
sprzyja kształceniu się w tych kierunkach. Potwierdzeniem tego jest rosnąca liczba pracujących w tych zawodach w większości podregionów. W okresie 2002–
2009 były to następujące wielkości zatrudnionych: w łódzkim (2002 r. – 1322,
a w 2009 r. – 1498; wzrost o 13,3%), w m. Łódź (2002 r. – 4284, a w 2009 r. –
4956; wzrost o 15,7%) i w skierniewickim (2002 r. – 1163, a w 2009 r. – 1299;
wzrost o 11,7%). Najwyższą dynamikę wzrostu zaobserwowano w podregionie
m. Łódź oraz łódzkim. Podobnie jak w przypadku specjalistów ogółem, duże znaczenie ma aglomeracja łódzka oraz rozwijający się sektor usług. Relatywnie wysoka liczba różnego rodzaju podmiotów gospodarczych, prywatnych i publicznych, oferujących miejsca pracy dla specjalistów, ogrywa tu również istotną rolę.
W mniejszych miastach, brak tak zróżnicowanej struktury. Nie bez znaczenia jest
też charakter danego regionu. Uważane za rolnicze podregiony piotrkowski i sieradzki odnotowały spadek pracujących jako specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych w analizowanym okresie.
Kolejną dużą grupę tworzą osoby pracujące jako specjaliści nauk przyrodniczych i ochrony zdrowia. Najistotniejsze zawody reprezentowane w grupach elementarnych to: inżynierowie rolnictwa, leśnictwa i pokrewni; lekarze; specjaliści
ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) gdzie indziej niesklasyfikowani oraz pielęgniarki i położne. Ze zgromadzonych danych wynika, że takie
zawody, jak np. biolog, dentysta czy farmaceuta mają relatywnie niewielką liczbę
pracujących. Należy również zwrócić uwagę, że pracownicy ochrony zdrowia
stanowią znacznie większą grupę niż specjaliści nauk przyrodniczych. W badanym okresie (2002–2009) liczba pracujących specjalistów z zakresu nauk przyrodniczych i ochrony zdrowia zmniejszyła się w każdym z podregionów. Były to
następujące wielkości: w łódzkim (2002 r. – 3719, a w 2009 r. – 2932; spadek
o -21,2%), w m. Łódź (2002 r. – 12 460, a w 2009 r. – 11 490; spadek o -7,8%),
w piotrkowskim (2002 r. – 5320, a w 2009 r. – 4277; spadek o -19,6%), w sieradzkim (2002 r. – 4114, a w 2009 r. – 3443; spadek o -16,3%) i w skierniewickim
(2002 r. – 3048, a w 2009 r. – 2606; spadek o -14,5%). W latach 2003–2004 nastąpił największy spadek liczby pracujących. Nie trudno te daty połączyć z akcesją Polski do UE i ułatwieniami podejmowania pracy przez specjalistów w innych
państwach europejskich. Wydaje się, że dotyczy to zwłaszcza pracowników ochrony zdrowia. Niskie wynagrodzenia oferowane w Polsce (w szczególności w województwie łódzkim), sprzyjały migracji zarobkowej specjalistów. Ze względu na
recesję będącą rezultatem kryzysu finansowego oraz wzrost realnych wynagrodzeń w gospodarce polskiej, a zwłaszcza w służbie zdrowia, część osób wróciła
do kraju. Wydaje się, że dalszy wzrost wynagrodzeń realnych oraz rosnący popyt
112
na szeroko rozumiane usługi medyczne (m.in. z powodu starzenia się społeczeństwa) będzie sprzyjał zatrudnieniu w tej grupie zawodowej.
Pracujący jako specjaliści szkolnictwa tworzą kolejną dużą grupę wśród wielkiej grupy specjalistów. Liczba pracujących w niej osób jest znaczna. Z prowadzonych analiz wynika, że w szczególności w podregionie m. Łódź występuje bardzo
dobrze rozwinięta sieć szkół wyższych. Porównując liczbę specjalistów szkolnictwa pracujących w różnych regionach, widać znaczną różnicę. Będzie ona efektem zarówno większej liczby placówek edukacji rożnego stopnia, jak i rozwiniętej
sieci szkolnictwa wyższego w m. Łódź. Najczęściej wykonywanymi zawodami
w badanej dużej grupie są: nauczyciele szkół wyższych; nauczyciele gimnazjów
i szkół ponadgimnazjalnych; nauczyciele szkół podstawowych; nauczyciele przedszkoli oraz pozostali specjaliści szkolnictwa i wychowawcy. Największe grupy
zawodowe tworzą nauczyciele szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Liczna jest również grupa nauczycieli akademickich, ale dotyczy
to przede wszystkim m. Łódź. W badanym okresie 2002–2009 w każdym podregionie odnotowano znaczny wzrost liczby pracujących. Godny odnotowania jest
również fakt, że niemalże w całym okresie wzrastała liczba pracujących. Obecny
kryzys finansowy nie miał tu znaczenia. Ważniejsze są zmiany demograficzne.
Biorąc pod uwagę zbliżający się niż demograficzny, wydaje się, że tak duża dynamika wzrostu może się nie powtórzyć. Z tego punktu widzenia należy dość
ostrożnie podchodzić do prognozowania wzrostu zatrudnienia specjalistów szkolnictwa w perspektywie roku 2020.
Ostatnią duża grupę tworzą pracujący zakwalifikowani jako pozostali specjaliści. Jej liczebność jest zbliżona do wcześniej omawianych grup. W tym przypadku również widać znaczną różnicę pomiędzy podregionem m. Łódź a pozostałymi podregionami. Najczęściej wykonywanymi zawodami sklasyfikowanymi
w grupach średnich i elementarnych są: specjaliści do spraw finansowych; specjaliści do spraw zarządzania zasobami ludzkimi; specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania gdzie indziej niesklasyfikowani; prawnicy; specjaliści nauk
społecznych i pokrewnych oraz specjaliści administracji publicznej. Wydaje się,
że wraz z rozwojem sektora usług będzie rósł również popyt na pracowników
omawianej grupy. Dotychczasowe tendencje obserwowane w poszczególnych podregionach, utwierdzają w tym przekonaniu. W okresie 2002–2009 liczba pracujących w grupie pozostali specjaliści ukształtowała się następująco: w łódzkim
(2002 r. – 3340, a w 2009 r. – 4043; wzrost o 21,1%), w m. Łódź (2002 r. – 13 137,
a w 2009 r. – 15 327; wzrost o 16,7%), w piotrkowskim (2002 r. – 6392, a w 2009 r.
– 6955; wzrost o 8,8%), w sieradzkim (2002 r. – 4394, a w 2009 r. – 4498; wzrost
o 2,4%) i w skierniewickim (2002 r. – 3632, a w 2009 r. – 3795; wzrost o 4,5%).
Z przytoczonych danych wynika, że największą dynamiką charakteryzowały się
podregiony łódzki i m. Łódź. Należy to przypisać wzrostowi znaczenia sektora
usług w tych podregionach. Pozostałe podregiony o rolniczym albo przemysłowym
charakterze nie mogły osiągnąć tak dynamicznego wzrostu zatrudnienia w usługach. Nie bez znaczenia jest również oddziaływanie Łodzi jako aglomeracji. Badając zmiany liczby pracujących w okresie 2008–2009, tylko m. Łódź odnotowało
113
wzrost zatrudnienia wśród pozostałych specjalistów. Inne podregiony doświadczyły zmniejszenia liczby pracujących. Wydaje się, że zaobserwowane spadki zatrudnienia mogły być związane z obecnym spowolnieniem gospodarczym. Miejsca pracy w sektorze usług są dość wrażliwe na stan koniunktury. W przypadku
jej poprawy można oczekiwać powrotu tendencji wzrostowej.
Podsumowując, należy stwierdzić, że zatrudnienie wśród osób zaliczających
się do grupy specjalistów powinno być rosnące. Wśród czynników sprzyjających
wzrostowi w tej grupie warto wymienić: wzrost znaczenia sektora usług, wzrost
wynagrodzeń w sektorze ochrony zdrowia oraz dążenie społeczeństwa do zdobywania lepszego wykształcenia. Za negatywne czynniki należy natomiast uznać:
niekorzystne zmiany demograficzne wpływające na liczbę kształcącej się młodzieży, wahania koniunktury (długotrwałe spowolnienie gospodarcze) oraz brak
zmian strukturalnych w podregionach o charakterze rolniczym.
Trzecią wielką grupę zawodową tworzą technicy i średni personel. Są to zawody, które przez wiele lat były w praktyce „niedoceniane”. Znaczny wpływ miała na to deprecjacja szkolnictwa zawodowego. Relatywnie negatywne społeczne
postrzeganie kształcenia się w tego typu szkołach potęgowało ten proces. Wydaje
się, że dopiero wejście Polski do UE i deficyt osób potocznie określanych jako
fachowcy zmieniło ich sytuację. Obecnie można zaobserwować renesans kształcenia zawodowego, które powinno znacząco zaznaczyć swoją obecność w najbliższych latach. Zdobycie konkretnego zawodu połączone z praktyką gwarantuje
znalezienie relatywnie dobrze płatnej pracy. Opłacalne staje się również otwieranie własnych mikrofirm oferujących fachowe usługi. W szczególności dotyczy to
usług budowlanych oraz remontowych. Budownictwo w łódzkim, na tle innych
województw, nie przestawia się najlepiej. Buduje się zbyt mało. Wraz z rozwojem regionu powinno się to zmieniać, co gwarantuje relatywnie duży popyt na
pracowników technicznych.
Liczebność grupy należy określić jako relatywnie dużą (wśród 9 grup zajmuje
drugie miejsce). W badanym okresie, w każdym z podregionów odnotowano
wzrost liczby pracujących: w łódzkim (2002 r. – 7360, a w 2009 r. – 8447; wzrost
o 14,8%), w m. Łódź (2002 r. – 25 625, a w 2009 r. – 28 810; wzrost o 12,4%),
w piotrkowskim (2002 r. – 14 023, a w 2009 r. – 14 755; wzrost o 5,2%), w sieradzkim (2002 r. – 9301, a w 2009 r. – 9442; wzrost o 1,5%) i w skierniewickim
(2002 r. – 7340, a w 2009 r. – 7877; wzrost o 7,3%). Liderami wzrostu są podregiony łódzki i m. Łódź, które utrzymały dodatnie tempo nawet w latach 2008–
2009. W przypadku trzech pozostałych podregionów w ostatnim okresie nastąpił
spadek zatrudnienia: w piotrkowskim o -4,2%, sieradzkim o -2% i skierniewickim
o -1,4%. Wydaje się, że ponownie miał na to wpływ charakter podregionów.
Pierwszą duża grupę wśród techników i średniego personelu tworzą pracujący
jako średni personel techniczny. Do najistotniejszych zawodów rejestrowanych
w grupach średnich i elementarnych należą: technicy, techniczny personel obsługi
komputerów i pokrewni oraz inspektorzy bezpieczeństwa i jakości. W badanym
114
okresie w każdym z podregionów odnotowano wzrost liczby pracujących: w łódzkim (2002 r. – 2106, a w 2009 r. – 2490; wzrost o 18,2%), w m. Łódź (2002 r. –
6236, a w 2009 r. – 7007; wzrost o 12,4%), w piotrkowskim (2002 r. – 4104,
a w 2009 r. – 4345; wzrost o 5,9%), w sieradzkim (2002 r. – 2499, a w 2009 r. –
wzrost o 11,4%). Obserwowany przez większą część okresu trend wzrostowy został jednak przerwany w 2008 r. Spadek pracujących w okresie 2008–2009 odnotowały podregiony: łódzki (-1,5%), piotrkowski (-5,8%), sieradzki (-3,7%) oraz
skierniewicki (-0,3%). W regionie m. Łódź utrzymał się ostatni wzrost wielkości
1%. Widać tu ponownie oddziaływanie gospodarki dużego miasta, która jest bardziej odporna na ewentualne wahania koniunktury.
Kolejną dużą grupę stanowią osoby pracujące jako średni personel w zakresie
nauk biologicznych i ochrony zdrowia. Liczebność tej grupy jest znacznie mniejsza niż poprzednio omawianej. Odnotowywane w niej spadki mogą mieć zatem
relatywnie małe znaczenie. Za najbardziej charakterystyczne zawody omawianej
grupy można uznać: techników analityki medycznej; techników rolnictwa, leśnictwa i pokrewnych; asystentów i techników dentystycznych; fizjoterapeutów i pokrewnych; techników farmaceutycznych oraz operatorów aparatury medycznej.
W badanej grupie w okresie 2002–2009 odnotowano spadek liczby pracujących:
w łódzkim (2002 r. – 795,a w 2009 r. – 705; spadek o -11,3%), w m. Łódź (2002 r.
– 2658, a w 2009 r. – 2585; spadek o -2,8%), w piotrkowskim (2002 r. – 1219,
a w 2009 r. – 1070; spadek o -12,2%), w sieradzkim (2002 r. – 938, a w 2009 r. –
824; spadek o -12,2%) i w skierniewickim (2002 r. – 756, a w 2009 r. – 689; spadek
o -8,9%). Podobnie jak w przypadku wcześniej omawianych pracowników nauk
biologicznych i ochrony zdrowia, charakterystyczne są lata 2003–2004. Po tym
okresie obserwuje się delikatną tendencję wzrostową, która w przypadku m. Łódź
jest największa. Nawet ostatnie lata, tj. 2008–2009 jej nie zakłóciły. W przypadku
pozostałych podregionów nastąpił spadek: w piotrkowskim (-7,7%), sieradzkim
(-0,4%) oraz skierniewickim (-4,2%). Ponownie wyraźnie widać duże oddziaływanie Łodzi na lokalny rynek pracy.
Trzecią dużą grupę wśród techników i innego średniego personelu tworzą nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy. Jest to bardzo nieliczna grupa,
która będzie miała znikomy wpływ na obserwowane wahania w grupie wielkiej.
Do zawodów należących do tej grupy zaliczyć można: nauczycieli praktycznej
nauki zawodu i instruktorów (np. instruktor nauki jazdy, instruktor tańca). W badanym okresie 2002–2009 r. odnotowano wzrost liczby pracujących w tej grupie
w każdym podregionie. Wydaje się, że w dłuższym okresie zatrudnienie w niej
powinno być jednak stabilne. Możliwy jest wzrost, który należy wiązać ze zwiększeniem liczby mieszkańców.
Ostatnią dużą grupę tworzą pracownicy pozostałych specjalności. Liczebność
grupy jest relatywnie duża. Najczęściej występujące w niej zawody w podziale na
grupy średnie i elementarne to: agenci do spraw sprzedaży (handlowcy); zaopatrzeniowcy; pracownicy do spraw finansowych i handlowych gdzie indziej niesklasyfikowani; agenci biur pomagających w prowadzeniu działalności gospodar-
115
czej i pośrednicy handlowi; pracownicy administracyjni, sekretarze i pokrewni;
księgowi; urzędnicy do spraw podatków; urzędnicy do spraw przyznawania zasiłków oraz pracownicy pomocy społecznej i pracy socjalnej. W badanym okresie
2002–2009 we wszystkich podregionach wystąpił wzrost liczby pracujących. Było
to odpowiednio: w łódzkim (2002 r. – 4393, a w 2009 r. – 5177; wzrost o 17,9%),
w m. Łódź (2002 r. – 16 490, a w 2009 – 18 958; wzrost o 15%), w piotrkowskim
(2002 r. – 8595, a w 2009 r. – 9214; wzrost o 7,2%), w sieradzkim (2002 r. –
5780, a w 2009 r. – 5949; wzrost o 2,9%) i w skierniewickim (2002 r. – 4688,
a w 2009 r. – 5082; wzrost o 8,4%). Biorąc pod uwagę liczbę osób w grupie, należy uznać wzrosty w podregionach łódzkim i m. Łódź za duże i stabilne. Nawet
w okresie 2008–2009 r. zostały one utrzymane i wyniosły odpowiednio: 1,5%
i 2,7%. W pozostałych regionach odnotowano już wtedy spadki: w piotrkowskim
(-2,9%), w sieradzkim (-1,4) i w skierniewickim (-1,2%). Mimo tych negatywnych tendencji, należy spodziewać się stabilności zatrudnienia w tej grupie.
Analizowane tendencje kształtowania się liczby pracujących jako technicy
i inny średni personel pozwalają przypuszczać, że zatrudnienie w tej grupie powinno rosnąć. Sprzyjać temu będzie realny wzrost wynagrodzeń oraz rosnący popyt na fachowe usługi osób z odpowiednim wykształceniem zawodowym. Najwyższej dynamiki wzrostu zatrudnienia można spodziewać się w podregionie
łódzkim i m. Łódź. Najniższą dynamiką charakteryzował się dotychczas podregion sieradzki, co przy braku znacznych zmian strukturalnych w jego gospodarce
nie stwarza podstaw do prognozowania istotnych zmian. W przypadku podregionu skierniewickiego i piotrkowskiego problemy strukturalne wydają się być powoli, ale systematycznie rozwiązywane. W okresie dobrej koniunktury powinno
się zatem obserwować dynamiczny wzrost zatrudnienia wśród liczby pracujących
jako technicy i inny średni personel.
Pracownicy biurowi
Kolejną wielką grupę zawodową tworzą pracownicy biurowi. Liczebność jej
jest znaczna. Popyt na pracowników biurowych będzie głównie zależeć od liczby
i wielkości podmiotów w danym podregionie oraz od jego specyfiki. Wydaje się,
że zwłaszcza wraz z rozwojem sektora usług popyt na pracowników biurowych
będzie rósł.
W każdym z podregionów odnotowano wzrost ich zatrudnienia w latach
2002–2009: w łódzkim (2002 r. – 5357, a w 2009 r. – 6967; wzrost o 30,1%),
w m. Łódź (2002 r. – 21 524, a w 2009 r. – 25 722; wzrost o 19,5%), w piotrkowskim (2002 r. – 10 862, a w 2009 r. – 12 692; wzrost o 16,9%), w sieradzkim
(2002 r. – 7011, a w 2009 r. – 7128; wzrost o 1,7%) i w skierniewickim (2002 r. –
5984, a w 2009 r. – 6356; wzrost o 6,2%). Tendencja wzrostu liczby zatrudnionych utrzymała się w większości podregionów nawet w ostatnim okresie (2008–
2009). Wyjątek stanowił jedynie podregion sieradzki. Wydaje się, że zatrudnienie
w tej grupie zawodowej w perspektywie roku 2020 powinno rosnąć.
Pierwszą dużą grupę wśród pracowników biurowych tworzą osoby zatrudnione jako pracownicy obsługi biurowej. Liczebność jej jest znaczna. Najbardziej
charakterystyczne zawody w tej grupie to: sekretarki; pracownicy do spraw finan-
116
sowo-statystycznych; magazynierzy i pokrewni; doręczyciele pocztowi i pokrewni
oraz pracownicy obsługi biurowej gdzie indziej niesklasyfikowani (np. pracownicy
kancelaryjni, technicy spraw biurowych). W badanym okresie (2002–2009) w każdym z podregionów odnotowano wzrost liczby pracowników zaliczonych do tej
grupy: w łódzkim (2002 r. – 4402, a w 2009 r. – 5731; wzrost o 30,2%), w m. Łódź
(2002 r. – 16 661, a w 2009 r. – 19 824; wzrost o 19%), w piotrkowskim (2002 r.
– 8929, a w 2009 r. – 10 296; wzrost o 15,3%), w sieradzkim (2002 r. – 5676,
a w 2009 r. – 5912; wzrost o 4,2%) i w skierniewickim (2002 r. – 4716, a w 2009 r.
– 5154; wzrost o 9,3%). Najbardziej dynamiczny wzrost zatrudnienia zaobserwowano w podregionie łódzkim, m. Łódź i piotrkowskim. Większość biur (firm)
potrzebuje pracowników średniego szczebla. Miejsca pracy w biurze będą więc
przede wszystkim zależeć od liczby podmiotów oraz ich wielkości.
Drugą dużą grupę wśród pracowników biurowych tworzą pracownicy obrotu
pieniężnego i obsługi klientów. Liczebność jej jest relatywnie niewielka. Najbardziej charakterystyczne zawody w badanej grupie to: kasjerzy i sprzedawcy biletów; kasjerzy bankowi i pokrewni; asystenci usług pocztowych i telekomunikacyjnych oraz recepcjoniści i rejestratorzy. W badanym okresie 2002–2009 odnotowano
spadek lub wzrost liczby pracujących w grupie w zależności od podregionu. Wzrosty dotyczyły: łódzkiego (2002 r. – 945, a w 2009 r. – 1233; wzrost o 30,5%),
m. Łódź (2002 r. – 4856, a w 2009 r. – 5890; wzrost o 21,3%) i piotrkowskiego
(2002 r. – 1926, a w 2009 r. – 2391; wzrost o 24,1%). Spadki odnotowano natomiast w sieradzkim (2002 r. – 1327, a w 2009 r. – 1210; spadek o -9%) oraz
w skierniewickim (2002 r. – 1260, a w 2009 r. – 1192; spadek o -5,4%). Różnice
pomiędzy podregionami były tu znaczne. Wydaje się, że mogą one wynikać ze
zmian strukturalnych w firmach funkcjonujących w podregionach (np. zmiany
struktury administracyjnej i form płatności w bankach, rozbudowa sieci moteli
i hoteli, wzrost liczby supermarketów, centrów handlowych itd.). W takim przypadku trudno wskazać jeden czynnik makro za nie odpowiedzialny. W okresie
2008–2009 odnotowano natomiast spadek liczby pracujących w tej grupie w podregionach: łódzkim (-1,4%) oraz sieradzkim (-9%). Wzrost zaobserwowano w:
m. Łódź (12,8%), piotrkowskim (4,5%) i skierniewickim (3,3%). W przypadku
podregionu łódzkiego i skierniewickiego nastąpiła zmiana kierunku trendu.
Czwartą wielką grupę tworzą pracownicy biurowi. Liczebność jej jest znaczna. Wydaje się, że w perspektywie roku 2020 liczba pracujących powinna tu rosnąć w sposób umiarkowany. Jej dynamika będzie zależeć od liczby i wielkości
podmiotów zarejestrowanych w rejestrze Regon oraz od charakteru danego podregionu. Kluczową rolę będzie odgrywał sektor usług.
Piątą wielką grupę zawodową tworzą pracownicy usług osobistych i sprzedawcy. Liczebność grupy jest znaczna i zbliżona do wielkości grupy czwartej.
Wydaje się, że zatrudnienie w tej grupie będzie w dużym stopniu zależne od stanu
koniunktury w gospodarce oraz zamożności społeczeństwa. Sprzedaż rośnie wraz
ze wzrostem dochodów. Liczba handlowców zależy w dużym stopniu od liczby
117
firm w regionie, choć nie bez znaczenia jest również skala sprzedaży. W badanym
okresie 2002–2009 odnotowano wzrost liczby pracujących w piątej wielkiej grupie
zawodowej w każdym z podregionów (por. wykres 18). Wyniósł on odpowiednio:
w łódzkim (2002 r. – 4561, a w 2009 r. – 6639; wzrost o 45,6%), w m. Łódź (2002 r.
– 19 661, a w 2009 r. – 24 384; wzrost o 24%), w piotrkowskim (2002 r. – 7717,
a w 2009 r. – 10 512; wzrost o 36,2%), w sieradzkim (2002 r. – 5001, a w 2009 r.
– 5719; wzrost o 14,4%) i w skierniewickim (2002 r. – 4291, a w 2009 r. – 5356;
wzrost o 24,8%). Z przytoczonych danych wynika, że liczba pracujących rosła
bardzo dynamicznie, zwłaszcza od roku 2004. Nawet w okresie 2008–2009 tendencja wzrostowa utrzymała się w łódzkim (5,3%), m. Łódź (1,8%), piotrkowskim (0,9%), sieradzkim (2,5%) oraz skierniewickim (1,5%). W perspektywie roku 2020 liczba zatrudnionych w piątej wielkiej grupie powinna rosnąć. Dynamika
wzrostu będzie w dużym stopniu zależeć od stanu koniunktury w gospodarce, a lokalnie od zamożności danego podregionu.
Pierwszą dużą grupę wśród pracowników usług (osobistych) i sprzedawców
tworzą osoby zatrudnione jako pracownicy usług osobistych i ochrony. Udział
pracujących tej grupy w grupie wielkiej wynosi ok. 35%. Najbardziej charakterystyczne zawody to: pracownicy usług domowych i gastronomicznych; kucharze;
kelnerzy i pokrewni; opiekunki dziecięce; pomocniczy personel medyczny oraz
pracownicy usług ochrony. W badanym okresie 2002–2009 wszystkie podregiony
oprócz sieradzkiego (2002 r. – 1771, a w 2009 r. – 1655; spadek o -6,6%) odnotowały wzrost pracujących w grupie: w łódzkim (2002 r. – 1616, a w 2009 r. – 1830;
wzrost o 13,2%), w m. Łódź (2002 r. – 7433, a w 2009 r. – 9244; wzrost o 24,4%),
w piotrkowskim (2002 r. – 3359, a w 2009 r. – 3707; wzrost o 10,4%) i w skierniewickim (2002 r. – 1536, a w 2009 r. – 1704; wzrost o 10,9%). Ponownie m.
Łódź odróżnia się od pozostałych podregionów. Wydaje się, że duża aglomeracja
ma wpływ na wielkość zatrudnienia w wyróżnionych zawodach. Nie bez znaczenia jest również wysokość dochodów lokalnej ludności czy styl życia. W szczególności dotyczy to korzystania z usług gastronomicznych czy agencji ochrony.
W okresie 2008–2009 zaobserwowano spadek zatrudnienia w omawianej grupie
w podregionie piotrkowskim (-6,7%). W pozostałych przypadkach nastąpił wzrost
liczby pracujących: w łódzkim (4%), w m. Łódź (3%), w sieradzkim (2,9%)
i w skierniewickim (11,2%).
Drugą dużą grupę tworzą pracujący jako modelki, sprzedawcy i demonstratorzy.
Jest to relatywnie liczna grupa, gdyż jej udział w grupie wielkiej wynosi ok. 65%. Do
najistotniejszych zawodów można zaliczyć tu: sprzedawców i demonstratorów
(np. ekspedienci, demonstratorzy wyrobów (akwizytorzy) itp.). W badanym okresie
2002–2009 w każdym z podregionów zaobserwowano wzrost liczby pracujących:
w łódzkim (2002 r. – 2939, a w 2009 r. – 4805; wzrost o 63,5%), w m. Łódź (2002 r.
– 12 221, a w 2009 r. – 15 138; wzrost o 23,9%), w piotrkowskim (2002 r. – 4354,
a w 2009 r. – 6802; wzrost o 56,2%), w sieradzkim (2002 r. – 3223, a w 2009 r. –
wzrost o 32,8%). Dynamika wzrostu była bardzo duża. Najwyższe wartości odnotowano w łódzkim i piotrkowskim. Wydaje się, że forma akwizycji jest bardzo
118
popularną metodą sprzedaży. Jest wygodna dla wielu podmiotów gospodarczych
ze względu na koszty i sposób dotarcia do klienta. Nie wydaje się, żeby mogła
przestać być masowo wykorzystywana.
Piątą wielką grupę tworzą pracownicy usług osobistych i sprzedawcy. Liczebność tej grupy jest duża. W perspektywie roku 2020 przypuszczalnie można
oczekiwać wzrostu liczby zatrudnionych. Dynamika wzrostu będzie uzależniona
od stanu koniunktury, wysokości dochodów lokalnych społeczności oraz stylu
życia. Ostatni czynnik odnosi się do sposobu spędzania czasu wolnego czy korzystania z usług innych podmiotów zamiast wykonywania prac samodzielnie.
Osoby pracujące w rolnictwie, ogrodnictwie oraz leśnictwie i rybactwie zalicza
się do szóstej wielkiej grupy zawodowej. Tworzą ją zarówno rolnicy produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej, hodowcy roślin, robotnicy leśni, a także rybacy morscy
i śródlądowi. Pracujący w wymienionych zawodach stanowią (z uwagi na rodzaj
wykorzystywanych danych) znikomy odsetek wszystkich pracujących w województwie łódzkim. Jest to spowodowane tym, że analiza opiera się na danych dotyczących liczby pracujących w gospodarce narodowej z pominięciem rolnictwa indywidualnego i podmiotów zatrudniających do 9 osób. Ma to zdecydowany
wpływ na zaniżenie udziału pracujących w rolnictwie, gdyż znaczna większość
gospodarstw rolnych to podmioty o liczbie pracujących mniejszej niż 9. Jest to
tym bardziej istotne, że województwo łódzkie ma rolniczy charakter – aż 60,1%
powierzchni stanowią użytki rolne. Należy także zauważyć, iż liczba zatrudnionych
w omawianej grupie szóstej jest istotnie skorelowana z położeniem danego województwa (lub regionu) i jego indywidualną charakterystyką gospodarczą91. Fakt ten
może być niezwykle ważną cechą przy dokonywaniu prognoz zatrudnienia.
Udział pracujących z grupy szóstej w ogólnej liczbie pracujących w województwie łódzkim wynosił 0,25% w roku 2002 i w następnych latach stopniowo obniżał
się, by w roku 2008 osiągnąć poziom 0,22%. Malejąca tendencja dotycząca zatrudnienia w rolnictwie, ogrodnictwie, leśnictwie i rybactwie może być spowodowana
wyraźnym trendem występującym w krajach rozwijających się, polegającym na
zmniejszaniu się udziału rolnictwa w wartości dodanej na korzyść sektora usług.
Ma to zatem wpływ na ograniczanie zatrudniania w tym dziale gospodarki.
W rolnictwie, ogrodnictwie oraz leśnictwie i rybactwie, średnio w latach 2002–
2009, największą liczbą pracujących charakteryzował się podregion skierniewicki.
W podregionie tym udział liczby pracujących w omawianej grupie w liczbie pracujących w całym województwie ogółem wynosił 28,12%. Na dalszych miejscach
uplasowały się kolejno podregiony: piotrkowski (23,25%), sieradzki (20,09%),
m. Łódź (17,42%) oraz łódzki (11,12%). Analizując natomiast zmianę liczby pracujących w tej grupie, w roku 2009 w porównaniu z liczbą zatrudnionych w roku
__________
91
Przykładowo regiony/województwa wschodnie będą odznaczały się zwiększonym udziałem
zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie, natomiast regiony/województwa z północy Polski większym udziałem zatrudnienia w rybactwie.
119
2002 w poszczególnych podregionach, zauważyć można, iż największy spadek zatrudnienia w rolnictwie, ogrodnictwie, leśnictwie i rybactwie wystąpił w m. Łodzi
– aż o 33,79%. W następnej kolejności wymienić należy podregiony: piotrkowski –
spadek o 31,92%, sieradzki – spadek o 24,2% oraz łódzki – spadek o 21,34%.
W podregionie skierniewickim zanotowano najniższy spadek liczby pracujących
w tej grupie – jedynie o 17,01%. Wynika stąd, iż podregion skierniewicki jest najbardziej rolniczym obszarem województwa łódzkiego i na przestrzeni lat w najmniejszym stopniu podlegał zmianom liczby pracujących w tym dziale gospodarki.
Może to świadczyć o relatywnie niskim stopniu zaawansowania zmian, jakie zachodzą w tym sektorze gospodarki, w porównaniu z pozostałymi podregionami
wchodzącymi w skład województwa łódzkiego. Wynikać to może również z faktu,
iż w podregionie skierniewickim występują najlepsze warunki glebowe sprzyjające
podtrzymywaniu rolnictwa i sadownictwa.
W ramach grupy wielkiej – rolnictwo, ogrodnictwo, leśnictwo i rybactwo wyróżnia się trzy grupy duże. Pierwszą z nich tworzą pracujący w rolnictwie. Stanowią oni średnio 17,31% (nie uwzględniając rolnictwa indywidualnego i podmiotów
zatrudniających do 9 osób) wszystkich pracujących w omawianej grupie wielkiej.
W latach 2002–2009 udział ten nie ulegał większym wahaniom. Najwięcej pracujących w rolnictwie znajduje się w podregionie skierniewickim – 23,59%, najmniej
w mieście Łodzi – 9,95%. Analizując, jak zmieniła się liczba pracujących w rolnictwie w poszczególnych podregionach województwa łódzkiego w roku 2009
w porównaniu z rokiem 2002, zauważyć można, iż we wszystkich podregionach
uległa ona znacznemu obniżeniu: w podregionie łódzkim o 18,18%, w m. Łódź
o 10%, w podregionie piotrkowskim o 25,53%, w podregionie sieradzkim o 25,64%,
natomiast w podregionie skierniewickim o 12,77%. Tendencje tych zmian są podobne do obserwowanych w grupie wielkiej. Zmiany w czasie liczby pracujących
w rolnictwie charakteryzowały się malejącym trendem, z niewielkimi fluktuacjami. Ich źródła, podobnie jak w przypadku analizy grupy wielkiej, można upatrywać w wahaniach aktywności gospodarczej obserwowanych w całym kraju. Najbardziej stabilną tendencją spadkową liczby pracujących w rolnictwie odznacza
się podregion sieradzki.
Drugą z grup średnich stanowią pracujący w ogrodnictwie. W grupie tej, podobnie jak w rolnictwie występują tendencje malejące w liczbie pracujących.
W województwie łódzkim najwięcej pracujących w ogrodnictwie znajduje się
w podregionie skierniewickim. Stanowią oni 27,65% wszystkich ogrodników województwa łódzkiego, co jest wynikiem silnie rozwiniętego w tym podregionie sadownictwa. Na drugim miejscu znalazł się podregion piotrkowski, w którym zatrudnionych jest 23,28% pracujących w ogrodnictwie, a za nim sieradzki (19,62%),
m. Łódź (18,46%) oraz łódzki (11%). We wszystkich podregionach województwa
łódzkiego, w latach 2002–2009 nastąpił spadek liczby pracujących w ogrodnictwie. Najsilniej dotknęło to podregionu piotrkowskiego, w którym liczba pracujących w ogrodnictwie spadła o 30,88%. Obniżenie liczby ogrodników wynoszące
20–28% zanotowano także w podregionach sieradzkim, łódzkim i m. Łodzi. Najniższy spadek nastąpił w podregionie sieradzkim – wyniósł 17,81%.
120
Ostatnią z grup dużych zaliczającą się do omawianej grupy wielkiej stanowią
pracujący jako leśnicy i rybacy. Tworzą oni ok. 36% wszystkich pracujących
w swojej grupie wielkiej w województwie łódzkim. Udział ten było stosunkowo
stały w czasie, biorąc pod uwagę lata 2002–2009. W województwie łódzkim najwięcej pracujących z tej grupy znajduje się w podregionie skierniewickim – aż
31,36%. W następnej kolejności wymienić należy podregion piotrkowski (23,83%),
sieradzki (21,75%), a na końcu ex aequo łódzki i m. Łódź, w których pracuje po
11,53% leśników i rybaków województwa łódzkiego. Udziały te wyznaczone zostały jako średnie z całego okresu próby, tj. lat 2002–2009. Wysoki udział pracujących jako leśnicy w podregionach piotrkowskim i skierniewickim może być
spowodowany występowaniem na tych terenach dużych kompleksów leśnych.
W podregionie piotrkowskim obszar leśny został nawet przekształcony w Leśny
Kompleks Promocyjny Spalsko-Rogowski.
Podobnie jak w całej omawianej grupie wielkiej i dwóch wcześniej scharakteryzowanych grupach dużych, liczba pracujących jako leśnicy i rybacy maleje.
Najsilniejszy spadek liczby pracujących jako leśnicy i rybacy w roku 2009 w porównaniu z rokiem 2002 zanotowano w podregionie m. Łódź – ponad 50%.
Spadkiem sięgającym 36,67% charakteryzował się podregion piotrkowski, a za
nim sieradzki, łódzki i skierniewicki. Tak jak w przypadku pracujących w rolnictwie i ogrodnictwie, najmniejszym ubytkiem pracujących odznacza się podregion
skierniewicki.
Podsumowując analizę dotyczącą grupy pracujących jako rolnicy, ogrodnicy,
leśnicy i rybacy, można dojść do następujących wniosków w przyszłych prognozach zatrudnienia:
 liczbę pracujących jako rolnicy, ogrodnicy i leśnicy należy doszacować,
uwzględniając liczbę pracujących w podmiotach zatrudniających poniżej 9 osób
oraz w rolnictwie indywidualnym;
 liczba zatrudnionych w omawianej grupie jest silnie skorelowana z położeniem danego województwa (dostępem do morza, występowaniem zbiorników wodnych, pofałdowań terenu), poziomem jego zalesienia, powierzchni użytków rolnych i rodzajów warunków glebowych, a także występowaniem na danym obszarze
leśnych kompleksów promocyjnych, rezerwatów, parków narodowych i krajoznawczych;
 liczba pracujących w rolnictwie charakteryzuje się ogólną tendencją spadkową (udział rolnictwa w Polsce w wartości dodanej obniżył się z 5,95% w roku
1999 do 3,63% w roku 200992), co może przyczyniać się do obniżenia zatrudnienia w tym dziale gospodarki; biorąc pod uwagę kształtowanie się liczby pracujących w poszczególnych podregionach, można spodziewać się spadku zatrudnienia
zwłaszcza w sieradzkim i piotrkowskim, w których produkcja rolna ma najbardziej ekstensywny charakter; w podregionie skierniewickim zatrudnienie może
się zmniejszyć ze względu na intensywny charakter produkcji rolnej i duże zapotrzebowanie na specjalistów o wysokich kwalifikacjach.
__________
92
Dane Banku Światowego dostępne na stronie internetowej www.data.worldbank.org.
121
Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
Grupa siódma obejmuje zatrudnionych w charakterze robotników przemysłowych i rzemieślników. Do grupy tej zalicza się m.in.: górników, robotników o różnych specjalizacjach, malarzy, spawaczy, kowali, mechaników, elektryków, monterów i stolarzy. Pracujący w wymienionych zawodach stanowili w latach 2002–2009
ok. 17% wszystkich pracujących w województwie łódzkim, przy czym udział tej
grupy pracujących w pracujących ogółem był relatywnie stabilny w czasie. Dokonując analizy przestrzennej zróżnicowania pracujących jako robotnicy przemysłowi i robotnicy w podregionach województwa łódzkiego, można zauważyć, iż
przeciętnie aż 32,24% (29 000 osób) nich pracowało w regionie m. Łódź. Na drugim miejscu znalazł się podregion piotrkowski ze średnią liczbą pracujących wynoszącą 23 800 (26,38%), a następnie podregiony: sieradzki 14 500 osób (16,09%),
łódzki 12 700 osób (14,08%) oraz skierniewicki 10 109 osób (11,21%). W latach
2002–2009 we wszystkich wymienionych podregionach nastąpił wzrost liczby
pracujących jako robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, przy czym najsilniejszy był
w podregionie łódzkim – o 2775 pracujących (24,05%), a najmniej wzrosła liczba
pracujących w tej grupie w podregionie piotrkowskim – zaledwie o 1306 osób
(5,75%). W podregionach skierniewickim i m. Łódź odnotowano natomiast wzrost
liczby pracujących robotników przemysłowych i rzemieślników na poziomie odpowiednio 15,32% (1411 osób) oraz 8,66% (2513 osób). Zaobserwowane tendencje kształtowania się liczby pracujących tej grupy mogą być determinowane przez
rozwój większych aglomeracji, które koncentrują pracowników przemysłowych
i rzemieślników. Dodatkowo w przypadku województwa łódzkiego istotny jest
wpływ Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, znajdującej się na obszarze podregionu piotrkowskiego, na wielkość zatrudnienia w tej grupie zawodowej.
Omawiana wielka grupa zawodowa: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
dzieli się na cztery duże grupy zawodowe: górnicy i robotnicy budowlani, robotnicy
obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń, robotnicy zawodów precyzyjnych,
ceramicy, wytwórcy wyrobów galanteryjnych, robotnicy poligraficzni i pokrewni
oraz pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy.
Pierwsza z wymienionych dużych grup zawodowych, tj. górnicy i robotnicy
budowlani, stanowi ok. 17–18% wszystkich pracujących w omawianej grupie wielkiej. Średnio, w województwie łódzkim udział ten podlegał w latach 2002–2009
tendencji wzrostowej. Podobnie było w poszczególnych podregionach. Zauważyć
można, iż największą liczbą pracujących charakteryzują się podregiony piotrkowski oraz m. Łódź. W podregionie piotrkowskim, biorąc pod uwagę lata 2002–
2009, pracowało średnio 34,74% (5500 osób) wszystkich pracujących w tej grupie, natomiast w podregionie m. Łódź 32,36% (5124 osób). Wzrost w tej grupie
pracujących był wynikiem większego natężenia prowadzonych robót budowlanych i remontowych na terenie Łodzi, co implikowało wzrost zatrudnienia w budownictwie.
Podregiony sieradzki, skierniewicki i łódzki charakteryzują się znacznie niższym udziałem pracujących jako górnicy i robotnicy budowlani. W podregionie
sieradzkim stanowili oni średnio 12,92% (2046 osób) pracujących w tej grupie,
122
natomiast w łódzkim i skierniewickim odpowiednio 10,31% (1632 osoby) oraz
9,67% (1531 osób).
Dokonując analizy weryfikującej zmianę liczby pracujących jako górnicy i robotnicy budowlani w poszczególnych podregionach w roku 2009 i w roku 2002,
widać wzrost liczby pracujących we wszystkich podregionach. Najwyższy nastąpił w podregionie skierniewickim – aż o 45,4% (582 osoby). Na drugim miejscu
znalazł się podregion sieradzki ze wzrostem wynoszącym 25,41% (465 pracujących), następnie łódzki – wzrost o 352 pracujących (22,12%), m. Łódź wzrost
o 913 pracujących (18,02%) oraz piotrkowski o 163 osoby (3,03%).
Dokonując bardziej szczegółowej analizy zatrudnienia dotyczącej liczby pracujących w poszczególnych zawodach grup średnich, wskazać można następujące
tendencje:
 w podregionie łódzkim najwięcej pracujących zasila grupę robotników budowlanych stanu surowego i robót wykończeniowych (w roku 2009 było to odpowiednio: 895 i 715 osób), natomiast najmniej grupę górników i robotników obróbki kamienia (w 2009 r. było to 106 osób);
 w podregionie m. Łódź występują podobne tendencje, jak w regionie łódzkim, z tym że liczba zatrudnionych jest tutaj kilkukrotnie wyższa; robotnicy budowlani stanu surowego i robót wykończeniowych tworzyli grupę odpowiednio
2824 oraz 2277 pracujących;
 w podregionie piotrkowskim, z uwagi na umiejscowienie tam Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, najliczniejszą grupę zatrudnionych stanowią górnicy
i robotnicy obróbki kamienia, choć liczba pracujących w tym zawodzie w latach
2002–2009 miała tendencję malejącą;
 w podregionach sieradzkim i skierniewickim struktura i liczebność pracujących kształtowała się na zbliżonym poziomie, jak w podregionie łódzkim.
Drugą z grup dużych zawartą w omawianej grupie wielkiej stanowią pracujący jako robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń. Liczba pracujących przeciętnie cechowała się w latach 2002–2009 tendencją wzrostową. Udział
liczby pracujących w omawianej grupie średniej w stosunku do wszystkich pracujących jako robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy był w okresie próby dość stały
w czasie i wynosił 39–40%. Tendencje wzrostowe liczby pracujących jako robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń są także widoczne w poszczególnych podregionach. Najsilniejszy wzrost liczby pracujących w tej grupie
w roku 2009 w porównaniu z rokiem 2002 zanotowano w podregionie łódzkim,
wyniósł on 21,25% (929 osób). Na kolejnych pozycjach znalazły się: podregion
skierniewicki, w którym liczba pracujących wzrosła o 394 osoby, co stanowiło
wzrost o 10,66%, m. Łódź ze wzrostem wynoszącym 9,09% (wzrost o 1058 osób),
sieradzki (5,41% i 281 osób) oraz piotrkowski (1,25% i 122 pracujących).
Rozkład procentowy pracujących z tej grupy dużej, w podziale na podregiony
przedstawiał się następująco: w łódzkim pracowało średnio 13,47% wszystkich
pracujących (4794 osoby), w m. Łódź 32,71% (11 644 osoby), w piotrkowskim
27,47% (9780 osób), w sieradzkim 15,25% (5428 osób), natomiast w skierniewickim 11,1%, (3853 pracujących).
123
Kolejną grupą dużą należącą do grupy wielkiej obejmującej robotników przemysłowych i rzemieślników stanowią robotnicy zawodów precyzyjnych, ceramicy,
wytwórcy wyrobów galanteryjnych, robotnicy poligraficzni i pokrewni. Są oni
najmniejszą z grup dużych w omawianej grupie wielkiej. W latach 2002–2009 stanowili średnio 2,6% wszystkich pracujących jako robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. Zatrudnienie w tej grupie zawodowej charakteryzowało się w okresie
próby stałą, delikatną tendencją rosnącą, podobnie jak w poszczególnych podregionach województwa łódzkiego. Analizując zmianę liczby pracujących w tej grupie średniej w roku 2009 w porównaniu z rokiem 2002, można zauważyć, iż największym względnym wzrostem liczby pracujących charakteryzował się podregion
łódzki, w którym zanotowano wzrost o 25% (84 osoby). W pozostałych podregionach zmiany w liczbie pracujących nie były już tak silne i wyniosły: w skierniewickim 8,24% (21 pracujących), w piotrkowskim 7,21% (36 osób), w sieradzkim 4,9% (20 osób), natomiast w podregionie m. Łódź wzrost ten wyniósł 2,2%
(16 pracujących).
Ostatnią z grup dużych stanowią pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. Zaliczają się do nich osoby pracujące jako robotnicy w przetwórstwie spożywczym, robotnicy obróbki drewna, stolarze meblowi i pokrewni, robotnicy
produkcji wyrobów włókienniczych, odzieży i pokrewni oraz robotnicy obróbki
skóry. Udział pracujących w wymienionych grupach zawodów w omawianej grupie wielkiej jest znaczny. W latach 2002–2009 wynosił średnio 40% (36 357 pracujących).
Liczba zatrudnionych jako pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
w roku 2002 w porównaniu z danymi z roku 2009 wzrosła o 10,92% (3724 osoby).
Tendencje wzrostowe były także widoczne we wszystkich podregionach województwa łódzkiego. Najsilniejszym wzrostem liczby pracujących cechował się
podregion łódzki. W roku 2009 zanotowano tutaj podwyższenie liczby pracujących o 1413 osób, co stanowiło 127,15% liczby pracujących w tym regionie w roku 2002. Na drugim miejscu znalazł się podregion piotrkowski, w którym liczba
pracujących w okresie próby wzrosła o 989 osób, co stanowiło wzrost o 13.97%,
a w dalszej kolejności skierniewicki – wzrost o 10,34% (410 osób), sieradzki –
wzrost o 6,18% (388 pracujących) oraz m. Łódź, gdzie zanotowano wzrost o 4,52%
(524 osoby).
Biorąc pod uwagę cały okres próby, zauważyć można, iż największą liczbą pracujących w tej grupie zawodowej charakteryzuje się podregion m. Łódź. W tym
podregionie zatrudniono przeciętnie 31,85% wszystkich pracowników omawianej
grupy dużej, co stanowiło 11 579 osób. Na drugim miejscu znalazł się podregion
piotrkowski, w którym pracowało 21,91% (7966 osób) zatrudnionych jako pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy w województwie łódzkim. Dalej kolejno uplasowały się podregiony: sieradzki 18,15% (6597 osób), łódzki 16,18%
(5882 pracujących) oraz skierniewicki 11,92% (4332 osób).
Podsumowując wyniki analizy obejmującej pracujących w charakterze robotników przemysłowych i rzemieślników, można stwierdzić, iż wzrost liczby pracujących w tej grupie może być niewielki, głównie w podregionie piotrkowskim oraz
124
sieradzkim; w m. Łodzi można spodziewać się spadku zatrudnienia w tej grupie,
natomiast w podregionie skierniewickim i łódzkim prawdopodobnie utrzyma się
stabilny poziom zatrudnienia lub wystąpi niewielki jego spadek.
Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń stanowią koleją, ósmą grupę zawodową wielką. Do tej grupy zaliczani są operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych, operatorzy i monterzy maszyn oraz kierowcy i operatorzy
pojazdów. Pracujący w wymienionych zawodach stanowili średnio 13% wszystkich pracujących w województwie łódzkim. Udział ten był na przestrzeni lat
2002–2009 relatywnie stały w czasie.
Analizując kształtowanie się liczby pracujących jako operatorzy maszyn i urządzeń w poszczególnych podregionach województwa łódzkiego, zauważyć można,
iż we wszystkich, w okresie 2002–2009 liczba pracujących wzrosła. Najsilniejszym wzrostem cechował się podregion łódzki, w którym liczba operatorów maszyn i urządzeń wzrosła o 23,28% (2024 osoby). W pozostałych wzrost liczby
pracujących nie był już tak silny. W podregionie piotrkowski i m. Łódź zanotowano wzrost zatrudnienia w tym zawodzie o odpowiednio 10,34% (1675 osoby)
oraz 10,8% (2606 pracujących).
Najwięcej pracujących jako operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń z województwa łódzkiego znalazło zatrudnienie w podregionie m. Łódź – średnio w latach
2002–2009 było to 34,51% wszystkich pracujących (24 251 osób). Drugim podregionem pod względem liczebności grupy pracujących operatorów maszyn i urządzeń był piotrkowski – 24,49% (17 207 pracujących). W pozostałych podregionach
udział pracujących kształtował się następująco: w sieradzkim 15,62% (10 976
osób), w łódzkim 13,65% (9593 osób) oraz w skierniewickim 11,72% (8236 osób).
Pierwszą z grup dużych zaliczanych do grupy wielkiej obejmującej operatorów
i monterów maszyn i urządzeń stanowią pracujący jako operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych. Grupa ta stanowiła w okresie 2002–2009
ok. 17,5% liczby pracujących w omawianej grupie wielkiej z lekką tendencja malejącą. W roku 2009 w porównani z rokiem 2002 liczba pracujących jako operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych obniżyła się o 1,72%
(215 pracujących).
W poszczególnych podregionach tendencje dotyczące zmian liczby pracujących
w badanym okresie przyjmowały różne kierunki. Wzrost liczby pracujących został
odnotowany w podregionach: łódzkim (3,36%, 54 osoby), skierniewickim (1,29%,
16 pracujących), m. Łódź (1,24%, 48 osób) oraz sieradzkim (0,47%, 8 osób). Zaskakujące natomiast okazało się zmniejszenie liczby pracujących w omawianej
grupie dużej w podregionie piotrkowskim o 8,35% (341 pracujących). W podregionie tym przemysł wydobywczy jest jedną z głównych gałęzi przemysłu, a mimo to zatrudnienie związane z wydobywaniem węgla, tzn. liczba pracujących
górników oraz operatorów maszyn wydobywczych, począwszy od roku 2002 wyraźnie maleje. Częściowo było to spowodowane dość silnymi falami odejść w badanym okresie z Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów na emerytury.
125
Analizując dane dotyczące grupy operatorów maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych w podziale na podregiony w województwie łódzkim, zauważyć można, iż w badanym okresie największą liczbą pracujących charakteryzowały się podregiony piotrkowski i m. Łódź, w których pracowało (przeciętnie
dla całego okresu próby) odpowiednio 31,34% i 30,44% wszystkich pracujących
w województwie łódzkim w tej grupie. Należy jednakże podkreślić, iż tendencja
liczby pracujących w podregionie m. Łódź jest stała/stale rosnąca, natomiast trend
w liczbie pracujących w podregionie piotrkowskim (jak już wcześniej wspomniano) jest malejący. W pozostałych podregionach udziały pracujących jako operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych stanowią od 10–14%
wszystkich pracujących w tej grupie.
Operatorzy i monterzy maszyn tworzą drugą grupę dużą w omawianej grupie
wielkiej. Pracujący jako operatorzy i monterzy maszyn stanowili średnio w badanym okresie aż 43% wszystkich pracujących operatorów i monterów maszyn
i urządzeń. Analizując zmiany w czasie liczby pracujących w tej grupie dużej, zauważyć można, że zatrudnienie ulega zwiększeniu. Liczebność pracujących jako
operatorzy i monterzy maszyn w całym województwie, biorąc pod uwagę okres
próby, zwiększyła się o 7,72%. Podobne tendencje występowały w poszczególnych podregionach. Najsilniejszy wzrost liczby pracujących w tej grupie nastąpił
w podregionie łódzkim – 21,71%, co było wynikiem zwiększenia zatrudnienia
o 946 osób. W pozostałych podregionach województwa łódzkiego wzrost liczby
pracujących nie był już tak silny. W podregionie piotrkowskim liczba pracujących
jako operatorzy i monterzy maszyn wzrosła o 8,73% (569 pracujących), w skierniewickim o 7,09% (240 osób), w sieradzkim o 4,04% (209 pracujących), natomiast w podregionie m. Łódź wzrost był najmniejszy – o 2,96% (289 osób). Można pokusić się o stwierdzenie, iż silniejsze zwiększanie się liczby pracujących jako
operatorzy i monterzy maszyn nastąpiło w podregionach słabszych ekonomicznie,
które dysponują większymi zasobami siły roboczej o wykształceniu zawodowym.
Obszary takie mogą przyciągać inwestycje, które oparte są na produkcji przetwórczej i obejmującej etap składania i montowania produktów, maszyn i urządzeń. Ponadto można przypuszczać, że podregiony silniejsze zawierające w swoich
granicach duże miasto (w przypadku województwa łódzkiego będzie to podregion
m. Łódź) są już relatywnie nasycone tego typu inwestycjami, dlatego też zatrudnienie tam utrzymuje się na wysokim poziomie, nie podlega jednak już większym
wahaniom w czasie.
Najwięcej pracujących jako operatorzy i monterzy maszyn pracuje w podregionie m. Łódź. Zatrudnieni w tym podregionie stanowili przeciętnie 31,5%
(9654 osoby) wszystkich pracujących w tej grupie. Na drugim miejscu uplasował
się podregion piotrkowski, w którym zatrudnienie jako operatorzy i monterzy maszyn znalazło 23,22% (7116 osób), dalej sieradzki 17,63% (5404 osoby), łódzki
15,78% (4835 osób) oraz skierniewicki 11,87% (3638 pracujących).
Ostatnią z grup dużych należącą do omawianej grupy wielkiej stanowią kierowcy i operatorzy pojazdów. W latach 2002–2009 ich udział w ogólnej liczbie
operatorów i monterów maszyn i urządzeń systematycznie rósł. W roku 2002 wy-
126
nosił on 38,15%, natomiast w roku 2009 już 41,24%. Podobne tendencje występowały we wszystkich podregionach województwa łódzkiego, z tym że w podregionach skierniewickim i sieradzkim wzrost liczby kierowców i operatorów pojazdów
był stosunkowo niewielki i wyniósł odpowiednio 7,15% i 0,7%. Najsilniejszym
wzrostem w badanym okresie cechował się podregion łódzki – zanotowano tu
wzrost o 37,46%, następnie piotrkowski – wzrost 25,97% oraz m. Łódź 21,57%.
Wzrost liczby pracujących jako kierowcy i operatorzy pojazdów mógł być wynikiem powstania w ciągu ostatnich lat wielu centrów logistycznych na terenie województwa łódzkiego, rozwoju transportu (w szczególności prywatnych linii komunikacyjnych wewnątrz województwa) oraz zwiększenia natężenia prac budowlanych
i remontowych, które powodują wzrost pracujących jako operatorzy pojazdów.
Najwyższą liczbą pracujących jako kierowcy i operatorzy pojazdów charakteryzuje się podregion m. Łódź. Przeciętnie w badanym okresie liczba pracujących
wynosiła 10 831 osób, co stanowiło 39,78% wszystkich pracujących w tej grupie
w województwie łódzkim. Na drugim miejscu znalazł się podregion piotrkowski,
w którym zatrudnienie jako kierowcy i operatorzy pojazdów znalazło 22,83%
pracujących w tej grupie dużej. Mniejszymi udziałami pracujących cechowały się
podregiony: sieradzki, skierniewicki i łódzki, w których udziały liczby pracujących wahały się między 11–14%.
Dokonując próby wskazania czynników determinujących zmiany liczby pracujących w grupie wielkiej obejmującej operatorów i monterów maszyn i urządzeń, należy mieć na uwadze fakt, iż liczba pracujących w tej grupie zawodowej
średnio, w badanym okresie, wskazywała tendencje rosnące; można się spodziewać, że dotychczasowe tendencje zostaną utrzymane, zwłaszcza w m. Łodzi, podregionie łódzkim i w dużych miastach pozostałych podregionów.
Pracownicy przy pracach prostych stanowili w latach 2002–2009 ok. 10%
wszystkich pracujących w województwie łódzkim. Udział ten był stosunkowo stały
w czasie, w przeciwieństwie do obserwowanego w podregionach. We wszystkich
podregionach wystąpił wzrost liczby zatrudnionych jako pracownicy przy pracach
prostych. Największy wzrost w roku 2009 w porównaniu z rokiem 2002 zanotowano w podregionie m. Łódź – 18,11% (4112 osób), natomiast najmniejszym
wzrostem cechował się podregion sieradzki – 0,26% (wzrost o 19 pracujących).
W pozostałych regionach również zanotowano kilkunastoprocentowe zwiększenie
liczby pracujących jako pracownicy przy pracach prostych wahające się od
10,57% (1184 osób) w podregionie piotrkowskim do 17,81% (1085 pracujących)
w podregionie łódzkim.
Największą liczbą pracujących przy pracach prostych charakteryzuje się podregion m. Łódź. W roku 2009 liczba pracujących w tym podregionie w omawianej grupie wielkiej wynosiła 26 816 osób, co stanowiło 44% wszystkich pracujących przy pracach prostych w województwie łódzkim. Widać tutaj zdecydowaną
przewagę podregionu z największym miastem w liczbie zatrudnionych w omawianej grupie. Na drugim miejscu uplasował się podregion piotrkowski, w którym
127
średnio w badanym okresie zatrudnionych było 21,29% (11 973 osób) pracujących przy pracach prostych. Podregiony sieradzki, skierniewicki i łódzki cechują
się stosunkowo niskim udziałem pracujących w omawianej grupie – liczby zatrudnionych kształtują się tutaj od 6200 do 7400 osób.
Pierwszą, najliczniejszą grupę dużą należącą do omawianej grupy wielkiej tworzą pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach. Stanowią oni aż 66%
wszystkich pracowników prac prostych. Największą liczbą zatrudnionych w omawianej grupie dużej charakteryzuje się podregion m. Łódź. W podregionie tym
pracowało średnio 46,29% wszystkich pracowników prac prostych w handlu i usługach w województwie łódzkim. Podregion ten odznaczył się także najsilniejszym
wzrostem liczby pracujących w tej grupie w roku 2009 w porównaniu z rokiem
2002 – liczba pracujących zwiększyła się o 18,38% (z 16 001 osób do 19 102).
Drugim podregionem pod względem liczby pracujących przy pracach prostych
w handlu i usługach jest podregion piotrkowski. Pracownicy z podregionu piotrkowskiego stanowią 20,34% wszystkich pracujących w tej grupie w województwie łódzkim. Na obszarze tym również odnotowano w okresie próby wzrost liczby zatrudnionych o 8% (590 osób).
Podregiony sieradzki, łódzki i skierniewicki cechowały się niższymi liczbami
pracujących przy pracach prostych w handlu i usługach. Udziały liczby pracujących w tej grupie w danym podregionie w stosunku do pracujących w całym województwie kształtowały się na następujących poziomach: w sieradzkim 12,01%,
w łódzkim 10,53%, w skierniewickim 10,85%. Ponadto w podregionach skierniewickim i łódzkim w badanym okresie odnotowano wzrost liczby pracujących przy
pracach prostych w handlu i usługach odpowiednio o 12,03% (459 pracujących)
i 14,36% (544 osoby). Jedynym podregionem, w którym nastąpił spadek, był sieradzki, gdzie w latach 2002–2009 ubyło 2,46% pracujących przy pracach prostych w handlu i usługach.
Przeprowadzona analiza może dowodzić, iż pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach dominować będą na obszarach dużych miast, w których
zgłaszany jest coraz większy popyt na tego typu pracowników. Zwiększanie liczby pracujących w tej grupie jest związane z coraz szybszym rozwojem sektora
usług i jego zwiększającej się roli w tworzeniu dochodu narodowego.
Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni tworzą drugą
grupę dużą wśród pracowników przy pracach prostych. Mają oni marginalny
udział w omawianej grupie wielkiej, co ponownie (tak, jak przy analizie rolników,
ogrodników oraz leśników i rybaków) jest spowodowane rodzajem wykorzystanych
danych. Większość pracujących w tej grupie pracuje w firmach zatrudniających
do 9 pracowników, które nie są uwzględnione w statystykach wykorzystywanych
w tej analizie.
Badanie tendencji kształtowania się liczby pracujących jako robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni wskazuje, że we wszystkich podregionach nastąpił spadek zatrudnienia. Najsilniej dotknęło to podregion piotrkowski.
Liczba pracujących w badanym okresie zmniejszyła się tutaj o 28,22%. Na drugim miejscu uplasował się podregion sieradzki, w którym liczba pracujących spa-
128
dła o 22,14%. W dalszej kolejności wymienić należy podregion łódzki – spadek
o 17,14%, m. Łódź (spadek o 15,79%) oraz skierniewicki, w którym liczba pracujących w roku 2009 w porównaniu z rokiem 2002 spadła o 15,48%. Największą
liczbą pracujących w omawianej grupie dużej charakteryzuje się podregion skierniewicki. Podobne wnioski płynęły z analizy pracujących w rolnictwie, ogrodnictwie, leśnictwie i rybactwie. Na drugim miejscu znalazł się podregion piotrkowski, a za nim podregiony: m. Łódź, sieradzki oraz łódzki.
są ostatnią grupą zawierającą się w grupie pracowników przy pracach prostych.
Kształtowanie się liczby zatrudnionych w tej grupie zawodowej w województwie
łódzkim ma wyraźna tendencję rosnącą. W badanym okresie liczba zatrudnionych
jako robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie
wyraźnie wzrosła z 16 853 osób do 19 616. Analizując kształtowanie się liczby
pracujących w tej grupie w podziale na podregiony, zauważyć można, iż wzrost
nastąpił we wszystkich regionach.
Najwięcej pracujących jako robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle,
budownictwie i transporcie zatrudnionych było w podregionie m. Łódź. Stanowili
oni przeciętnie w okresie próby 37,68% (6840 osób) wszystkich pracujących w tej
grupie w województwie łódzkim. Kolejnym podregionem pod względem liczebności pracujących był piotrkowski (22,91%, 4159 osób). Na dalszym miejscach znalazły się podregiony: sieradzki (15,01%, 2724 osób), łódzki (13,37%, 2428 osób)
oraz skierniewicki (11,04%, 2003 osób).
Podsumowując analizę liczby zatrudnionych jako pracownicy przy pracach
prostych, można wskazać następujące determinanty, które kształtują zatrudnienie
w tej grupie:
 występuje silny, rosnący trend w liczbie pracujących przy pracach prostych
w handlu i usługach w podregionach z dużymi miastami; ma to związek z coraz
większym znaczeniem sektora usług w gospodarce i jego najsilniejszym rozwojem w dużych miastach;
 liczba pracujących przy pracach prostych związanych z rolnictwem, ogrodnictwem, leśnictwem i rybactwem oraz robotnikami pomocniczymi w górnictwie,
przemyśle, budownictwie i transporcie jest silnie skorelowana ze zmianami liczby
pracujących w tych zawodach w odpowiadających im grupach wielkich; ponadto
zatrudnienie przy pracach prostych poza handlem i usługami ma większe znaczenie
w podregionach mniej zurbanizowanych, w których dominuje produkcja rolnicza,
lub w podregionach o silnie rozwiniętej co najmniej jednej gałęzi przemysłu.
2.2.2. Przewidywane zmiany zatrudnienia według zawodów
w podregionach województwa łódzkiego
Najszybciej rozwijającymi się podregionami w województwie łódzkim są:
m. Łódź i podregion łódzki. Mają one charakter przemysłowy lub usługowy. Dynamiczny rozwój sektora usług jest bardzo ważnym czynnikiem determinującym
wzrost zatrudnienia w wielu omawianych grupach zawodów. Obecnie najwyższą
129
dynamikę wzrostu sektora usług obserwuje się w Łodzi. Najsłabiej rozwiniętym
podregionem jest sieradzki. Wydaje się, że jedną z przyczyn jest jego rolniczy charakter. Dodatkowo brak tu dynamicznie rozwijającej się aglomeracji czy dużej firmy, która mogłaby stać się motorem zmian. Podregiony piotrkowski i skierniewicki
mają zróżnicowaną charakterystykę, stąd trudno o ich jednoznaczną ocenę.
W piotrkowskim, pomimo rolniczego charakteru, zauważa się rozwój przemysłu.
Dotyczy to zwłaszcza okolic Bełchatowa, Piotrkowa Trybunalskiego i Opoczna.
Podregion skierniewicki również uważany jest za obszar o charakterze rolniczym.
Produkcja rolna ma tu jednak mniej ekstensywny charakter. Poza tym bliskość
Warszawy i Łodzi powoduje, że możliwy jest rozwój małych firm sektora przemysłu i usług. Pewien wpływ na podregion będzie miał również rozwój miasta Skierniewice.
Można przewidywać, że do 2020 r. nie wystąpią radykalne zmiany struktury
gospodarczej i zapotrzebowanie na pracowników w poszczególnych grupach zawodowych nie będzie się gwałtownie wahało. Zatrudnienie powinno rosnąć (z wyjątkiem rolnictwa) według następujących prognoz:
 w grupie przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy
wzrost powinien być relatywnie duży. Wydaje się, że zwłaszcza rozwój sektora
usług będzie sprzyjał dynamice zatrudnienia w tej grupie zawodowej. Poza tym,
wraz z umacnianiem się pozycji instytucji znajdujących się na terenie województwa łódzkiego, będzie rosło zatrudnienie wśród przedstawicieli władz publicznych
i wyższych urzędników (zwłaszcza w Łodzi). Trzeba jednak uwzględnić, że grupa
ta jest relatywnie niewielka liczebnie i taka pozostanie także w przyszłości;
 w grupie specjaliści można spodziewać się poważnego wzrostu zatrudnienia
wraz z rozwojem gospodarczym województwa i podniesieniem poziomu technicznego majątku produkcyjnego oraz wzrostem znaczenia sektora usług. Nie bez znaczenia pozostaje również: wzrost wynagrodzeń w sektorze ochrony zdrowia oraz
dążenie społeczeństwa do zdobywania lepszego wykształcenia. Będzie to powodować wzrost popytu na specjalistów, zwłaszcza na specjalistów w zawodach technicznych (głównie nowocześnie wykształconych inżynierów). Dużej liczby ofert
pracy można spodziewać się w m. Łódź, podregionie łódzkim oraz w Bełchatowie;
 w grupie technicy i inny średni personel przewidywany jest dynamiczny wzrost
zatrudnienia w związku z potrzebą unowocześniania produkcji i usług. Sprzyjać
temu będzie realny wzrost wynagrodzeń oraz rosnący popyt na fachowe usługi osób
z odpowiednim wykształceniem zawodowym. W tym przypadku oferty pracy powinny być równomiernie rozłożone na terenie wszystkich podregionów.
 w grupie pracownicy biurowi nastąpi umiarkowany wzrost zatrudnienia na
terenie wszystkich podregionów. Jego dynamika będzie zależeć od liczby i wielkości podmiotów zarejestrowanych w rejestrze Regon oraz od charakteru danego
podregionu. Kluczową rolę będzie odgrywał sektor usług;
 w grupie pracownicy usług osobistych i sprzedawcy zatrudnienie zwiększy
się, zwłaszcza w Łodzi i innych dużych miastach we wszystkich podregionach.
Dynamika wzrostu będzie uzależniona od stanu koniunktury, wysokości dochodów lokalnych społeczności oraz stylu życia. Ostatni czynnik odnosi się do spo-
130
sobu spędzania czasu wolnego czy korzystania z usług innych podmiotów zamiast
wykonywania rozmaitych prac samodzielnie;
 w grupie rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy można spodziewać się spadku
zatrudnienia, zwłaszcza w podregionach: sieradzkim i piotrkowskim, w których
produkcja rolna ma najbardziej ekstensywny charakter. Ma to związek z obserwowanym w skali całego kraju spadkiem udziału rolnictwa w wartości dodanej.
W podregionie skierniewickim zatrudnienie może się nie zmniejszyć ze względu
na intensywny charakter produkcji rolniczej i duże zapotrzebowanie na specjalistów o wysokich kwalifikacjach;
 w grupie robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy wzrost zatrudnienia może
być niewielki i to głównie w podregionie piotrkowskim oraz sieradzkim. W podregionie m. Łódź nastąpi prawdopodobnie spadek zatrudnienia w tej grupie. W podregionach łódzkim i skierniewickim utrzyma się stabilny poziom zatrudnienia lub
nastąpi niewielki spadek. W procesie opracowywania prognoz zatrudnienia należy pamiętać o uwzględnieniu kluczowych gałęzi przemysłu rozwiniętych na danym obszarze (np. w województwie łódzkim, podregionie łódzkim z uwagi na
umiejscowienie tu wielu firm i targowisk odzieżowych liczba zatrudnionych jako
robotnicy produkcji wyrobów włókienniczych i odzieży jest wyższa niż w pozostałych regionach; podobnie w podregionie piotrkowskim wyższe jest zatrudnienie
w górnictwie ze względu na obecność Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów).
Liczba pracujących w grupie robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy ma w podregionach województwa łódzkiego tendencję wzrostową, podlegającą niewielkim
wahaniom związanym także ze zmianami koniunktury gospodarczej, a, co za tym
idzie – zmianami ogólnej liczby pracujących;
 w grupie operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń utrzyma się tendencja
wzrostu zatrudnienia, zwłaszcza w podregionach: m. Łódź i łódzkim oraz w dużych miastach pozostałych podregionów. Intensywniejsze zmiany liczby pracujących w tej grupie występują głównie w podregionach słabszych ekonomicznie;
podregiony, w których występują największe miasta, charakteryzują się wysokim,
lecz mało zmiennym w czasie poziomem zatrudnienia w analizowanej grupie zawodowej. Liczba pracujących jako operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń jest
także silnie determinowana przez ich składową – kierowców i operatorów pojazdów, dlatego ważną determinantą może okazać się poziom infrastruktury drogowej i kolejowej, zakres prowadzonych i planowanych robót drogowych, budowlanych i remontowych oraz rozwój nowych połączeń komunikacyjnych.
 w grupie pracownicy przy pracach prostych utrzyma się rosnący trend,
zwłaszcza przy pracach prostych w handlu i usługach w podregionach, w których
są duże miasta. Liczba pracujących przy pracach prostych związanych z rolnictwem, ogrodnictwem, leśnictwem i rybactwem oraz robotnikami pomocniczymi
w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie jest silnie skorelowana ze
zmianami liczby pracujących w tych zawodach w odpowiadających im grupach
wielkich; ponadto zatrudnienie przy pracach prostych poza handlem i usługami
ma większe znaczenie w podregionach mniej zurbanizowanych, w których dominuje produkcja rolnicza, lub w podregionach o silnie rozwiniętej co najmniej jednej gałęzi przemysłu.
131
2.3. Założenia merytoryczne do prognoz zatrudnienia według grup
zawodów i sektorów (Walentyna Kwiatkowska, Dorota Kobus-Ostrowska, Tomasz Grabia)
2.3.1. Sektorowa analiza zatrudnienia w województwie łódzkim
w latach 2000–2010
Struktura zatrudnienia według sektorów własności
Wyznacznikiem przemian w województwie łódzkim są zmiany liczby i struktury pracujących w przekroju sektorów własności. Uwzględnienie zmian w strukturze zatrudnienia według sektorów własności pozwala przewidywać kierunki
przyszłych zmian w tym obszarze w województwie łódzkim. Dane na ten temat
przedstawione są w tabeli 2.3.1.
Tabela 2.3.1
Zmiany liczby i struktury pracujących według sektorów własności
Pracującya
Lata
1999
2000
2001
2002b
2003b
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
sektor publiczny
udział ogółu
liczba
1999=100 pracujących
pracujących
(w %)
281 917
100,0
25,5
261 531
92,8
24,5
242 762
86,1
23,2
234 694
83,2
22,6
234 694
83,2
26,5
227 609
80,7
21,9
227 609
80,7
25,8
220 617
78,3
24,8
216 290
76,7
24,1
212 072
75,2
23,0
211 496
75,0
22,0
209 724
74,4
21,6
207 540
73,6
22,1
206 869
73,4
21,9
sektor prywatny
udział ogółu
liczba
1999=100 pracujących
pracujących
(w %)
824 460
100,0
74,5
804 446
97,6
75,5
803 402
97,4
76,8
804 898
97,6
77,4
652 342
79,1
73,5
807 666
97,9
78,1
655 110
79,4
74,2
667 216
80,9
75,2
682 303
82,8
75,9
708 956
85,9
77,0
748 251
90,8
78,0
760 542
92,2
78,4
729 920
88,5
77,9
736 300
89,3
78,1
a
Stan w dniu 31.XII, według faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności.
Dane podaje się w dwóch ujęciach: w liczniku – z uwzględnieniem pracujących w gospodarstwach
indywidualnych w rolnictwie według wyników Powszechnego Spisu Rolnego 1996; w mianowniku
– według Narodowego Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 1996.
b
Źródło: Roczniki Statystyczne Województwa Łódzkiego z lat 2000–2010, Urząd Statystyczny w Łodzi, obliczenia własne; Rynek pracy w województwie łódzkim w latach 2009–2010, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź 2011.
132
W latach 1999–2010 systematycznie zmniejszała się liczba pracujących w sektorze publicznym. Spadek ten wyniósł 26,6% w 2010 r. w stosunku do danych
z 1999 r. Dynamika zmian liczby pracujących w sektorze prywatnym była zróżnicowana. Należy stwierdzić, iż sektor ten w większym stopniu reaguje na zmiany
koniunktury gospodarczej. W latach 1999–2004 liczba pracujących zmniejszała
się, co było spowodowane osłabieniem koniunktury gospodarczej nie tylko w województwie, ale także w skali kraju. W latach 2005–2008 liczba pracujących wykazywała tendencje wzrostowe. Nie osiągnęła jednak poziomu z 1999 r. Wzrost
zasobu pracujących był efektem poprawy koniunktury gospodarczej i sytuacji na
rynku pracy. W 2009 r. wystąpił spadek liczby pracujących w sektorze prywatnym
o 30,6 tys. osób w stosunku do liczby zatrudnionych w 2008 r., spowodowany rozpoczynającą się recesją w gospodarce światowej i krajowej. Jednak już w 2010 r.
liczba pracujących wzrosła o 6,4 tys. osób. W 2010 r. zasób pracujących w sektorze prywatnym był niższy o 10,7% w stosunku do 1999 r.
Tendencje zmian liczby pracujących w sektorze publicznym i prywatnym mają
wpływ na zmianę udziału tych sektorów w ogólnej liczbie pracujących w danym
roku. Widoczny jest zmniejszający się w badanych latach udział sektora publicznego w zasobie pracujących z uwagi na spadkową tendencję liczby pracujących
w tym sektorze. Odwrotne tendencje dotyczyły udziału sektora prywatnego w ogólnym zatrudnieniu w województwie łódzkim. Obserwowane tendencje zmian
udziału zatrudnienia w sektorze prywatnym i publicznym są zgodne z prawidłowościami przeobrażeń strukturalnych w gospodarkach rozwiniętych.
Determinanty zmian zatrudnienia w sektorach własności
Obserwowane tendencje wzrostowe zatrudnienia w sektorze prywatnym są
wynikiem procesów prywatyzacji i restrukturyzacji gospodarki regionu i znaczącego wzrostu udziału podmiotów gospodarczych w tym sektorze (por. tab. 2.3.2).
Procesami prywatyzacji objęte zostały w regionie zwłaszcza duże przedsiębiorstwa państwowe, dominujące w przemyśle włókienniczym.
Tabela 2.3.2
Przedsiębiorstwa państwowe objęte procesem prywatyzacji w województwie łódzkim
w okresie 1.08.1990–31.12.2009 roku
Wyszczególnienie
Ogółem
Skomercjalizowane
Objęte prywatyzacją bezpośrednią
w tym:
– sprywatyzowane
Poddane likwidacji
w tym:
– zlikwidowane
W liczbach bezwzględnych
429
112
152
w%
100,0
26,1
35,4
149
165
34,7
38,5
68
15,9
Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Łódzkiego 2010, op. cit., s. 349.
133
W okresie od 1 sierpnia 1990 r. do 31 grudnia 2009 r. procesami prywatyzacji
objęto w województwie łódzkim 429 przedsiębiorstw państwowych. W całej gospodarce polskiej w tym czasie procesy przekształceń własnościowych dotyczyły
7516 przedsiębiorstw państwowych, czyli 86% ogólnej liczby firm zarejestrowanych w rejestrze REGON w dniu 30.06.1990 r.93. W jednoosobowe spółki Skarbu
Państwa w regionie łódzkim zostało przekształconych 26,1% ogółu przedsiębiorstw objętych procesem prywatyzacji. Sprywatyzowano metodą bezpośrednią
149 (34,7%) przedsiębiorstw, zaś zlikwidowano 68 (15,9%) przedsiębiorstw poddanych likwidacji. W tym samym okresie w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych i ich prywatyzacji powstały 122 jednoosobowe spółki Skarbu
Państwa, w tym 23 sprywatyzowano pośrednio, zaś w wyniku uczestnictwa w Programie NFI powstały 33 spółki. Podstawą 109 spółek był majątek sprywatyzowanych bezpośrednio i zlikwidowanych przedsiębiorstw państwowych. Jednocześnie 96 przedsiębiorstw państwowych przekształciło się w spółki pracownicze94.
Wśród spółek sprywatyzowanych pośrednio powstały tylko 2 spółki z udziałem
kapitału zagranicznego.
Procesy prywatyzacji przyczyniły się do zmiany liczby i struktury podmiotów
gospodarczych w województwie łódzkim.
Struktura zatrudnienia w sektorach ekonomicznych
Zmiany, jakie zaszły w wielkości zatrudnienia w województwie łódzkim,
przyczyniły się do zmian jego struktury w poszczególnych sektorach ekonomicznych. Dane na ten temat przedstawiono w tabeli 2.3.3.
W województwie łódzkim stosunkowo wysoki jest udział pracujących w sektorze rolniczym, pomimo znaczącej tendencji spadkowej tego udziału o 12,1 pkt.
proc. w latach 2000–2009. Odsetek pracujących w sektorze rolniczym jest ponadto
wyższy niż przeciętnie w kraju. W 2000 r. w Polsce udział pracujących w I sektorze
wynosił 28,4% ogółu pracujących (w województwie 32,5%), zaś w 2009 r. udział
ten zmniejszył się do 15,3% (w województwie do 20,4%).
Pracujący w sektorze przemysłowym w Łódzkiem stanowili przeszło 26%
ogółu pracujących w początkowym okresie i ich udział był tylko nieco wyższy niż
w kraju. W kolejnych latach wystąpiły tendencje wzrostowe tego udziału w województwie, związane z rozwojem różnych dziedzin działalności przemysłowej
w wyniku procesów prywatyzacji i restrukturyzacji. W roku 2007 odsetek pracujących w sektorze II był najwyższy i wynosił 30%, w 2009 r. zmniejszył się o 0,7 pkt.
proc. W 2009 r. udział pracujących w sektorze przemysłowym wzrósł o 2,6 pkt.
proc. w stosunku do 2000 r. Tendencje wzrostowe udziału pracujących w sektorze
przemysłowym w Polsce były słabsze (wzrost o 1,1 pkt. proc.), w rezultacie odsetek pracujących w 2009 r. był niższy niż w województwie łódzkim.
__________
93
Mały Rocznik Statystyczny Polski 2010, op. cit., s. 484; W 2010 r. sprywatyzowano w Polsce
jeszcze 18 przedsiębiorstw, czyli od 1.08.1990 r. łącznie 7534 przedsiębiorstw, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2011, s. 486.
94
Rocznik Statystyczny Województwa Łódzkiego 2010, op. cit., s. 351.
134
Tabela 2.3.3
Struktura pracujących według sektorów ekonomicznych w województwie łódzkim
w latach 2000–2009 (w % ogółu pracujących)
Lata
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Sektor
rolniczya
Sektor
przemysłowyb
32,5
33,0
33,2
21,8
33,3
21,8
21,7
21,4
21,0
20,1
19,9
20,4
26,7
26,3
25,2
29,5
24,8
29,0
29,5
29,0
29,4
30,0
29,9
29,3
usługi
rynkowe
26,4
26,1
27,2
31,9
27,6
32,3
31,8
32,5
32,9
33,5
33,9
35,0
Sektor usługowyc
usługi
nierynkowe
14,5
14,7
14,4
16,8
14,4
16,8
17,0
17,1
16,7
16,4
16,3
15,3
razem
40,9
40,8
41,6
48,7
42,0
49,1
48,8
49,6
49,6
49,9
50,2
50,3
a
Sektor rolniczy obejmuje: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo.
Sektor przemysłowy obejmuje przemysł i budownictwo.
c
Sektor usługowy obejmuje pozostałą działalność gospodarczą
b
Źródło: Województwo Łódzkie. Podregiony. Powiaty. Gminy 2010, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź
2010, s. 40–41; Rocznik Statystyczny Województwa Łódzkiego 2010, Urząd Statystyczny w Łodzi,
Łódź 2010, s. 136, obliczenia własne.
Udział pracujących w sektorze usługowym wykazywał tendencje wzrostowe
w całym badanym okresie, z 40,9% ogółu pracujących w 2000 r. do przeszło 50%
w latach 2008–2009 (por. tab. 2.3.4.). Wzrost ten w 2009 r. był niższy niż w kraju
o 7,2 pkt. proc. Większość osób pracowała w usługach rynkowych, w początkowych latach stanowili oni przeszło 26% ogółu pracujących w sektorze usług, zaś
w 2009 r. – 35% zasobu pracujących w usługach. Zdecydowanie mniejszy był odsetek pracujących w usługach nierynkowych – 14–15% w badanym okresie.
W Polsce także udział pracujących w usługach rynkowych przewyższał odsetek
pracujących w usługach nierynkowych. W obu przypadkach udziały pracujących
były wyższe niż w województwie łódzkim. Dotyczy to zwłaszcza sektora usług
nierynkowych, w którym odsetek pracujących w Łódzkiem w 2009 r. odpowiadał
udziałowi z 2000 r. w całym kraju (przeszło 15%). Różnica między odsetkiem
pracujących w sektorze usług rynkowych w województwie w stosunku do odsetka
zatrudnionych w tym sektorze w kraju zmniejszyła się z ok. 4 pkt. proc. w 2000 r.
do 2,4 pkt. proc. w 2009 r.
135
Tabela 2.3.4
Pracujący według sektorów ekonomicznych w Polsce w 2000 i 2009 r.
(w % ogółu pracujących)
Rok
Sektor
rolniczy
Sektor
przemysłowy
2000
2009
28,4
15,3
26,1
27,2
usługi
rynkowe
30,3
37,4
Sektor usługowy
usługi
nierynkowe
15,1
20,1
ogółem
45,5
57,5
Źródło: Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2001, GUS, Warszawa, s. 136–137, Mały
Rocznik Statystyczny Polski 2010, GUS, Warszawa, s. 138–139.
Z dokonanej analizy wynika, że struktura pracujących w województwie łódzkim, pomimo pewnej poprawy w stosunku do 2000 r., jest mało konkurencyjna na
tle polskiej gospodarki. Świadczy o tym relatywnie wysoki udział pracujących
w rolnictwie i zbyt niski w usługach. Nowe tendencje w zakresie zmian trójsektorowej struktury pracujących dotyczą zwłaszcza sektora usługowego. Obserwacja
danych potwierdza, zgodnie z teorią trzech sektorów gospodarki, że to właśnie
sektor usługowy staje się obecnie najważniejszym źródłem wzrostu miejsc pracy
i popytu na pracę w regionie łódzkim. Świadczy o tym stopniowo zwiększający
się udział tego sektora w ogólnej liczbie pracujących.
Determinanty zmian zatrudnienia w sektorach ekonomicznych
Dotychczasowa analiza wykazała, że sytuacja na rynku pracy w województwie
łódzkim w badanym okresie charakteryzowała się znacznym zróżnicowaniem.
Wśród determinantów takiego stanu rzeczy można wymienić zarówno czynniki typu neoklasycznego (płace i ich dynamika oraz jednostkowe koszty pracy obliczane
poprzez porównanie tempa wzrostu wynagrodzeń ze stopą wzrostu wydajności pracy), jak i związane z efektywnym popytem czynniki typu keynesistowskiego (mierzone np. wielkością produkcji i jej dynamiką, wartością dodaną brutto i jej dynamiką, poziomem nakładów inwestycyjnych lub popytu konsumpcyjnego)95.
Wynagrodzenia
W tabeli 2.3.5. przedstawiono kształtowanie się przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia brutto (w cenach bieżących) w województwie łódzkim w latach
2000–2010. Prezentacja ta dotyczy całej gospodarki oraz szeroko ujmowanego sektora rolniczego, przemysłu i budownictwa. W tabeli 2.3.6. natomiast zaprezentowano dynamikę realnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto (w cenach
stałych z 2000 r.) w województwie łódzkim ogółem oraz w wybranych sektorach.
__________
95
E. Kwiatkowski, A. Rogut, Regionalne zróżnicowanie sytuacji na rynku pracy w Polsce, w:
E. Kwiatkowski, red., Zróżnicowanie rozwoju polskich regionów. Elementy teorii i próba diagnozy,
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008, s. 200–211.
136
Tabela 2.3.5
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (w cenach bieżących)
Rok
Ogółem
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1668,7
1782,9
1839,5
1912,4
1999,3
2052,9
2143,0
2298,7
2555,7
2711,8
2877,6
Rolnictwo,
łowiectwo, leśnictwo, rybactwo
1614,3
1799,5
1895,1
1956,9
2131,4
2307,1
2328,0
2584,7
2867,1
3064,1
3411,5
Przemysł
Budownictwo
1664,1
1757,3
1829,9
1880,9
1975,9
2023,6
2109,6
2262,3
2525,5
2639,5
2949,0
1481,5
1478,2
1532,5
1566,8
1609,6
1663,6
1759,5
1928,2
2180,6
2287,0
2322,9
Źródło: Rocznik Statystyczny Województw 2001, s. 112–113; 2002, s. 114–115; 2003, s. 134–135;
2004, s. 448–449; 2005, s. 452–453; 2006, s. 458–459; 2007, s. 462–463; 2008, s. 434–435; 2009,
s. 310–311; 2010, s. 312–313; Rynek pracy w województwie łódzkim w latach 2005–2010, s. 45.
Tabela 2.3.6
Dynamika realnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenie brutto
(w cenach stałych – rok 2000 = 100) w województwie łódzkim w latach 2000–2010
Rok
Ogółem
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
100,0
101,8
103,1
106,5
107,5
108,3
111,7
116,5
124,4
127,6
131,6
Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo,
rybactwo
100,0
106,2
109,8
112,7
118,5
125,8
125,4
135,5
144,3
149,0
161,3
Przemysł
Budownictwo
100,0
100,6
102,9
105,0
106,6
107,0
110,2
115,0
123,3
124,5
135,3
100,0
95,0
96,8
98,3
97,5
98,9
103,3
110,1
119,6
121,2
119,7
Analiza danych przedstawionych w tabelach pozwala na stwierdzenie, że wynagrodzenie ogółem w wyrażeniu realnym rokrocznie wzrastało. W efekcie w końcu badanego okresu było ono niemal o 32% wyższe niż na początku. Spośród badanych sektorów zdecydowanie najszybciej wynagrodzenie rosło w rolnictwie,
łowiectwie, leśnictwie i rybactwie (w ciągu 10 lat o ponad 61%). Najwolniej natomiast zwiększało się w budownictwie (łącznie o niespełna 20%). W przemyśle
137
płace rosły w tempie porównywalnym do całej gospodarki. Największa dynamika
wynagrodzeń w I sektorze spowodowała, że pod koniec badanego okresu przewyższały one wynagrodzenia w całej gospodarce (o niemal 19%), mimo iż pod
koniec poprzedniego wieku występowała tendencja odwrotna.
Składniki globalnego popytu – wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne
Z teorii keynesistowskiej wynika, że o wielkości zatrudnienia w dużej mierze
decyduje globalny popyt. Podstawowymi jego składnikami są wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne. Miarą popytu konsumpcyjnego może być wartość sprzedaży
detalicznej towarów. W tabeli 2.3.7 zamieszczono dane dotyczące tej sprzedaży –
ogółem, na 1 mieszkańca oraz w sektorze przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 pracowników. Analiza tych danych pozwala na stwierdzenie, że całkowita
sprzedaż detaliczna towarów zazwyczaj z roku na rok rosła, ale bardzo powoli.
Podobna tendencja występowała w przeliczeniu na 1 mieszkańca.
Tabela 2.3.7
Sprzedaż detaliczna towarów w województwie łódzkim w latach 2000–2010
Rok
Ogółem
(w mln zł)
Na 1 mieszkańca
(w zł)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
23 533,2
24 173,6
25 068,3
25 322,0
25 349,1
24 356,2
24 452,6
25 373,9
26 048,7
26 416,5
-
8 888
9 163
9 597
9 734
9 778
9 433
9 509
9 908
10 209
10 378
-
Przez przedsiębiorstwa zatrudniające
powyżej 9 pracowników
ogółem
w tym towary kon(w mln zł)
sumpcyjne (w %)
8 338,0
75,2
7 973,4
71,9
8 089,2
74,1
8 371,5
74,8
8 504,3
75,9
8 925,1
75,5
9 911,5
76,4
11 877,2
75,6
13 106,9
79,0
13 513,9
78,3
15 325,0
-
2004, s. 607–608; 2005, s. 621–622; 2006, s. 619–620; 2007, s. 638–639; 2008, s. 661–662; 2009,
s. 543–544; 2010; s. 547–548; Bank Danych Lokalnych.
W efekcie dynamika realnej sprzedaży detalicznej ogółem i na 1 mieszkańca
zaprezentowana w tabeli 2.3.8. z reguły była mniejsza od 100. Spowodowało to,
że w 2009 r. sprzedaż detaliczna ogółem była realnie o ok. 12% mniejsza niż
w 2000 r. W tym kontekście nieco zastanawiać może, że jeśli weźmie się pod uwagę tylko sprzedaż w małych, średnich i dużych przedsiębiorstwach, a więc z pominięciem mikropodmiotów, spadek dynamiki realnej sprzedaży występował jedynie
w I połowie badanego okresu. Szybkie tempo wzrostu tej sprzedaży w latach
2006–2010 spowodowało jednak, że w końcu minionej dekady była ona realnie
aż o 40% wyższa niż na początku.
138
Tabela 2.3.8
Dynamika realnej (w cenach stałych – rok 2000 = 100) sprzedaży detalicznej towarów
Rok
Ogółem
(w mln zł)
Na 1 mieszkańca (w zł)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
100,0
97,8
99,6
100,0
96,7
91,1
90,4
91,2
89,9
88,1
-
100,0
98,2
101,0
101,8
98,8
93,4
93,0
94,3
93,3
91,7
-
Przez przedsiębiorstwa zatrudniające
powyżej 9 pracowników
w tym towary konogółem (w mln zł)
sumpcyjne (w %)
100,0
100,0
91,1
87,1
90,8
89,4
93,3
92,8
91,6
92,4
94,2
94,6
103,4
105,0
120,5
121,2
127,7
134,1
127,2
132,5
140,3
-
Tabela 2.3.9
Nakłady inwestycyjne w województwie łódzkim w latach 2000–2009
(w mln zł, w cenach bieżących)
Rok
Ogółem
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
6 593,5
6 769,9
5 948,3
6 160,2
7 266,2
9 011,2
10 000,1
13 836,3
14 777,8
13 364,3
Transport,
Obsługa
gospodar- PośrednicBudownic- Handel
rynku niePrzemysł
ka maga- two finantwo
i naprawya
ruchomozynowa
sowec
ści i firmd
b
i łączność
2673,0
269,0
754,1
539,6
209,4
1206,2
2684,8
277,1
610,8
561,6
147,5
1410,1
2292,1
320,9
618,7
503,9
168,2
1080,9
2481,6
360,2
528,7
532,6
114,9
1143,4
3188,0
582,9
454,6
392,0
114,5
1487,6
3905,8
1070,5
616,0
620,9
121,4
1353,3
3846,6
1068,6
771,9
826,8
104,6
1840,1
5474,1
1157,0
871,3
1477,1
169,8
2885,6
6127,5
1050,2
1553,6
1315,6
176,7
2240,7
6225,7
256,8
1444,7
1351,1
179,6
1383,4
a
Od 2009 r. – handel i naprawy pojazdów samochodowych.
Od 2009 r. – transport i gospodarka magazynowa.
c
Od 2009 r. – działalność finansowa i ubezpieczeniowa.
d
Od 2009 r. – obsługa rynku nieruchomości.
b
2004, s. 628–629; 2005, s. 644–645; 2006, s. 642–643; 2007, s. 660–661; 2008, s. 696–697; 2009,
s. 580–581; 2010, s. 588–589.
139
Z punktu widzenia oddziaływania na gospodarkę jeszcze większe znaczenie
niż wydatki konsumpcyjne mają inwestycje. Oprócz mnożnikowego działania popytowego, przyczyniają się one do powiększania mocy wytwórczych i zdolności
produkcyjnych w przyszłości. W tabeli 2.3.9 zaprezentowano wartości nakładów
inwestycyjnych w województwie łódzkim w latach 2000–2009. Oprócz całej gospodarki województwa przedstawione dane dotyczą przemysłu, budownictwa oraz
czterech wybranych sekcji należących do sektora usług. W tabeli 2.3.10 natomiast
zaprezentowano dynamikę realnych nakładów inwestycyjnych w całej gospodarce
oraz analogicznych sektorach i sekcjach.
Tabela 2.3.10
Dynamika realnych nakładów inwestycyjnych w województwie łódzkim
w latach 2000–2009 (w cenach stałych – rok 2000 = 100)
Rok
Ogółem
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
100,0
97,8
84,4
86,8
98,9
120,3
131,9
177,5
182,1
159,1
Transport,
Obsługa
gospodar- PośrednicBudownic- Handel
rynku niePrzemysł
ka maga- two finantwo
i naprawya
ruchomozynowa
sowec
ścid
b
i łączność
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
95,7
98,1
77,1
99,1
67,1
111,3
80,2
111,6
76,8
87,4
75,1
83,8
86,3
124,4
65,2
91,7
51,0
88,1
107,1
194,5
54,1
65,2
49,1
110,7
128,6
350,3
71,9
101,3
51,0
98,8
125,1
345,4
89,0
133,2
43,4
132,7
173,3
363,9
97,8
231,6
68,6
202,4
186,2
317,1
167,4
198,1
68,5
150,9
182,8
74,9
150,4
196,5
67,3
90,0
a
Od 2009 r. – handel i naprawy pojazdów samochodowych.
Od 2009 r. – transport i gospodarka magazynowa.
c
Od 2009 r. – działalność finansowa i ubezpieczeniowa.
d
Od 2009 r. – obsługa rynku nieruchomości.
b
Źródło: obliczenia własne na podstawie tabeli 2.3.4 i tabeli 2.3.9.
Z przedstawionych tabel wynika, że w całym badanym okresie wielkość inwestycji była zróżnicowana. Popyt inwestycyjny w większym stopniu ulega bowiem
wahaniom niż, często działający na zasadzie „efektu rygla”, popyt konsumpcyjny.
W niektórych latach można było zaobserwować nawet absolutny spadek nominalnych inwestycji (rok 2002 i 2009). W okresach dobrej koniunktury tempo ich wzrostu
było jednak, dla odmiany, bardzo wysokie. W efekcie w 2008 r. nakłady inwestycyjne w województwie łódzkim były realnie aż o ok. 82% wyższe niż 8 lat wcześniej. Kryzys gospodarczy spowodował jednak, że w 2009 r. przewaga ta zmniejszyła się do ok. 59%.
140
Warto podkreślić, że w największym stopniu inwestycje w minionym dziesięcioleciu dotyczyły przemysłu, co zaprzecza powszechnie występującym opiniom
o dużym spadku znaczenia tego sektora w województwie w ostatnich latach. Niewątpliwy jest jednak również fakt, że na znaczeniu zyskiwał sektor usług. Wśród
nich relatywnie duże inwestycje w minionej dekadzie poczyniono w sekcjach
(według PKD 2004): handel i naprawy, obsługa rynku nieruchomości oraz transport, gospodarka magazynowa i łączność. W tej ostatniej sekcji odnotować można
również najwyższą dynamikę nakładów inwestycyjnych, które w całym analizowanym okresie wzrosły realnie o ok. 100%96. Bardzo wysokie tempo wzrostu zaobserwować można także w przypadku przemysłu – o niemal 83%. Pod względem
dynamiki na przeciwległym biegunie znalazły się zwłaszcza budownictwo i, wydawałoby się nadal bardzo rozwojowe, pośrednictwo finansowe. Nakłady inwestycyjne w tej ostatniej sekcji były w końcu badanego okresu realnie aż o ok. 33% niższe niż na początku. W przypadku budownictwa spadek ten wyniósł ok. 25%.
PKB i wartość dodana brutto
Przedstawione w poprzednim punkcie składniki globalnego popytu w dużym
stopniu wpływają na wielkość produkcji, która bezpośrednio determinuje zatrudnienie. W tabeli 2.3.11. przedstawiono kształtowanie się produktu krajowego brutto
(PKB) globalnie i na 1 mieszkańca oraz wartości dodanej brutto globalnie i na
jednego pracującego. W tabeli 2.3.12. zaprezentowano realną dynamikę tych kategorii, przyjmując rok 2000 jako bazowy.
Tabela 2.3.11
PKB i wartość dodana brutto w województwie łódzkim w latach 2000–2009
Rok
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
PKB
(ogółem,
w mln zł)
41 631
46 261
48 306
50 724
57 746
61 110
65 628
73 117
79 175
81 869
PKB per capita
(w zł)
Wartość dodana
brutto (w mln zł)
15 723
17 535
18 492
19 498
22 274
23 666
25 521
28 551
31 037
32 162
36 601
40 534
42 229
44 079
51 312
53 840
57 651
63 965
69 325
72 747
Wartość dodana
brutto na 1 pracującego (w zł)
35 248
39 020
45 925
48 247
56 135
58 322
61 820
66 380
69 380
74 796
2005, s. 648–650; 2006, s. 646–648; 2007, s. 664–666; 2008, s. 703–705; Bank Danych Lokalnych.
__________
96
W rzeczywistości było to więcej niż przedstawiono w tabeli 2.3.10 (96,5%) ze względu na wyłączenie z tej sekcji od 2009 r. łączności.
141
Na podstawie tych tabel można stwierdzić, że PKB wykazywał rokrocznie tendencją zwyżkową, podobnie jak w całym kraju. Wyjątek stanowi tu jednak 2009 r.,
w którym PKB w województwie realnie nieco spadł. W przeliczeniu na jednego
mieszkańca odnotowano nieznaczny wzrost. Realna wartość produkcji w 2009 r.
była o ok. 54,5%, a w wyrażeniu per capita o ok. 60,5% wyższa niż w 2000 r.
Tabela 2.3.12
Dynamika realnych PKB i wartości dodanej brutto w województwie łódzkim
Rok
PKB (ogółem)
PKB per capita
Wartość dodana
brutto
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
100,0
105,8
108,5
113,2
124,5
129,2
137,1
148,6
154,5
154,4
100,0
106,2
110,0
115,3
127,2
132,5
141,1
153,6
160,4
160,6
100,0
105,5
107,9
111,9
125,8
129,5
137,0
147,9
153,9
156,0
Wartość dodana
brutto na 1 pracującego
100,0
105,4
121,9
127,2
143,0
145,7
152,5
159,3
159,9
166,6
Z punktu widzenia oddziaływania na sytuację na rynku pracy warto jednak
porównać wzrost realnego PKB ze wzrostem wydajności pracy. Jak już wspomniano, za miarę wydajności może tu służyć wartość dodana brutto na jednego pracującego. Stopa wzrostu tej wartości w ciągu całego okresu wyniosła w wyrażeniu realnym ok. 66,5%. Była zatem o ok. 12 pkt. proc. wyższa niż stopa wzrostu realnego
PKB. Wynika z tego, że wzrost PKB w województwie łódzkim nie przekładał się
na wzrost zatrudnienia.
Uzupełnieniem analizy dotyczącej wydajności pracy może być jej przedstawienie w poszczególnych sektorach ekonomicznych. W tabeli 2.3.13 zaprezentowano wartość dodaną brutto na 1 pracującego w szeroko ujmowanym rolnictwie
oraz w przemyśle, budownictwie i – do 2007 r., do którego obowiązywała klasyfikacja zgodna z PKD 2004 – w usługach rynkowych i nierynkowych. Z tabeli tej
wynika, że najwyższa wydajność pracy występowała w usługach rynkowych i budownictwie, a w dalszej kolejności w przemyśle i usługach nierynkowych. Zdecydowanie najniższy poziom wydajności pracy odnotowano w rolnictwie.
142
Tabela 2.3.13
Wartość dodana brutto na 1 pracującego w wybranych sekcjach
Rok
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Rolnictwo,
łowiectwo,
leśnictwo,
rybactwoa
4 711
5 115
6 290
6 116
17 790
16 152
17 908
20 785
19 619
18 322
Przemysł
Budownictwo
Usługi
rynkowe
Usługi
nierynkowe
42 924
45 486
45 678
52 021
58 728
62 248
65 449
71 236
74 749
90 677
47 770
48 496
57 163
61 705
70 097
74 101
79 792
92 963
94 176
96 795
60 516
62 306
70 512
70 275
79 837
83 110
87 562
90 489
-
33 606
49 464
47 227
50 150
51 371
52 996
55 630
59 546
-
a
Wartość w 2004 r. jest zawyżona w porównaniu z latami wcześniejszymi. Wynika to z przyjęcia
znacznie mniejszej niż w okresie 2000–2003 liczby pracujących rolników, zgodnie z przeprowadzonym w 2002 r. Powszechnym Spisem Rolnym.
2005, s. 648–650; 2006, s. 646–648; 2007, s. 664–666; 2008, s. 703–705; Bank Danych Lokalnych.
Tabela 2.3.14
Dynamika realnej wartości dodanej brutto (w cenach stałych – rok 2000 = 100)
na 1 pracującego w wybranych sekcjach w województwie łódzkim w latach 2000–2009
Rok
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Rolnictwo,
łowiectwo,
leśnictwo,
rybactwo
100,0
103,4
124,9
120,7
339,0
301,8
330,5
373,3
338,3
305,3
Przemysł
Budownictwo
Usługi
rynkowe
Usługi
nierynkowe
100,0
100,9
99,5
112,6
122,8
127,7
132,6
140,4
141,5
165,8
100,0
96,7
111,9
120,0
131,7
136,5
145,2
164,6
160,2
159,0
100,0
98,1
109,0
107,9
118,4
120,9
125,8
126,5
-
100,0
140,2
131,5
138,7
137,2
138,8
143,9
149,9
-
143
Najwyższe tempo wzrostu wydajności pracy w badanym okresie wystąpiło
natomiast w przemyśle, budownictwie oraz usługach nierynkowych. Warto zauważyć, że dane zamieszczone w tabeli dotyczące szeroko rozumianego rolnictwa
są zdecydowanie zawyżone w okresie od 2004 r. Wynika to z przyjęcia znacznie
mniejszej niż w okresie 2000–2003 liczby pracujących rolników, zgodnie z przeprowadzonym w 2002 r. Powszechnym Spisem Rolnym. W efekcie wartość dodana brutto na jednego pracującego w sposób sztuczny bardzo dynamicznie wzrosła w 2004 r. Rzeczywiste zmiany dotyczące lat późniejszych wskazują jednak, że
realnie wartość ta w 2009 r. była niższa niż pięć lat wcześniej.
Innowacyjność gospodarki
Czynnikiem determinującym zmiany sytuacji na rynku pracy w długim okresie jest niewątpliwie także innowacyjność gospodarki. Uzależniona jest ona m.in.
od nakładów na badania i rozwój (B+R). Należy przyjąć, że nakłady te zwiększają możliwości produkcyjne gospodarki, działając, podobnie jak inwestycje, propodażowo.
W tabeli 2.3.15. przedstawiono wartość nakładów na badania i rozwój w województwie łódzkim w latach 2000–2010 – ogółem oraz w podziale na jednostki
naukowe, badawczo-rozwojowe i obsługi nauki, jednostki rozwojowe oraz szkoły
wyższe. W tabeli 2.3.16 ukazano, według analogicznego podziału, dynamikę tych
nakładów w wyrażeniu realnym.
Tabela 2.3.15
Nakłady na badania i rozwój (B+R) w województwie łódzkim w latach 2000–2010
(w mln zł)
Rok
Ogółem
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
290,9
299,4
298,6
274,4
299,9
320,5
355,1
372,8
424,7
492,9
553,2
Jednostki naukowe, badawczo-rozwojowe
i obsługi nauki
115,2
114,3
100,6
101,5
113,6
107,2
126,1
137,4
117,5
153,6
-
Jednostki
rozwojowe
Szkoły wyższe
33,4
38,2
32,1
35,1
39,8
44,4
43,3
47,8
60,4
63,2
-
142,3
146,9
165,8
137,8
146,5
162,9
179,0
187,6
237,2
275,4
296,9
Źródło: Rocznik Statystyczny Województw 2001, s. 214; 2002, s. 222; 2003, s. 253; 2004, s. 551;
2005, s. 565; 2006, s. 566; 2007, s. 583; 2008, s. 584; 2009, s. 463; 2010, s. 467, Bank Danych Lokalnych.
144
Tabela 2.3.16
Dynamika realnych nakładów na badania i rozwój (B+R) w województwie łódzkim
Rok
Ogółem
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
100,0
98,0
96,0
87,7
92,5
97,0
106,1
108,4
118,6
133,0
145,2
Jednostki naukowe, badawczo-rozwojowe
i obsługi nauki
100,0
94,5
81,7
81,9
88,5
81,9
95,2
100,9
82,9
104,7
Jednostki
rozwojowe
Szkoły wyższe
100,0
108,9
89,9
97,67
107,0
117,0
112,7
121,1
146,9
148,5
100,0
98,3
109,0
90,0
92,4
100,8
109,4
111,5
135,4
151,9
159,3
Z przedstawionych w tabelach danych wynika, że największe nakłady na B+R
ponoszone były w szkołach wyższych, tu również najwyższa była dynamika tego
rodzaju wydatków, a najmniejsze w jednostkach rozwojowych.
Za niepokojący uznać należy realny spadek nakładów na B+R w pierwszej połowie badanego okresu. Stosunkowo dynamicznie wzrastały one w latach 2006–
2010, więc w rezultacie w końcu badanego okresu były realnie o ok. 45% wyższe
niż na początku. Oznacza to jednak wolniejszy wzrost od wzrostu PKB. W rezultacie udział wydatków na B+R w województwie w 2009 r. stanowił jedynie 0,6%
PKB. Warto podkreślić, że zalecenia Strategii Lizbońskiej w tym zakresie sugerują poziom 3% PKB.
Migracje ludności
Wyznacznikiem przemian, jakie nastąpiły w województwie łódzkim na przestrzeni ostatnich lat, jest dynamika i struktura migracji zarówno na obszarze województwa, jak i napływ oraz odpływ mieszkańców poza ten teren.
Województwo łódzkie zgodnie ze stanem wskazanym na koniec 2010 r. liczyło 2534,4 tys. mieszkańców, stanowili oni 6,6% ogółu ludności Polski. W ciągu
ostatnich 5 lat liczba mieszkańców województwa łódzkiego systematycznie
zmniejszała się. Ubytek dotyczył głównie populacji zamieszkującej miasta, choć
do 2006 r. notowano również regularne spadki w liczbie ludności wiejskiej. Trend
ten zaczął zmieniać się, począwszy od 2007 r., w efekcie przenoszenia się części
mieszkańców miast na obszary wiejskie. Zmiany liczby ludności spowodowały
także zmiany w gęstości zaludnienia, i tak w 2010 r. w miastach województwa na
1 km2 przypadały średnio 1424 osoby, natomiast na wsi wskaźnik był zdecydowa-
145
nie niższy i wynosił 53 osoby/1 km297. W celu jak najpełniejszego zaprezentowania zmian, jakie nastąpiły w województwie łódzkim w latach 2006–2010 w tab.
2.3.17 zamieszczono podstawowe mierniki migracji.
Tabela 2.3.17
Wybrane mierniki migracji w województwie łódzkim w latach 2006–2010
Wyszczególnienie
Saldo migracyjne98
Przyrost naturalny99
Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym
Odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym
2006
-2909
-3,1
16,7
18,5
2007
-2128
-3,2
17,9
18,1
2008
-1682
-2,3
18,2
17,8
2009
-1264
-2,3
18,5
17,6
2010
-1800
-2,2
18,6
17,4
Źródło: opracowanie własne na podstawie Bank Danych Lokalnych GUS, www. stat.gov.pl.
Analiza danych zamieszczonych w tab. 2.3.17. potwierdza, iż w całym badanym okresie na obszarze województwa łódzkiego odnotowano stały odpływ ludności. Pogłębiona analiza pozwala również wskazać następujące tendencje:
– ujemny przyrost naturalny100;
– niekorzystne zmiany w strukturze demograficznej ludności ze stałym wzrostem odsetka osób w wieku poprodukcyjnym101.
W związku z niewielką liczbą nowych urodzeń oraz systematycznym „przechodzeniem kolejnych osób do kategorii wieku poprodukcyjnego, przed regionem
łódzkim stoi realna groźba utrwalania się niekorzystnej struktury demograficznej
charakterystycznej dla społeczeństw starzejących się”102. Potwierdza to fakt, iż
w roku 2010 w województwie łódzkim na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym przypadało 57 osób w wieku nieprodukcyjnym.
Migracje ludności miały istotny wpływ na stan i strukturę ludności na terenie
każdego województwa, w tym również województwa łódzkiego. I tak na przy__________
97
Najbardziej zaludnione powiaty województwa łódzkiego to: powiat pabianicki 242 osoby/1 km2;
zgierski – 190 osób/1 km2; zduńskowolski – 183 osoby/1 km2. Najmniejszą gęstość zaludnienia wykazano w powiatach: poddębickim – 47 osoby/1 km2; skierniewickim – 50 osób/1 km2; piotrkowskim – 63 osoby/1 km2; pajęczańskim – 65 osób/1 km2.
98
Saldo migracyjne to różnica między napływem a odpływem mieszkańców rozumiana jako
liczba zameldowań na pobyt stały pomniejszona o liczbę wymeldowań.
99
Przyrost naturalny to różnica między liczbą nowych urodzeń a liczbą zgonów na 1000 mieszkańców.
100
Wśród powiatów najniższy przyrost naturalny np. w 2010 r. zaobserwowano w Łodzi – w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wyniósł on 4,9%. Dodatni przyrost naturalny w województwie w badanym roku odnotowano jedynie w powiatach: bełchatowskim (3,05), zduńskowolskim (0,96%),
opoczyńskim (0,88%) oraz w Skierniewicach (2,25%).
101
Systematycznie zwiększa się odsetek osób znajdujących się w wieku poprodukcyjnym i zmniejsza osób w wieku przedprodukcyjnym. Odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym zmniejszył się
w okresie ostatnich 5 lat o 1,1 pkt. proc. Po uwzględnieniu danych za rok 2002 spadek w ciągu ostatnich 8 lat oszacowano na poziomie 3,2 pkt. proc. – por. Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie łódzkim w 2010 roku, Łódź 2011, s. 13.
102
Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie łódzkim w 2010 roku, Łódź 2011.
146
kład, w 2010 r. zameldowano na pobyt stały 22,6 tys. osób, a w tym samym czasie
wymeldowano z pobytu stałego 24,3 tys. osób. Z punktu widzenia wieku najczęściej miejsce zameldowania zmieniała ludność w wieku 25–29 lat. Coraz częściej
mieszkańcy województwa łódzkiego migrują z miast na wieś, co wynika z potrzeby przebywania poza centrum miasta nawet za cenę codziennych dojazdów do
pracy itd. W 2010 r. napływ migracji na wieś wyniósł 11,9 tys. osób, ale ponad
71,1% tych osób przybyło z miast. Co więcej, największy odsetek migracji dokonywał się w obrębie województwa łódzkiego, zaś ci, którzy przybywali spoza województwa, głównie pochodzili z województwa mazowieckiego oraz śląskiego,
odpowiednio: (1275 osób) – 5,6% oraz (751 osób) – 3,3% ogółu migrantów województwa łódzkiego. Jeśli analizie poddajemy migracje z województwa łódzkiego do innych województw w kraju w roku 2010, okazuje się, że do najczęstszych
kierunków odpływu należą: mazowieckie (2533 osób), śląskie (767 osób), wielkopolskie (691 osób) oraz dolnośląskie (673 osób).
Oczywiście oprócz migracji wewnętrznej w województwie łódzkim mamy również do czynienia z migracją zewnętrzną, na przykład z radomszczańskiego, kutnowskiego, łowickiego w 2010 r. 23 osoby wyjechały z Polski. Każdy z tych powiatów charakteryzuje się ujemnym saldem migracji zewnętrznej, co oznacza, że
liczba osób, które opuściły Polskę, jest wyższa od liczby osób napływających do
województwa łódzkiego (a także na teren tych powiatów), a dotychczas przebywających poza granicami Polski103.
2.3.2. Zatrudnienie według grup zawodów w sektorach
Struktura zatrudnienia według zawodów w sektorach ekonomicznych
Warto podkreślić, że wśród danych publikowanych przez urzędy statystyczne
z reguły nie zamieszcza się struktury zatrudnienia według zawodów, a jedynie
w podziale na sekcje PKD. Niemniej niekiedy przeprowadzane są bardziej szczegółowe badania. Tego typu badanie (tzw. Z-12) dla województwa łódzkiego przeprowadzono ostatnio w październiku 2006 r., a następnie w październiku 2008 r.,
a więc wówczas, gdy klasyfikowano jeszcze dziewięć grup wielkich.
W tabelach 2.3.18 i 2.3.19 przedstawiono udział zatrudnienia wielkich grup
zawodowych w trzech sektorach ekonomicznych w województwie łódzkim w 2006
oraz 2008 r. Z ujętych w nich danych wynika, że wśród specjalistów (2 wielka
grupa), stanowiących największy odsetek pracujących, niemal 90% znalazło zatrudnienie w III sektorze ekonomicznym. Kolejna najliczniejsza wielka grupa zawodowa – 7, czyli robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy w zdecydowanie największym stopniu (w ponad 85%) pracowała w II sektorze ekonomicznym.
Kilkanaście procent osób zaliczanych do tej grupy znalazło jednak zatrudnienie
także w III sektorze ekonomicznym.
__________
103
W 2010 r. najwięcej osób wyemigrowało do Wielkiej Brytanii (202 osoby), Niemiec (87 osób),
Holandii (30 osób).
147
Tabela 2.3.18
Udział zatrudnienia wielkich grup zawodowych w sektorach ekonomicznycha
Numer
grupy
wielkiej
1
2
3
4
5
6
7
8
9
a
Przedstawiciele władz publicznych,
wyżsi urzędnicy i kierownicy
Specjaliści
Pracownicy biurowi
Pracownicy usług i sprzedawcy
2006
udział zatrudnionych w sektorze
I
II
III
2008
I
II
III
0,8
0,5
1,6
0,7
0,4
71,0
0,3
1,0
0,4
0,4
0,2
0,4
0,2
0,0
76,4
0,3
0,9
0,6
40,9
13,8
33,1
29,6
16,3
0,0
85,1
70,7
38,1
58,3
85,7
65,3
69,7
83,3
29,0
14,6
28,3
61,5
35,1
12,3
30,7
23,4
9,8
6,0
88,2
75,4
28,5
64,5
87,5
68,9
76,4
90,2
17,6
11,5
23,7
70,9
Sektor I – rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo; sektor II – przemysł i budownictwo; sektor III – usługi.
Źródło: opracowanie własne na podstawie badania Z-12 z października 2006 r. oraz października
2008 r.
Tabela 2.3.19
Udział zatrudnienia dużych grup zawodowych w sektorach ekonomicznych a
Numer
grupy
11
12
13
21
22
23
24
31
32
33
34
41
148
Nazwa grupy dużej
Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi
urzędnicy, zawodowi działacze
Kierownicy dużych i średnich organizacji
Kierownicy małych przedsiębiorstw
Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych
Specjaliści nauk przyrodniczych i ochrony zdrowia
Specjaliści szkolnictwa
Pozostali specjaliści
Średni personel techniczny
Średni personel w zakresie nauk biologicznych i ochrony zdrowia
Nauczyciele praktycznej nauki zawodu
i instruktorzy
Pracownicy obsługi biurowej
2006
I
II
III
2008
I
II
III
0,0
0,8
8,4
3,3
41,9
17,5
96,7
57,3
74,1
0,0
0,4
0,0
11,3
35,4
43,7
88,7
64,2
56,3
0,1
56,4
43,5
0,0
56,2
43,8
1,5
0,0
0,3
0,1
2,0
0,0
28,3
69,1
96,5
100
71,4
30,8
0,5
0,0
0,2
0,2
1,3
0,1
23,3
63,2
98,2
99,9
76,5
36,6
13,0
3,8
83,2
2,1
6,2
91,7
0,0
0,6
0,7
0,0
23,2
33,9
100
76,2
65,4
0,0
0,2
0,3
1,6
19,7
28,3
98,4
80,1
71,4
Numer
grupy
42
51
52
61
62
63
71
72
73
74
81
82
83
91
92
93
Nazwa grupy dużej
Pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi
klientów
Rolnicy
Ogrodnicy
Leśnicy i rybacy
Robotnicy obróbki metali i mechanicy
maszyn i urządzeń
Robotnicy zawodów precyzyjnych, ceramicy, wytwórcy wyrobów galanteryjnych,
robotnicy poligraficzni i pokrewni
Pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
Operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych
Kierowcy i operatorzy pojazdów
Pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach
Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni
Robotnicy pomocniczy w górnictwie,
przemyśle, budownictwie i transporcie
2006
I
II
III
2008
I
II
III
0,3
0,6
0,4
71,8
44,7
100
0,2
9,7
3,3
24,8
0,0
0,0
0,0
80,3
90,0
96,1
74,8
28,2
55,3
0,0
19,5
0,0
0,1
0,0
0,0
73,2
100
0,2
3,1
3,3
13,6
34,4
5,3
0,0
88,2
96,9
96,6
86,4
65,6
21,5
0,0
11,6
0,6
78,3
21,1
0,7
83,0
16,3
0,0
95,6
4,4
0,0
97,9
2,1
0,0
92,9
7,1
0,0
92,6
7,4
0,0
0,0
2,5
94,1
93,4
37,5
5,9
6,6
60,0
0,4
0,6
1,5
91,5
93,6
43,9
8,1
5,8
54,6
0,4
15,4
84,2
0,1
10,6
89,3
20,9
27,2
51,9
66,6
4,1
29,3
0,1
81,6
18,3
0,0
68,0
32,0
a
Sektor I – rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo; sektor II – przemysł i budownictwo; sektor III – usługi.
Źródło: opracowanie własne na podstawie badania Z-12 z października 2006 r. oraz z października
2008 r.
W pewnym stopniu podobna sytuacja wystąpiła w 8 wielkiej grupie zawodowej, czyli wśród operatorów i monterów maszyn i urządzeń. Udział zatrudnionych w II sektorze był w tym przypadku jednak nieco mniejszy (ok. 70–75%,
z czego tylko ok. 6% przypadło na budownictwo), natomiast w III sektorze nieco
większy (ok. 25%), głównie za sprawą zatrudnienia w sekcji I (łączność).
Odwrotne proporcje występowały w 9 wielkiej grupie zawodowej (pracownicy
przy pracach prostych). W ponad 60%, a w 2008 r. nawet w ok. 70% przedstawiciele tej grupy pracowali w szeroko rozumianych usługach. Około 40%, a w 2008 r.
ok. 30% pracowników przy pracach prostych miało zatrudnienie także w II sektorze – głównie w sekcjach C, D i E, a więc w przemyśle.
Bardzo podobna sytuacja wystąpiła w kolejnej wielkiej grupie zawodowej – 3,
czyli wśród techników i innego średniego personelu, gdzie w III sektorze pracowało ok. 65–70%, a w II sektorze nieco ponad 30% zatrudnionych (z czego zdecydowana większość w przemyśle).
149
Kolejna najliczniej reprezentowana duża grupa – pracownicy pozostałych specjalności – jak sama nazwa wskazuje, musiała charakteryzować się sporym zróżnicowaniem w strukturze zatrudnienia. W całej dużej grupie ok. 80% zatrudnionych
pracowało w usługach.
W następnej licznie reprezentowanej dużej grupie, czyli wśród pracowników
obsługi biurowej również widoczna jest silna dywersyfikacja struktury zatrudnienia. Może nieco zaskakiwać, że dosyć znaczący procent (ok. 30%) stanowią tutaj
zatrudnieni w II sektorze. Zgodnie z oczekiwaniami dominują jednak pracownicy
w III sektorze (ok. 70%).
Z przeprowadzonej analizy wynika, że w jednej tylko grupie zawodowej (6)
dominującą rolę odgrywało zatrudnienie w I sektorze ekonomicznym. Przedstawiciele dwóch grup (7 i 8) pracowali przede wszystkim w II sektorze ekonomicznym. W pozostałych sześciu wielkich grupach zawodowych (1, 2, 3, 4, 5 i 9) największy udział w zatrudnieniu miał III sektor ekonomiczny.
2.3.3. Przewidywane zmiany zatrudnienia według grup zawodów
i sektorów w województwie łódzkim
Przewidywane zmiany zatrudnienia według sektorów
W województwie łódzkim dokonały się i dokonują zmiany w strukturze zatrudnienia według sektorów własności i sektorów ekonomicznych. W strukturze zatrudnienia wzrosło znaczenie sektora prywatnego, który cechuje się wyższą efektywnością i racjonalnością wykorzystania czynników produkcji.
Można przypuszczać, że udział sektora prywatnego w zatrudnieniu będzie
wykazywał dalsze tendencje wzrostowe, zwłaszcza że jeszcze jest on stosunkowo
niewielki w nowoczesnych sekcjach usług rynkowych i przemyśle. Jednak sektor
ten silniej reaguje na zmiany koniunktury gospodarczej niż sektor publiczny, stąd
wydaje się konieczne przygotowanie określonych programów i form pomocy oraz
doradztwa, z których mogliby skorzystać przedsiębiorcy, aby w przypadku procesów recesji nie spadał gwałtownie popyt na pracę na wojewódzkim rynku pracy.
Tradycyjnie w ogólnym zatrudnieniu w województwie łódzkim dominowały
sekcje sektora usług nierynkowych, takie jak: edukacja, administracja publiczna
i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne oraz opieka zdrowotna i pomoc społeczna. Jednak pewne zmiany wystąpiły w strukturze zatrudnienia
w opiece zdrowotnej i pomocy społecznej.
Obserwowane tendencje wzrostowe zatrudnienia w sektorze prywatnym są wynikiem procesów prywatyzacji i restrukturyzacji gospodarki regionu i znaczącego
wzrostu udziału podmiotów gospodarczych w tym sektorze.
Bardziej nowoczesna staje się trójsektorowa struktura zatrudnienia w regionie
łódzkim, choć obserwowane przeobrażenia strukturalne zachodzą powoli. Zmiany
te są w zasadzie zgodne z prawidłowościami rozwoju społeczno-gospodarczego
i z wymogami poprawy konkurencyjności województwa. Stosunkowo wysoki na
tle kraju jest jeszcze udział zatrudnienia w sektorze rolniczym, pomimo znaczącej
tendencji spadkowej. Wzrosło znaczenie sektora przemysłowego w zasobach pra-
150
cy w województwie łódzkim. Tendencje wzrostowe udziału sektora przemysłowego w regionie związane były z odejściem od monokultury przemysłowej, opartej
na dominacji przemysłu włókienniczego, oraz z rozwojem różnych nowych dziedzin działalności dotyczących przetwórstwa przemysłowego. Wśród nich największe znaczenie w zatrudnieniu w sektorze przedsiębiorstw mają dwie sekcje:
produkcja artykułów spożywczych oraz produkcja odzieży, mająca duże szanse
rozwojowe ze względu na tradycje regionalne, dużą liczbę podmiotów (28,6%
ogółu) i wysoką pracochłonności produkcji. Wyrazem pozytywnych zmian w strukturze zatrudnienia jest rozwój nowoczesnych sekcji przetwórstwa przemysłowego,
takich jak: sprzętu gospodarstwa domowego, wyrobów farmaceutycznych, produkcja materiałów opatrunkowych i sprzętu medycznego, produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych, urządzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych, przyczep i naczep.
Można przypuszczać, że nadal będzie postępowała dywersyfikacja w strukturze przemysłu przetwórczego, polegająca na rozwoju nowych sekcji zaliczanych
do nowoczesnych i rozwojowych. Sprzyjać to będzie większemu zróżnicowaniu
ofert pracy, a także wyzwalać motywacje do kształcenia i zdobywania wyższych
kwalifikacji zawodowych.
W całym badanym okresie można zaobserwować wzrost znaczenia sektora
usługowego w zatrudnieniu w województwie łódzkim. Ekspansja strukturalna sektora usług rynkowych dotyczyła głównie handlu i napraw, transportu, gospodarki
magazynowej i łączności oraz informacji i komunikacji (choć udział tej sekcji był
relatywnie niski). Stabilny był udział zatrudnienia w sekcjach: obsługa rynku nieruchomości oraz działalność finansowa i ubezpieczenia. Osłabieniu uległ wzrost
udziału pracujących w działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej. Wśród
usług nierynkowych należy spodziewać się wzrostu zapotrzebowania społecznego
na usługi edukacji oraz ochrony zdrowia i opieki społecznej.
Należy przypuszczać, że w województwie łódzkim nadal będą występowały
tendencje rozwojowe sektora usługowego, który jeszcze nie jest w pełni rozwinięty.
Świadczy o tym stosunkowo niski udział zatrudnienia w nowoczesnych usługach
rynkowych. Rośnie także znaczenie sektora usługowego w rolnictwie i przemyśle
w związku ze zmianami w technice i technologii produkcji. Preferencje dla rozwoju tego sektora związane są także z możliwością tworzenia miejsc pracy dla
osób o różnych kwalifikacjach.
Determinanty zatrudnienia według sektorów ekonomicznych
Do najważniejszych determinantów zatrudnienia ogółem i według sektorów
można zaliczyć wynagrodzenia, poziom globalnego popytu i produkcji, innowacyjność gospodarki, migracje z oraz do województwa, a także wykorzystanie funduszy
unijnych. Niektóre z tych czynników oddziaływały w kierunku wzrostu, a niektóre
w kierunku spadku zatrudnienia.
W przypadku zmian wynagrodzeń trudno natomiast jednoznacznie stwierdzić
kierunek ich wpływu na liczbę pracujących. Sprzeczne są bowiem także wnioski
wyciągane przez przedstawicieli dwóch podstawowych teorii – keynesistowskiej
i neoklasycznej. W całym badanym okresie przeciętne wynagrodzenie brutto wzro-
151
sło we wszystkich sektorach. Zdecydowanie najszybszy wzrost następował w rolnictwie, łowiectwie, leśnictwie i rybactwie. Relatywny spadek zatrudnienia w tym
sektorze może świadczyć, że wzrost ten był dla wielkości zatrudnienia niekorzystny. Tym bardziej, że z reguły w rolnictwie nie rosła wydajność pracy. W efekcie
w 2001, 2003, 2005, 2008 oraz 2009 r. dynamika jednostkowych kosztów pracy
w tym sektorze była wyższa od 100, wywołując nacisk na koszty pracy. W całej gospodarce z taką sytuacją mieliśmy do czynienia jedynie w 2008 r., co mogło przyczynić się do spadku zatrudnienia w roku następnym.
W kierunku spadku lub przynajmniej ograniczenia dynamiki zatrudnienia oddziaływał także realny spadek sprzedaży detalicznej. Jeśli analizuje się jedynie
sprzedaż w małych, średnich i dużych przedsiębiorstwach, a więc z pominięciem
mikropodmiotów, spadek dynamiki realnej sprzedaży występował tylko w I połowie badanego okresu. Szybkie tempo wzrostu tej sprzedaży w latach 2006–2010
spowodowało jednak, że w końcu minionej dekady była ona realnie aż o 40% wyższa niż na początku.
W jeszcze silniejszym stopniu rósł popyt inwestycyjny. Wprawdzie wykazywał on znacznie większe wahania niż konsumpcja, ale sumarycznie nakłady inwestycyjne w województwie w 2008 r. były realnie wyższe niż 8 lat wcześniej.
Kryzys gospodarczy spowodował jednak, że w 2009 r. przewaga ta zmniejszyła
się, co mogło przyczynić się do ograniczenia liczby pracujących w końcu badanego okresu.
W największym stopniu inwestycje w minionym dziesięcioleciu dotyczyły
przemysłu, co zaprzecza powszechnie występującym opiniom o dużym spadku
znaczenia tego sektora w województwie w ostatnich latach. Niewątpliwy jest jednak również fakt, że na znaczeniu zyskiwał sektor usług. Wśród nich relatywnie
duże inwestycje w minionej dekadzie poczyniono w sekcjach (wg PKD 2004):
handel i naprawy, obsługa rynku nieruchomości oraz transport, gospodarka magazynowa i łączność. Jak wynika z wcześniejszej analizy, właśnie w tych branżach
z reguły następował największy wzrost zatrudnienia. Niewątpliwie świadczy to
o silnej dodatniej zależności pomiędzy inwestycjami oraz liczbą pracujących.
Do ważniejszych czynników determinujących wielkość zatrudnienia z pewnością należy zaliczyć także wielkość produkcji. Jej miarami są m.in. PKB oraz
wartość dodana brutto. Pomijając 2009 r., w którym PKB w województwie realnie nieco spadł, w pozostałych latach zawsze następował jego wzrost. Warto jednak zwrócić uwagę, że porównanie tego wzrostu ze wzrostem wydajności pracy
wypada na niekorzyść tego pierwszego. Stopa realnego wzrostu wydajności pracy, mierzonej jako wartość dodana brutto na jednego pracującego, w ciągu całego
okresu wyniosła ok. 66,5%. Była zatem o ok. 12 pkt. proc. wyższa niż stopa wzrostu realnego PKB. Wynika z tego, że wzrost PKB w województwie łódzkim był
niewystarczający do tego, aby przekładać się na znaczący wzrost zatrudnienia.
W podziale na poszczególne sektory ekonomiczne najwyższa wydajność pracy występowała w usługach rynkowych i budownictwie, a w dalszej kolejności
w przemyśle i usługach nierynkowych. Zdecydowanie najniższy poziom wydajności pracy odnotowano w rolnictwie. Najwyższe tempo wzrostu wydajności pra-
152
cy w badanym okresie zaobserwowano w przemyśle, budownictwie oraz usługach
nierynkowych. Podobnie jak w przypadku wynagrodzeń, nie można jednoznacznie interpretować tej sytuacji w kontekście oddziaływania na liczbę pracujących
w poszczególnych sektorach. Z jednej strony wzrost wydajności powoduje bowiem,
że tę samą wielkość produkcji wytwarza mniej pracowników. Z drugiej jednak popyt na nich może wzrastać ze względu na mniejsze koszty produkcji ponoszone
przez pracodawców.
Dużą rolę w kontekście długookresowego oddziaływania na sytuację na rynku
pracy odgrywają także nakłady na badania i rozwój (B+R). Bardzo niepokojącym
zjawiskiem w pierwszej połowie badanego okresu był ich realny spadek. Stosunkowo dynamicznie wzrastały one jednak w latach 2006–2010. W efekcie w końcu
badanego okresu były one realnie wyższe niż na początku. Oznaczało to jednak
wolniejszy wzrost od chociażby wzrostu produkcji. W rezultacie udział wydatków
na B+R w województwie w 2009 r. stanowił jedynie 0,6% PKB. Była to zatem
zdecydowanie niższa wartość niż zalecana w Strategii Lizbońskiej (3% PKB), co
niewątpliwie nie przyczyniło się ani do znaczącego wzrostu innowacyjności gospodarki województwa, ani do poprawy sytuacji na rynku pracy.
W województwie łódzkim zauważalny jest deficyt specjalistów z wybranych
dziedzin. Wynika to z niekorzystnej sytuacji w zakresie migracji, w tym stałego
odpływu ludności. Miejsce zameldowania najczęściej zmieniała ludność w wieku
25–29 lat. Coraz częściej młodzi, wyszkoleni mieszkańcy województwa łódzkiego migrują do innych województw. Powodów tej niekorzystnej sytuacji jest wiele,
m.in.: chęć zdobycia dobrze płatnej pracy, możliwość awansu zawodowego czy
szansa na poprawę standardu życia. Sytuację potęguje fakt, iż cechą zasobów ludzkich regionu jest systematyczne zwiększanie się odsetka osób w wieku poprodukcyjnym i jednoczesne zmniejszanie się, w badanym okresie, odsetka osób w wieku przedprodukcyjnym.
Przewidywana struktura zatrudnienia według grup zawodów
w sektorach ekonomicznych
Na podstawie badania Z-12 można stwierdzić, że w 2006 i 2008 r. więcej niż co
piąty zatrudniony był specjalistą (2 wielka grupa). Kilkunastoprocentowy udział
w zatrudnieniu mieli z kolei robotnicy i rzemieślnicy (7 wielka grupa), technicy
i inny średni personel (3 wielka grupa), operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
(8 wielka grupa) oraz pracownicy przy pracach prostych (9 wielka grupa). Mniejszy
niż 10% odsetek w ogólnym zatrudnieniu stanowili pracownicy biurowi (4 wielka
grupa), pracownicy usług i sprzedawcy (5 wielka grupa), a także przedstawiciele
władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (1 wielka grupa). Zdecydowanie najmniej było natomiast rolników, ogrodników, leśników i rybaków (6 wielka
grupa).
W tej ostatniej grupie, jako jedynej ze wszystkich objętych badaniem, dominującą rolę odgrywało zatrudnienie w I sektorze ekonomicznym. Przedstawiciele
dwóch grup (7 i 8) pracowali przede wszystkim w II sektorze ekonomicznym.
W pozostałych sześciu wielkich grupach zawodowych (1, 2, 3, 4, 5 i 9) największy udział w zatrudnieniu miał III sektor ekonomiczny.
153
Pomiędzy 2006 a 2008 r. zaobserwować można stosunkowo niewielkie zmiany w liczbie i udziale pracujących. Pewien wzrost zatrudnienia wystąpił przede
wszystkim w 2 i 5 wielkiej grupy zawodowej, a nieco mniejszy w 9, 4, 8 i 7 wielkiej grupie zawodowej. Pozostałe grupy (1, 3, i 6) charakteryzowały się natomiast
bezwzględnym spadkiem liczby pracujących. Można przypuszczać, że takie tendencje będą nadal występować w najbliższych latach. Będzie rosła liczba zawsze
potrzebnych na rynku pracy specjalistów, a także, z uwagi na dalszy rozwój III sektora ekonomicznego, pracowników usług i sprzedawców. Na przeciwległym biegunie prawdopodobnie znajdą się szeroko rozumiani rolnicy, wśród których nadal
występuje pewien poziom bezrobocia ukrytego, oraz technicy i inny średni personel, z uwagi na to, że do prac dla nich przeznaczonych coraz częściej będą zatrudniane osoby z wykształceniem wyższym.
Bardzo duże zróżnicowanie w liczbie i udziale pracujących zakwalifikowanych do wielkich grup zawodowych sprawia, że w niektórych dużych grupach było więcej zatrudnionych niż w wielkich. Do najliczniej reprezentowanych dużych
grup zawodowych należy zaliczyć: specjalistów szkolnictwa (w ramach 2 wielkiej
grupy), pracowników pozostałych specjalności (w ramach 3 wielkiej grupy), pracowników obsługi biurowej (w ramach 4 wielkiej grupy), pozostałych robotników
przemysłowych i rzemieślników (w ramach 7 wielkiej grupy) oraz pracowników
przy pracach prostych w handlu i usługach (w ramach 9 wielkiej grupy).
Pomijając pozostałych robotników przemysłowych i rzemieślników, którzy pracowali przede wszystkim w przemyśle, wszystkie pozostałe wymienione duże grupy charakteryzowały się dominacją zatrudnienia w usługach.
Spośród najliczniejszych dużych grup wyraźny wzrost zatrudnienia między
2006 a 2008 r. nastąpił wśród specjalistów szkolnictwa, pracowników obsługi biurowej oraz pracowników przy pracach prostych w handlu i usługach. Można przypuszczać, że dalsza tendencja wzrostowa nastąpi w przyszłości w dwóch ostatnich
grupach. W przypadku pracowników biurowych może to wynikać z prawdopodobnego dalszego wzrostu biurokracji. Na pracowników przy pracach prostych, do
których głównie zalicza się pomoce domowe, sprzątaczki i praczki, zawsze będzie
zapotrzebowanie na rynku pracy – tym bardziej, że otrzymywane przez nich wynagrodzenie jest z reguły niewielkie. Prawdopodobnie odwrócenie wzrostowej tendencji wystąpi wśród specjalistów szkolnictwa. Związane to być może ze zmniejszeniem w przyszłości liczby prywatnych uczelni wyższych. Nadal będzie jednak
zapewne następowała tendencja do inwestowania w siebie oraz podwyższania kwalifikacji i wykształcenia społeczeństwa, co może ewentualny spadek hamować.
Należy podkreślić, że tendencje rozwojowe na wojewódzkim rynku pracy
prawdopodobnie dotyczyć będą przede wszystkim sektora usługowego, który jeszcze nie jest w pełni rozwinięty. Preferencje dla rozwoju tego sektora związane są
także z możliwością tworzenia miejsc pracy dla osób o różnych kwalifikacjach.
Świadczy o tym znaczny wzrost zatrudnienia, jaki nastąpił w edukacji w wielu najliczniej reprezentowanych grupach wielkich i dużych, w tym nawet wśród pracowników przy pracach prostych. Wobec licznych wątpliwości nie można jednoznacznie
rozstrzygnąć, czy tendencja ta nadal zostanie utrzymana. Można jednak przypusz-
154
czać, że rósł będzie popyt na pracę w innych sekcjach III sektora ekonomicznego,
jak np. obsługa nieruchomości, hotele i restauracje, informacja i komunikacja.
Mogą na tym skorzystać różne grupy zawodowe.
2.4. Wnioski
Z przeprowadzonych analiz wynika, że istotnymi determinantami zatrudnienia
są takie czynniki, jak: produkcja, wynagrodzenia, wydajność pracy, napływ kapitałów, w tym środków z Unii Europejskiej, a także zmiany sektorowej i działowej
struktury zatrudnienia oraz kształt polityki państwa, w tym w szczególności rozwiązania instytucjonalne w zakresie przedsiębiorczości i rynku pracy. Z doświadczeń wynika jednak, że najważniejszym czynnikiem determinującym zatrudnienie
jest dynamika produkcji, którą można mierzyć m.in. dynamiką PKB.
Charakterystyka efektów procesów produkcyjnych województwa łódzkiego
wskazuje na trend stagnacyjny. W analizowanym okresie lat 2000–2009 PKB województwa łódzkiego odznaczał się nieznaczną zmiennością. Absolutny wzrost poziomu produktu krajowego brutto został złamany w roku 2009, zaś lata 2010–2011
stanowią okres zwiększonej dynamiki zmian produktu krajowego brutto województwa łódzkiego. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że w województwie
łódzkim dynamika wzrostu PKB per capita była w ostatnich latach nieznacznie
wyższa od analogicznej dynamiki w skali kraju. Nasuwa się hipoteza, że tendencje te utrzymają się również w przyszłości. Biorąc pod uwagę dotychczasowe relacje między dynamiką produkcji a dynamiką zatrudnienia, można postawić hipotezę,
że w województwie łódzkim liczba pracujących powinna się podnosić w tempie
ok. 1–1,5% rocznie.
Opis kształtowania się wynagrodzeń w województwie łódzkim może stanowić
podstawę do sformułowania wniosku o sekcjach działalności gospodarczej, w których pracownicy poszukiwani są częściej na regionalnym rynku pracy. Należą do
nich: górnictwo, produkcja energii, informacja i komunikacja oraz działalność finansowa i ubezpieczeniowa. Wymienione sekcje działalności gospodarczej charakteryzowały w badanym okresie pozytywne trendy rozwojowe. Wynagrodzenia sekcji przetwórstwa przemysłowego oraz grupy usług nierynkowych natomiast nie
stanowią zachęty do podejmowania pracy w jednostkach w nich gospodarujących.
Przemianom ulega również struktura zatrudnienia według zawodów w województwie łódzkim. Wzrostowe tendencje zatrudnienia były w analizowanym okresie obserwowane w takich wielkich grupach zawodowych, jak: przedstawiciele
władz publicznych; wyżsi urzędnicy i kierownicy; specjaliści oraz pracownicy
usług osobistych i sprzedawcy. Spadki zatrudnienia dotyczyły natomiast grup:
technicy i inny średni personel; rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy oraz robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. Stagnacja zatrudnienia dotyczyła grup: pracownicy biurowi; operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń oraz pracownicy przy pracach prostych. W przyszłości przewidywane jest utrzymanie dotychczasowych
tendencji zmian zatrudnienia we wszystkich grupach.
155
Analizy struktury zatrudnienia w podregionach prowadzą do wniosku, iż
w województwie łódzkim najszybciej rozwijają się podregiony: m. Łódź i łódzki.
Stosunkowo dobre perspektywy mają również piotrkowski i skierniewicki. Najsłabiej rozwinięty jest podregion sieradzki.
Opierając się na obserwowanych dotychczas tendencjach zmian zatrudnienia
w grupach zawodowych i podregionach, można przewidywać jego wzrost w grupach: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy, szczególnie w podregionie m. Łódź; specjaliści – w podregionach m. Łódź, łódzkim i piotrkowskim; technicy i inny średni personel oraz pracownicy biurowi we wszystkich
podregionach województwa. W grupach: pracownicy usług osobistych i sprzedawcy,
operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń oraz pracownicy przy pracach prostych
tendencje wzrostowe wystąpią w podregionie m. Łódź oraz wszystkich dużych
miastach województwa. W grupie robotników przemysłowych i rzemieślników
wzrosty zatrudnienia obserwowane w podregionach piotrkowskim i sieradzkim
powinny zostać zrównoważone jego spadkami lub stabilizacją w łódzkim i skierniewickim. Tendencje spadkowe obserwowane będą natomiast w grupie rolników,
ogrodników, leśników i rybaków, zwłaszcza w podregionach piotrkowskim i sieradzkim.
W województwie łódzkim dokonały się i dokonują zmiany w strukturze zatrudnienia według sektorów własności i sektorów ekonomicznych. W strukturze zatrudnienia wzrosło znaczenie sektora prywatnego. Można przypuszczać, że udział
tego sektora w zatrudnieniu będzie wykazywał dalsze tendencje wzrostowe.
Tradycyjnie w ogólnym zatrudnieniu w województwie łódzkim dominowały
następujące sekcje sektora usług nierynkowych: edukacja, administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne oraz opieka zdrowotna i pomoc społeczna.
Przeprowadzone analizy pozwoliły również na określenie kształtu struktury
zawodowej zatrudnienia w poszczególnych sektorach. W sektorze I dominowali
rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy. Przedstawiciele dwóch grup: robotnicy
przemysłowi i rzemieślnicy oraz operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń pracowali przede wszystkim w sektorze II. Przedstawiciele pozostałych sześciu wielkich grup zawodowych mieli dominujący udział w zatrudnieniu w sektorze III.
Trójsektorowa struktura zatrudnienia staje się również bardziej nowoczesna,
choć obserwowane przeobrażenia zachodzą powoli. Stosunkowo wysoki na tle
kraju jest jeszcze udział zatrudnienia w sektorze rolniczym, pomimo obserwowanej znaczącej tendencji spadkowej. Wzrosło znaczenie sektora przemysłowego
w zasobach pracy w województwie łódzkim. Tendencje wzrostowe udziału sektora przemysłowego w regionie związane były z odejściem od monokultury przemysłowej, opartej na dominacji przemysłu włókienniczego, oraz z rozwojem różnych nowych dziedzin działalności dotyczących przetwórstwa przemysłowego.
Można przypuszczać, że nadal będzie postępowała dywersyfikacja w strukturze
przemysłu przetwórczego, polegająca na rozwoju nowych sekcji, zaliczanych do
nowoczesnych i rozwojowych. W całym badanym okresie można zaobserwować
również wzrost znaczenia sektora usługowego w zatrudnieniu w województwie
łódzkim. Tendencje te zostaną podtrzymane również w przyszłości.
156
Rozdział 3
PROGNOZY WSTĘPNE ZATRUDNIENIA
Ten rozdział poświęcono szczegółowej metodologii badania przyjętej w kolejnych etapach projektu oraz wstępnym wynikom prognoz.
Wstępne propozycje metodologiczne dla modelowania i prognozowania struktury zawodowej zostały sformułowane w opracowaniu do zadania nr 1.8 pt. Stworzenie koncepcji modeli prognoz zatrudnienia według zawodów dla wybranego województwa autorstwa E. Kwiatkowskiego, W. Kwiatkowskiej oraz A. Gajdosa.
W części poświęconej charakterystyce koncepcji modeli prognoz zatrudnienia
według zawodów dla województwa łódzkiego wskazano, że w przypadku modelowania zatrudnienia (liczby pracujących) w przekroju zawodowym (szczególnie
na wyższym poziomie dezagregacji, np. średnie grupy zawodowe), w odróżnieniu
od modeli dla liczby pracujących ogółem czy modelowania zatrudnienia w przekroju terytorialnym (podregiony, województwa) lub sektorowym, proponowane
są modele innego typu niż przyczynowo-skutkowe. Przyjęto wstępnie, że dla modeli według wielkich grup zawodowych, podobnie jak dla modeli wojewódzkich
i podregionalnych oraz sektorowych, wykorzystana może być specyfikacja przyczynowo-skutkowa, przy czym założono możliwość zastosowania modeli o równaniach pozornie niezależnych. Model dla województwa według dużych i średnich grup zawodowych to model prosty (tendencji rozwojowych, autoregresyjny,
wygładzania wykładniczego, średniej ruchomej – równania stochastyczne i deterministyczne). Wskazano, że model dla województwa według wielkich grup
zawodowych będzie umożliwiał prognozowanie liczby pracujących w przekroju
zawodowym (10 wielkich grup zawodowych), przy uwzględnieniu prognoz uzyskanych w modelu dla województwa w przekroju przestrzennym i sektorowym.
Modele dla województwa według dużych (43) i średnich (132) grup zawodowych
będą umożliwiały generowanie prognoz struktury pracujących, która zostanie
wykorzystana do wyznaczenia prognoz liczby pracujących w dużych i średnich
grupach zawodowych na podstawie modelu dla województwa według wielkich
grup zawodowych.
W opracowaniu podkreślono jednocześnie, że szczególnym wyzwaniem prognostycznym będzie generowanie prognoz liczby pracujących według średnich
grup zawodowych na poziomie wojewódzkim z uwagi na brak wcześniejszych
doświadczeń na tak wysokim stopniu dezagregacji.
157
3.1. Prognozy zatrudnienia według grup zawodów do 2020 roku
dla województwa łódzkiego (Artur Gajdos, Karolina
Lewandowska-Gwarda, Edyta Żmurkow)104
We wstępie do opracowania do zadania nr 4 (1.17) pt. Opracowanie prognozy
zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie)
autorstwa A. Gajdosa, K. Lewandowskiej-Gwardy oraz E. Żmurkow wskazano,
że do wykonania wstępnej prognozy zmian liczby pracujących w przekroju grup
zawodów na lata 2011–2020 (IV kwartały) wykorzystano prognozowaną liczbę
pracujących ogółem w województwie łódzkim oraz przewidywaną strukturę pracujących w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych w tym województwie.
Tabela 3.1.1
Prognozy kwartalne liczby pracujących w województwie łódzkim
Okres
Liczba pracujących (w tys. osób)
Okres
Liczba pracujących (w tys. osób)
2011Q3
2011Q4
2012Q1
2012Q2
2012Q3
2012Q4
2013Q1
2013Q2
2013Q3
2013Q4
2014Q1
2014Q2
2014Q3
2014Q4
2015Q1
2015Q2
2015Q3
2015Q4
2016Q1
1266,4
1268,9
1285,4
1279,0
1247,9
1257,0
1276,4
1272,2
1242,6
1252,0
1276,6
1275,2
1246,9
1257,2
1282,9
1282,1
1254,0
1264,6
1288,4
2016Q2
2016Q3
2016Q4
2017Q1
2017Q2
2017Q3
2017Q4
2018Q1
2018Q2
2018Q3
2018Q4
2019Q1
2019Q2
2019Q3
2019Q4
2020Q1
2020Q2
2020Q3
2020Q4
1286,5
1257,7
1268,0
1291,3
1289,0
1260,1
1270,4
1291,6
1288,2
1258,7
1268,6
1289,3
1285,7
1256,1
1266,0
1288,0
1285,0
1255,7
1265,8
Źródło: A. Gajdos, K. Lewandowska-Gwarda, E. Żmurkow, Opracowanie prognozy zatrudnienia
w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie), maszynopis, s. 21.
__________
104
Opracowano na podstawie: A. Gajdos, K. Lewandowska-Gwarda, E. Żmurkow, Opracowanie
prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie),
IPiSS, maszynopis 2012.
158
Wykres 3.1.1
Liczba pracujących ogółem w województwie łódzkim (w tys. osób)
w latach 1995–2010 oraz prognoza na latach 2011–2020 (IV kwartały)
1400
1300
1284
1200
1100
1106
1266
1069
1000
1995
1265
2000
2005
2010
2015
2020
Odstąpiono od modelowania przyczynowo-skutkowego w przekroju wielkich
grup zawodowych na rzecz analizy struktury przy zastosowaniu modeli tendencji
rozwojowej. Tym samym model dla województwa według wielkich, dużych i średnich grup zawodowych to model prosty (liniowych i nieliniowych tendencji rozwojowych). Przyczyną takiego dostosowania metodologii był brak możliwości
wyspecyfikowania zmiennych przyczynowo-skutkowych dla poszczególnych wielkich grup zawodowych na poziomie wojewódzkim. Ponadto przyjęto założenie,
że zmiany struktury pracujących w przekroju zawodowym są silnie determinowane przez zmiany struktury sektorowej gospodarki uwzględnione w modelu sektorowym i trudno byłoby wyodrębnić część zmian struktury zawodowej wynikającą
ze zmian struktury sektorowej, co mogłoby powodować duplikowanie wpływu
czynników przyczynowo-skutkowych. Dodatkowym argumentem za odstąpieniem
od modelowania przyczynowo-skutkowego struktury zawodowej jest operowanie
na trzech odrębnych modelach (ogółem, podregionalny, sektorowy) – model zawodowy byłby czwartym modelem generującym niezależne prognozy liczby pracujących, co komplikowałby możliwość uzyskania spójnych wyników prognozowania we wszystkich przekrojach.
Źródłem założeń dotyczących liczby oraz struktury pracujących w przekroju
zawodowym, a także zmian tejże struktury była analiza tendencji (szeregi czasowe danych dla IV kwartałów lat 1995–2010, dane BAEL) oraz rekomendacje dotyczące makroekonomicznych założeń dla procesu prognozowania.
W przekroju wielkich grup zawodowych w modelowaniu struktury pracujących
wykorzystano analizę szeregów czasowych przy uwzględnieniu liniowych modeli
trendu (dla większości zmiennych dla całego badanego okresu historycznego),
gdzie stwierdzono stabilne liniowe zmiany udziałów poszczególnych wielkich grup
zawodowych. Analizę trendów w strukturach pogłębiono analizą przewidywanych
zmian makroekonomicznych w województwie łódzkim. Na podstawie uzyskanych
struktur wyznaczono przypuszczalne zmiany w liczbie pracujących w przekroju
wielkich grup zawodowych w latach 2011–2020 (IV kwartały).
159
Tabela 3.1.2
Liczba pracujących (w tys. osób) w przekroju wielkich grup zawodowych (KZiS2007)
w województwie łódzkim w latach 1995–2010 (prognoza na lata 2011–2020)
Nazwa grupy
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Siły zbrojne
5,2
5,2
5,3
5,4
5,6
5,7
5,8
5,9
6,1
6,2
Przedstawiciele
władz publicznych, wyżsi
86,4
85,5
85,1
85,4
85,8
85,9
86,0
85,8
85,6
85,5
Specjaliści
204,2 207,0 210,8 216,3 222,2 227,4 232,4 236,7 240,7 245,1
Technicy i inny
średni personel
124,9 123,6 122,9 123,3 123,9 124,1 124,2 123,9 123,5 123,3
Pracownicy
biurowi
85,9
83,9
82,4
81,6
80,9
80,0
79,0
77,7
76,4
75,3
Pracownicy
usług osobistych
i sprzedawcy
146,7 146,5 147,1 148,9 150,9 152,5 153,9 154,8 155,7 156,8
Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy
i rybacy
161,4 152,3 144,3 137,5 130,9 123,9 116,8 109,4 101,9
94,7
186,2 183,1 181,0 180,5 180,2 179,4 178,4 176,9 175,2 173,9
Operatorzy
158,0 160,3 163,5 168,0 172,7 177,0 181,1 184,5 187,9 191,5
Pracownicy przy
pracach prostych 110,2 109,5 109,5 110,4 111,4 112,1 112,7 112,9 113,1 113,4
Razem
1268,9 1257,0 1252,0 1257,2 1264,6 1268,0 1270,4 1268,6 1266,0 1265,8
Źródło: opracowanie własne na podstawie: A. Gajdos, K. Lewandowska-Gwarda, E. Żmurkow,
Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r.
(łódzkie), maszynopis, s. 113.
Wykres 3.1.2
w województwie łódzkim w latach 1995–2010 (prognoza na lata 2011–2020)
Siły zbrojne
8,0
110
publicznych, wyżsi urzędnicy
i kierownicy
6,0
90
4,0
70
2,0
0,0
50
1995 2000 2005 2010 2015 2020
160
1995 2000 2005 2010 2015 2020
Specjaliści
300
150
200
130
110
100
90
0
70
1995 2000 2005 2010 2015 2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
Pracownicy usług osobistych
i sprzedawcy
Pracownicy biurowi
110
200
90
150
70
100
50
50
1995 2000 2005 2010 2015 2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
i rybacy
i rzemieślnicy
350
250
150
50
300
200
100
1995 2000 2005 2010 2015 2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
maszyn i urządzeń
Pracownicy
przy pracach prostych
300
150
200
100
100
0
50
1995
2000
2005
2010
2015
2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie), maszynopis, s. 112–113.
161
Procedura prognostyczna pozwoliła na uzyskanie spójnych wyników dla przewidywanych wartości. Zmiany udziałów poszczególnych wielkich grup zawodowych są zgodne z historycznymi tendencjami (także z założeniami makroekonomicznymi oraz analogicznymi zmianami w innych gospodarkach europejskich –
element prognozowania analogowego). Prognozowane liczby pracujących w poszczególnych wielkich grupach zawodowych sumują się do przewidywanej liczby
pracujących ogółem pochodzącej z modelu ekonometrycznego. Spójność prognoz
(udziałów i liczby pracujących) zapewniona jest również w przekroju dużych
i średnich grup zawodowych.
W kolejnym etapie uzyskane udziały poszczególnych wielkich grup zawodowych zostały zdezagregowane na duże grupy zawodowe. Wykorzystano tutaj analizę szeregów czasowych udziałów z zastosowaniem liniowych i nieliniowych
(logarytmicznych i potęgowych) modeli trendu. Uzyskane przewidywane zmiany
udziałów dużych grup zawodowych zostały następnie skorygowane do przewidywanej sumy udziałów danej wielkiej grupy zawodowej, w skład której wchodziły
poszczególne grupy duże. Następnie na podstawie prognozy liczby pracujących
ogółem w województwie łódzkim wyznaczono przewidywaną liczbę pracujących
w przekroju dużych grup zawodowych. Podobną procedurę zastosowano w przewidywaniu struktury i liczby pracujących w przekroju średnich grup zawodowych.
W tym przypadku wiele średnich grup zawodowych nie podlegało bezpośredniemu modelowaniu i prognozowaniu ze względu na braki w danych statystycznych
(nieobserwowanie danej grupy w szeregach historycznych lub obserwacje niepełne o niskich wartościach zmiennej).
Dalej dokonano przekodowania uzyskanych wyników ze struktury zgodnej
z KZiS2007 na KZiS2010. Zastosowano klucz przejścia i dla danych z IV kwartału 2010 r. wygenerowano liczbę pracujących w średnich grupach zawodowych
zgodnie z KZiS2010.
W procesie przekodowania wykorzystano dostępną szczegółowość danych
BAEL na poziomie elementarnych grup zawodowych. Jednak w wielu przypadkach nie było możliwości jednoznacznego przypisania nowego kodu poszczególnym obserwacjom przekrojowym. Z tego względu przeprowadzono dodatkową
analizę zmian kodów wynikającą z obserwacji struktury zawodowej w I kwartale
2011 r.
Następnie uzyskane wyniki poddano procedurze prognostycznej polegającej
na wyznaczeniu przewidywanej wartości liczby pracujących w poszczególnych
średnich grupach zawodowych (według KZiS2010) na podstawie przewidywanej
dynamiki zmian do 2020 r. w przekroju średnich grup zawodowych (KZiS2007).
Taka procedura pozwoliła na uzyskanie wyników według KZiS2010.
162
Tabela 3.1.3
Przewidywana liczba pracujących (2011–2020) w przekroju
wielkich grup zawodowych (KZiS2010) (w tys. osób)
Nazwa grupy
2011
Siły zbrojne
5,2
Przedstawiciele
władz publicznych,
wyżsi urzędnicy
i kierownicy
86,9
Specjaliści
203,4
Technicy i inny
średni personel
122,1
Pracownicy
biurowi
81,9
Pracownicy usług
osobistych i sprzedawcy
188,7
Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 161,4
190,2
i rzemieślnicy
i urządzeń
146,8
Pracownicy przy
pracach prostych
82,3
Razem
1268,9
2012
5,2
2013
5,3
2014
5,4
2015
5,6
2016
5,7
2017
5,8
2018
5,9
2019
6,1
2020
6,2
86,1 85,7 86,0 86,5 86,7 86,9 86,7 86,5 86,5
205,8 209,2 214,4 219,9 224,7 229,3 233,2 236,8 240,9
121,2 120,9 121,6 122,4 123,0 123,4 123,4 123,3 123,5
80,0
78,6
77,8
77,1
76,2
75,2
74,0
72,8
71,7
188,4 189,1 191,3 193,9 195,9 197,7 198,9 199,9 201,3
152,5 144,5 137,8 131,3 124,3 117,2 109,8 102,5
95,3
187,3 185,5 185,1 185,1 184,5 183,7 182,4 181,0 179,9
148,9 151,8 156,0 160,3 164,2 168,0 171,2 174,2 177,6
81,6 81,4 81,9 82,5 82,8 83,1 83,1 83,0 83,1
1257,0 1252,1 1257,2 1264,6 1268,0 1270,4 1268,6 1266,0 1265,8
Wykres 3.1.3
Przewidywana liczba pracujących (2011–2020) w przekroju
wielkich grup zawodowych (KZiS2010) (w tys. osób)
Siły zbrojne
6,5
87
86,5
86
85,5
85
6,0
5,5
5,0
4,5
2011
2014
2017
2020
publicznych, wyżsi urzędnicy
i kierownicy
2011
2014
2017
2020
163
Specjaliści
124
260
240
220
200
180
122
120
2011
2014
2017
2020
118
2011
2014
2017
2020
i sprzedawcy
Pracownicy biurowi
90
220
80
200
70
60
180
2011
2014
2017
2020
2011
i rybacy
2014
2017
2020
i rzemieślnicy
200
200
190
100
180
0
2011
2014
2017
2020
170
2011
i urządzeń
200
180
160
140
120
100
2014
2017
2020
Pracownicy przy pracach
prostych
84
83
82
81
2011
2014
2017
2020
80
2011
2014
2017
2020
Źródło: opracowanie własne na podstawie: A. Gajdos, K. Lewandowska-Gwarda, E. Żmurkow,
Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r.
(łódzkie), maszynopis, s. 99–101.
164
3.2. Prognozy zatrudnienia według grup zawodów i podregionów
do 2020 r. dla województwa łódzkiego (Bogdan Suchecki,
Alicja Olejnik, Karolina Lewandowska-Gwarda)105
W celu wyznaczenia struktury pracujących w przekroju grup zawodów w podregionach województwa łódzkiego do 2020 r. w opracowaniu do zadania nr 6
(1.21) pt. Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według
grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r. autorstwa B. Sucheckiego, A. Olejnik oraz K. Lewandowskiej-Gwardy zastosowano następującą
metodologię:
1) przeprowadzono analizę struktury pracujących w poszczególnych sektorach gospodarki w podregionach, którą za pomocą ilorazów lokacyjnych porównano z sektorową strukturą pracujących w województwie łódzkim;
2) na podstawie różnic w strukturze sektorowej pracujących w poszczególnych podregionach oraz struktury pracujących według sektorów i grup zawodowych w województwie łódzkim oszacowano liczbę pracujących w przekroju
średnich grup zawodowych (według KZiS2010) w IV kwartale 2010 r. dla każdego podregionu;
3) na podstawie wyników oszacowania oraz przewidywanych zmian (prognoz)
liczby pracujących w poszczególnych średnich grupach zawodowych w województwie łódzkim wyznaczono przewidywane zmiany liczby pracujących w poszczególnych podregionach w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych;
4) uzyskane wyniki skorygowano przewidywaną strukturą pracujących ogółem według podregionów uzyskaną z modelu przestrzennego.
Tabela 3.2.1
Szacunkowa liczba pracujących w województwie łódzkim według podregionów
(BAEL) – IV kwartały
Rok
2010
2020
łódzki
157,9
165,3
miasto Łódź
401,9
412,5
piotrkowski
301,5
298,2
sieradzki
231,4
222,8
skierniewicki
191,8
187,2
Źródło: B. Suchecki, A. Olejnik, K. Lewandowska-Gwarda, Opracowanie prognozy zatrudnienia
w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r.,
IPiSS, maszynopis, s. 43.
__________
105
Opracowano na podstawie: B. Suchecki, A. Olejnik, K. Lewandowska-Gwarda, Opracowanie
prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych
NUTS III do 2020 r., IPiSS, maszynopis 2011.
165
Wykres 3.2.1
(BAEL) – IV kwartały
500
400
300
200
100
0
łódzki
miasto Łódź
piotrkowski
2010
sieradzki
skierniewicki
2020
Wykres 3.2.2
Liczba pracujących w przekroju wielkich grup zawodowych w podregionach
(w tys. osób)
Siły zbrojne
3
2
1
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
32
24
16
8
0
166
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
Specjaliści
100
80
60
40
20
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
48
32
16
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
Pracownicy biurowi
30
20
10
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
90
60
30
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
167
60
40
20
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
60
40
20
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
60
40
20
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
30
20
10
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
Uwaga: 2010 – wartość szacowana, 2020 – prognoza.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: B. Suchecki, A. Olejnik, K. Lewandowska-Gwarda,
Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów
statystycznych NUTS III do 2020 r., IPiSS, maszynopis.
168
3.3. Prognozy zatrudnienia według grup zawodów i sektorów do 2020 r.
dla województwa łódzkiego (Ewa Kusideł, Bogdan Suchecki,
Emilia Modranka)
W opracowaniu do zadania nr 8 (1.25) pt. Opracowanie prognozy zatrudnienia
w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r. autorstwa
E. Kusideł, B. Sucheckiego oraz E. Modranki, w celu przeprowadzenia dezagregacji zmian w strukturze sektorowej pracujących w województwie łódzkim na strukturę grup zawodów wykorzystano prognozę zmian liczby pracujących w czterech
sektorach gospodarki w latach 2011–2020 (wyniki modelu sektorowego).
Na wstępie badania wyznaczono strukturę pracujących w województwie łódzkim w czterech sektorach (według PKD2007) oraz w przekroju średnich grup zawodowych (według KZiS2010). Ze względu na dostępność danych statystycznych
w tym celu wykorzystano dane z trzech kwartałów 2011 r., wyznaczając wartości
przeciętne (jednocześnie podkreślono, że docelowo należy uzupełnić obserwacje
przeciętne z 2011 r. o dane z IV kwartału 2011 r.).W tej części analizy wykorzystano zatem faktyczną strukturę pracujących w województwie łódzkim w 2011 r.
Do prognozowania zmian tej struktury wykorzystano wyniki modelu sektorowego, zakładając, że przewidywana dynamika zmian liczby pracujących w poszczególnych sektorach będzie miała odzwierciedlenie w zmianach liczby pracujących w średnich (po zsumowaniu: dużych i wielkich) grupach zawodowych
występujących w danym sektorze. W tym celu uzyskaną wartość ogółem liczby
pracujących przeciętnie w 2011 r. skorygowano do przewidywanej wartości
w 2011 r. (uzyskanej z modelu sektorowego). Następnie dla powstałych szeregów
przekrojowych liczby pracujących w poszczególnych sektorach według średnich
grup zawodowych w 2011 r. wyznaczono wartości przewidywane liczby pracujących w poszczególnych średnich grupach zawodowych na podstawie przewidywanej dynamiki zmian liczby pracujących w sektorach gospodarki województwa
łódzkiego w latach 2012–2020, przyjmując założenie, że zmiany liczby pracujących w poszczególnych sektorach powodują proporcjonalne zmiany liczby pracujących w średnich grupach zawodowych występujących w danym sektorze. Ze
względu na to, że taka procedura obliczeniowa nie dawała w kolejnych latach
sumy pracujących ogółem przewidywanej w modelu sektorowym, w następnym
kroku dokonano proporcjonalnego skorygowania wartości do wartości przewidywanej w modelu sektorowym.
W tej części badania nie analizowano niezależnie zmian struktury zawodowej
(ze względu na dostępne dane statystyczne według KZiS2010), przyjmując założenie, że zmiany struktury zawodowej są odzwierciedleniem zmian struktury sektorowej gospodarki.
169
Wykres 3.3.1
Przewidywana liczba pracujących (2011–2020) w rolnictwie w przekroju
wielkich grup zawodowych w województwie łódzkim (w tys. osób)
1,8
Pracownicy biurowi
1,7
1,6
1,4
1,2
1,2
1
2011
2014
2017
2020
180
1,5
1,3
1,1
0,9
0,7
0,5
140
109,5
100
0,9
2011
2014
2017
2020
9
153,1
1,3
7,8
7
5,6
5
60
3
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
Źródło: opracowanie własne na podstawie: E. Kusideł, B. Suchecki, E. Modranka, Opracowanie
prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r,.
IPiSS, maszynopis.
Wykres 3.3.2
Przewidywana liczba pracujących (2011–2020) w przemyśle w przekroju wielkich
grup zawodowych w województwie łódzkim (w tys. osób)
32
31,5
31
30,5
30
29,5
31,7
24,5
24,0
24
30,4
23,5
23,1
23
22,5
2011
170
Specjaliści
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
39
Pracownicy biurowi
38,6
20,8 20,4
38
20,2
37,1
19,7
19,6
37
19
36
2011
2014
2017
2011
2020
i sprzedawcy
3,45
3,4
3,35
3,3
3,25
3,2
2017
2020
i rzemieślnicy
164
3,4
161,3
160
3,3
155,2
156
152
2011
2014
2017
2011
2020
maszyn i urządzeń
81
2014
2014
2017
2020
80,4
40
39,4
39
79
77,3
77
37,9
38
75
37
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
IPiSS, maszynopis.
171
Wykres 3.3.3
Przewidywana liczba pracujących (2011–2020) w przemyśle w usługach rynkowych
38
35,5
Specjaliści
45
41,3
40
32 28,5
35
26
33,2
30
20
2011
2014
2017
2020
25
2011
45
43,1
53,7
55
45
34,6
43,1
40
35
2011
2014
2017
2011
2020
i sprzedawcy
150
140
130
120 111,4
110
100
2011
138,6
2014
2017
60
2020
2017
2020
30
28
26
24 22,6
22
20
2011
28,1
2014
2017
2020
56,6
55
2014
i rzemieślnicy
i urządzeń
45
2020
50
30
50
2017
Pracownicy biurowi
40
35
2014
18
16,1
16
45,5
14
12,9
12
10
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
IPiSS, maszynopis.
40
172
Wykres 3.3.4
Przewidywana liczba pracujących (2011–2020) w przemyśle w usługach nierynkowych
Siły zbrojne
4,9
4,7
4,7
4,5
21
19 18,4
4,3
18
4,3
17
4,1
2011
2014
2017
153,9
150
141,2
140
130
2014
2017
2020
62
60
58
55,0
56
54
52
2011
28
26,6
26
24,4
24
22
2014
2017
2020
62
60
58
56 54,3
54
52
2011
0,64
0,62
0,57
0,56
0,52
2014
2020
2017
60,0
2014
2017
2020
2020
59,2
2014
2017
2020
i rzemieślnicy
2011
2017
i sprzedawcy
Pracownicy biurowi
2011
2014
160
2011
2011
2020
Specjaliści
0,6
20,0
20
6,2
6
5,8
5,6
5,4
5,2
6,0
5,5
2011
2014
2017
2020
173
maszyn i urządzeń
5,9
5,7
5,6
5,3
38
36,9
36
5,3
34
33,8
32
5
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
IPiSS, maszynopis.
Ze względu na przyjętą metodologię prognozowania wszystkie grupy zawodowe w poszczególnych sektorach gospodarki zmieniają się w sposób analogiczny do
zmian sektorowych. Z tego powodu w kolejnych etapach badania zastosowano
zmodyfikowaną metodologię analizy i prognozy przekroju zawodowego według
sektorów gospodarki.
3.4. Wnioski
Wstępne wersje prognoz zostały przygotowane na podstawie dotychczasowych
doświadczeń w prognozowaniu przekrojowych zmiennych dotyczących rynku pracy oraz przyjętych założeń dotyczących metodologii prognozowania.
Wstępna wersja prognozy dla liczby pracujących ogółem w województwie łódzkim zakładała w miarę stabilną liczbę pracujących w latach 2011–2020, w związku
z tym zmiany liczby pracujących w przekroju zawodowym są głównie wynikiem
przewidywanych zmian struktury zawodowej. Przewidywany był wzrost liczby pracujących w wielkich grupach zawodowych: specjaliści, pracownicy usług osobistych
i sprzedawcy, operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń, natomiast w grupach zawodowych: pracownicy biurowi, rolnicy ogrodnicy, leśnicy i rybacy oraz robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy – spadek. W pozostałych wielkich grupach zawodowych spodziewano się stabilnej liczby pracujących.
Przewidywane zmiany struktury zawodowej w województwie łódzkim posłużyły do uzyskania prognoz liczby pracujących w przekroju zawodowym w podregionach województwa, przy założeniu wzrostu liczby pracujących w podregionie
łódzkim i m. Łódź, spadku w sieradzkim oraz stabilnej liczby pracujących w piotrkowskim i skierniewickim.
W prognozie liczby pracujących w przekroju zawodowym według sektorów
przyjęto przewidywany w modelu sektorowym znaczny spadek liczby pracują-
174
cych w rolnictwie, nieznaczny spadek w przemyśle oraz wzrost w usługach rynkowych i nierynkowych.
W tej części badania operowano na trzech odrębnych modelach prognostycznych (ogółem, podregionalny, sektorowy), w związku z tym uzyskano trzy alternatywne prognozy liczby pracujących w poszczególnych wielkich, dużych i średnich grupach zawodowych.
175
Rozdział 4
KOREKTY EKSPERCKIE DO PROGNOZ
ZATRUDNIENIA W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM
(opracowanie: Przemysław Włodarczyk)
Wstępne wyniki prognoz zatrudnienia według zawodów, podregionów i sektorów zostały poddane ocenie eksperckiej. Na jej podstawie sformułowano korekty, które uwzględniono w ostatecznej wersji prognozy.
Kolejne prezentowane korekty przygotowano według jednolitego wzorca.
W pierwszej kolejności eksperci ustosunkowują się do zastosowanych metod prognozowania, biorąc pod uwagę wykorzystywany model ekonometryczny. Następnie dokonują oceny wyników prognoz oraz prezentują propozycje korekty na
podstawie obserwacji dotychczasowych trendów i ich konfrontację z ocenami dotyczącymi przyszłych tendencji zatrudnienia.
4.1. Korekta ekspercka do prognoz zatrudnienia według grup
zawodów (Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek Kucharski)
4.1.1. Ocena metod prognozowania
Prognoza liczby pracujących ogółem została oparta na estymacji parametrów
wielorównaniowego modelu ekonometrycznego składającego się z trzech równań:
liczby pracujących, stopy bezrobocia i płac przeciętnych oraz trzech tożsamości:
stopy bezrobocia, współczynnika aktywności zawodowej i podaży pracy. W modelu jako zmienne objaśniające uwzględniono, zgodnie z teorią ekonomii, najważniejsze determinanty liczby pracujących. Dyskusyjny jest wybór jako zmiennej objaśniającej w równaniu popytu na pracę współczynnika aktywności zawodowej,
który wpływa bezpośrednio na podaż pracy.
W procesie estymacji układu równań uzyskano zgodne z teorią ekonomii
oszacowania parametrów. Do przeprowadzenia prognoz liczby pracujących wykorzystano oszacowany model pracujących oraz prognozowane wartości zmiennych objaśniających w równaniu popytu na pracę. Naszym zdaniem, zastosowana
metodologia prognozowania liczby pracujących ogółem jest poprawna.
Prognozy zostały przeprowadzone na podstawie kwartalnych danych o liczbie
pracujących z BAEL. Prognozy struktury pracujących w przekroju wielkich grup
zawodowych przeprowadzono z wykorzystaniem ekstrapolacji liniowych modeli
trendu. W prognozach wykorzystano informacje zawarte w założeniach do prognozy liczby pracujących według zawodów. Na podstawie prognozy udziałów pracują-
176
cych w liczbie pracujących ogółem według wielkich grup zawodowych wyznaczono przewidywaną liczbę pracujących w wielkich grupach zawodowych w latach
2011–2020.
W następnym etapie udziały poszczególnych wielkich grup zawodowych zostały zdezagregowane na duże grupy zawodowe. W prognozach udziałów pracujących
w dużych grupach zawodowych wykorzystano modele trendu liniowego i nieliniowego (logarytmiczne i potęgowe modele trendu). Otrzymane prognozowane udziały
pracujących w dużych grupach zawodów i specjalności zostały skorygowane do
przewidywanej sumy udziałów danej wielkiej grupy zawodowej (w skład której
wchodziły poszczególne duże grupy). W kolejnym etapie, na podstawie prognozy
liczby pracujących ogółem w województwie łódzkim wyznaczono prognozowaną
liczbę pracujących w przekroju dużych grup zawodowych. W ten sam sposób przeprowadzono prognozę struktury i liczby pracujących w przekroju średnich grup
zawodowych. W przypadku wielu średnich grup zawodowych nie można było
przeprowadzić ekstrapolacji linii trendu z uwagi na brak danych lub niepełne dane
w niektórych latach w okresie poprzedzającym prognozę.
Zastosowana metoda prognozowania polegająca na ekstrapolacji linii trendu jest
poprawna. Nie jest możliwe przeprowadzenie prognoz liczby pracujących w przekroju zawodów i specjalności, korzystając z modelu przyczynowo-skutkowego
czy też innych metod ekonometrycznych, ze względu na brak dostępnych zmiennych objaśniających, potrzebnych do budowy modelu.
W przypadku wielu szeregów czasowych w okresie „historycznym” występują bardzo silne wahania obserwowanych wielkości. W analizowanym okresie wielokrotnie zmieniała się metodologia stosowana w BAEL. Ponadto w 1999 r. została
przeprowadzona reforma administracyjna. Nasuwa się pytanie, czy przy generowaniu szeregów czasowych uwzględniono te zmiany? Czy autorzy prognozy mogliby przedstawić średnie błędy prognoz, zwłaszcza dla grup dużych i średnich?
Ze względu na stosunkowo długi okres prognostyczny konieczne jest przeprowadzenie raz w roku oceny trafności prognoz oraz co dwa lata przygotowanie
odpowiednich korekt.
4.1.2. Ocena wyników prognoz oraz propozycje korekt
Aby przygotować poprawną korektę prognoz liczby pracujących, należy skonfrontować prognozowaną liczbę pracujących według klasyfikacji zawodów i specjalności 2010 z liczbą pracujących w okresie poprzedzającym prognozę podaną
według tej samej klasyfikacji. Trudność korekty polega na tym, że dane historyczne dotyczące liczby pracujących według zawodów podane są zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności 2007, natomiast prognozy liczby pracujących według zawodów bazując na klasyfikacji zawodów i specjalności 2007 oraz 2010.
Nasuwa się więc pytanie, czy jest możliwe przeliczenie danych historycznych
dotyczących liczby pracujących według zawodów zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności 2010? Takie przeliczenie poprawiłoby znacznie ocenę prognoz
i ewentualne korekty.
177
Prognoza liczby pracujących w województwie łódzkim
Tabela 4.1.1
Prognozy kwartalne liczby pracujących w województwie łódzkim (w tys. osób)
Okres
III kw. 2011
IV kw. 2011
I kw. 2012
II kw. 2012
III kw. 2012
IV kw. 2012
I kw. 2013
II kw. 2013
III kw. 2013
IV kw. 2013
I kw. 2014
II kw. 2014
III kw. 2014
IV kw. 2014
I kw. 2015
II kw. 2015
III kw. 2015
IV kw. 2015
I kw. 2016
Liczba pracujących
1266,4
1268,9
1285,4
1279,0
1247,9
1257,0
1276,4
1272,2
1242,6
1252,0
1276,6
1275,2
1246,9
1257,2
1282,9
1282,1
1254,0
1264,6
1288,4
Okres
II kw. 2016
III kw. 2016
IV kw. 2016
I kw. 2017
II kw. 2017
III kw. 2017
IV kw. 2017
I kw. 2018
II kw. 2018
III kw. 2018
IV kw. 2018
I kw. 2019
II kw. 2019
III kw. 2019
IV kw. 2019
I kw. 2020
II kw. 2020
III kw. 2020
IV kw. 2020
Liczba pracujących
1286,5
1257,7
1268,0
1291,3
1289,0
1260,1
1270,4
1291,6
1288,2
1258,7
1268,6
1289,3
1285,7
1256,1
1266,0
1288,0
1285,0
1255,7
1265,8
Źródło: B. Suchecki, B. Dańska, Estymacja parametrów modeli ekonometrycznych do prognozowania zatrudnienia według zawodów w wybranym województwie i opis otrzymanych wyników, IPiSS,
Warszawa 2011, maszynopis.
Istnieje jednokierunkowa zależność między tempem wzrostu produkcji a tempem wzrostu zatrudnienia. Z polskich doświadczeń wynika, że dopiero wzrost produkcji powyżej 3% rocznie prowadzi do wzrostu zatrudnienia. Z analizy danych historycznych widać, że w województwie łódzkim tempo wzrostu produkcji było
o ok. 1 pkt. proc. wyższe niż w całym kraju, co może sprzyjać wzrostowi zatrudnienia. Tymczasem analiza prognoz liczby pracujących w województwie łódzkim
zawartych w tabeli 4.1.1 wskazuje na stabilizację w latach 2011–2020. Według danych przedstawionych w omawianym opracowaniu, średnioroczne tempo wzrostu
gospodarczego w Polsce w prognozowanym okresie będzie wynosiło ponad 3%.
A zatem, jeśli w województwie łódzkim średnie tempo wzrostu gospodarczego będzie, tak jak w przeszłości, wyższe o 1 pkt. proc., to w prognozowanym okresie
można się spodziewać wzrostu liczby pracujących.
Wydaje się, że procesy demograficzne nie powinny aż tak silnie oddziaływać
na sytuację na rynku pracy województwa łódzkiego. Tak negatywny wpływ może
bowiem zostać osłabiony przez planowane wydłużenie wieku emerytalnego, które
oddali konieczność podnoszenia podatków i składek na ubezpieczenia społeczne.
178
W przeciwnym razie, wzrost kosztów pracy mógłby spowodować ograniczenie
popytu na pracę.
Propozycja korekty:
• podnieść tempo wzrostu liczby pracujących w latach 2013–2015 oraz stabilizację poziomu liczby pracujących po 2015 r.
Grupa wielka 0 – siły zbrojne
Tabela 4.1.2 zawiera dane faktyczne o udziałach i liczbie pracujących w wybranych latach oraz prognozę liczby i udziałów pracujących w latach 2015 i 2020
w grupie 0 klasyfikacji zawodów i specjalności (siły zbrojne). Z zebranych danych wynika, że nieznaczny wzrost liczby pracujących w tej grupie w prognozowanym okresie można uzasadnić dotychczasowymi tendencjami liczby i udziałów
pracujących w tej grupie. Kształtowanie się zatrudnienia w tej grupie zawodów
i specjalności jest w głównej mierze rezultatem decyzji politycznych, stąd też
trudno podejmować dyskusję w tej kwestii z perspektywy ekonometrii.
Tabela 4.1.2
Liczba i struktura pracujących w wielkiej grupie zawodowej
(grupa 0 klasyfikacji zawodów i specjalności): siły zbrojne
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Siły zbrojne
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
3,4
0,3
3,3
0,3
3,4
0,3
6,7
0,5
5,6
0,4
6,2
0,5
Źródło: A. Gajdos, K. Lewandowska-Gwarda, E. Żmurkow, Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie), IPiSS, Warszawa 2012, maszynopis.
Grupa wielka 1 – przedstawiciele władz publicznych,
W tabelach 4.1.3–4.1.5 przedstawiono wielkości faktyczne i prognozowane
dotyczące liczby i struktury pracujących w pierwszej grupie zawodów i specjalności (przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy) oraz
w grupach wielkich i średnich należących do tej grupy.
Tabela 4.1.3
(grupa 1 klasyfikacji zawodów i specjalności): przedstawiciele władz publicznych,
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
68,7
6,2
83,7
7,4
85,4
7,7
82,9
6,5
85,8
6,8
85,5
6,8
Źródło: jak do tabeli 4.1.2.
179
Tabela 4.1.4
Liczba i struktura pracujących w dużych grupach zawodowych wchodzących
w skład grupy 1 klasyfikacji zawodów i specjalności
(przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
wyżsi urzędnicy, zawodowi działacze
oraz Kierownicy dużych i średnich organizacji (11+12)
Kierownicy małych przedsiębiorstw
(13)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
(a)
(b)
12,5
1,13
37,0
3,25
55,7
5,04
60,2
4,68
61,3
4,85
63,7
5,03
(a)
(b)
56,2
5,08
46,7
4,12
29,7
2,67
22,8
1,77
24,5
1,94
21,8
1,72
Tabela 4.1.5
Liczba i struktura pracujących w średnich grupach zawodowych wchodzących
(przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Dyrektorzy generalni, wykonawczy,
prezesi i ich zastępcy (121 (111,112))
Kierownicy wewnętrznych jednostek
organizacyjnych działalności podstawowej (122)
Kierownicy pozostałych wewnętrznych
jednostek organizacyjnych (123)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
(a)
(b)
(a)
(b)
4,8
0,43
5,5
0,50
11,1
0,98
16,6
1,47
12,0
1,09
33,7
3,05
9,6
0,75
26,5
2,06
11,3
0,89
28,0
2,21
11,0
0,87
27,8
2,19
(a)
(b)
2,3
0,20
9,2
0,81
10,0
0,90
24,1
1,87
22,1
1,75
24,9
1,97
Stabilizacja prognozowanej liczby i udziałów pracujących w pierwszej grupie
zawodów i specjalności nie budzi wątpliwości w kontekście dotychczasowych
tendencji.
Realistyczne wydają się również prognozy liczby pracujących w 11 i 12 grupie
(przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy, zawodowi działacze oraz
kierownicy dużych i średnich organizacji) z uwagi na dotychczasową tendencję
wzrostową (zob. tab. 4.1.4). Zaskakująca jest prognoza wzrostu liczby pracujących
w grupie 13 do 2015 r. (kierownicy małych przedsiębiorstw – wg klasyfikacji zawodów i specjalności 2007) z uwagi na ustawiczną tendencję spadkową w latach
1995–2010.
Nie budzą żadnych zastrzeżeń prognozy liczby pracujących w średnich grupach: dyrektorzy generalni, wykonawczy, prezesi i ich zastępcy (121 (111,112))
oraz kierownicy wewnętrznych jednostek organizacyjnych działalności podsta-
180
wowej (122). Prognozowana tendencja wzrostowa liczby pracujących w grupie
123 (kierownicy pozostałych wewnętrznych jednostek organizacyjnych) wydaje
się uzasadniona, jednak zaskakuje prognozowany spadek liczby pracujących do
2015 r. Pomimo tych uwag nie dostrzegamy potrzeby korekty.
Grupa wielka 2 – specjaliści
Szybki wzrost prognozowanej liczby pracujących w grupie 2 (specjaliści) uzasadniają dotychczasowe trendy (zob. tab. 4.1.6). Należy się spodziewać, że w prognozowanym okresie nastąpi unowocześnienie gospodarki województwa łódzkiego
(wzrost udziału sektora usług oraz rozwój nowoczesnych przemysłów), co powinno prowadzić do dalszego wzrostu popytu na specjalistów.
Tabela 4.1.6
(grupa 2 klasyfikacji zawodów i specjalności): specjaliści
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Specjaliści
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
110,2
10,0
133,5
11,8
163,2
14,8
205,3
16,0
222,2
17,6
245,1
19,4
Tabela 4.1.7
w skład grupy 2 klasyfikacji zawodów i specjalności (specjaliści)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych (21)
Specjaliści nauk przyrodniczych
i ochrony zdrowia (22)
Specjaliści szkolnictwa (23)
Pozostali specjaliści (24)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
14,3
1,29
32,7
2,96
31,2
2,82
32,1
2,90
12,6
1,11
34,5
3,04
48,1
4,24
38,3
3,38
27,1
2,45
31,5
2,85
60,9
5,52
43,8
3,96
29,4
2,29
33,2
2,58
64,7
5,04
78,0
6,07
31,2
2,47
32,9
2,60
65,1
5,15
93,0
7,35
33,5
2,65
32,0
2,53
68,7
5,42
110,9
8,76
Nie mamy zastrzeżeń do prognoz liczby i struktury pracujących w grupach dużych 22 i 24. Z uwagi na możliwość wzrostu zapotrzebowania na informatyków
i inżynierów wzrost liczby pracujących w grupie 21 (specjaliści nauk fizycznych,
matematycznych i technicznych) może być większy.
181
Propozycja korekty:
 podnieść prognozowaną liczbę pracujących w grupie 21 oraz udział tej
grupy w ogólnej liczbie pracujących.
Uważamy, że z uwagi na procesy demograficzne i ich konsekwencje dla liczby
uczniów w szkołach, wzrost liczby pracujących w grupie 23 (specjaliści szkolnictwa) może być słabszy niż prognozowany, zwłaszcza po 2015 r. (zob. tab. 4.1.7).
Propozycja korekty:
 obniżyć prognozowaną liczbę i udział w grupie 23 oraz udział tej grupy
w ogólnej liczbie pracujących.
Tabela 4.1.8
w skład grupy 2 klasyfikacji zawodów i specjalności (specjaliści)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Informatycy (213 (211,212))
Inżynierowie i pokrewni (214)
Specjaliści ochrony zdrowia (z wyjątkiem
pielęgniarek i położnych) (223 (221,222))
Pielęgniarki i położne (224)
Nauczyciele szkół wyższych (231)
Nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (232)
Nauczyciele szkół podstawowych i przedszkoli (233)
Pozostali specjaliści szkolnictwa i wychowawcy (235)
Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania (241)
Prawnicy (242)
Archiwiści, bibliotekoznawcy i specjaliści
informacji naukowej (243)
Specjaliści nauk społecznych i pokrewnych (244)
Specjaliści kultury i sztuki (245 (246))
Specjaliści administracji publicznej (247)
182
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
3,8
0,35
10,5
0,95
15,2
1,37
17,5
1,58
3,2
0,29
20,2
1,82
5,5
0,50
2,3
0,21
11,3
1,02
5,9
0,54
4,4
0,40
8,7
0,79
1,2
0,11
0,5
0,05
5,8
0,51
6,8
0,60
15,9
1,40
18,6
1,64
5,5
0,48
27,9
2,46
8,8
0,78
5,9
0,52
26,5
2,34
2,2
0,20
1,4
0,13
1,6
0,14
5,9
0,52
0,7
0,06
6,8
0,61
20,3
1,84
19,8
1,79
11,7
1,06
10,4
0,94
18,9
1,71
22,4
2,03
9,2
0,84
24,5
2,22
4,1
0,37
3,0
0,27
2,2
0,20
5,6
0,50
4,4
0,39
14,6
1,14
14,7
1,15
18,5
1,44
14,6
1,14
6,3
0,49
21,9
1,71
27,5
2,14
8,9
0,69
49,4
3,85
5,6
0,44
1,6
0,13
6,4
0,50
6,0
0,46
9,1
0,70
14,7
1,16
16,5
1,31
16,8
1,33
16,1
1,27
8,7
0,69
20,0
1,58
24,9
1,97
11,5
0,91
60,0
4,74
6,5
0,51
1,7
0,14
7,3
0,58
5,6
0,44
11,9
0,94
17,0
1,34
16,5
1,31
16,8
1,32
15,2
1,20
9,1
0,72
19,7
1,56
25,8
2,04
14,0
1,11
74,1
5,85
6,9
0,55
1,5
0,12
9,4
0,74
5,9
0,47
13,1
1,03
Nie mamy uwag do wielkości prognoz liczby pracujących w następujących
grupach średnich należących do grupy 2 klasyfikacji zawodów i specjalności: Informatycy (213 (211,212)), pielęgniarki i położne (224), nauczyciele szkół wyższych (231), specjaliści nauk społecznych i pokrewnych (244), nauczyciele szkół
podstawowych i przedszkoli (233), nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (232), prawnicy (242). Dotychczasowe tendencje oraz przewidywane zmiany
demograficzne uzasadniają prognozowany poziom liczby pracujących w tych
grupach.
W grupie specjalistów ochrony zdrowia (z wyjątkiem pielęgniarek i położnych) (223 (221, 222)) możliwa jest stabilizacja liczby pracujących. Warto ponadto zauważyć, że starzenie się ludności oraz poprawa poziomu życia będą powodować wzrost zapotrzebowania na usługi specjalistów ochrony zdrowia.
Propozycja korekty:
 utrzymać prognozowaną liczbę i udział pracujących w grupie średniej (223
(221, 222)) na poziomie 2010 r.
Uważamy, że w grupie średniej 214 (inżynierowie i pokrewni) możliwy jest
szybszy wzrost liczby pracujących z uwagi na planowane inwestycje infrastrukturalne w Łodzi.
Propozycja korekty:
 podnieść prognozowaną liczbę i udział pracujących w grupie średniej 214.
Z analizy dotychczasowych tendencji zmian liczby pracujących w grupach:
pozostali specjaliści szkolnictwa i wychowawcy (235 (234)), specjaliści do spraw
ekonomicznych i zarządzania (241) oraz specjaliści administracji publicznej (247)
wynika wniosek, że prognozy liczby pracujących w tych grupach wydają się nieco zawyżone.
Grupa wielka 3 – technicy i inny średni personel
W tabelach 4.1.9–4.1.11 przedstawiono dane historyczne oraz prognozy liczby
i struktury pracujących w grupie 3 klasyfikacji zawodów i specjalności oraz w grupach wielkich i średnich wchodzących w skład tej grupy wielkiej.
Tabela 4.1.9
Liczba i struktura pracujących w wielkiej grupie zawodowej (grupa 3 klasyfikacji
zawodów i specjalności): technicy i inny średni personel
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
107,9
9,8
121,0
10,7
106,1
9,6
130,5
10,2
123,9
9,8
123,3
9,7
183
Prognozowany spadek liczby i udziału pracujących w grupie 3 do 2015 r. oraz
dalsza stabilizacja obu prognozowanych wielkości po 2015 r. mogą być ryzykowne
ze względu na silne wahania liczby i udziału pracujących wchodzących w skład tej
grupy w liczbie pracujących ogółem w przeszłości.
Tabela 4.1.10
Liczba i struktura pracujących w dużych grupach zawodowych wchodzących w skład
grupy 3 klasyfikacji zawodów i specjalności (technicy i inny średni personel)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Średni personel techniczny (31)
Średni personel w zakresie nauk biologicznych i ochrony zdrowia (32)
oraz nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy (33+34)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
45,1
4,08
8,1
0,73
54,7
4,95
53,5
4,71
5,2
0,46
62,3
5,48
24,2
2,19
8,8
0,80
73,0
6,61
34,1
2,65
10,8
0,84
85,6
6,67
27,8
2,20
11,5
0,91
84,6
6,69
25,4
2,01
11,9
0,94
86,0
6,80
Przedstawione w tabeli 4.1.10 prognozy liczby pracujących w grupach dużych
31 oraz 32 wydają się realistyczne ze względu na kształtowanie się liczby i udziału pracujących w tych grupach w przeszłości. Natomiast może być nieco zaniżona
prognoza liczby pracujących w grupach dużych 33 i 34 ze względu na silny trend
wzrostowy w przeszłości.
Z analizy prognoz liczby pracujących w grupach średnich wchodzących
w skład grupy 3 (technicy i inny średni personel) (tab. 4.1.11) wynikają następujące
wnioski: po pierwsze, zbyt gwałtowny jest prognozowany spadek liczby pracujących w grupach: technicy (311 (314)) oraz operatorzy sprzętu optycznego i elektronicznego (313) w stosunku do dotychczasowych trendów; po drugie, zaskakujący
jest silny spadek prognozowanych wielkości w grupie: średni personel ochrony
zdrowia (322); po trzecie, zbyt szybki jest prognozowany wzrost liczby i udziału
pracujących w grupie 321 w stosunku do dotychczasowych tendencji.
Propozycje korekt:
 rozważyć podniesienie prognozy liczby i udziału pracujących w grupach
33 i 34;
 podnieść prognozowaną liczbę i udział pracujących w grupach technicy
(311 (314)) oraz operatorzy sprzętu optycznego i elektronicznego (313) (przy zachowaniu trendu spadkowego);
 obniżyć tempo wzrostu liczby pracujących w grupie 321.
184
Tabela 4.1.11
Liczba i struktura pracujących w średnich grupach zawodowych wchodzących w skład
grupy 3 klasyfikacji zawodów i specjalności (technicy i inny średni personel)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Technicy (311 (314))
Techniczny personel obsługi komputerów i pokrewni (312)
Operatorzy sprzętu optycznego i elektronicznego (313)
Inspektorzy bezpieczeństwa i jakości
(315)
Technicy nauk biologicznych i rolniczych (321)
Średni personel ochrony zdrowia (322)
Pracownicy do spraw finansowych
i handlowych (341)
Agenci biur pomagających w prowadzeniu działalności gospodarczej i pośrednicy handlowi (342)
Średni personel biurowy (343)
Urzędnicy do spraw podatków, ceł i pokrewni (344)
Policjanci, funkcjonariusze Służby Więziennej i ochrony państwa (345)
Pracownicy pomocy społecznej i pracy
socjalnej (346)
Pracownicy działalności artystycznej,
rozrywki i sportu (347)
Pracownicy archiwów, bibliotek i informacji naukowej (348 (331))
1995
2000
2005
2010
2015
2020
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
38,0
3,43
0,5
0,05
0,6
0,05
6,0
0,54
1,1
0,10
7,0
0,63
10,7
0,97
b.d.
b.d.
38,3
3,38
5,8
0,51
0,8
0,07
8,5
0,75
b.d.
b.d.
5,2
0,46
12,1
1,07
2,4
0,21
13,8
1,25
3,3
0,30
1,0
0,09
6,2
0,56
1,5
0,14
7,3
0,66
18,2
1,65
4,8
0,43
20,9
1,63
2,7
0,21
2,0
0,16
8,5
0,67
5,5
0,43
5,3
0,41
25,4
1,97
5,3
0,41
15,6
1,23
2,3
0,18
0,9
0,07
9,0
0,71
6,8
0,53
4,8
0,38
29,1
2,30
5,7
0,45
14,5
1,15
2,1
0,16
0,8
0,06
8,1
0,64
8,5
0,67
3,4
0,27
32,7
2,58
5,8
0,46
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
32,3
2,92
3,9
0,35
4,9
0,44
0,6
0,05
0,7
0,06
1,7
0,15
31,4
2,77
5,1
0,45
5,8
0,51
3,8
0,33
0,9
0,08
0,7
0,06
28,2
2,56
6,2
0,56
8,0
0,72
1,4
0,13
4,0
0,37
2,1
0,19
31,1
2,42
3,5
0,27
9,3
0,73
5,7
0,44
3,3
0,26
2,0
0,16
26,7
2,11
3,9
0,31
9,2
0,73
5,3
0,42
3,3
0,26
1,5
0,12
24,4
1,93
3,4
0,27
9,0
0,71
6,1
0,48
3,3
0,26
1,4
0,11
Grupa wielka 4 – pracownicy biurowi
W tabeli 4.1.12 przedstawiono dane historyczne oraz prognozy liczby i struktury pracujących w grupie 4 klasyfikacji zawodów i specjalności (pracownicy biurowi). Prognozowany silny spadek liczby pracujących po 2015 r. wydaje się wątpliwy ze względu na wcześniejsze tendencje. W grupie dużej 41 spadek liczby
pracujących w prognozowanym okresie jest możliwy, choć chyba zbyt duży, natomiast w grupie dużej 42 prawdopodobny wydaje się wzrost liczby pracujących
z uwagi na rozwój usług finansowych.
185
Tabela 4.1.12
(grupa 4 klasyfikacji zawodów i specjalności): pracownicy biurowi
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Pracownicy biurowi
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
70,3
6,4
83,0
7,3
86,1
7,8
81,0
6,3
80,9
6,4
75,3
5,9
Propozycje korekty:
 zmniejszyć tempo spadku liczby pracujących w grupie 41 po 2015 r.;
 podnieść tempo wzrostu liczby pracujących w grupie 42.
Tabela 4.1.13
w skład grupy 4 klasyfikacji zawodów i specjalności (pracownicy biurowi)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Pracownicy obsługi biurowej (41)
Pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi klientów (42)
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
55,6
5,03
14,7
1,33
68,0
5,99
15,0
1,32
66,9
6,06
19,1
1,73
59,3
4,62
21,7
1,69
58,0
4,59
22,9
1,81
51,6
4,07
23,7
1,87
Tabela 4.1.14
w skład grupy 4 klasyfikacji zawodów i specjalności (pracownicy biurowi)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Sekretarki i operatorzy maszyn biurowych
(411)
Pracownicy do spraw ewidencji materiałowej, transportu i produkcji (413)
Pracownicy poczty i pokrewni (414)
Pracownicy obsługi biurowej gdzie indziej
niesklasyfikowani (419 (412))
Pracownicy obrotu pieniężnego (421)
Informatorzy, pracownicy biur podróży,
recepcjoniści i telefoniści (422)
186
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
6,3
0,57
12,6
1,14
6,3
0,57
30,3
2,74
10,7
0,97
4,0
0,36
3,3
0,29
19,8
1,74
7,8
0,69
37,1
3,27
12,9
1,13
2,2
0,19
3,9
0,35
18,0
1,63
5,5
0,50
39,6
3,58
15,6
1,42
3,5
0,32
4,7
0,37
20,0
1,56
3,3
0,26
31,2
2,43
18,2
1,42
3,5
0,27
5,6
0,44
19,6
1,55
2,7
0,22
30,1
2,38
18,6
1,47
4,3
0,34
5,4
0,42
18,5
1,46
2,2
0,17
25,6
2,02
19,2
1,52
4,5
0,36
Prognozowane tendencje zmian liczby pracujących w grupach średnich wydają się realistyczne z wyjątkiem grupy: pracownicy obsługi biurowej gdzie indziej
niesklasyfikowani (419 (412)). Naszym zdaniem, zbyt duży jest prognozowany
spadek liczby pracujących po 2015 r. w porównaniu do wcześniejszych tendencji.
Propozycja korekty:
 zmniejszyć tempo spadku liczby pracujących w grupie pracownicy obsługi
biurowej gdzie indziej niesklasyfikowani (419 (412)) po 2015 r.
Grupa wielka 5 – pracownicy usług osobistych i sprzedawcy
W tabeli 4.1.15 przedstawiono dane o liczbie i strukturze pracujących w grupie 5 klasyfikacji zawodów i specjalności w latach 1995–2010 oraz prognozy tych
wielkości do 2020 r. Nie budzi zastrzeżeń tendencja wzrostowa prognozowanej
liczby i udziału pracujących w tej grupie. Uzasadnia to dotychczasowa tendencja
zmian oraz prawdopodobny dalszy rozwój sektora usług w prognozowanym okresie. Zaskakuje przewidywany spadek liczby pracujących do roku 2015 ze względu
na dotychczasową tendencję wzrostową. Można się spodziewać, że sektor usług
w województwie łódzkim, tak jak w całym kraju, będzie się rozwijał w latach
2011–2015 i również w następnych latach.
Tabela 4.1.15
(grupa 5 klasyfikacji zawodów i specjalności):
pracownicy usług osobistych i sprzedawcy
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
i sprzedawcy
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
84,8
7,7
122,4
10,8
129,5
11,7
155,1
12,1
150,9
11,9
156,8
12,4
Tabela 4.1.16
(pracownicy usług osobistych i sprzedawcy)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
(51)
(52)
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
21,9
1,98
62,9
5,69
40,6
3,57
81,8
7,21
41,6
3,76
87,9
7,95
64,8
5,04
90,4
7,04
58,2
4,60
92,7
7,33
63,0
4,97
93,8
7,41
187
Z tabeli 4.1.16 wynika, że prognoza liczby pracujących w grupie 51 (pracownicy usług osobistych i ochrony) może być zaniżona z uwagi na silną tendencję
wzrostową w okresie wcześniejszym. Trudno spodziewać się nagłego spadku popytu na zawody wchodzące w skład tej grupy.
Propozycja korekty:
 rozważyć podniesienie prognozy liczby i udziału pracujących w grupie 5 do
roku 2015,
 podnieść prognozowaną liczbę i udział pracujących w grupie 51.
Tabela 4.1.17
(pracownicy usług osobistych i sprzedawcy)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Pracownicy usług domowych i gastronomicznych (512)
Pracownicy opieki osobistej i pokrewni
(513)
Pozostali pracownicy usług osobistych
(514 (511))
Pracownicy usług ochrony (515)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
4,5
0,40
4,3
0,39
3,2
0,29
9,9
0,89
8,0
0,71
6,8
0,60
4,8
0,43
20,9
1,84
12,1
1,09
5,2
0,47
10,8
0,98
13,5
1,22
20,4
1,59
10,5
0,82
10,8
0,84
23,1
1,80
17,9
1,41
10,3
0,81
9,4
0,74
20,6
1,63
19,9
1,57
12,2
0,97
9,9
0,78
21,0
1,66
Analiza danych historycznych pozwala uznać za realistyczne prognozy liczby
pracujących w następujących grupach średnich wchodzących w skład grupy 5
klasyfikacji zawodów i specjalności: 511, 514, 515. Jednakże z uwagi na procesy
demograficzne można rozważyć silniejszy wzrost prognozowanej liczby pracujących w grupie 513. Analiza tendencji zmian liczby pracujących w okresie poprzedzającym prognozę pozwala na wysunięcie wniosku, że również w przypadku
grupy średniej 512 prognoza liczby pracujących może być zaniżona.
Propozycja korekty:
 podnieść prognozowaną liczbę i udział pracujących w grupie 512.
Grupa wielka 6 – rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy
Prognozowana tendencja spadkowa liczby i udziału pracujących w grupie 6
klasyfikacji zawodów i specjalności jest realistyczna z uwagi na spadek znaczenia
sektora I w gospodarce województwa łódzkiego (zob. tab. 4.1.18). Natomiast
prognozowana skala spadku wydaje się zawyżona ze względu na tendencję w latach 2005–2010, kiedy liczba pracujących zmieniła się nieznacznie. Nasuwa się
pytanie, czy dane o liczbie pracujących sprzed 2000 r. są skorygowane, zgodnie
z wynikami Powszechnego Spisu Rolnego 2002.
188
Tabela 4.1.18
zawodów i specjalności): rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
241,4
21,8
193,2
17,0
155,5
14,1
154,0
12,0
130,9
10,4
94,7
7,5
Propozycja korekty:
 podnieść prognozowaną liczbę i udział pracujących w grupie 6 przy zachowaniu tendencji spadkowej.
Tabela 4.1.19
(rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Rolnicy oraz rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby (61+64)
Ogrodnicy oraz leśnicy i rybacy
(62+63)
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
241,4
21,83
b.d.
b.d.
193,2
17,02
b.d.
b.d.
146,9
13,30
8,5
0,77
142,0
11,05
12,1
0,94
109,6
8,67
21,4
1,69
69,9
5,52
24,9
1,97
Tabela 4.1.20
(rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Rolnicy produkcji roślinnej (611)
Rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej (613 (612,641))
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
62,9
5,68
178,6
16,15
10,2
0,90
183,0
16,12
7,6
0,69
139,3
12,61
17,5
1,36
124,5
9,69
16,6
1,31
93,0
7,35
14,5
1,14
55,4
4,38
Prognozowany wzrost liczby pracujących w grupach dużych 62 i 63 wydaje się
zbyt silny. Nie ma merytorycznych przesłanek dla tak silnego wzrostu zapotrzebowania na te zawody. Co prawda, popyt na ogrodników raczej będzie rósł z uwagi
189
na wzrost poziomu dobrobytu i rozwój usług ogrodniczych, ale trudno spodziewać się wzrostu w grupie ogrodników i rybaków.
Propozycja korekty:
 obniżyć tempo wzrostu prognozowanej liczby pracujących w grupach 62 i 63.
Grupa wielka 7 – robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
Tabela 4.1.21 zawiera dane o liczbie i udziale pracujących w grupie 7 (robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy) w latach 1995–2010 oraz prognozy tych wielkości do 2020 r. Prognozowane wielkości wyglądają realistycznie. Spadkową
tendencję można uzasadnić słabą dynamiką rozwoju przemysłu i rzemiosła w województwie łódzkim. Trudno się spodziewać, aby w prognozowanym okresie wzrosło znaczenie sektora przemysłowego w gospodarce województwa łódzkiego.
Tabela 4.1.21
zawodów i specjalności): robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
240,5
21,7
203,2
17,9
159,7
14,5
198,5
15,5
180,2
14,3
173,9
13,7
Tabela 4.1.22
(robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
(71)
Robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń (72)
Robotnicy zawodów precyzyjnych, ceramicy, wytwórcy wyrobów galanteryjnych, robotnicy poligraficzni i pokrewni (73)
Pozostali robotnicy przemysłowi
i rzemieślnicy (74)
190
1995
2000
2005
2010
2015
2020
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
36,4
3,30
85,3
7,71
4,5
0,40
41,2
3,63
70,6
6,22
9,5
0,83
23,3
2,11
56,2
5,08
6,2
0,56
61,0
4,75
62,0
4,83
6,1
0,47
62,7
4,96
54,7
4,28
5,5
0,43
69,1
5,46
49,8
3,93
5,2
0,41
(a)
(b)
114,3
10,34
82,0
7,22
74,0
6,70
69,4
5,41
57,9
4,58
49,8
3,94
Tabela 4.1.23
(robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Górnicy i robotnicy obróbki kamienia
(711)
Robotnicy budowlani robót stanu surowego i pokrewni (712)
Robotnicy budowlani robót wykończeniowych i pokrewni (713)
Malarze, pracownicy czyszczący konstrukcje budowlane i pokrewni (714)
Formierze odlewniczy, spawacze,
blacharze, monterzy konstrukcji metalowych i pokrewni (721)
Kowale, ślusarze i pokrewni (722)
Mechanicy maszyn i urządzeń (723)
Elektrycy (724)
Monterzy elektronicy i pokrewni
(725)
Ceramicy, szklarze i pokrewni
(732 (731, 733))
Robotnicy poligraficzni i pokrewni
(734)
Robotnicy w przetwórstwie spożywczym (741)
Robotnicy obróbki drewna, stolarze
meblowi i pokrewni (742)
Robotnicy produkcji wyrobów włókienniczych, odzieży i pokrewni (743)
Robotnicy obróbki skóry (744)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
0,6
0,05
17,0
1,53
12,2
1,10
6,7
0,61
12,9
1,17
0,6
0,06
21,5
1,90
14,8
1,30
4,3
0,38
13,4
1,18
0,6
0,05
9,1
0,83
12,1
1,09
1,6
0,14
5,2
0,47
3,2
0,25
14,2
1,11
37,4
2,91
6,1
0,48
9,4
0,73
2,2
0,17
14,9
1,16
40,8
3,23
5,0
0,39
9,2
0,73
2,4
0,19
13,1
1,03
48,8
3,85
4,9
0,38
8,8
0,70
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
31,6
2,86
21,7
1,97
19,0
1,72
b.d.
b.d.
3,9
0,35
0,6
0,05
11,4
1,03
6,7
0,61
91,0
8,23
5,2
0,47
23,1
2,04
9,6
0,85
24,4
2,15
b.d.
b.d.
4,6
0,41
4,8
0,43
8,0
0,71
14,1
1,24
55,2
4,87
4,6
0,40
14,6
1,32
14,4
1,30
20,7
1,87
1,3
0,12
5,2
0,47
1,0
0,09
10,2
0,92
13,5
1,22
46,3
4,19
4,0
0,36
18,6
1,44
17,1
1,33
15,4
1,20
1,5
0,12
4,0
0,31
2,1
0,16
19,5
1,52
12,8
0,99
35,8
2,79
1,4
0,11
11,2
0,89
17,3
1,37
13,2
1,04
3,2
0,25
3,6
0,29
1,8
0,15
17,1
1,35
12,2
0,96
27,5
2,17
1,2
0,09
9,4
0,74
17,1
1,35
11,3
0,89
3,1
0,25
3,3
0,26
1,9
0,15
18,5
1,46
10,6
0,84
19,7
1,55
1,0
0,08
Prawie wszystkie prognozy liczby pracujących w grupach dużych i średnich
wchodzących w skład grupy 7 wyglądają realistycznie. Wyjątek stanowi grupa średnia 725 (monterzy, elektronicy i pokrewni). Prognozowane poziomy liczby pracujących w tej grupie są, naszym zdaniem, zbyt wysokie w porównaniu do dotych-
191
czasowych tendencji zmian liczby pracujących w tej grupie. Nie wydaje się, by
w prognozowanym okresie gwałtownie wzrosło zapotrzebowanie na te zawody.
Propozycja korekty:
 obniżyć tempo wzrostu prognozowanej liczby pracujących w grupie 725.
Grupa wielka 8 – operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
Z tabeli 4.1.24 wynika, że w latach 1995–2010 występowała dosyć silna tendencja wzrostowa liczby oraz udziału pracujących w grupie 8 klasyfikacji zawodów i specjalności w pracujących ogółem w województwie łódzkim. Dlatego też
przedstawione wyniki prognozy liczby pracujących w tej grupie wyglądają realistycznie. Wzrost popytu na zawody z tej grupy powinien być podtrzymywany
w prognozowanym okresie dzięki planowanym inwestycjom infrastrukturalnym
w Łodzi i na obszarze całego województwa.
Tabela 4.1.24
zawodów i specjalności): operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
i urządzeń
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
88,4
8,0
99,0
8,7
112,3
10,2
157,3
12,2
172,7
13,7
191,5
15,1
We wszystkich grupach dużych wchodzących w skład grupy 8 prognozowany
jest wzrost liczby i udziału pracujących (zob. tab. 4.1.25). Prognozy są zgodne
z tendencjami zmian liczby pracujących w tych grupach w latach 1995–2010, dlatego też nie budzą one zastrzeżeń.
Tabela 4.1.25
(operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych (81)
Operatorzy i monterzy maszyn (82)
Kierowcy i operatorzy pojazdów (83)
192
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
11,4
1,03
22,2
2,01
54,8
4,96
13,9
1,22
26,7
2,35
58,4
5,14
15,5
1,41
39,9
3,61
56,9
5,15
15,5
1,20
62,8
4,89
79,1
6,16
19,1
1,51
71,9
5,68
81,7
6,46
19,6
1,55
84,7
6,69
87,2
6,89
Tabela 4.1.26
(operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i pokrewni (811 (812))
Operatorzy urządzeń do produkcji wyrobów szklanych, ceramicznych i pokrewni (813 (814, 815))
Operatorzy urządzeń energetycznych
i pokrewni (816 (817))
Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z metali i minerałów (821)
Operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych
(823 (822, 824))
Operatorzy maszyn poligraficznych
i papierniczo-przetwórczych (825)
Operatorzy maszyn w przemyśle włókienniczym (826)
Operatorzy maszyn i urządzeń przemysłu spożywczego (827 (829))
Monterzy (828)
Maszyniści kolejowi, dyżurni ruchu
i pokrewni (831)
Kierowcy pojazdów (832)
Operatorzy pojazdów wolnobieżnych
i pokrewni (833)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
(a)
(b)
(a)
(b)
4,7
0,42
1,7
0,15
5,2
0,46
4,4
0,39
4,1
0,37
2,3
0,21
4,9
0,38
6,7
0,52
3,8
0,30
8,3
0,66
3,5
0,28
8,7
0,69
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
5,0
0,45
0,7
0,06
4,4
0,39
4,3
0,38
3,7
0,33
7,1
0,62
9,2
0,83
3,9
0,35
5,0
0,46
3,9
0,31
6,2
0,48
10,5
0,82
7,0
0,55
6,4
0,51
15,2
1,20
7,4
0,59
7,8
0,61
18,5
1,46
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
2,4
0,22
2,3
0,20
6,5
0,59
6,0
0,54
8,3
0,75
41,0
3,71
5,6
0,50
3,4
0,30
5,5
0,49
3,1
0,27
3,9
0,34
11,7
1,03
43,1
3,80
3,5
0,31
b.d.
b.d.
9,5
0,86
9,3
0,84
12,2
1,10
3,5
0,32
43,0
3,89
10,4
0,94
4,5
0,35
8,3
0,65
10,5
0,81
22,8
1,78
5,6
0,43
55,4
4,32
18,0
1,40
5,1
0,40
11,2
0,89
9,8
0,77
24,2
1,91
4,9
0,39
56,8
4,49
20,1
1,59
5,7
0,45
12,0
0,95
11,1
0,88
29,6
2,34
5,5
0,43
60,0
4,74
21,7
1,72
Prawie we wszystkich grupach średnich wchodzących w skład grupy 8 prognozowany jest wzrost liczby i udziału pracujących. Jedyny wyjątek stanowi grupa:
operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i pokrewni (811 (812)), w której
prognozowany jest spadek. Przedstawione prognozy liczby pracujących w grupie
828 (monterzy) budzą pewne zastrzeżenia. Zaskakujący jest wzrost prognozy
liczby pracujących po 2015 r. Tak wysoki wzrost popytu na te zawody nie znajduje uzasadnienia.
Propozycja korekty:
 obniżyć tempo wzrostu prognozowanej liczby pracujących w grupie 828 po
roku 2015.
193
Grupa wielka 9 – pracownicy przy pracach prostych
Z analizy danych zawartych w tabeli 4.1.27 wynika, ze w latach 1995–2010
występowała niezbyt silna tendencja wzrostowa liczby i odsetka pracujących w grupie 9 klasyfikacji zawodów i specjalności. Stabilizacja prognozowanych wielkości
liczby i odsetka pracujących w tej grupie wygląda zaskakująco w kontekście dotychczasowej tendencji zmian zatrudnienia w tej grupie. Można ją jednak uzasadnić tym, że zawody zaliczane do grupy 9 mają mało nowoczesny charakter i stają
się coraz mniej pożądane.
Tabela 4.1.27
Liczba i struktura pracujących w wielkiej grupie zawodowej (grupa 9
klasyfikacji zawodów i specjalności): pracownicy przy pracach prostych
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
90,0
8,1
93,1
8,2
103,7
9,4
113,0
8,8
111.4
8,8
113,4
9,0
Tabela 4.1.28
(pracownicy przy pracach prostych)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
w handlu i usługach (91)
Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni (92)
przemyśle, budownictwie i transporcie (93)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
52,6
4,76
0,5
0,04
37,0
3,34
45,7
4,02
5,2
0,46
42,2
3,71
60,9
5,51
4,2
0,38
38,6
3,49
61,9
4,82
7,9
0,62
43,2
3,36
62,2
4,92
5,4
0,43
43,8
3,46
63,2
4,99
5,4
0,43
44,8
3,54
Jak wynika z tabeli 4.1.28., w latach 2011–2020 nastąpi wzrost liczby i odsetka
pracujących w następujących grupach dużych zaliczanych do grupy 9: 91 (pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach) oraz 93 (robotnicy pomocniczy
w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie). W grupie 92 (robotnicy
pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni) nastąpi spadek liczby i odsetka
pracujących w prognozowanym okresie z tym, że w latach 2015–2020 liczba pracujących w tej grupie utrzyma się na zbliżonym poziomie. Prognozy te wyglądają
194
realistycznie. Spadek liczby pracujących w grupie 92 wynika ze zmniejszenia znaczenia sektora rolniczego. Obniżenie popytu na pracę w tej grupie można również
uzasadnić wzrostem poziomu mechanizacji prac w tym sektorze.
Zaskakujący jest prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie średniej
911 (sprzedawcy uliczni i pokrewni). W prognozowanym okresie możliwy jest
raczej spadek liczby pracujących.
Propozycja korekty:
 obniżyć prognozę liczby i udziału pracujących w grupie 911; przewidywany spadek liczby pracujących.
Tabela 4.1.29
(pracownicy przy pracach prostych)
Wyszczególnienie
a – w tys. osób
b–w%
Sprzedawcy uliczni i pokrewni
(911)
Pomoce domowe, sprzątaczki
i praczki (913 (912))
Gospodarze budynków, zmywacze
szyb i pokrewni (914 (916))
Gońcy, bagażowi, portierzy i pokrewni (915)
Robotnicy pomocniczy w górnictwie i budownictwie (931)
Robotnicy przy pracach prostych
w przemyśle (932)
Robotnicy pomocniczy transportu
i tragarze (933)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
1995
2000
2005
2010
2015
2020
5,7
0,52
28,2
2,55
2,9
0,27
15,8
1,43
8,8
0,79
23,0
2,08
5,2
0,47
1,7
0,15
23,8
2,09
6,6
0,58
13,6
1,20
11,5
1,01
22,4
1,97
8,3
0,73
6,2
0,57
24,8
2,25
15,2
1,38
14,6
1,32
8,5
0,77
22,6
2,05
7,5
0,68
4,8
0,37
28,3
2,20
17,2
1,34
11,6
0,91
8,8
0,68
24,6
1,91
9,9
0,77
5,8
0,46
27,1
2,14
17,4
1,37
12,0
0,95
9,1
0,72
25,0
1,98
9,7
0,76
6,5
0,52
26,3
2,07
18,8
1,48
11,6
0,92
8,9
0,70
24,9
1,97
11,0
0,87
195
4.2. Korekta ekspercka do prognoz zatrudnienia według grup
zawodów i podregionów (Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek
Kucharski)
Prognoza liczby pracujących według zawodów i obszarów statystycznych
NUTS III w województwie łódzkim na lata 2012–2020 została oparta na modelu
SUR106.
Wielorównaniowe modele proste o równaniach pozornie niezależnych (SUR)
to układy równań, w których zachodzi jednoczesna współzależność składników
losowych. Estymacji poddano układ pięciu równań (każdemu podregionowi przypada oddzielne równanie). Liczbę pracujących w podregionie łódzkim uzależniono od poziomu stopy inwestycji w tym podregionie oraz wynagrodzeń przeciętnych brutto w tym podregionie.
Jako zmienne objaśniające zmiany liczby pracujących w podregionie m. Łódź
przyjęto stopę inwestycji w tym podregionie oraz poziom wynagrodzeń przeciętnych brutto w tym podregionie.
Zmiennymi objaśniającymi liczbę pracujących w podregionie piotrkowskim
są: stopa inwestycji w tym podregionie, liczba pracujących w okresie poprzednim
w tym podregionie oraz poziom PKB w Warszawie.
W równaniu liczby pracujących w podregionie sieradzkim zmiennymi objaśniającymi są: stopa inwestycji oraz liczba pracujących w okresie poprzednim
w tym podregionie.
Liczba pracujących w podregionie skierniewickim jest objaśniana przez poziom
stopy inwestycji w regionach sąsiednich, liczbę pracujących w tym podregionie
w okresie poprzednim oraz poziom PKB w podregionie Warszawa Zachodnia.
Zestawy zmiennych objaśniających w równaniach liczby pracujących w poszczególnych podregionach są bardzo zróżnicowane. Z całą pewnością poziom
liczby pracujących w okresie poprzednim powinien wpływać na bieżący poziom
zatrudnienia w każdym podregionie. Zastanawiające jest również, dlaczego liczba
pracujących w podregionie piotrkowskim została uzależniona od poziomu PKB
w Warszawie, a liczba pracujących w podregionie skierniewickim (który znajduje
się bliżej Warszawy niż podregion piotrkowski) zależy od PKB podregionu Warszawa Zachodnia. Pomimo tych uwag uważamy, że zastosowana metodologia jest
poprawna.
W procesie estymacji parametrów układu pięciu równań uzyskano poprawne
wyniki. Dziwić może dodatni znak przy elastyczności popytu na pracę względem
wynagrodzenia przeciętnego brutto w równaniach liczby pracujących w podregionach: łódzkim, m. Łódź oraz skierniewickim. Zgodnie z teorią neoklasyczną,
wzrost stawek płac prowadzi do spadku popytu na pracę. Jednakże teoria neokla__________
106
196
B. Suchecki, A. Olejnik, K. Lewandowska-Gwarda, Opracowanie prognozy…, op. cit.
syczna sprawdza się w długim okresie. Dodatni znak przy elastyczności popytu
na pracę względem wynagrodzenia przeciętnego brutto można uzasadnić na gruncie teorii keynesowskiej. Wzrost wynagrodzeń prowadzi bowiem do wzrostu dochodów pracowniczych, ten zaś do wzrostu konsumpcji i wzrostu agregatowego
popytu, pobudza produkcję i w konsekwencji zwiększa popyt na pracę.
Wpływ poziomu PKB Warszawy na liczbę pracujących w podregionie piotrkowskim oraz wpływ PKB Warszawy Zachodniej na liczbę pracujących w podregionie skierniewickim jest stosunkowo słaby. Zaskakujące jest to, że elastyczność
liczby pracujących w podregionie skierniewickim względem PKB podregionu
Warszawa Zachodnia jest prawie dwa razy mniejsza niż elastyczność liczby pracujących w podregionie piotrkowskim względem PKB Warszawy.
Na podstawie uzyskanych wyników prognoz liczby pracujących w poszczególnych podregionach oszacowano parametry modelu udziałów liczby pracujących w tych podregionach w ogólnej liczbie pracujących w województwie łódzkim. Jako zmienne objaśniające w tych modelach przyjęto zmienne opisujące
interakcje przestrzenne pomiędzy podregionami oraz współczynniki Kaitza.
W następnym etapie oszacowano strukturę pracujących według podregionów
w wielkich grupach zawodowych. Uzyskane wyniki były podstawą prognoz liczby
i udziałów pracujących według podregionów oraz grup wielkich, dużych i średnich w podregionach województwa łódzkiego w 2020 r. Przyjęte w raporcie założenia, o dosyć silnym wpływie sektorowej struktury pracujących w podregionach
na strukturę zawodową pracujących w podregionach mogą nie sprawdzić się
w rzeczywistości.
4.2.2. Ocena wyników prognoz i propozycja korekt
Ocena wyników prognozy liczby i udziałów pracujących według grup zawodów i podregionów w 2020 r. może być tylko intuicyjna ze względu na to, że nie
ma prognozy dla lat wcześniejszych. Ocena uzyskanych wyników może opierać
się na konfrontacji danych szacunkowych z 2010 r. z prognozowanymi na 2020 r.
oraz na intuicyjnej ocenie rozwoju zatrudnienia w świetle prognoz zatrudnienia
ogółem i zatrudnienia w grupach zawodowych dla całego województwa.
Z uwagi na brak danych faktycznych o liczbie pracujących według zawodów
w podregionach do wyników prognoz według zawodów i podregionów należy podchodzić bardzo ostrożnie.
Pewną słabością przeprowadzonych prognoz jest wykorzystanie do ich opracowania danych o liczbie pracujących z Banku Danych Lokalnych GUS. Dane
o liczbie pracujących z BDL nie obejmują bowiem podmiotów gospodarczych
o liczbie pracujących od 0 do 9 osób. Co prawda, w przygotowanych prognozach
dane o liczbie pracujących zostały przeliczone z metodologii BDL na BAEL, ale
powstaje jednak pytanie, czy to przeliczenie uwzględnia następujący problem:
zgodnie z metodologią BAEL, jeśli osoba X mieszkająca np. w podregionie łódzkim pracuje w podregionie skierniewickim, to jest zaliczana do zasobu pracujących
w podregionie łódzkim. Tymczasem, zgodnie z danymi ze sprawozdawczości
(BDL) będzie ona zaliczona do zasobu pracujących w podregionie skierniewickim.
197
Prognozy liczby pracujących ogółem w podregionach
Wykorzystując omówiony w punkcie 4.2.1 model ekonometryczny, wykonano
prognozy liczby pracujących ogółem w pięciu podregionach województwa łódzkiego na lata 2012–2020.
W podregionach łódzkim i m. Łódź w latach 2012–2017 przewidywany jest
wzrost liczby pracujących, a w latach 2018–2020 ma nastąpić spadek. Warto byłoby zatem wyjaśnić dlaczego przyjęto spadki liczby pracujących po 2018 r. w tych
podregionach.
W podregionach piotrkowskim i skierniewickim w latach 2012–2013 oraz
2018–2020 prognozowany jest spadek liczby pracujących, a w pozostałych latach
wzrost. O ile spadek liczby pracujących w latach 2012–2013 można uzasadnić
spowolnieniem gospodarczym, o tyle przewidywany spadek liczby pracujących
w latach 2018–2020 wymagałby uzasadnienia.
W podregionie sieradzkim przewidywany jest spadek liczby pracujących w latach 2012–2014 oraz w latach 2019–2020. W pozostałych latach prognozowany
jest nieznaczny wzrost liczby pracujących.
Wyniki prognoz liczby pracujących ogółem wydają się realistyczne z wyjątkiem podregionu skierniewickiego. Dojazdy do pracy do Warszawy mieszkańców
tego podregionu (zgodnie z BAEL są oni traktowani jako pracujący w podregionie
skierniewickim) powinny łagodzić problemy na rynku pracy w tym podregionie.
Propozycja korekty:
 rozważyć podniesienie prognozy liczby pracujących w podregionie skierniewickim.
Prognozy liczby pracujących w podregionach w przekroju
wielkich grup zawodowych
W tabeli 4.2.1 zamieszczono wyniki prognoz według grup zawodów i obszarów
statystycznych NUTS III w województwie łódzkim w 2020 r. dla grup wielkich
klasyfikacji zawodów i specjalności obowiązującej w 2010 r. W tabeli przedstawiono również poziom zatrudnienia w tych grupach w 2010 r. według szacunków
przygotowanych przez B. Sucheckiego, A. Olejnik, K. Lewandowską-Gwardę oraz
A. Gajdosa, K. Lewandowską-Gwardę i E. Żmurkow. Porównanie wartości prognoz przygotowanych przez oba zespoły wskazuje na różne wyniki prognoz dla poszczególnych grup zawodów oraz dla województwa ogółem. Jest to rezultatem zastosowania różnych modeli ekonometrycznych wykorzystanych do przygotowania
prognozy liczby pracujących w województwie łódzkim. Uważamy, że we wszystkich opracowaniach wyniki prognoz powinny być takie same. Autorzy poszczególnych raportów powinni rozważyć wykorzystanie tego samego modelu ekonometrycznego do przeprowadzenia prognoz według grup zawodów, jak również według
grup zawodów i obszarów statystycznych w województwie łódzkim.
198
199
2,5
30,2
95,1
44,2
27,0
83,0
1,0
48,3
54,7
26,4
11,8
28,3
15,7
9,3
25,3
9,0
27,7
26,5
11,1
m. Łódź
0,7
łódzki
20,0
44,9
47,8
25,5
42,8
28,1
16,0
20,3
51,4
1,3
piotrkowski
14,8
30,6
34,0
33,2
27,5
20,2
10,8
13,9
36,9
1,0
sieradzki
12,1
23,8
24,9
28,1
25,9
17,2
9,6
11,6
33,1
0,9
skierniewicki
84,4
180,4
182,7
96,8
204,5
125,5
72,8
87,9
244,7
6,3
Woj.
łódzkiea
2020
KZIS2010
113,4
191,5
173,9
94,7
156,8
123,3
75,3
85,5
245,1
6,2
KZiS2007
83,1
177,6
179,9
95,3
201,3
123,5
71,7
86,5
240,9
6,2
KZiS2010
Woj. łódzkieb
2020
85,5
147,9
202,1
154,1
196,8
126,2
77,1
83,7
204,3
Liczba pracujących
w woj.
łódzkim w
2010 r.c
KZIS2010
6,7
113,0
157,3
198,5
154,0
155,1
130,5
81,0
82,9
205,3
Liczba pracujących
w woj.
łódzkim
w 2010 r.d
KZIS2007
6,7
Źródło: B. Suchecki, A. Olejnik, K. Lewandowska-Gwarda, Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów
i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r., IPiSS, Warszawa 2011, maszynopis oraz A. Gajdos, K. Lewandowska-Gwarda, E. Żmurkow, Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie), IPiSS, Warszawa 2012, maszynopis.
b
Prognoza przygotowana przez: B. Sucheckiego, A. Olejnik oraz K. Lewandowską-Gwardę.
Prognoza przygotowana przez A. Gajdosa, K. Lewandowską-Gwardę oraz E. Żmurkow.
c
Według szacunków B. Sucheckiego, A. Olejnik, K. Lewandowskiej-Gwardy.
d
Według szacunków A. Gajdosa, K. Lewandowskiej-Gwardy oraz E. Żmurkow.
a
Siły zbrojne
publicznych, wyżsi
Specjaliści
personel
Pracownicy biurowi
Rolnicy, ogrodnicy,
leśnicy i rybacy
i rzemieślnicy
maszyn i urządzeń
Pracownicy przy
pracach prostych
Grupy wielkie
Podregion
Prognoza liczby pracujących w przekroju wielkich grup zawodowych w województwie łódzkim według podregionów w 2020 r.
Tabela 4.2.1
Z tabeli 4.2.1 wynika kilka wniosków. Prognoza liczby pracujących w grupie:
siły zbrojne wydaje się realistyczna. Poziom zatrudnienia w tej grupie zależy od
decyzji politycznych, dlatego też trudno wiarygodnie ocenić uzyskane rezultaty
dla tej grupy zawodów.
Naszym zdaniem, prognozowana liczba pracujących w poszczególnych podregionach województwa łódzkiego w grupie 1 (przedstawiciele władz publicznych,
wyżsi urzędnicy i kierownicy) jest realistyczna. W podregionie m. Łódź jednak
należałoby oczekiwać większego wzrostu zatrudnienia w porównaniu do pozostałych podregionów.
Propozycja korekty:
 rozważyć podniesienie tempa wzrostu prognozowanej liczby pracujących
w podregionie m. Łódź w grupie 1.
Zaskakujący jest prognozowany spadek liczby pracujących w grupie 3 w podregionie m. Łódź w kontekście przyrostów liczby pracujących w podregionie sieradzkim, skierniewickim i łódzkim. Należałoby raczej oczekiwać wzrostu prognozowanej liczby pracujących w m. Łódź i spadku zatrudnienia w podregionie
sieradzkim i skierniewickim.
Propozycja korekt:
 podnieść prognozę liczby pracujących w podregionie m. Łódź w grupie 3;
 rozważyć obniżenie prognozy liczby pracujących w podregionach sieradzkim i skierniewickim w grupie 3.
Prognozowany spadek liczby pracujących w grupie 4 zawodów w podregionach województwa łódzkiego w 2020 r. wydaje się prawdopodobny, jednakże naszym zdaniem, spadek liczby pracujących nie powinien być tak silny.
Propozycja korekty:
 rozważyć mniejszy spadek liczby pracujących w 2020 r. w podregionach
województwa łódzkiego w grupie 4.
Z danych zawartych w tabeli 4.2.1 wynika, że w 2020 r. nastąpi bardzo silny
spadek liczby pracujących w grupie 6. Zmiany zatrudnienia w tej grupie w latach
2005–2010 nie wskazują jednak na tak duże spadki liczby pracujących w podregionach. Spadki liczby pracujących w tej grupie w podregionach: piotrkowskim,
skierniewickim, a zwłaszcza sieradzkim (w powiatach o typowo rolniczym charakterze) są zbyt duże.
Propozycja korekty:
 zmniejszyć prognozowany spadek liczby pracujących w 2020 r. w grupie 6,
szczególnie w podregionach: piotrkowskim, skierniewickim i sieradzkim.
Prognozowana tendencja wzrostowa liczby pracujących w podregionach województwa łódzkiego w grupie 8 jest realistyczna. Zastanawiające jest jednak to,
że w podregionie sieradzkim prognozowany wzrost liczby pracujących jest prawie taki sam, jak w pozostałych podregionach.
Nie mamy uwag do wysokości prognoz liczby pracujących według zawodów
i podregionów w następujących grupach wielkich: specjaliści (grupa 2), pracow-
200
nicy usług osobistych i sprzedawcy (grupa 5), robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (grupa 7), pracownicy przy pracach prostych (grupa 9).
Wzrost liczby pracujących w grupie 5 w podregionach województwa łódzkiego uzasadnia przewidywany rozwój sektora usługowego.
Tendencja spadkowa liczby pracujących w podregionach w grupie 7 wydaje
się realistyczna. Uzasadnia ją słaba dynamika rozwoju przemysłu i rzemiosła zarówno w całym województwie, jak i w poszczególnych podregionach.
dużych grup zawodowych
W tabeli 4.2.2 przedstawiono dane dotyczące prognozy liczby pracujących
według dużych grup zawodów w podregionach województwa łódzkiego w 2020 r.
Na podstawie przeprowadzonych analiz oszacowanej liczby pracujących w 2010 r.
i prognozowanego poziomu liczby pracujących w podregionach w 2020 r. uznajemy za realistyczne prognozy liczby pracujących w następujących grupach dużych: 01–03, 21, 25, 26, 41, 42, 52, 71, 72, 73, 75, 81, 82, 83, 92+93. Naszym
zdaniem, prognozowana stabilizacja liczby pracujących w grupach 94+95+96 jest
prawdopodobna, niemniej jednak w grupie sprzedawcy uliczni powinien nastąpić
spadek liczby pracujących w podregionach województwa łódzkiego.
Mamy pewne uwagi do wyników prognoz liczby pracujących w trzech grupach dużych wchodzących w skład grupy 2 (specjaliści). Naszym zdaniem, również w m. Łodzi powinien nastąpić wzrost liczby pracujących w grupie 22. Prognozowany wzrost liczby pracujących w poszczególnych podregionach w grupie
23 jest zbyt silny z powodu spodziewanych zmian demograficznych w województwie łódzkim. Również prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 24 jest
zbyt duży, zwłaszcza w podregionach: piotrkowskim i sieradzkim.
Propozycja korekt:
 rozważyć możliwość tendencji wzrostowej liczby pracujących w grupie 22
szczególnie w podregionie m. Łódź;
 obniżyć tempo wzrostu liczby pracujących w grupie 23 w podregionach:
piotrkowskim, sieradzkim i skierniewickim;
 obniżyć tempo wzrostu liczby pracujących w grupie 24 w podregionie piotrkowskim i sieradzkim.
Prognozowana tendencja spadkowa liczby pracujących w grupach 31 i 32 jest
prawdopodobna, jednak, naszym zdaniem, prognozowany spadek liczby pracujących w podregionie m. Łódź jest zbyt silny. Prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 33 w m. Łódź jest zbyt mały w porównaniu do innych podregionów.
Proponujemy ponadto rozważyć stabilizację zatrudnienia – zwłaszcza w Łodzi,
z uwagi na zawody nowoczesne wchodzące w skład tej grupy.
201
202
0,7
1,1
3,5
4.6
2,6
2,7
3,4
7,3
10,1
1,9
2,8
5,3
9,2
1,3
3,4
2,1
3,7
5,2
14,9
5,1
9,0
10,6
6,0
1,6
2,0
7,4
10,0
4,6
11,9
2,9
7,4
0,8
01–03
11
12
13
14
21
22
23
24
25
26
31+32
33
34+35
41
42
43+44
51
52
53+54
61+62+63
71
72
73
74
75
81
82
83
91
92+93
94+95+96
2,5
3,4
9,0
9,6
8,1
7,0
12,8
28,2
31,8
5,4
9,9
11,4
28,1
4,7
10,0
7,1
10,0
17,5
47,0
18,5
1,0
17,5
11,6
2,7
4,5
11,9
16,4
7,1
31,2
9,6
14,1
2,6
m. Łódź
1,3
2,1
6,1
7,9
4,2
4,9
6,4
14,0
17,8
3,3
5,1
9,5
16,2
2,4
6,2
3,6
6,3
9,2
23,9
9,7
25,5
18,4
10,2
2,8
3,5
12,9
17,3
7,9
19,7
5,4
13,2
1,4
piotrkowski
Podregion
1,0
1,5
4,4
5,5
2,6
3,6
4,7
10,6
12,1
2,2
3,7
7,2
11,2
1,8
4,4
2,3
4,1
6,3
13,8
7,3
33,2
13,2
7,0
2,0
2,5
9,3
12,3
5,7
12,5
3,9
9,9
1,0
sieradzki
0,9
1,3
3,6
4,2
2,5
2,9
4,3
9,7
10,8
2,0
3,4
5,7
9,9
1,6
3,8
2,2
3,6
5,8
13,5
6,7
28,1
9,5
5,3
1,5
1,9
6,7
8,9
4,0
10,9
3,5
7,8
0,9
skierniewicki
Woj. łódzkiea
KZiS2010
2020
6,3
9,4
26,6
31,9
20,0
21,1
31,6
69,8
82,7
14,8
24,7
39,2
74,6
11,7
27,8
17,3
27,8
44,1
113,1
47,4
96,8
69,3
40,1
10,6
14,5
48,2
64,9
29,3
86,2
25,3
52,3
6,7
Woj. łódzkieb
KZiS2010
2020
6,2
9,2
26,2
31,4
19,7
20,7
31,1
68,7
81,4
14,6
24,3
38,6
73,4
11,6
27,3
17,0
27,3
43,4
111,3
46,6
95,3
68,3
39,4
10,5
14,3
47,4
63,9
28,9
84,8
24,9
51,5
6,6
Liczba pracujących
w woj. łódzkim w 2010 r.c
KZiS2010
6,7
8,1
25,0
30,8
19,8
19,2
31,4
65,1
55,9
12,5
20,1
42,2
71,0
12,9
31,1
15,6
30,4
43,9
105,7
47,2
154,1
59,6
48,5
12,5
16,7
64,8
48,7
22,3
76,9
26,8
52,3
6,4
Prognoza przygotowana przez: B. Sucheckiego, A. Olejnik oraz K. Lewandowską-Gwardę. b Prognoza przygotowana przez A. Gajdosa, K. Lewandowską-Gwardę
oraz E. Żmurkow. c Według szacunków B. Sucheckiego, A. Olejnik, K. Lewandowskiej-Gwardy.
a
łódzki
Grupy
duże
Tabela 4.2.2
Prognoza liczby pracujących w przekroju dużych grup zawodowych w województwie łódzkim według podregionów w 2020 r.
Propozycja korekt:
 podnieść prognozowany poziom zatrudnienia w podregionie m. Łódź w grupie 31+32, przy zachowaniu tendencji spadkowej;
 podnieść prognozę zatrudnienia dla m. Łodzi w grupie 33;
 rozważyć stabilizację zatrudnienia w grupach 34 i 35 – zwłaszcza w podregionie m. Łódź.
Zastanawiający jest prognozowany wzrost liczby pracujących we wszystkich
podregionach oprócz Łodzi w grupie 51. Zaskakuje również prognoza spadkowa
liczby pracujących w grupach 53 i 54 w Łodzi i podregionie piotrkowskim oraz
stabilizacja w pozostałych podregionach.
Propozycja korekty:
 rozważyć stabilizację liczby pracujących w podregionie: piotrkowskim i m.
Łódź w grupach 53 i 54.
Naszym zdaniem, prognozowany silny spadek liczby pracujących w grupach
61, 62 i 63 jest zbyt duży w stosunku do wcześniejszych tendencji.
Propozycja korekty:
 zmniejszyć prognozowany spadek liczby pracujących w 2020 r. w podregionach: piotrkowskim, skierniewickim i sieradzkim w grupach 61+62+63.
Prognozowany spadek liczby pracujących w grupie 74 w podregionach województwa łódzkiego jest zbyt silny ze względu na przewidywany rozwój usług
elektronicznych i telekomunikacyjnych, szczególnie w podregionie m. Łódź. Zbyt
duży wydaje się również prognozowany spadek liczby pracujących w grupie 91
ze względu na przewidywany rozwój sektora usług.
Propozycja korekt:
 rozważyć mniejszy spadek liczby pracujących w podregionie m. Łódź w grupie 74;
 rozważyć osłabienie tendencji spadkowej liczby pracujących w podregionach województwa łódzkiego w grupie 91.
wielkich grup zawodowych
W tabeli 4.3.3 przedstawiono wyniki prognoz pracujących według grup zawodów i podregionów w województwie łódzkim w 2020 r.
Mamy pewne uwagi do prognoz liczby pracujących w następujących grupach
średnich wchodzących w skład grupy 1 (przedstawiciele władz publicznych, wyżsi
urzędnicy i kierownicy): 122 (kierownicy do spraw sprzedaży, marketingu i rozwoju) oraz w grupie 142 (kierownicy do spraw handlu detalicznego i hurtowego).
W związku z tym proponujemy następujące korekty:
 rozważyć wzrost liczby pracujących w podregionie m. Łódź w grupie 122
(kierownicy do spraw sprzedaży, marketingu i rozwoju);
 rozważyć stabilizację liczby pracujących w grupie 142 (kierownicy do
spraw handlu detalicznego i hurtowego) w podregionie m. Łódź zamiast prognozowanego spadku liczby pracujących.
203
Uważamy, że spadek liczby lekarzy (grupa 221) jest mało prawdopodobny,
zwłaszcza w Łodzi. Również w grupie 226 (lekarze dentyści) w 2020 r. powinna
wystąpić stabilizacja, a nie spadek liczby pracujących. W Łodzi raczej należy się
spodziewać wzrostu liczby dentystów.
Naszym zdaniem, prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 231
(nauczyciele akademiccy) jest zbyt duży (zwłaszcza w podregionie sieradzkim,
piotrkowskim i skierniewickim) z uwagi na przewidywane zmiany demograficzne.
Zaskakujący jest prognozowany (naszym zdaniem zbyt silny) wzrost we wszystkich podregionach liczby pracujących w grupie 235 (inni specjaliści nauczania
i wychowania) oraz w grupie 242 (specjaliści do spraw administracji i zarządzania). Również prognozowany znaczny wzrost liczby pracujących w grupie 263
(specjaliści z dziedzin społecznych i religijnych) jest zbyt silny.
Propozycja korekt:
 rozważyć osłabienie tempa wzrostu liczby pracujących w grupie 231 (nauczyciele akademiccy);
 rozważyć zmniejszenie prognozowanego wzrostu liczby pracujących w grupie 235 (inni specjaliści nauczania i wychowania);
 zmniejszyć prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 242 (specjaliści do spraw administracji i zarządzania);
 rozważyć osłabienie wzrostu liczby pracujących w grupie 263 (specjaliści
z dziedzin społecznych i religijnych).
Z analizy prognoz liczby pracujących w grupach średnich wchodzących w skład
grupy 3 (technicy i inny średni personel) wynikają następujące wnioski: po pierwsze, zbyt duży – naszym zdaniem – jest prognozowany spadek liczby pracujących
w podregionach województwa łódzkiego w grupie 311 (technicy nauk fizycznych
i technicznych); po drugie, w grupach 325 (inny średni personel do spraw zdrowia),
w grupie 334 (pracownicy administracyjni i sekretarze wyspecjalizowani) oraz
w grupie 351 (technicy do spraw technologii teleinformatycznych i pomocy użytkownikom urządzeń teleinformatycznych) raczej powinna wystąpić stabilizacja
liczby pracujących; po trzecie, w grupie 331 (średni personel do spraw finansowych) oraz w grupie 352 (technicy telekomunikacji i urządzeń transmisyjnych) powinna wystąpić stabilizacja liczby pracujących (zwłaszcza w podregionie m. Łódź).
Propozycja korekt:
 podwyższyć prognozowaną liczbę pracujących w grupie 311 (technicy nauk fizycznych i technicznych);
 rozważyć stabilizację liczby pracujących w grupach: 325 (inny średni personel do spraw zdrowia), w grupie 334 (pracownicy administracyjni i sekretarze
wyspecjalizowani);
 rozważyć stabilizację liczby pracujących w grupie 331 (średni personel do
spraw finansowych) w podregionie m. Łódź;
 rozważyć stabilizację liczby pracujących w grupie 352 (technicy telekomunikacji i urządzeń transmisyjnych), zwłaszcza w podregionie m. Łódź.
204
Naszym zdaniem, w grupach 514 (fryzjerzy, kosmetyczki i pokrewni) oraz 521
(sprzedawcy uliczni i bazarowi) prognozowany spadek zatrudnienia jest zbyt silny (w województwie łódzkim przewidywany jest przecież rozwój sektora usług).
W grupie 611 (rolnicy produkcji roślinnej) prognozowany jest zbyt duży wzrost
liczby pracujących w podregionach: piotrkowskim, sieradzkim i skierniewickim.
Przewidywany bardzo duży spadek liczby pracujących w podregionach w grupie
613 (rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej) jest zbyt wysoki. Nie uzasadniają
go dotychczasowe tendencje zmian liczby pracujących w tej grupie zawodowej
w latach 2005–2010.
Propozycje korekt:
 rozważyć osłabienie spadku liczby pracujących w grupach 514 (fryzjerzy,
kosmetyczki i pokrewni) oraz 521 (sprzedawcy uliczni i bazarowi);
 obniżyć prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 611 (rolnicy
produkcji roślinnej) we wszystkich podregionach;
 podnieść prognozowaną liczbę pracujących w grupie 613 (rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej).
Naszym zdaniem, prognozowany spadek liczby pracujących w grupie 711
(robotnicy budowlani robót stanu surowego i pokrewni) oraz w grupie 741 (elektrycy budowlani, elektromechanicy i elektromonterzy) jest zbyt silny, zwłaszcza
w Łodzi i podregionie piotrkowskim.
W grupie 753 (robotnicy produkcji odzieży i pokrewni) prognozowany jest
zbyt duży spadek liczby pracujących (zwłaszcza w Łodzi i podregionie łódzkim).
W grupie 911 (pomoce i sprzątaczki domowe, biurowe, hotelowe) możliwa jest
stabilizacja liczby pracujących.
Propozycje korekt:
 rozważyć osłabienie spadku liczby pracujących w grupach 711 (robotnicy
budowlani robót stanu surowego i pokrewni);
 rozważyć osłabienie spadku liczby pracujących (zwłaszcza w Łodzi i podregionie piotrkowskim) w grupie 741 (elektrycy budowlani, elektromechanicy
i elektromonterzy);
 podnieść prognozę liczby pracujących w grupie 753 (robotnicy produkcji
odzieży i pokrewni) (zwłaszcza w Łodzi i podregionie łódzkim);
 rozważyć osłabienie tendencji spadkowej liczby pracujących w grupie 911
(pomoce i sprzątaczki domowe, biurowe, hotelowe).
205
Tabela 4.2.3
Prognoza liczby pracujących w przekroju średnich grup zawodowych
w województwie łódzkim według podregionów w 2020 r.
Podregion
Grupy
średnie
łódzki
m. Łódź
piotrkowski
sieradzki
skierniewicki
011
111
112
121
122
132
133
134
141
142
143
211
213
214
215
216
221
222
223
226
227
228
231
233
234
235
241
242
243
244
251
252
261
262
263
264
265
311
0,7
0,3
0,9
2,5
0,9
4,0
0,1
0,6
0,4
1,5
0,6
0,1
0,2
1,5
0,4
0,5
0,7
1,4
0,2
0,2
0,0
0,8
1,0
2,1
2,8
1,4
3,7
3,7
2,2
0,5
1,5
0,4
0,7
0,2
1,0
0,5
0,4
2,2
2,5
1,0
2,4
6,6
2,4
7,5
0,2
2,0
1,3
4,8
2,0
0,3
0,8
2,9
1,1
1,8
2,8
5,5
0,8
0,6
0,2
2,9
4,0
8,1
10,9
5,2
11,8
12,2
6,1
1,7
4,5
1,0
2,8
0,6
3,7
1,4
1,2
5,0
1,3
0,5
1,6
4,6
1,6
6,8
0,1
1,0
0,7
2,4
1,1
0,1
0,4
2,7
0,8
0,9
1,4
2,7
0,4
0,3
0,1
1,5
2,0
4,0
5,4
2,6
6,3
6,8
3,8
0,9
2,5
0,8
1,4
0,3
1,8
0,8
0,7
3,9
1,0
0,4
1,1
3,4
1,0
4,8
0,1
0,7
0,4
1,4
0,8
0,1
0,3
2,0
0,5
0,7
1,1
2,1
0,3
0,2
0,1
1,0
1,5
3,1
4,1
1,9
4,1
5,0
2,5
0,5
1,6
0,5
1,1
0,2
1,4
0,5
0,5
2,7
0,9
0,4
0,9
2,8
0,8
3,6
0,1
0,6
0,4
1,4
0,7
0,1
0,3
1,5
0,4
0,6
1,0
1,9
0,3
0,2
0,1
0,9
1,4
2,8
3,8
1,8
3,8
4,4
2,2
0,5
1,5
0,4
1,0
0,2
1,3
0,4
0,4
2,2
206
Woj.
łódzkie
KZiS2010
2020
6,3
2,5
6,9
19,9
6,7
26,6
0,4
4,8
3,2
11,5
5,2
0,6
2,1
10,5
3,3
4,6
7,0
13,5
2,0
1,5
0,4
7,2
9,8
20,1
27,0
13,0
29,5
32,1
16,9
4,1
11,7
3,2
7,0
1,6
9,2
3,7
3,2
15,9
Podregion
Grupy
średnie
łódzki
m. Łódź
piotrkowski
sieradzki
skierniewicki
312
313
314
321
322
324
325
331
332
333
334
335
341
342
343
351
352
411
412
421
422
431
432
441
512
513
514
515
516
521
522
523
524
531
532
541
611
612
613
621
631
633
0,0
1,5
0,4
0,6
0,3
0,0
0,2
2,9
3,4
0,7
1,1
1,2
0,6
0,2
0,3
0,1
0,1
2,8
0,6
1,4
0,7
0,4
2,6
0,7
1,4
0,8
1,0
1,9
0,1
0,9
12,2
1,2
0,6
0,7
0,7
3,8
3,5
0,1
4,9
0,1
0,1
0,3
0,1
2,5
0,5
1,7
1,0
0,1
0,5
9,1
8,6
2,3
3,7
4,3
2,5
0,6
0,9
0,3
0,3
8,2
1,8
4,5
2,6
0,9
6,7
2,4
5,0
2,5
3,7
5,9
0,4
3,0
38,5
3,7
1,8
2,7
2,5
13,3
0,3
0,0
0,5
0,0
0,0
0,1
0,1
2,7
1,1
1,0
0,5
0,1
0,3
5,2
5,6
1,2
2,0
2,2
1,2
0,3
0,5
0,2
0,2
5,0
1,2
2,3
1,3
0,7
4,3
1,3
2,5
1,2
1,8
3,4
0,3
1,5
19,5
1,9
1,0
1,4
1,2
7,1
10,0
0,3
13,8
0,2
0,3
0,7
0,1
1,9
1,2
0,7
0,4
0,0
0,2
3,6
3,6
0,9
1,4
1,7
0,9
0,2
0,3
0,2
0,1
3,4
1,0
1,4
0,9
0,6
2,7
0,8
1,7
0,7
1,4
2,4
0,2
0,8
11,2
1,1
0,6
1,0
0,9
5,4
13,1
0,4
18,0
0,3
0,4
0,9
0,0
1,4
1,0
0,6
0,3
0,0
0,2
3,2
3,1
0,8
1,3
1,5
0,9
0,2
0,3
0,1
0,1
3,0
0,8
1,3
0,8
0,5
2,4
0,8
1,6
0,7
1,3
2,1
0,2
0,8
11,0
1,1
0,6
0,9
0,8
4,9
11,1
0,4
15,2
0,3
0,4
0,8
Woj.
łódzkie
KZiS2010
2020
0,3
10,0
4,2
4,5
2,5
0,3
1,4
24,1
24,3
5,9
9,5
10,9
6,2
1,5
2,3
0,9
0,8
22,3
5,4
10,9
6,4
3,1
18,7
6,0
12,2
5,9
9,1
15,7
1,2
7,0
92,4
9,0
4,6
6,8
6,0
34,5
38,1
1,2
52,5
0,9
1,2
2,8
207
Podregion
Grupy
średnie
łódzki
m. Łódź
piotrkowski
sieradzki
skierniewicki
711
712
713
721
722
723
731
732
741
742
751
752
753
811
812
813
814
815
816
817
818
821
831
832
833
834
911
912
921
931
932
933
941
951
961
962
2,2
7,7
0,7
1,4
2,1
2,5
0,9
0,8
1,6
0,5
2,8
1,7
2,9
1,2
0,1
1,0
2,6
1,9
1,1
0,3
1,7
4,6
0,7
1,2
6,9
3,1
2,6
0,4
0,5
1,6
3,6
1,6
0,1
0,1
0,4
0,2
3,5
12,6
1,4
2,4
3,3
5,9
1,3
1,4
3,3
1,3
4,7
2,6
4,6
1,8
0,2
1,6
4,6
3,1
1,8
0,5
2,9
7,1
2,2
3,5
19,6
6,0
8,9
0,7
0,3
2,5
6,6
4,7
0,4
0,2
1,3
0,6
3,7
13,4
1,3
2,5
3,6
4,1
1,5
1,3
2,8
0,8
4,9
3,0
5,0
2,0
0,2
1,8
4,5
3,3
2,0
0,6
3,0
7,9
1,1
2,0
11,2
5,4
4,7
0,7
1,4
2,8
6,4
2,6
0,2
0,1
0,7
0,4
2,7
9,6
0,9
1,7
2,6
2,7
1,1
0,9
1,9
0,5
3,5
2,2
3,6
1,5
0,2
1,3
3,2
2,3
1,4
0,4
2,1
5,7
0,6
1,3
6,8
3,8
3,5
0,5
1,7
2,0
4,6
1,6
0,1
0,1
0,5
0,3
1,9
6,9
0,7
1,3
1,8
2,2
0,8
0,7
1,5
0,4
2,5
1,6
2,6
1,0
0,1
0,9
2,3
1,7
1,0
0,3
1,5
4,0
0,6
1,2
6,2
2,9
3,1
0,3
1,5
1,4
3,4
1,4
0,1
0,1
0,5
0,2
Woj.
łódzkie
KZiS2010
2020
14,0
50,3
5,1
9,3
13,3
17,4
5,6
5,1
11,1
3,4
18,4
11,1
18,7
7,5
0,8
6,5
17,1
12,2
7,4
2,1
11,3
29,3
5,2
9,2
50,7
21,1
22,8
2,5
5,4
10,4
24,6
11,9
1,0
0,5
3,5
1,7
IPiSS, Warszawa 2011, maszynopis.
208
4.3. Korekta ekspercka do prognoz zatrudnienia według
grup zawodów i sektorów (Eugeniusz Kwiatkowski,
Leszek Kucharski)
Prognozy liczby pracujących ogółem zostały przygotowane w trzech etapach.
W pierwszym etapie oszacowano parametry czterorównaniowego modelu SUR
(dla każdego sektora gospodarki estymowano oddzielne równanie).
Liczbę pracujących w rolnictwie uzależniono od: poziomu produkcji w tym
sektorze (mierzonej poziomem wartości dodanej brutto), łącznej produktywności
czynników produkcji w rolnictwie.
Liczbę pracujących w przemyśle uzależniono od: poziomu produkcji w przemyśle (mierzonej poziomem wartości dodanej brutto), łącznej produktywności
czynników produkcji w przemyśle, liczby pracujących w województwie łódzkim.
Popyt na pracę w sektorze usług rynkowych jest objaśniany przez: poziom produkcji w sektorze usług rynkowych (mierzony poziomem wartości dodanej brutto),
łączną produktywność czynników produkcji w tym sektorze, poziom płac realnych
w sektorze usług rynkowych, liczbę pracujących w województwie łódzkim.
Popyt na pracę w sektorze usług nierynkowych uzależniono od: poziomu produkcji w sektorze usług nierynkowych (mierzonej poziomem wartości dodanej
brutto) oraz liczby pracujących w województwie łódzkim.
Wybór poziomu produkcji w sektorach oraz łącznej produktywności czynników produkcji jako zmiennych objaśniających jest poprawny. Pewne wątpliwości
budzi jednak włączenie do zestawu zmiennych objaśniających liczby pracujących
ogółem w województwie. Wydaje się, że zależność mogłaby być odwrotna – to
liczba pracujących ogółem zależy od liczby pracujących w danym sektorze i jego
udziału w gospodarce. Ponadto liczby pracujących ogółem w województwie nie
uwzględniono wśród zmiennych objaśniających w sektorze rolniczym, co wymagałoby komentarza w kontekście ujęcia innych sektorów.
Sens wprowadzenia liczby pracujących ogółem w województwie do zestawu
zmiennych objaśniających mógłby polegać na tym, że liczba pracujących ogółem
jest czynnikiem kreującym popyt na produkty danego sektora, co wpływa na liczbę pracujących w sektorze. Wówczas jednak mogłoby budzić zdziwienie, że nie
zastosowano tego rozwiązania do wszystkich sektorów.
Zaskakujący jest również brak poziomu płac w zestawie zmiennych objaśniających popyt na pracę w przemyśle. Wydaje się, że zatrudnienie w przemyśle, tak
samo jak zatrudnienie w sektorze usług rynkowych jest wrażliwe na zmiany poziomu wynagrodzeń.
We wszystkich równaniach uzyskano zgodne z teorią ekonomii znaki przy
oszacowanych parametrach. Równania charakteryzują się wysokim stopniem dopasowania do danych empirycznych, istotnymi statystycznie oszacowaniami pa-
209
rametrów przy zmiennych egzogenicznych oraz brakiem autokorelacji i stacjonarnością reszt107.
Zastanawiające jest, że w równaniu 3 uzyskano zgodny z teorią neoklasyczną
znak przy płacach realnych. Tymczasem w opracowaniu pt. Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów
statystycznych NUTS III do 2020 r. uzyskano dodatni znak przy wynagrodzeniach,
zgodny z teorią keynesowską108. Nasuwa się pytanie, czy zmienna „płace realne”
jest tak samo definiowana w obu opracowaniach?
Wykorzystując strukturę równań wyspecyfikowaną w pierwszym etapie, stworzono cztery modele VECM. Zaletą modeli typu VECM jest to, że uniezależniają
one badacza od nakładania założeń co do wartości zmiennych egzogenicznych,
a jednocześnie pozwalają uwzględnić związki długookresowej równowagi pomiędzy zmiennymi. W każdym z modeli rolę zmiennych endogenicznych odgrywają zmienne wyspecyfikowane w pierwszym etapie badania.
Uzyskano zgodne z teorią znaki stojące przy poszczególnych parametrach.
Tak samo, jak w modelu z pierwszego etapu badania, do zmiennych objaśniających liczbę pracujących w przemyśle, sektorze usług rynkowych oraz sektorze
usług nierynkowych dołączono liczbę pracujących w województwie łódzkim.
Równania korekty błędem wyrażające długookresową równowagę między zmiennymi mają również właściwe znaki ocen parametrów.
Dziwić może fakt, że w odróżnieniu od równań uzyskanych na pierwszym
etapie, wzrost produkcji danego sektora wpływa najsilniej na liczbę pracujących
w rolnictwie.
W dwóch pierwszych etapach badania prognozy wyznaczono oddzielnie, używając modeli SUR oraz VECM. W trzecim etapie zastosowana została metoda,
którą nazwano w opracowaniu terminem SUR+VECM. Wykorzystując prognozowane wartości zmiennych objaśniających z modelu VECM, przeprowadzono za pomocą
oszacowań uzyskanych z modelu SUR prognozy liczby pracujących w poszczególnych sektorach gospodarki.
Wszystkie trzy podejścia dały podobne rezultaty w tendencji zmian liczby pracujących w sektorze przemysłowym oraz usług rynkowych i nierynkowych. Według trzech podejść prognozowany jest spadek liczby pracujących w rolnictwie.
Najwolniejszy prognozowany spadek liczby pracujących uzyskano, posługując się
modelem SUR. Ponadto prognoza odbiega od wyznaczonej linii trendu dla tego
sektora w latach 1995–2010.
Naszym zdaniem, prognozy uzyskane za pomocą modelu VECM oraz VECM
+ SUR wydają się bardziej prawdopodobne. Zastosowana metodologia prognozowania, pomimo wyrażonych uwag, jest poprawna.
__________
107
E. Kusideł, B. Suchecki, E. Modranka, Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r., IPiSS, maszynopis 2012.
108
B.Suchecki., A. Olejnik, K. Lewandowska-Gwarda, Opracowanie prognozy…, op. cit.
210
4.3.2. Ocena wyników prognoz i propozycja korekt
Trudność korekty polega na tym, że nie ma danych faktycznych o tendencjach
liczby pracujących w grupach wielkich i dużych w poszczególnych czterech sektorach gospodarki województwa łódzkiego. Stąd też trudno ocenić wielkości prognozowane, gdyż brakuje układu odniesienia dla tej oceny. Można tylko skonfrontować
wielkości prognozowane z faktycznymi wielkościami liczby pracujących w wielkich i dużych grupach zawodowych (bez uwzględnienia sektorów gospodarki).
Ponadto trudność korekty związana jest z tym, że wielkości prognozowane
opierają się na klasyfikacji zawodów i specjalności obowiązującej od 2010 r.,
a wielkości faktyczne o liczbie pracujących według wielkich i dużych grup zawodów oparte są na klasyfikacji zawodów i specjalności z 2007 r.
Uzyskane prognozy liczby pracujących ogółem posłużyły do przeprowadzenia prognozy liczby pracujących według sektorów i grup zawodów w województwie łódzkim. Podstawą prognoz według sektorów i zawodów były dane rzeczywiste pochodzące z BAEL z pierwszych trzech kwartałów 2011 r. Przyjmując za
podstawę przeciętną liczbę pracujących w 2011 r., wyznaczono strukturę pracujących według klasyfikacji zawodów i specjalności z 2010 r. oraz PKD z 2007 r.
Wykorzystując prognozowaną dynamikę liczby pracujących ogółem w poszczególnych sektorach oraz wyznaczoną rzeczywistą strukturę pracujących według
grup zawodów i PKD w 2011 r., przeprowadzono prognozę liczby pracujących na
lata 2011–2020 według grup zawodów i sektorów w województwie łódzkim.
Prognozy liczby pracujących ogółem w czterech sektorach gospodarki
W tabeli 4.3.1 przedstawiono prognozy liczby pracujących w czterech sektorach gospodarki województwa łódzkiego przygotowane za pomocą modelu SUR
+ VECM. Prognozy dotyczące przemysłu, usług rynkowych i usług nierynkowych wydają się realistyczne. Tendencję spadkową w przemyśle można uzasadnić pewną dojrzałością gospodarki województwa i stabilizacją, a nawet spadkiem
udziału sektora przemysłowego w bardziej rozwiniętych gospodarkach.
Uzasadnione wydają się również prognozy dla sektora usług rynkowych i nierynkowych. Prognozy dla pracujących w sektorze usług nierynkowych zakładające
niezbyt silny wzrost liczby pracujących wydają się zasadne, gdyż dotyczą głównie pracujących w sferze budżetowej. Biorąc pod uwagę napięcia w budżecie państwa i ograniczenia narzucane przez pakt fiskalny, nie można oczekiwać szybkiego rozwoju tej sfery.
Prognoza pracujących w usługach rynkowych polegająca na dosyć dynamicznym wzroście tej grupy pracowników (o ok. 22,6% w latach 2011–2020) wydaje
się uzasadniona, zważywszy na silne tendencje do serwicyzacji gospodarki wraz
z rozwojem gospodarczym.
Prognozowany spadek liczby pracujących w sektorze rolniczym wydaje się
zbyt duży. Trudno przecież oczekiwać gwałtownej redukcji liczby gospodarstw rolnych. Co prawda, można zakładać pewną komasację gospodarstw, ale ten proces
211
jest dosyć powolny. Można ponadto sądzić, że dotacje unijne do rolnictwa będą
jeszcze w niedalekiej przyszłości hamować odpływ pracujących w tym sektorze.
Propozycja korekty:
 zmniejszyć prognozowany spadek liczby pracujących w sektorze rolniczym.
Tabela. 4.3.1
Prognoza liczby pracujących według modelu SUR+VECM w sektorach gospodarki
województwa łódzkiego (tys. osób)
Lata
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
Rolnictwo
139,237
138,063
129,994
126,116
120,252
115,816
110,899
106,547
102,168
98,079
Przemysł
410,006
408,700
403,124
399,506
398,544
398,148
397,177
394,996
391,692
388,332
Usługi rynkowe Usługi nierynkowe
403,627
286,991
410,667
287,445
418,571
288,798
428,256
291,699
438,994
295,231
450,635
298,385
462,051
301,288
472,742
303,649
483,311
305,765
494,799
308,194
Ogółem
1239,861
1244,877
1240,488
1245,577
1253,021
1262,984
1271,416
1277,935
1282,937
1289,404
Źródło: E. Kusideł, B. Suchecki, E. Modranka, Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym
województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r., IPiSS, Warszawa 2012, maszynopis.
Prognozy liczby pracujących według grup zawodów w sektorze rolniczym
Tabela 4.3.2
Prognoza liczby pracujących w rolnictwie w przekroju wielkich grup zawodowych
Wyszczególnienie
a–w%
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
b – w tys. osób
Technicy i inny
(a) 0,14 0,14 0,14 0,14 0,13 0,12 0,12 0,11 0,11
0,1
średni personel
(b) 1,7
1,7
1,7
1,7
1,6
1,5
1,5
1,4
1,4
1,3
(grupa 3)
Pracownicy biu(a) 0,11
0,1
0,1
0,1
0,09 0,09 0,08 0,08 0,08 0,07
rowi (grupa 4)
(b) 1,3
1,3
1,2
1,2
1,1
1,1
1,1
1,0
1,0
0,9
Rolnicy, ogrodni9,7
9,3
8,9
8,5
cy, leśnicy i ryba- (a) 12,3 12,2 11,6 11,2 10,6 10,2
(b) 153,1 151,9 143,3 139,3 133,0 128,4 123,1 118,5 113,8 109,5
cy (grupa 6)
Pracownicy przy
0,5 0,47 0,45 0,43
pracach prostych (a) 0,63 0,62 0,59 0,57 0,54 0,52
(grupa 9)
(b) 7,8
7,8
7,3
7,1
6,8
6,6
6,3
6,1
5,8
5,6
212
W tabeli 4.3.2 przedstawiono wyniki prognoz liczby pracujących ogółem według wielkich grup zawodów w rolnictwie w latach 2011–2020. Jak wynika z tabeli,
w latach 2011–2020 wystąpi spadek liczby oraz udziału pracujących (w liczbie pracujących ogółem w województwie łódzkim) we wszystkich grupach wielkich
w sektorze rolniczym. Tendencja spadkowa liczby pracujących w grupach wielkich
jest uzasadniona, jednak – naszym zdaniem – prognozowany spadek liczby pracujących w grupie 6 (rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy) jest zbyt duży.
Tendencja zmian liczby pracujących ogółem w województwie łódzkim w latach 2005–2010 w grupie 6 nie wskazuje, aby w latach 2011–2020 spadek liczby
pracujących w tej grupie był aż tak silny.
Propozycja korekty:
 osłabić spadek liczby pracujących w grupie 6 (rolnicy, ogrodnicy, leśnicy
i rybacy) w sektorze rolniczym.
Tabela 4.3.3
Prognoza liczby pracujących w rolnictwie w przekroju dużych grup zawodowych
Wyszczególnienie
a–w%
b – w tys. osób
Średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych (31+34)
Sekretarki, operatorzy urządzeń biurowych i pokrewni
(41+43)
Rolnicy produkcji
towarowej (61)
Leśnicy i rybacy
(62)
Rolnicy i rybacy
pracujący na własne
potrzeby (63)
Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie (92+93+96)
Pracujący w rolnictwie w pozostałych
średnich grupach
zawodowych (999)
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
(a)
(b)
0,14
1,7
0,14
1,7
0,13
1,6
0,12
1,5
0,12
1,5
0,11
1,4
0,11
1,4
0,1
1,3
0,1
1,3
0,09
1,2
(a)
(b)
0,11
1,3
0,1
1,3
0,1
1,2
0,1
1,2
0,09
1,1
0,09
1,1
0,08
1,1
0,08
1,0
0,08
1,0
0,07
0,9
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
11,4 11,3 10,7 10,3
9,8
9,4
8,9
8,6
8,2
7,8
141,3 140,3 132,4 128,6 122,9 118,5 113,7 109,4 105,1 101,1
0,14
1,7
0,81
10,0
0,13
1,7
0,8
10,0
0,13
1,6
0,76
9,4
0,12
1,5
0,73
9,1
0,12
1,5
0,7
8,7
0,11
1,4
0,67
8,4
0,11
1,4
0,63
8,1
0,1
1,3
0,61
7,8
0,1
1,2
0,58
7,5
0,09
1,2
0,56
7,2
(a)
(b)
0,63
7,8
0,62
7,8
0,59
7,3
0,57
7,1
0,54
6,8
0,52
6,6
0,5
6,3
0,47
6,1
0,45
5,8
0,43
5,6
(a)
(b)
0,16
1,9
0,15
1,9
0,15
1,8
0,14
1,8
0,13
1,7
0,13
1,6
0,12
1,6
0,12
1,5
0,11
1,4
0,11
1,4
213
Z analizy wyników prognoz liczby pracujących według zawodów i grup dużych
w sektorze rolniczym w województwie łódzkim do 2020 r. (tab. 4.3.3) wynikają następujące wnioski: po pierwsze, we wszystkich dużych grupach zawodów w rolnictwie przewidywany jest spadek liczby pracujących w latach 2011–2020. Naszym
zdaniem, prognozowany spadek liczby pracujących w grupach: 61 (rolnicy produkcji towarowej) oraz 63 (rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby) jest
zbyt duży. Po drugie, we wszystkich grupach dużych przewidywany jest spadek
udziału pracujących w ogólnej liczbie pracujących w województwie łódzkim.
Uważamy, że spadek udziału pracujących w grupach 61 i 63 jest zbyt silny w prognozowanym okresie.
Propozycja korekt:
 osłabić tempo spadku liczby i odsetka pracujących w grupie 61 (rolnicy
produkcji towarowej),
 osłabić tempo spadku liczby i odsetka pracujących w grupie 63 (rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby) w sektorze rolniczym.
Prognozy liczby pracujących według grup zawodów w przemyśle
Tabela 4.3.4 zawiera prognozy liczby pracujących w grupach wielkich zawodowych w przemyśle. Prognozy przeprowadzono dla 8 grup wielkich. W sektorze
tym nie znajdują zatrudnienia osoby zaliczane do grupy 6 (rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy) oraz grupy 10 (siły zbrojne). Najliczniejszą grupę pracujących
w przemyśle stanowić będą pracownicy wykonujący zawody zaliczane do grupy 7
(robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy). Udział tej grupy w zasobie pracujących
ogółem obniży się z 13% w 2011 r. do 12% w 2020 r. Najmniejszą grupę pracujących stanowić będą w latach 2011–2020 pracownicy zaliczani do grupy 5 (pracownicy usług osobistych i sprzedawcy). Udział tej grupy w zasobie pracujących
ogółem obniży się z 0,27% w 2011 r. do 0,25% w 2020 r. Prognozy te wydają się
realistyczne.
W latach 2011–2020 prognozowany jest spadek liczby pracujących we wszystkich grupach wielkich. Uważamy, że ze względu na unowocześnianie przemysłu
w województwie łódzkim możliwy jest wzrost liczby pracujących w prognozowanym okresie w grupie 2 (specjaliści) oraz w grupie 8 (operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń). Zgadzamy się z przewidywanym spadkiem liczby pracujących
w pozostałych grupach wielkich. Wydaje się jednak, że tempo spadku w poszczególnych grupach powinno być bardziej zróżnicowane.
Propozycja korekt:
 rozważyć wzrost prognozowanej liczby pracujących i udziału pracujących
w zasobie pracujących ogółem w województwie łódzkim w sektorze przemysłowym w grupie 2 (specjaliści);
 rozważyć wzrost prognozowanej liczby pracujących i udziału pracujących
w zasobie pracujących ogółem w województwie łódzkim w sektorze przemysłowym grupie 8 (operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń).
214
Tabela 4.3.4
Prognoza liczby pracujących w przemyśle w przekroju wielkich grup zawodowych
Wyszczególnienie
a–w%
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
b – w tys. osób
Przedstawiciele władz (a) 2,6
2,5
2,5
2,5
2,5
2,5
2,4
2,4
2,4
2,4
publicznych, wyżsi
(b) 31,7 31,6 31,2 31,0 31,0 31,0 31,0 30,9 30,7 30,4
(grupa 1)
Specjaliści (grupa2)
(a) 1,9
1,9
1,9
1,9
1,9
1,9
1,9
1,8
1,8
1,8
(b) 24,0 24,0 23,7 23,5 23,5 23,5 23,5 23,4 23,3 23,1
Technicy i inny średni (a) 3,1
3,1
3,1
3,0
3,0
3,0
3,0
2,9
2,9
2,9
personel (grupa 3)
(b) 38,6 38,5 38,1 37,8 37,8 37,8 37,8 37,6 37,4 37,1
(a) 1,6
1,6
1,6
1,6
1,6
1,6
1,6
1,6
1,5
1,5
Pracownicy biurowi
(grupa 4)
(b) 20,4 20,4 20,2 20,0 20,0 20,0 20,0 19,9 19,8 19,7
Pracownicy usług oso- (a) 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,26 0,26 0,26 0,26 0,25
bistych i sprzedawcy
3,4
3,4
3,3
3,3
3,3
3,3
3,3
3,3
3,3
(b) 3,4
(grupa 5)
Robotnicy przemysło- (a) 13,0 12,9 12,8 12,7 12,6 12,5 12,4 12,3 12,2 12,0
wi i rzemieślnicy (gru- (b) 161,3 161,0 159,1 157,9 157,8 158,0 157,9 157,3 156,2 155,2
pa 7)
Operatorzy i monterzy (a) 6,5
6,4
6,4
6,3
6,3
6,2
6,2
6,1
6,1
6,0
maszyn i urządzeń
(b) 80,4 80,3 79,3 78,7 78,7 78,7 78,7 78,4 77,9 77,3
(grupa 8)
(a) 3,2
3,2
3,1
3,1
3,1
3,1
3,0
3,0
3,0
2,9
Pracownicy przy pracach prostych (grupa 9) (b) 39,4 39,4 38,9 38,6 38,6 38,6 38,6 38,4 38,2 37,9
W latach 2011–2020 przewidywany jest spadek liczby pracujących we wszystkich grupach dużych w sektorze przemysłowym. Maleje również (w niektórych
grupach nieznacznie) przewidywany odsetek pracujących w poszczególnych grupach dużych. Z powodu spodziewanego unowocześniania przemysłu w województwie łódzkim proponujemy podnieść prognozowany odsetek i liczbę pracujących
w grupach: 21 (specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych),
25 (specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych) oraz 81 (operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych). Nie mamy zastrzeżeń do kierunku prognoz liczby pracujących w pozostałych grupach dużych zawodów i specjalności w sektorze przemysłowym.
Propozycja korekt:
 podnieść prognozowany odsetek i liczbę pracujących w grupie 21 (specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych) w przemyśle;
 podnieść prognozowany odsetek i liczbę pracujących w grupie 25 (specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych) w przemyśle;
 podnieść prognozowany odsetek i liczbę pracujących w grupie 81 (operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych) w przemyśle.
215
Tabela 4.3.5
Prognoza liczby pracujących w przemyśle w przekroju dużych grup zawodowych
Wyszczególnienie
a–w%
b – w tys. osób
publicznych, wyżsi
urzędnicy i dyrektorzy
generalni (11)
Kierownicy do spraw
zarządzania i handlu
(12+14)
Kierownicy do spraw
produkcji i usług (13)
2011 2012 2013
2014 2015
2016 2017
2018 2019 2020
(a)
(b)
0,21
2,6
0,21
2,6
0,21
2,5
0,2
2,5
0,2
2,5
0,2
2,5
0,2
2,5
0,2
2,5
0,19
2,5
0,19
2,5
(a)
(b)
0,46
5,6
0,45
5,6
0,45
5,6
0,44
5,5
0,44
5,5
0,44
5,5
0,43
5,5
0,43
5,5
0,43
5,5
0,42
5,4
(a)
(b)
Specjaliści nauk fizycz- (a)
nych, matematycznych (b)
i technicznych (21)
Specjaliści do spraw
(a)
zdrowia (22+23+26)
(b)
(a)
ekonomicznych
(b)
i zarządzania (24)
(a)
technologii informa(b)
cyjno-komunikacyjnych (25)
Średni personel nauk (a)
fizycznych, che(b)
micznych i technicznych (31)
Średni personel
(a)
do spraw zdrowia
(b)
(32+34+35)
Średni personel do
(a)
spraw biznesu
(b)
i administracji (33)
Sekretarki, operato(a)
rzy urządzeń biuro(b)
wych i pokrewni
(41+42)
Pracownicy do spraw
(a)
finansowo-statystycz(b)
nych i ewidencji materiałowej (43)
(a)
Pozostali pracownicy
obsługi biura (44)
(b)
(a)
Pracownicy usług
osobistych (51)
(b)
1,9
23,4
1,9
23,4
1,9
23,1
1,8
22,9
1,8
22,9
1,8
22,9
1,8
22,9
1,8
22,8
1,8
22,7
1,7
22,5
1,1
13,6
1,1
13,6
1,1
13,4
1,1
13,3
1,1
13,3
1,1
13,3
1,0
13,3
1,0
13,3
1,0
13,2
1,0
13,1
0,07
0,86
0,07
0,86
0,07
0,85
0,07
0,84
0,07
0,84
0,07
0,84
0,07
0,84
0,07
0,84
0,06
0,83
0,06
0,82
0,58
7,2
0,58
7,2
0,57
7,1
0,57
7,1
0,56
7,0
0,56
7,1
0,55
7,0
0,55
7,0
0,54
7,0
0,54
6,9
0,19
2,4
0,19
2,4
0,19
2,3
0,19
2,3
0,19
2,3
0,18
2,3
0,18
2,3
0,18
2,3
0,18
2,3
0,18
2,3
1,9
23,1
1,9
23,0
1,8
22,8
1,8
22,6
1,8
22,6
1,8
22,6
1,8
22,6
1,8
22,5
1,7
22,4
1,7
22,2
0,15
1,9
0,15
1,8
0,15
1,8
0,15
1,8
0,14
1,8
0,14
1,8
0,14
1,8
0,14
1,8
0,14
1,8
0,14
1,8
1,1
13,7
1,1
13,6
1,09
13,5
1,07
13,4
1,07
13,4
1,06
13,4
1,05
13,4
1,04
13,3
1,03
13,2
1,02
13,1
0,56
6,9
0,56
6,9
0,55
6,8
0,54
6,8
0,54
6,8
0,54
6,8
0,53
6,8
0,53
6,8
0,52
6,7
0,52
6,7
0,84
10,5
0,84
10,4
0,83
10,3
0,82
10,2
0,82
10,2
0,81
10,2
0,81
10,2
0,80
10,2
0,79
10,1
0,78
10,1
0,25
3,0
0,1
1,2
0,24
3,0
0,1
1,2
0,24
3,0
0,1
1,2
0,24
3,0
0,1
1,2
0,24
3,0
0,09
1,2
0,24
3,0
0,09
1,2
0,23
3,0
0,09
1,2
0,23
3,0
0,09
1,2
0,23
2,9
0,09
1,2
0,23
2,9
0,09
1,2
216
Wyszczególnienie
a–w%
b – w tys. osób
Sprzedawcy
i pokrewni (52)
Pracownicy usług
ochrony (54)
Robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) (71)
Robotnicy obróbki
metali, mechanicy
maszyn i urządzeń
i pokrewni (72)
Rzemieślnicy i robotnicy poligraficzni (73)
Elektrycy i elektronicy (74)
Robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce drewna, produkcji
wyrobów tekstylnych
i pokrewni (75)
Operatorzy maszyn
i urządzeń wydobywczych i przetwórczych (81)
Monterzy (82)
Kierowcy i operatorzy pojazdów (83)
Pomoce domowe
i sprzątaczki (91)
(93+92)
Ładowacze nieczystości i inni pracownicy przy pracach
prostych (96)
2011 2012 2013
2014 2015
2016 2017
2018 2019 2020
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
0,1
1,3
0,08
0,93
4,0
49,8
0,1
1,3
0,07
0,93
4,0
49,7
0,1
1,2
0,07
0,92
4,0
49,1
0,1
1,2
0,07
0,91
3,9
48,8
0,1
1,2
0,07
0,91
3,9
48,7
0,1
1,2
0,07
0,91
3,9
48,8
0,1
1,2
0,07
0,91
3,8
48,7
0,1
1,2
0,07
0,91
3,8
48,6
0,09
1,2
0,07
0,90
3,8
48,2
0,09
1,2
0,07
0,90
3,7
47,9
(a)
(b)
2,4
29,9
2,4
29,8
2,4
29,5
2,4
29,3
2,3
29,3
2,3
29,3
2.3
2.3
29,3 29,2
2,3
29,0
2,2
28,8
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
0,94
11,6
0,73
9,1
4,9
60,9
0,93
11,6
0,73
9,1
4,9
60,7
0,93
11,5
0,72
9,0
4,8
60,0
0,92
11,4
0,72
8,9
4,8
59,6
0,91
11,4
0,71
8,9
4,8
59,5
0,9
11,4
0,71
8,9
4,7
59,6
0,9
11,4
0,7
8,9
4,7
59,6
0,89
11,4
0,69
8,9
4.6
59,3
0,88
11,3
0,69
8,8
4,6
58,9
0,87
11,2
0,68
8,8
4,5
58,5
(a)
(b)
3,4
42,3
3,4
42,2
3,4
41,7
3,3
41,4
3,3
41,4
3,3
41,4
3,3
41,4
3,2
41,2
3,2
41,0
3,2
40,7
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
(a)
(b)
1,6
19,7
1,5
18,4
0,56
6,9
2,5
30,9
1,6
19,7
1,5
18,4
0,56
6,9
2,5
30,9
1,6
19,4
1,5
18,1
0,55
6,9
2,5
30,5
1,5
19,3
1,4
18,0
0,55
6,8
2,4
30,3
1,5
19,3
1,4
18,0
0,54
6,8
2,4
30,3
1,5
19,3
1,4
18,0
0,54
6,8
2,4
30,3
1,5
19,3
1,4
18,0
0,53
6,8
2,4
30,3
1,5
19,2
1,4
17,9
0,53
6,8
2,4
30,2
1,5
19,1
1,4
17,8
0,52
6,7
2,3
30,0
1,5
19,0
1,4
17,7
0,52
6,7
2,3
29,7
(a)
(b)
0,13
1,6
0,13
1,6
0,12
1,5
0,12
1,5
0,12
1,5
0,12
1,5
0,12
1,5
0,12
1,5
0,12
1,5
0,12
1,5
217
Prognozy liczby pracujących według grup zawodów w sektorze
usług rynkowych
Przejdźmy do analizy wyników prognoz liczby i udziałów pracujących w grupach wielkich zawodowych w sektorze usług rynkowych (zob. tab. 4.3.6). W latach 2011–2020 najliczniejszą grupę pracujących w sektorze usług rynkowych
stanowić będą osoby zaliczane do grupy 5 (pracownicy usług osobistych i sprzedawcy). Z prognozy wynika, że w 2020 r. w porównaniu do danych z 2011 r. odsetek pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie o 1,8 pkt. proc. Najmniej
liczną grupą zawodową w sektorze usług rynkowych jest grupa 9 (pracownicy
przy pracach prostych). Przewidywany jest wzrost udziału pracujących w tej grupie w ogólnej liczbie pracujących w województwie łódzkim w prognozowanym
okresie o 0,2 pkt. proc.
Tabela 4.3.6
Prognoza liczby pracujących w usługach rynkowych w przekroju
wielkich grup zawodowych w województwie łódzkim w latach 2011–2020
Wyszczególnienie
a–w%
b – w tys. Osób
Przedstawiciele władz (a)
publicznych, wyżsi (b)
urzędnicy i kierownicy (grupa 1)
(a)
Specjaliści
(grupa 2)
(b)
Technicy i inny
(a)
średni personel
(b)
(grupa 3)
Pracownicy biuro- (a)
wi (grupa 4)
(b)
Pracownicy usług
(a)
osobistych i sprze- (b)
dawcy (grupa 5)
Robotnicy przemy- (a)
słowi i rzemieślni- (b)
cy (grupa 7)
Operatorzy i monte- (a)
rzy maszyn i urzą- (b)
dzeń (grupa 8)
Pracownicy przy
(a)
pracach prostych
(b)
(grupa 9)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2,3
28,5
2,3
29,0
2,4
29,7
2,4
30,4
2,5
31,2
2,5
32,1
2,6
33,0
2,6
33,8
2,7
34,6
2,8
35,5
2,7
33,2
2,8
34,6
2,7
33,8
2,8
35,3
2,8
34,5
2,9
36,0
2,8
35,4
3,0
36,9
2,8
36,3
3,0
37,9
3,0
37,4
3,1
39,0
3,0
38,4
3,1
40,0
3,1
39,3
3,2
41,0
3,1
40,3
3,3
42,0
3,2
41,3
3,3
43,1
3,5
3,5
3,6
3,7
3,8
3,8
3,9
4,0
4,1
4,2
43,1 43,9 44,8 46,0 47,2 48,5 49,8 51,1 52,3 53,7
9,0
9,1
9,3
9,5
9,7
9,9
10,1 10,3 10,5 10,8
111,4 113,4 115,9 118,7 121,9 125,4 128,8 132,0 135,2 138,6
218
2011
1,8
22,6
1,8
23,0
1,9
23,5
1,9
24,1
2,0
24,7
2,0
25,4
2,1
26,1
2,1
26,8
2,1
27,4
2,2
28,1
3,7
45,5
3,7
46,4
3,8
47,3
3,9
48,5
4,0
49,8
4,1
51,2
4,1
52,6
4,2
53,9
4,3
55,2
4,4
56,6
1,0
12,9
1,1
13,2
1,1
13,5
1,1
13,8
1,1
14,2
1,2
14,6
1,2
15,0
1,2
15,3
1,2
15,7
1,2
16,1
W prognozie liczby pracujących ogółem (zob. tab. 4.3.1) przewidywany jest
wzrost liczby pracujących ogółem w latach 2011–2020 o nieco ponad 8%. Z uwagi
na to, że sektor usług rynkowych powinien się rozwijać szybciej w tym okresie niż
cała gospodarka województwa łódzkiego, wskaźniki wzrostu liczby pracujących
w grupach wielkich w sektorze usług rynkowych powinny oscylować co najmniej
w przedziale 8–10% w latach 2011–2020. Ta zasada może być trudna do utrzymania w dwóch grupach wielkich w sektorze usług rynkowych, mianowicie w grupie
1 (przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy) oraz w grupie 9 (pracownicy przy pracach prostych), gdzie wskaźniki dynamiki liczby pracujących nie będą aż tak wysokie. W grupie 1 w latach 2011–2020 prognozowany
jest wzrost liczby pracujących o ok. 24,6%, zaś w grupie 9 wzrost liczby pracujących o prawie 25%. W grupach wielkich 2–8 wskaźniki wzrostu liczby pracujących w latach 2011–2020 wynoszą: specjaliści (grupa 2) – 25%, technicy i inny
średni personel (grupa 3) – 24,5%, pracownicy biurowi (grupa 4) – 24,5%, pracownicy usług osobistych i sprzedawcy (grupa 5) – 24,4%, Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (grupa 7) – 24,3%, operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
(grupa 8) – 24,3%.
Przyjęte wskaźniki wzrostu liczby pracujących w grupach wielkich 2–8 w sektorze usług rynkowych są właściwe, natomiast w grupach 1 i 9 zakłada się analogiczne wskaźniki wzrostu, co wydaje się przesadne.
Propozycja korekt:
 obniżyć prognozowane tempo wzrostu liczby pracujących w grupie 1 (przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy) w usługach rynkowych;
 obniżyć prognozowane tempo wzrostu liczby pracujących w grupie 9 (pracownicy przy pracach prostych) w usługach rynkowych.
W tabeli 4.3.7 przedstawiono wyniki prognoz liczby i odsetka pracujących
w grupach dużych w sektorze usług rynkowych. Najliczniejsza w tym sektorze
jest grupa duża 52 (sprzedawcy i pokrewni). Prognozowany jest wzrost udziału
tej grupy w ogólnej liczbie pracujących do 9,4% w 2020 r. W latach 2011–2020
najmniej liczną grupą pracujących w sektorze usług rynkowych mają być ładowacze nieczystości i inni pracownicy przy pracach prostych (grupa duża 96). Przewidywana liczba pracujących w 2020 r. w tej grupie ma wynieść 1 tys. osób, tj. 0,08%
pracujących ogółem w województwie łódzkim.
Jak wynika z danych zamieszczonych w tabeli 4.3.7., w latach 2011–2020
przewidywany jest wzrost liczby pracujących i udziałów pracujących w zasobie
pracujących ogółem w województwie łódzkim we wszystkich dużych grupach zawodów w sektorze usług rynkowych. Naszym zdaniem, przewidywane tempo
wzrostu liczby pracujących w tym okresie jest zbyt wysokie w następujących grupach dużych wchodzących w skład grupy wielkiej 1: 11 (przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i dyrektorzy generalni), 12 (kierownicy do spraw zarządzania i handlu) oraz w grupie 13 (kierownicy do spraw produkcji i usług).
Zbyt wysoki jest również prognozowany wzrost liczby pracujących w następujących grupach dużych zawodowych wchodzących w skład wielkiej grupy 9 klasyfikacji zawodów i specjalności (pracownicy przy pracach prostych): grupa duża
219
94 (pracownicy pomocniczy przygotowujący posiłki), grupa duża 95 (sprzedawcy
uliczni i pracownicy świadczący usługi na ulicach), grupa duża 96 (ładowacze
nieczystości i inni pracownicy przy pracach prostych). Nie mamy zastrzeżeń do
wyników prognoz dla pozostałych grup dużych w sektorze usług rynkowych.
Tabela 4.3.7
Prognoza liczby pracujących w usługach rynkowych w przekroju dużych grup
zawodowych w województwie łódzkim w latach 2011–2020
Wyszczególnienie
a–w%
2011
b – w tys. osób
Przedstawiciele władz (a) 0,18
publicznych, wyżsi
(b)
2,2
urzędnicy i dyrektorzy generalni (11)
Kierownicy do
(a) 0,49
spraw zarządzania
(b)
6,1
i handlu (12)
Kierownicy do
(a) 0,54
spraw produkcji
(b)
6,7
i usług (13)
Kierownicy w branży (a)
1,1
hotelarskiej, handlu (b) 13,5
i innych branżach
usługowych (14)
Specjaliści nauk
(a) 0,25
fizycznych, mate(b)
3,1
matycznych i technicznych (21)
(a) 0,13
Specjaliści do
spraw zdrowia (22) (b)
1,6
Specjaliści do spraw (a)
1,4
ekonomicznych
(b) 17,9
i zarządzania (24)
Specjaliści do spraw (a) 0,53
technologii informa- (b)
6,5
Specjaliści z dzie(a) 0,33
dziny prawa, dzie(b)
4,0
dzin społecznych
i kultury (26+23)
Średni personel
(a) 0,22
nauk fizycznych,
(b)
2,7
chemicznych
i technicznych (31)
(a) 0,15
Średni personel do
1,8
220
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,18
2,2
0,18
2,3
0,19
2,3
0,19
2,4
0,2
2,5
0,2
2,5
0,2
2,6
0,21
2,7
0,21
2,7
0,50
6,2
0,51
6,4
0,52
6,5
0,53
6,7
0,54
6,9
0,56
7,1
0,57
7,2
0,58
7,4
0,59
7,6
0,55
6,8
0,56
7,0
0,57
7,1
0,58
7,3
0,60
7,5
0,61
7,7
0,62
7,9
0,63
8,1
0,65
8,3
1,1
13,8
1,1
14,1
1,2
14,4
1,2
14,8
1,2
15,2
1,2
15,6
1,3
16,0
1,3
16,4
1,3
16,8
0,25
3,1
0,26
3,2
0,26
3,3
0,27
3,4
0,27
3,5
0,28
3,6
0,28
3,6
0,29
3,7
0,30
3,8
0,13
1,7
1,5
18,3
0,14
1,7
1,5
18,6
0,14
1,7
1,5
19,1
0,14
1,8
1,6
19,6
0,14
1,8
1,6
20,2
0,15
1,9
1,6
20,7
0,15
1,9
1,7
21,2
0,15
2,0
1,7
21,7
0,16
2,0
1,7
22,3
0,53
6,7
0,55
6,8
0,56
7,0
0,57
7,1
0,58
7,4
0,59
7,6
0,61
7,7
0,62
7,9
0,63
8,1
0,33
4,1
0,34
4,2
0,35
4,3
0,35
4,4
0,36
4,6
0,37
4,7
0,37
4,8
0,38
4,9
0,39
5,0
0,22
2,7
0,23
2,8
0,23
2,9
0,24
2,9
0,24
3,0
0,24
3,1
0,25
3,2
0,25
3,3
0,26
3,3
0,15
1,9
0,15
1,9
0,16
1,9
0,16
2,0
0,16
2,0
0,17
2,1
0,17
2,2
0,17
2,2
0,18
2,3
Wyszczególnienie
a–w%
b – w tys. osób
Średni personel do
(a)
spraw biznesu
(b)
Średni personel
(a)
z dziedziny prawa,
(b)
spraw społecznych,
kultury i pokrewny
(34)
(a)
Technicy informatycy (35)
(b)
Sekretarki, operato- (a)
rzy urządzeń biuro- (b)
wych i pokrewni
(41)
(a)
Pracownicy obsługi klienta (42)
(b)
Pracownicy do spraw (a)
finansowo-statys(b)
tycznych i ewidencji
materiałowej (43)
Pozostali pracownicy (a)
obsługi biura (44)
(b)
(a)
Pracownicy usług
osobistych (51)
(b)
(a)
Sprzedawcy i pokrewni (52)
(b)
Pracownicy opieki
(a)
osobistej i po(b)
krewni (53+54)
Robotnicy budow(a)
lani i pokrewni
(b)
(z wyłączeniem
elektryków) (71)
Robotnicy obróbki
(a)
metali, mechanicy
(b)
maszyn i urządzeń
i pokrewni (72+75)
(a)
(b)
Kierowcy i operato- (a)
rzy pojazdów (83+81) (b)
(a)
Pomoce domowe
i sprzątaczki (91)
(b)
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2,2
27,2
2,2
27,7
2,3
28,3
2,3
29,0
2,4
29,7
2,4
30,6
2,5
31,4
2,5
32,2
2,6
33,0
2,6
33,8
0,10
1,3
0,10
1,3
0,11
1,3
0,11
1,3
0,11
1,4
0,11
1,4
0,11
1,5
0,12
1,5
0,12
1,5
0,12
1,6
0,14
1,7
0,6
8.0
0,14
1,7
0,7
8,1
0,14
1,8
0,7
8,3
0,14
1,8
0,7
8,5
0,15
1,8
0,7
8,7
0,15
1,8
0,7
9,0
0,15
1,8
0,7
9,2
0,16
2,0
0,7
9,4
0,16
2,0
0,8
9,7
0,16
2,1
0,8
9,9
0,8
9,5
1,5
19,0
0,8
9,7
1,6
19,3
0,8
9,9
1,6
19,8
0,8
10,1
1,6
20,2
0,8
10,4
1,7
20,8
0,8
10,7
1,7
21,4
0,9
11,0
1,7
22,0
0,9
11,3
1,8
22,5
0,9
11.5
1,8
23.0
0,9
11,8
1,8
23,6
0,54
6,7
0,96
11,9
7,9
97,8
0,13
1,6
0,54
6,8
0,98
12,1
8,0
99,6
0,13
1,7
0,56 0,57 0,58 0,59 0,60 0,62 0,63 0,64
6,9
7,1
7,3
7,5
7,7
7,9
8,1
8,3
1,00 1,02 1,04 1,06 1,08 1,11 1,13 1,15
12,3 12,7 13,0 13,4 13,8 14,1 14,5 14,8
8,2
8,4
8,5
8,7
8,9
9,1
9,3
9,4
101,8 104,3 107,1 110,1 113,1 115,9 118,7 121,8
0,14 0,14 0,14 0,14 0,15 0,15 0,15 0,16
1,7
1,7
1,8
1,8
1,9
1,9
2,0
2,0
0,29
3,6
0,29
3,7
0,30
3,7
0,31
3,8
0,31
3,9
0,32
4,0
0,33
4,1
0,33
4,3
0,34
4,4
0,35
4,5
1,3
15,9
1,3
16,2
1,3
16,5
1,4
17,0
1,4
17,4
1,4
17,9
1,4
18,4
1,5
18,8
1,5
19,3
1,5
19,8
0,25
3,1
3,7
45,5
0,27
3,3
0,25
3,2
3,7
46,4
0,27
3,4
0,26
3,2
3,8
47,3
0,28
3,5
0,27
3,3
3,9
48,5
0,28
3,5
0,27
3,4
4,0
49,8
0,29
3,6
0,28
3,5
4,1
51,2
0,30
3,7
0,28
3,6
4,1
52,6
0,30
3,8
0,29
3,7
4,2
53,9
0,31
3,9
0,29
3,8
4,3
55,2
0,31
4,0
0,30
3,9
4,4
56,6
0,32
4,1
221
Wyszczególnienie
a–w%
b – w tys. osób
Robotnicy pomocni- (a)
czy w górnictwie,
(b)
(93)
Pracownicy pomoc- (a)
niczy przygotowują- (b)
cy posiłki (94)
Sprzedawcy ulicz(a)
ni i pracownicy
(b)
świadczący usługi
na ulicach (95)
Ładowacze nieczy- (a)
stości i inni pra(b)
cownicy przy pracach prostych (96)
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,49
6,1
0,50
6,2
0,51
6,3
0,52
6,5
0,53
6,7
0,54
6,9
0,55
7,0
0,57
7,2
0,58
7,4
0,59
7,6
0,12
1,5
0,12
1,5
0,12
1,5
0,13
1,6
0,13
1,6
0,13
1,7
0,13
1,7
0,14
1,7
0,14
1,8
0,14
1,8
0,10
1,2
0,10
1,2
0,10
1,3
0,10
1,3
0,11
1,3
0,11
1,4
0,11
1,4
0,11
1,4
0,11
1,5
0,12
1,5
0,07
0,8
0,07
0,9
0,07
0,9
0,07
0,9
0,07
0,9
0,07
0,9
0,08
1,0
0,08
1,0
0,08
1,0
0,08
1,0
Propozycja korekt:
 osłabić prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 11 (przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i dyrektorzy generalni) w sektorze
usług rynkowych;
 osłabić prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 12 (kierownicy
do spraw zarządzania i handlu);
 osłabić prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 13 (kierownicy
do spraw produkcji i usług) w sektorze usług rynkowych;
 osłabić prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 94 (pracownicy
pomocniczy przygotowujący posiłki) w sektorze usług rynkowych;
 osłabić prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 95 (sprzedawcy
uliczni i pracownicy świadczący usługi na ulicach) w sektorze usług rynkowych;
 osłabić prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 96 (ładowacze
nieczystości i inni pracownicy przy pracach prostych) w sektorze usług rynkowych.
Prognozy liczby pracujących według grup zawodów w sektorze
usług nierynkowych
W tabeli 4.3.8 zawarte są wyniki prognoz i odsetka pracujących w grupach
wielkich zawodów i specjalności w sektorze usług nierynkowych w województwie łódzkim w latach 2011–2020. Największą liczebnością w sektorze usług nierynkowych charakteryzuje się grupa wielka 2 (specjaliści). W 2020 r., zgodnie
z prognozą, liczba pracujących w tej grupie wzrośnie do 153,9 tys. osób. Najmniejszą liczebnością w tym sektorze charakteryzują się pracownicy zaliczani do grupy
wielkiej 6 klasyfikacji zawodów i specjalności (rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy). Liczba pracujących w tej grupie w 2020 r. ma wynieść 0,62 tys. osób.
222
Przewidywany jest nieznaczny wzrost liczby pracujących we wszystkich grupach wielkich w sektorze usług nierynkowych. Warto się jednak zastanowić czy
grupę 6 (rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy) włączać do sektora usług nierynkowych. Zastanawiający jest również prognozowany wzrost liczby pracujących
w tej grupie zawodów. Ponadto w tym opracowaniu prognozowany jest wzrost
liczby pracujących w grupie 10 (siły zbrojne), który różni się znacznie od przewidywań przygotowanych w ramach prognozy zatrudnienia według grup zawodów
oraz według grup zawodów i podregionów.
Tabela 4.3.8
Prognoza liczby pracujących w usługach nierynkowych w przekroju wielkich grup
Wyszczególnienie
a–w%
b – w tys. osób
Siły zbrojne
(a)
(grupa 10)
(b)
Przedstawiciele
(a)
władz publicz(b)
nych, wyżsi
urzędnicy i kierownicy (grupa 1)
(a)
Specjaliści
(grupa 2)
(b)
Technicy i in(a)
ny średni per(b)
sonel (grupa 3)
Pracownicy biu- (a)
rowi (grupa 4)
(b)
Pracownicy
(a)
usług osobi(b)
stych i sprzedawcy (grupa 5)
Rolnicy, ogrod- (a)
nicy, leśnicy
(b)
i rybacy (grupa 6)
Robotnicy
(a)
przemysłowi
(b)
i rzemieślnicy
(grupa 7)
Operatorzy
(a)
i monterzy
(b)
maszyn i urządzeń (grupa 8)
Pracownicy przy (a)
pracach prostych (b)
(grupa 9)
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,35
4,3
1,5
18,4
0,35
4,3
1,5
18,4
0,35
4,4
1,5
18,5
0,36
4,4
1,5
18,7
0,36
4,5
1,5
19,0
0,36
4,5
1,5
19,2
0,36
4,6
1,5
19,5
0,36
4,6
1,5
19,6
0,36
4,7
1,5
19,8
0,37
4,7
1,6
20,0
11,4
11,4 11,5
141,2 141,6 142,5
4,4
4,4
4,5
55.0
55,1 55,5
11,6 11,7
144,2 146,2
4,5
4,5
56,2 56,9
11,7 11,8
148,0 149,7
4,6
4,6
57,7 58,3
11,8 11,9 11,9
151,2 152,5 153,9
4,6
4,6
4,7
58,9 59,4 60,0
2,0
24,4
4,4
54,3
2,0
24,5
4,4
54,5
2,0
24,6
4,4
54,8
2,0
24,9
4,5
55,5
2,0
25,2
4,5
56,3
2,0
25,6
4,5
57,0
2,0
25,9
4,5
57,6
2,0
26,1
4,6
58,2
2,1
26,3
4,6
58,7
2,1
26,6
4,6
59,2
0,05
0,57
0,05
0,57
0,05
0,58
0,05
0,58
0,05
0,59
0,05
0,6
0,05
0,6
0,05
0,61
0,05
0,62
0,05
0,62
0,45
5,5
0,45
5,6
0,45
5,6
0,45
5,7
0,46
5,7
0,46
5,8
0,46
5,9
0,46
5,9
0,47
6,0
0,47
6,0
0,42
5,3
0,42
5,3
0,43
5,3
0,43
5,4
0,43
5,4
0,44
5,5
0,44
5,6
0,44
5,6
0,44
5,7
0,44
5,7
2,7
33,8
2,7
33,9
2,8
34,1
2,8
34,5
2,8
35,0
2,8
35,5
2,8
35,9
2,8
36,2
2,8
36,5
2,9
36,9
223
Uważamy, że prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie 1 (przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy) oraz w grupie 9 (pracownicy przy pracach prostych) jest zbyt wysoki. Nie mamy natomiast zastrzeżeń
do przedstawionych prognoz liczby pracujących w sektorze usług nierynkowych
w następujących grupach wielkich: 2 (specjaliści), 3 (technicy i inny średni personel), 4 (pracownicy biurowi), 5 (pracownicy usług osobistych i sprzedawcy), 7 (robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy) oraz w grupie 8 (operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń).
Propozycja korekt:
 obniżyć prognozowane tempo wzrostu liczby pracujących w grupie 1 (przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy) w sektorze usług
nierynkowych;
 obniżyć prognozowane tempo wzrostu liczby pracujących w grupie 9 (pracownicy przy pracach prostych) w sektorze usług nierynkowych;
 rozważyć rezygnację z uwzględniania grupy 6 w sektorze usług nierynkowych.
Tabela 4.3.9
Prognoza liczby pracujących w usługach nierynkowych w przekroju dużych grup
Wyszczególnienie
a–w%
b – w tys. osób
Oficerowie sił
(a)
zbrojnych (01+02)
(b)
Żołnierze szerego(a)
wi (03)
(b)
Przedstawiciele władz (a)
publicznych, wyżsi (b)
urzędnicy i dyrektorzy generalni (11)
Kierownicy do
(a)
spraw zarządzania
(b)
i handlu (12)
Kierownicy do spraw (a)
produkcji i usług (13) (b)
Kierownicy w bran- (a)
ży hotelarskiej, han- (b)
dlu i innych branżach
usługowych (14)
Specjaliści nauk
(a)
fizycznych, mate(b)
matycznych i technicznych (21)
zdrowia (22)
(b)
224
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,19
2,4
0,16
1,9
0,37
4,6
0,19
2,4
0,16
2,0
0,37
4,6
0,19
2,4
0,16
2,0
0,37
4,6
0,20
2,4
0,16
2,0
0,37
4,7
0,20
2,5
0,16
2,0
0,38
4,7
0,20
2,5
0,16
2,0
0,38
4,8
0,20
2,5
0,16
2,1
0,38
4,8
0,20
2,6
0,16
2,1
0,38
4,9
0,20
2,6
0,16
2,1
0,38
4,9
0,20
2,6
0,16
2,1
0,39
5,0
0,41
5,1
0,41
5,1
0,41
5,1
0,41
5,2
0,42
5,2
0,42
5,3
0,42
5,4
0,42
5,4
0,43
5,5
0,43
5,5
0,44
5,4
0,27
3,3
0,44
5,4
0,27
3,3
0,44
5,5
0,27
3,3
0,45
5,5
0,27
3,4
0,45
5,6
0,27
3,4
0,45
5,7
0,27
3,5
0,45
5,8
0,28
3,5
0,45
5,8
0,28
3,5
0,46
5,9
0,28
3,6
0,46
5,9
0,28
2,6
0,77
9,5
0,77
9,6
0,78
9,6
0,78
9,7
0,79
9,9
0,79
10,0
0,79
10,1
0,80
10,2
0,80
10,3
0,81
10,4
2,5
31,3
2,5
31,4
2,6
31,6
2,6
32,0
2,6
32,5
2,6
32,9
2,6
33,2
2,6
33,6
2,6
33,8
2,7
34,2
Wyszczególnienie
a–w%
b – w tys. osób
Specjaliści nauczania (a)
i wychowania (23)
(b)
ekonomicznych
(b)
i zarządzania (24)
technologii informa- (b)
Specjaliści z dzie(a)
dziny prawa, dzie(b)
dzin społecznych
i kultury (26)
Średni personel nauk (a)
fizycznych, che(b)
micznych i technicznych (31+35)
(a)
Średni personel do
Średni personel do
(a)
spraw biznesu
(b)
Średni personel
(a)
z dziedziny prawa,
(b)
spraw społecznych, kultury i pokrewny (34)
Sekretarki, opera(a)
torzy urządzeń
(b)
biurowych i pokrewni (41)
(a)
Pracownicy obsługi klienta (42)
(b)
Pracownicy do
(a)
spraw finansowo(b)
-statystycznych
i ewidencji materiałowej (43)
Pozostali pracowni- (a)
cy obsługi biura (44) (b)
(a)
Pracownicy usług
osobistych (51)
(b)
(a)
Sprzedawcy i pokrewni (52)
(b)
Pracownicy opieki
(a)
osobistej i po(b)
krewni (53)
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
4,7
58,2
1,8
22,4
4,7
58,4
1,8
22,5
4,7
58,8
1,8
22,6
4,8
59,4
1,8
22,9
4,8
60,3
1,9
23,2
4,8
61,0
1,9
23,5
4,9
61,7
1,9
23,8
4,9
62,3
1,9
24,0
4,9
62,9
1,9
24,2
4,9
63,5
1,9
24,4
0,23
2,8
0,23
2,8
0,23
2,8
0,23
2,9
0,23
2,9
0,23
2,9
0,23
3,0
0,23
3,0
0,24
3,0
0,24
3,1
1,4
16,9
1,4
16,9
1,4
17,1
1,4
17,2
1,4
17,5
1,4
17,7
1,4
17,9
1,4
18,1
1,4
18,2
1,4
18,4
0,59
7,3
0,59
7,3
0,60
7,4
0,60
7,5
0,61
7,6
0,61
7,7
0,61
7,8
0,61
7,8
0,62
7,9
0,62
8,0
0,47
5,9
2,5
31,4
0,47
5,9
2,5
31,5
0,48
5,9
2,6
31,7
0,48
6,0
2,6
32,1
0,48
6,1
2,6
32,5
0,49
6,1
2,6
32,9
0,49
6,2
2,6
33,3
0,49
6,3
2,6
33,6
0,49
6,3
2,6
33,9
0,50
6,4
2,7
34,3
0,84
10,4
0,84
10,4
0,85
10,5
0,85
10,6
0,86
10,8
0,86
10,9
0,87
11,0
0,87
11,1
0,88
11,2
0,88
11,3
1,1
13,9
1,1
14,0
1,1
14,1
1,1
14,2
1,2
14,4
1,2
14,6
1,2
14,8
1,2
14,9
1,2
15,0
1,2
15,2
0,36
4,5
0,23
2,8
0,36
4,5
0,22
2,8
0,36
4,5
0,23
2,8
0,37
4,6
0,23
2,8
0,37
4,6
0,23
2,9
0,37
4,7
0,23
2,9
0,37
4,7
0,23
3,0
0,37
4,8
0,23
3,0
0,38
4,8
0,23
3,0
0,38
4,8
0,24
3,0
0,26
3,2
1,7
21,4
0,12
1,5
0,65
8,1
0,26
3,2
1,7
21,5
0,12
1,5
0,65
8,1
0,26
3,2
1,7
21,6
0,12
1,5
0,66
8,2
0,26
3,3
1,8
21,9
0,12
1,5
0,67
8,3
0,26
3,3
1,8
22,2
0,12
1,5
0,67
8,4
0,27
3,4
1,8
22,5
0,12
1,6
0,67
8,5
0,27
3,4
1,8
22,7
0,12
1,6
0,68
8,6
0,27
3,4
1,8
22,9
0,12
1,6
0,68
8,7
0,27
3,5
1,8
23,1
0,13
1,6
0,68
8,8
0,27
3,5
1,8
23,4
0,13
1,6
0,69
8,9
225
Wyszczególnienie
a–w%
b – w tys. osób
Pracownicy usług
(a)
ochrony (54)
(b)
(a)
Rolnicy produkcji
towarowej (61)
(b)
Robotnicy budow(a)
lani i pokrewni
(b)
(z wyłączeniem
elektryków) (71)
(a)
(b)
Robotnicy w prze(a)
twórstwie spożyw(b)
czym, obróbce
drewna, produkcji
wyrobów tekstylnych i pokrewni
(75+72+73)
Operatorzy maszyn (a)
i urządzeń wydo(b)
bywczych i przetwórczych (81+82)
Kierowcy i operato- (a)
rzy pojazdów (83)
(b)
(a)
Pomoce domowe
i sprzątaczki (91)
(b)
Robotnicy pomoc(a)
niczy w górnictwie, (b)
przemyśle, budownictwie i transporcie (93+92)
Pracownicy pomoc- (a)
niczy przygotowują- (b)
cy posiłki (94)
Sprzedawcy uliczni (a)
i pracownicy
(b)
świadczący usługi
na ulicach (95+96)
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
1,9
23,3
0,05
0,57
0,15
1,8
1,9
23,4
0,05
0,57
0,15
1,8
1,9
23,5
0,05
0,58
0,15
1,8
1,9
23,8
0,05
0,58
0,15
1,9
1,9
24,1
0,05
0,59
0,15
1,9
1,9
24,4
0,05
0,6
0,15
1,9
1,9
24,7
0,05
0,6
0,15
1,9
2,0
24,9
0,05
0,61
0,15
1,9
2,0
25,2
0,05
0,62
0,15
2,0
2,0
25,4
0,05
0,62
0,15
2,0
0,12
1,5
0,18
2,3
0,12
1,5
0,18
2,3
0,12
1,5
0,18
2,3
0,12
1,5
0,18
2,3
0,12
1,5
0,19
2,3
0,12
1,5
0,19
2,3
0,12
1,6
0,19
2,4
0,12
1,6
0,19
2,4
0,12
1,6
0,19
2,4
0,12
1,6
0,19
2,5
0,14
1,8
0,14
1,8
0,14
1,8
0,14
1,8
0,14
1,8
0,15
1,8
0,15
1,9
0,15
1,9
0,15
1,9
0,15
1,9
0,28
3,5
1,75
21,7
0,23
2,8
0,28
3,5
1,75
21,8
0,23
2,8
0,29
3,5
1,77
21,9
0,23
2,9
0,29
3,6
1,78
22,2
0,23
2,9
0,29
3,6
1,80
22,5
0,23
2,9
0,29
3,7
1,80
22,8
0,23
3,0
0,29
3,7
1,81
23,0
0,24
3,0
0,29
3,8
1,82
23,3
0,24
3,0
0,30
3,8
1,83
23,5
0,24
3,1
0,30
3,8
1,84
23,7
0,24
3,1
0,13
1,6
0,13
1,6
0,13
1,6
0,13
1,7
0,13
1,7
0,14
1,7
0,14
1,7
0,14
1,7
0,14
1,8
0,14
1,8
0,62
7,6
0,62
7,7
0,62
7,7
0,63
7,8
0,63
7,9
0,63
8,0
0,64
8,1
0,64
8,2
0,64
8,3
0,65
8,3
W tabeli 4.3.9 przedstawiono prognozy liczby pracujących w grupach dużych
w sektorze usług nierynkowych w województwie łódzkim. W latach 2011–2020
najwięcej osób będzie pracować w zawodach zaliczanych do grupy dużej 23 (specjaliści nauczania i wychowania). Liczba pracujących w tej grupie w sektorze usług
nierynkowych ma w 2020 r. wynieść 63,5 tys. osób. Najmniej liczną grupę pracujących w tym sektorze stanowić mają rolnicy produkcji towarowej (wchodzący w skład
226
grupy dużej 61). Nasuwa się pytanie, kim są osoby wchodzące w skład tej grupy?
W jakich instytucjach pracują?
W latach 2011–2020 przewidywany jest wzrost liczby pracujących we wszystkich grupach dużych klasyfikacji zawodów i specjalności w sektorze usług rynkowych. Zaskakujący jest prognozowany wzrost liczby pracujących w grupie dużej
61. Konieczne wydaje się ujednolicenie prognoz w grupach dużych wchodzących
w skład grupy 10 (siły zbrojne) z wynikami prognoz z zadania 1.17 i 1.25.
Zgadzamy się z poziomem i kierunkiem prognozowanych zmian zatrudnienia
w pozostałych grupach dużych w sektorze usług rynkowych.
Propozycja korekty:
 obniżyć prognozę liczby pracujących w grupie 61 (rolnicy produkcji towarowej) w sektorze usług nierynkowych.
4.4. Wnioski
Prezentowane w rozdziale korekty wykonanych prognoz zatrudnienia w województwie łódzkim dotyczyły wykorzystanej metodologii oraz uzyskanych wyników.
Metodologie wykorzystywane we wszystkich trzech badaniach oceniono jako
poprawne z ekonomicznego punktu widzenia. Jednocześnie sformułowano jednak
uwagi i pytania, w których zwrócono uwagę na szczególne uwarunkowania przeprowadzonego procesu prognostycznego.
W odniesieniu do wykorzystywanych w opracowaniach danych statystycznych, pochodzących przede wszystkim z BAEL, zwrócono uwagę, iż w analizowanym okresie zmieniała się wielokrotnie metodologia tego badania, a ponadto
w 1999 r. została przeprowadzona reforma administracyjna. Nasuwa to wątpliwości dotyczące jakości danych pochodzących z wymienionego źródła oraz poprawności oszacowań uzyskanych na ich podstawie prognoz.
Podobne wątpliwości dotyczyły wykorzystania w prognozie danych w przekroju grup zawodów w związku z wprowadzonymi w 2010 r. zmianami w klasyfikacji
zawodów i specjalności. Eksperci sformułowali pytanie o możliwość przeliczenia
danych historycznych, dotyczących liczby pracujących według zawodów według
klasyfikacji zawodów i specjalności 2007 na dane zgodne z nową klasyfikacją.
Zmiana KZiS prowadzi również do pojawienia się utrudnień w procesie korekty
prognoz. Uzyskane wyniki przedstawione według KZiS2010 należy bowiem skonfrontować z liczbą pracujących w okresie poprzedzającym prognozę podaną według
tej samej klasyfikacji. Trudność korekty polegała na tym, że dane historyczne dotyczące liczby pracujących według zawodów podane są według KZiS2007. Przyjęcie rozwiązań pozwalających na przechodzenie pomiędzy tymi klasyfikacjami
poprawiłoby znacznie ocenę prognoz i ewentualne korekty.
Trudność korekty prognozy zatrudnienia polegała również na tym, że nie dysponowano danymi faktycznymi o tendencjach liczby pracujących w wielkich
i dużych grupach w poszczególnych podregionach i sektorach gospodarki woje-
227
wództwa łódzkiego. Stąd też trudno było ocenić wielkości prognozowane, ze
względu na brak układu odniesienia dla tych ocen.
Pewną słabość przeprowadzonych prognoz eksperci widzą również w fakcie
wykorzystania do ich opracowania danych o liczbie pracujących z Banku Danych
Lokalnych GUS. Dane o liczbie pracujących z BDL nie obejmują podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących od 0 do 9 osób. Co prawda, dane o liczbie pracujących z BDL przeliczane są zgodnie z metodologią BAEL, ale powstaje pytanie, czy to przeliczenie uwzględnia następujący problem: zgodnie z metodologią
BAEL, jeśli osoba X mieszkająca np. w podregionie łódzkim pracuje w podregionie skierniewickim, to jest zaliczana do zasobu pracujących w podregionie łódzkim. Tymczasem, zgodnie z danymi ze sprawozdawczości (BDL) będzie ona zaliczona do zasobu pracujących w podregionie skierniewickim.
Ze względu na stosunkowo długie horyzonty prognoz autorzy korekty podkreślają konieczność przeprowadzania raz w roku oceny trafności prognoz oraz
przygotowania skorygowanej prognozy co dwa lata.
Oprócz dokonania oceny strony metodologicznej procesu prognostycznego, dokonano również analizy uzyskanych wyników i sformułowano propozycje korekt.
Według wstępnych wyników prognoz zatrudnienia ogółem przewidywana była stabilizacja liczby pracujących w województwie łódzkim w latach 2011–2020.
Z analizy danych historycznych wynika jednak, że w województwie łódzkim tempo
wzrostu produkcji było wyższe o ok. 1 pkt. proc. niż w całym kraju. Według danych przedstawionych w omawianym opracowaniu, średnioroczne tempo wzrostu
gospodarczego w Polsce w prognozowanym okresie będzie wynosiło ponad 3%.
Zatem jeśli w województwie łódzkim średnie tempo wzrostu gospodarczego będzie, tak samo jak w przeszłości, wyższe o 1 pkt. proc. niż w kraju, to można,
zgodnie z doświadczeniami praktycznymi mówiącymi, że 3% wzrost PKB przekłada się na ok. 1% wzrost zatrudnienia, spodziewać się w prognozowanym okresie
wzrostu liczby pracujących. Dlatego zaproponowano, aby podnieść tempo wzrostu liczby pracujących w latach 2013–2015 oraz przyjąć stabilizację poziomu
liczby pracujących dopiero po 2015 r.
Prognozy liczby pracujących ogółem w pięciu podregionach województwa
łódzkiego na lata 2012–2020 wskazują, iż w podregionach łódzkim i m. Łódź w latach 2012–2017 przewidywany jest wzrost liczby pracujących, a w latach 2018–2020
spadek. W podregionach piotrkowskim i skierniewickim w latach 2012–2013
oraz 2018–2020 prognozowany jest spadek, a w pozostałych latach wzrost liczby
pracujących. W podregionie sieradzkim przewiduje się spadek liczby pracujących
w latach 2012–2014 oraz w latach 2019–2020, a w pozostałych latach prognozowany jest nieznaczny wzrost.
W opinii autorów korekty wyniki prognoz liczby pracujących ogółem wydają
się realistyczne z wyjątkiem podregionu skierniewickiego. Dojazdy do pracy do
Warszawy mieszkańców tego podregionu (zgodnie z BAEL są oni traktowani jako pracujący w podregionie skierniewickim) powinny łagodzić problemy na rynku pracy w tym podregionie. Zaproponowano zatem rozważenie podniesienia
prognozy liczby pracujących w podregionie skierniewickim.
228
Przygotowane prognozy liczby pracujących według sektorów w województwie łódzkim wykazały tendencję spadkową w przemyśle i rolnictwie, niezbyt silny wzrost w sektorze usług nierynkowych oraz dynamiczny wzrost liczby pracujących w sektorze usług rynkowych.
Uzasadnione wydają się, według ekspertów, prognozowane tendencje w sektorach: przemysłu, usług rynkowych i usług nierynkowych. Spadek liczby pracujących prognozowany w sektorze rolniczym wydaje się zbyt duży, ponieważ trudno
oczekiwać gwałtownej redukcji liczby gospodarstw rolnych. Co prawda, można
zakładać pewną komasację gospodarstw, ale ten proces jest dosyć powolny. Ponadto dotacje unijne do rolnictwa w niedalekiej przyszłości będą jeszcze hamować odpływ pracujących z rolnictwa. Zaproponowano wobec tego, aby zmniejszyć prognozowany spadek liczby pracujących w sektorze rolniczym.
229
Rozdział 5
PROGNOZY OSTATECZNE ZATRUDNIENIA
Na podstawie uwag eksperckich do prognozy wstępnej wykonano korekty polegające na uwzględnieniu propozycji lub wyjaśnieniu wątpliwości w obszarze
metodologii prognozowania oraz skorygowaniu wartości poszczególnych zmiennych prognozowanych.
W kolejnych podrozdziałach przedstawiono wyniki prognoz w przekroju zawodowym ogółem, według podregionów oraz według sektorów gospodarki. Wyniki
szczegółowe zaprezentowano w przekroju wielkich i dużych grup zawodowych
(przekrój średnich grup zawodowych został zamieszczony jedynie w załączniku
ze względu na niskie wartości zmiennych przekrojowych).
5.1. Prognozy ostateczne zatrudnienia według grup zawodów
do 2020 r. dla województwa łódzkiego (Eugeniusz Kwiatkowski,
Bogdan Suchecki, Leszek Kucharski, Artur Gajdos)109
Do wykonania ostatecznej prognozy zmian liczby pracujących w przekroju
grup zawodów na lata 2011–2020 (IV kwartały) wykorzystano ostateczną prognozę liczby pracujących ogółem w województwie łódzkim oraz przewidywaną
strukturę pracujących w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych
w tym województwie.
Ponadto, ze względu na brak uwag metodologicznych w obszarze modelowania
struktury zawodowej, nie dokonano żadnych zmian metodologii w opracowaniu do
zadania nr 4 (1.17) pt. Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie) autorstwa A. Gajdosa, K. Lewandowskiej-Gwardy oraz E. Żmurkow, natomiast w odpowiedzi na pytania ekspertów110 sformułowano pewne wyjaśnienia metodologiczne. Uwzględniono także
ilościowe uwagi eksperckie dotyczące kształtowania się prognozowanej liczby
i struktury pracujących w poszczególnych grupach zawodowych.
__________
109
Opracowano na podstawie: E. Kwiatkowski, B. Suchecki, L. Kucharski, A. Gajdos, Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów
do 2020 r. (łódzkie), maszynopis.
110
E. Kwiatkowski, L. Kucharski, Uwagi do prognozy zatrudnienia w wybranym województwie
wg grup zawodów do 2020 r., IPiSS, maszynopis 2012.
230
Tabela 5.1.1
Prognozy kwartalne liczby pracujących w województwie łódzkim
Liczba pracujących
(w tys. osób)
1249
1268
1299
1276
1310
1301
1317
1297
1339
1319
1318
1298
1338
1311
1319
1304
1348
1323
1329
Okres
2011Q3
2011Q4
2012Q1
2012Q2
2012Q3
2012Q4
2013Q1
2013Q2
2013Q3
2013Q4
2014Q1
2014Q2
2014Q3
2014Q4
2015Q1
2015Q2
2015Q3
2015Q4
2016Q1
Okres
2016Q2
2016Q3
2016Q4
2017Q1
2017Q2
2017Q3
2017Q4
2018Q1
2018Q2
2018Q3
2018Q4
2019Q1
2019Q2
2019Q3
2019Q4
2020Q1
2020Q2
2020Q3
2020Q4
Liczba pracujących
(w tys. osób)
1313
1359
1334
1327
1304
1348
1321
1321
1304
1352
1328
1326
1310
1360
1339
1336
1320
1372
1334
Źródło: E. Kwiatkowski, B. Suchecki, L. Kucharski, A. Gajdos, Opracowanie ostatecznej wersji
prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie), maszynopis, s. 7.
Wykres 5.1.1
Liczba pracujących ogółem w województwie łódzkim (w tys. osób)
w latach 1995–2010 oraz prognoza na latach 2011–2020 (IV kwartały)
1400
1300
1200
1100
1000
1323
1334
2015
2020
1284
1106
1995
1069
2000
2005
2010
W opracowaniu dokonano przekodowania uzyskanych wyników ze struktury
zgodnej z KZiS2007 na KZiS2010. Zastosowano klucz przejścia pomiędzy klasyfikacjami i dla danych z IV kwartału 2010 r. wygenerowano liczbę pracujących
w średnich grupach zawodowych zgodnie z KZiS2010.
231
Dalej zaprezentowano skorygowaną prognozę liczby pracujących według grup
zawodowych do 2020 r. w województwie łódzkim zgodnie z KZiS2007 oraz
KZiS2010. Szczegółowe wartości prognoz w przekroju dużych i średnich grup zawodowych zamieszczono w załączniku 1.
Skorygowana prognoza liczby pracujących według grup zawodów
w województwie łódzkim do 2020 roku (KZiS2007)
Tabela i wykres 5.1.2
Struktura i liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej: siły zbrojne (0)
1995
1996
1997
1998
1999
0,3
0,4
0,1
0,1
3,4
4,4
1,7
1,6
2008
2009
2010
2011
2012
0,5
0,5
0,4
0,4
6,3
6,7
5,1
5,4
2000 2001 2002
Struktura (w %)
0,3
0,5
0,5
Liczba osób (w tys.)
3,3
5,5
5,3
2003
2004
2005
2006
2007
0,4
0,3
0,3
0,3
0,5
4,0
4,0
3,4
3,7
6,9
2013 2014 2015
Struktura (w %)
0,4
0,4
0,4
5,5
5,6
5,7
2016
2017
2018
2019
2020
0,4
0,4
0,5
0,5
0,5
5,9
5,9
6,0
6,2
6,2
Struktura
0,6%
8
6
0,4%
4
0,2%
2
0,0%
0
1995 2000 2005 2010 2015 2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
Uwaga: 1995–2010 – wartości historyczne, 2011–2020 – prognoza.
W latach 1995–2010 udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 0: siły
zbrojne w ogóle pracujących wykazywał tendencję wzrostową na poziomie średnio ponad 0,01 pkt. proc. rocznie (wzrost o 0,22 pkt. proc. w ciągu całego okresu).
W początkowych latach (1995–1996) udział ten utrzymywał się na poziomie 0,3–
0,4%, po czym w roku 1997 zmalał do 0,1%. W roku 2001 zaobserwowano wyraźny wzrost udziału pracujących w tej grupie zawodowej do poziomu 0,5% (o ponad
260% w stosunku do stanu z 1999 r.). W kolejnych latach odnotowano spadek
udziału do poziomu 0,3% w roku 2006 i ponowny wzrost do wartości oscylującej
232
wokół 0,5% w latach 2007–2010. Prognoza udziału pracujących w wielkiej grupie zawodowej 0 na lata 2011–2020 zakłada jego dalszy wzrost w tempie wolniejszym od obserwowanego historycznie (poniżej 0,01 pkt. proc. rocznie).
W latach 1995–2010 również liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej 0: siły zbrojne wykazywała tendencję wzrostową. W początkowym okresie
(lata 1995–1996) liczba pracujących utrzymywała się na poziomie oscylującym
wokół 4 tys. osób, a następnie (lata 1997, 1999) spadła do poziomu poniżej 2 tys.
W kolejnych latach obserwowano wzrost tej liczby (do 5,5 tys. osób w 2001 r.),
a następnie ponowny spadek do 3,4 tys. osób w roku 2005. W latach 2007–2010
liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej 0 wzrosła i utrzymywała się na
poziomie średnio 6,6 tys. osób. Zgodnie z obserwowaną historycznie tendencją
wzrostową, w latach 2011–2020 liczba pracujących w grupie zawodowej 0 wzrośnie z 5,1 tys. osób w roku 2011 do 6,2 tys. w roku 2020 (ok. 20%).
Ze względu na brak podziału wielkiej grupy zawodowej 0: siły zbrojne na
grupy niższego rzędu (obejmuje ona tylko jedną grupę dużą (01), a grupy średnie
(011–013) nie mogą być wyodrębnione ze względu na niedostępność danych),
dane (tabela, wykres) dla grupy wielkiej 0, dużej 01 oraz średnich 011–013 są takie same i nie są omawiane w dalszej części.
Udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 1: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy wykazywał w latach 1995–2010 nieznaczną tendencję wzrostową – w roku 2010 wartość ta wynosiła blisko 6,5%, podczas
gdy w roku 1995 – 6,2%. W latach 1995–2006 udział pracujących w wielkiej grupie 1 oscylował wokół poziomu 6,8%, po czym w roku 2007 zaobserwowano
znaczny jego spadek do poziomu 5,3%, a następnie ponowny wzrost. Najwyższy
udział pracujących w tej grupie zawodowej odnotowano w roku 2009 – 8%. Prognoza na lata 2011–2020 zakłada odwrócenie dotychczasowej tendencji i spadek
udziału pracujących w analizowanej grupie zawodowej z 6,8% w roku 2011 do
6,5 w roku 2020.
W latach 1995–2010 liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej 1 wykazywała tendencję wzrostową – corocznie wzrastała średnio o 950 osób. W latach
1995–2007 liczba ta osiągała wartości w przedziale 68–85 tys. osób, natomiast
najwyższy jej poziom odnotowano w roku 2009 – liczba pracujących w tej grupie
zawodowej wynosiła wtedy 104,3 tys. osób (wzrost o ponad 9,7% w stosunku do
stanu z roku 2008). W latach 2011–2020 prognozuje się względną stabilizację liczby pracujących w wielkiej grupie zawodowej 1: przedstawiciele władz publicznych,
wyżsi urzędnicy i kierownicy na średnim poziomie ok. 87,5 tys. osób.
W latach 1995–2010 łączny udział pracujących w dużych grupach zawodowych 11: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy, zawodowi działacze oraz 12: kierownicy dużych i średnich organizacji wykazywał tendencję
wzrostową – w 2010 r. udział ten wynosił 4,68%, podczas gdy w roku 1995 było to
zaledwie 1,13% (wzrost o 3,55 pkt. proc.). W początkowym okresie (lata 1995–
1999) udział pracujących w grupie 11 i 12 wzrósł do poziomu 3,29%, po czym
zmalał do 2,6% w roku 2001. Następie zaobserwowano jego ponowny wzrost
(5,04% w 2005 r.), po którym nastąpił gwałtowny spadek do poziomu 3,26%
w roku 2007. W kolejnych latach (2008–2010) udział pracujących w analizowa-
233
nych grupach zawodowych oscylował wokół średniej wartości 4,8%. Prognoza
udziału pracujących w grupie zawodowej 11 i 12 zakłada utrzymanie się tendencji
wzrostowej, jednakże tempo wzrostu będzie znacznie wolniejsze od historycznego (średnio 0,02 pkt. proc. rocznie).
Struktura i liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej:
przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (1)
1995
1996
1997
1998
1999
6,2
6,4
7,1
6,6
6,7
68,7
73,2
82,8
78,2
77,4
2008
2009
2010
2011
2012
7,2
8,0
6,5
6,8
6,8
95,1
104,3
82,9
86,2
88,0
2000 2001 2002
Struktura (w %)
7,4
7,2
6,4
83,7 76,9 70,2
2003
2004
2005
2006
2007
6,9
6,7
7,7
6,1
5,3
76,5
76,0
85,4
71,3
69,6
2013 2014 2015
Struktura (w %)
6,7
6,7
6,7
88,7 87,7 88,1
2016
2017
2018
2019
2020
6,6
6,6
6,5
6,5
6,5
88,3
87,0
87,0
87,2
86,5
Struktura
9%
110
90
7%
70
5%
50
1995
2000
2005
2010
2015
2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
Źródło: Kwiatkowski E., Suchecki B., Kucharski L., Gajdos A., Opracowanie ostatecznej wersji
Również łączna liczba pracujących w dużych grupach zawodowych 11 i 12 wykazywała wyraźną tendencję wzrostową (z korektą w latach 1996, 2000–2001 oraz
2006–2007). W latach 1995–2010 liczba ta wzrosła z 12,5 tys. osób do 60,2 tys.,
a zatem prawie pięciokrotnie. Zgodnie z tendencją historyczną przewiduje się dalszy wzrost liczby pracujących w grupach zawodowych 11 i 12 z 58,9 tys. osób
w roku 2011 do 63,7 tys. w roku 2020. Podobnie jak w przypadku prognozy
struktury pracujących, ich liczba również będzie rosnąć w tempie wolniejszym
niż obserwowane historycznie – przewiduje się wzrost o ok. 0,6 tys. osób rocznie,
podczas gdy w latach 1995–2010 było to ok. 3,2 tys. osób rocznie.
Podczas lat 1995–2010 obserwowana jest wyraźna tendencja malejąca udziału
pracujących w dużej grupie zawodowej 13: kierownicy małych przedsiębiorstw.
234
Udział ten zmalał w analizowanym okresie z 5,08% do zaledwie 1,77%, największą wartość zaś miał w roku 1997 – 5,91%. Zgodnie z obserwowaną tendencją,
przewiduje się dalszy spadek udziału pracujących w tej grupie zawodowej w latach 2011–2020, lecz w tempie wolniejszym niż dotychczasowe. Zakłada się, że
wartość udziału zmniejszy się z 2,16% w roku 2011 do 1,65% w roku 2020, co
daje średni roczny spadek na poziomie ok. 0,06 pkt. proc. wobec 0,22 pkt. proc.
w latach 1995–2010.
Podobnie jak w przypadku struktury pracujących, również liczba pracujących
w grupie 13 ulegała znacznemu zmniejszeniu – z 56,2 tys. osób w roku 1995 do
22,8 tys. w 2010 r. Największą wartość – blisko 70 tys. osób odnotowano w roku
1997. Prognoza na lata 2011–2020 wskazuje na utrzymanie się dotychczasowej
tendencji spadkowej z jednoczesnym wyhamowaniem tempa spadku. Zgodnie
z przewidywaniami w latach 2011–2020 liczba pracujących w średniej grupie zawodowej 13 zmaleje o ok. 5,4 tys. osób (22 tys. osób w roku 2020).
Ze względu na brak podziału dużej grupy zawodowej 13: kierownicy małych
przedsiębiorstw na grupy niższego rzędu (obejmuje ona tylko jedną grupę średnią
(131)), informacje przedstawione dla grupy dużej 13 oraz średniej 131 są takie same.
Struktura i liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej: specjaliści (2)
1995
1996
1997
1998
1999
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Struktura (w %)
10,0
9,5
9,8
10,2 12,5 11,8 11,3 13,1 11,5 11,1 14,8 16,1 16,2
110,2 107,8 115,4 121,8 143,8 133,5 121,1 143,4 127,4 126,0 163,2 187,2 210,2
2008
2009
2010
2011
2012
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Struktura (w %)
14,9 13,8 16,0 16,4 16,7 17,1 17,4 17,7 18,0 18,3 18,6 18,9 19,2
197,9 180,5 205,3 207,9 217,7 225,0 227,9 234,1 240,2 241,8 247,1 253,2 256,2
Struktura
20%
300
250
15%
200
10%
150
100
5%
1995 2000 2005 2010 2015 2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
235
Udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 2: specjaliści w latach 1995–
2010 wykazywał wyraźną tendencję wzrostową, osiągając w roku 2010 wartość
16%, wobec 10% w roku 1995. W całym analizowany okresie obserwowano pewne
wahania udziału pracujących, które nie były jednak bardzo silne. Największy
wzrost udziału w stosunku do roku poprzedniego wystąpił w roku 2005 (3,71 pkt.
proc.), nie zaobserwowano natomiast równie silnych spadków (największy w roku 2009 w stosunku do roku 2007 – 2,32 pkt. proc.). Prognoza na lata 2011–2020
zakłada utrzymanie się tendencji wzrostowej udziału pracujących w wielkiej grupie
2 w tempie nieco wolniejszym od obserwowanego historycznie – średnio 0,31 pkt.
proc. rocznie (średnio 0,4 pkt. proc. rocznie w okresie 1995–2010). Zgodnie z przyjętym założeniem, udział pracujących w tej grupie w roku 2020 wyniesie 19,2%,
wobec 16,4% w roku 2011.
Liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej 2 wynosiła w 2010 r. 205,3 tys.
osób, podczas gdy w roku 1995 – 110,2 tys. Stanowi to wzrost o blisko 86%
(95 tys. osób). Średni roczny wzrost w okresie historycznym utrzymywał się na
poziomie ok. 6,3 tys. osób, natomiast zgodnie z prognozą tempo to w latach
2011–2020 będzie nieco mniejsze (średnio 5,4 tys. osób rocznie). W konsekwencji, liczba pracujących w wielkiej grupie 2: specjaliści wrośnie z 207,9 tys. osób
w roku 2011 do 256,2 tys. w 2020 r.
W latach 1995–2010 udział pracujących w dużej grupie zawodowej: specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych (21) wzrósł z niespełna
1,3% do 2,29%. W początkowym okresie (1995–2001) udział ten oscylował wokół
wartości 1,34%, a następnie wzrósł, utrzymując się w latach 2005–2010 na średnim
poziomie 2,35% (najwyższy był w roku 2007 – 2,59%). W latach 2011–2020 przewiduje się dalszy wzrost udziału pracujących w grupie zawodowej 21 z 2,52% do
3,05%, na co wskazuje tempo wzrostu (średnio 0,06 pkt. proc. rocznie) zbliżone
do tempa obserwowanego w latach 1995–2010 (0,07 pkt. proc. rocznie).
Liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 21 ulegała w okresie historycznym zmianom podobnym do zaobserwowanych w strukturze pracujących. Początkowo (lata 1995–2002) utrzymywała się na średnim poziomie 15,7 tys. osób, po
czym wzrosła do wartości 33,7 tys. osób w roku 2007. W kolejnych latach liczba ta
oscylowała wokół 29,7 tys. osób (29,4 tys. w roku 2010). Zgodnie z prognozą, zakłada się utrzymanie dotychczasowej tendencji wzrostowej podczas lat 2011–2020.
Wskazuje się, że liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 21 będzie wzrastać
w tempie ok. 1 tys. osób rocznie (podobnie jak w okresie historycznym), a zatem
zwiększy się z 31,9 tys. osób w roku 2011 do 40,7 tys. w roku 2020.
Udział pracujących w dużej grupie zawodowej 22: specjaliści nauk przyrodniczych i ochrony zdrowia utrzymywał się w latach 1995–2010 na średnim
poziomie 2,79%. Udział ten wykazywał jednocześnie nieznaczną tendencję spadkową z wyraźnymi wahaniami. Jego wartość w analizowanym okresie zmalała
z 2,96 do 2,58%. Zgodnie z prognozą na lata 2011–2020 tendencja spadkowa zostanie utrzymana, a jej tempo będzie porównywalne z obserwowanym historycznie (średnio 0,02 pkt. proc. rocznie). Przewiduje się, że w roku 2020 udział pracujących w dużej grupie zawodowej 22 wyniesie 2,54%.
236
W latach 1995–2010 liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 22 charakteryzowała się nieznaczną tendencją wzrostową z dość silnymi odchyleniami,
a jej średnia wartość w tym okresie wynosiła 32,7 tys. osób. Liczba pracujących
w tej grupie zwiększyła się z 32,7 tys. osób w roku 1995 do zaledwie 33,2 tys.
w roku 2010. W analizowanym okresie najwyższą wartość odnotowano w roku
1999 (41,3 tys. osób), natomiast najniższą w roku 2004 (24,7 tys. osób). W latach
2011–2020 przewiduje się nieznaczny spadek liczby pracujących w dużej grupie
zawodowej 22. Wskazuje się, że w okresie prognozy liczba pracujących w analizowanej grupie zmaleje z 35 tys. osób w roku 2011 do 33,9 tys. w roku 2020.
W latach 1995–2010 udział pracujących w dużej grupie zawodowej 23: specjaliści szkolnictwa wzrósł z 2,82 do 5,04%, co daje średni roczny wzrost na poziomie
0,15 pkt. proc. W początkowym okresie (1995–2000) udział ten systematycznie
wzrastał, po czym zmalał do 3,64% w roku 2003. Następnie obserwowano jego
nagły wzrost do poziomu 5,52% w roku 2005 i ponowny spadek do 3,73% w roku
2009. Rok 2010 przyniósł wzrost udziału do wartości 5,04%. Zgodnie z dotychczasową tendencją, udział pracujących w dużej grupie zawodowej 23 w latach 2011–
2020 będzie nadal wzrastać w średnim tempie 0,03 pkt. proc. rocznie. Przewiduje
się wzrost udziału do 5,2% w roku 2020, wobec 4,89% w roku 2011.
Liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 23 wykazywała w okresie historycznym wyraźną tendencję wzrostową, osiągając w roku 2010 poziom 64,7 tys.
osób, podczas gdy w roku 1995 było to zaledwie 31,2 tys. (ponad dwukrotny
wzrost; średnio ok. 2,2 tys. osób rocznie). W analizowanym okresie, wyraźne spadki liczby pracujących obserwowano w latach 2001–2003 oraz 2008–2009. W latach
2011–2020 zakładany jest dalszy wzrost liczby pracujących w analizowanej grupie zawodowej w tempie wolniejszym od historycznego (ponad 800 osób rocznie). Liczba pracujących wzrośnie w roku 2020 do 69,5 tys. osób z 62 tys. w roku
2011 (wzrost o ponad 12%).
W latach 1995–2010 udział pracujących w dużej grupie zawodowej 24: pozostali specjaliści wykazywał tendencję wzrostową – w roku 2010 wynosił 6,07%,
a w roku 1995 – 2,9%. Początkowo (lata 1995–2002) wartość udziału wzrastała
w średnim tempie 0,15 pkt. proc. rocznie, po czym nastąpił spadek do poziomu
2,72% w roku 2004. Następnie, w latach 2004–2008, zaobserwowano znaczny
wzrost udziału pracujących w tej grupie zawodowej do 5,97%, który został
utrzymany na zbliżonym poziomie do roku 2010. Prognoza udziału pracujących
w dużej grupie zawodowej 24 zakłada utrzymanie historycznej tendencji wzrostowej, przy czym tempo wzrostu będzie nieznacznie wyższe (średnio 0,24 pkt.
proc. rocznie). Przypuszcza się, że w latach 2011–2020 udział pracujących zwiększy się z 6,23% do 8,41%.
Liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 24 również charakteryzowała
się w okresie historycznym tendencją wzrostową, która jest szczególnie widoczna
w drugiej części analizowanego okresu (lata 2004–2010). Początkowo (1995–2004)
liczba pracujących w tej grupie zawodowej oscylowała wokół średniej wartości
wynoszącej 34,3 tys. osób, po czym wzrosła do wartości 79,3 tys. osób w roku
2008 (ponad dwuipółkrotnie) i utrzymała się na zbliżonym poziomie do roku 2010
237
(78 tys. osób). W latach 2011–2020 przewidywany jest dalszy wzrost liczby pracujących w średnim tempie ok. 3,7 tys. osób rocznie, co przyczyni się do wzrostu tej
liczby z 79 tys. osób w roku 2011 do 112,2 tys. w roku 2020 (o ok. 42%).
technicy i inny średni personel (3)
1995
1996
1997
1998
1999
2000 2001 2002
Struktura (w %)
12,2 10,7 11,3 11,3
2003
2004
2005
2006
2007
9,8
8,6
7,6
8,9
9,7
9,3
9,6
9,2
8,3
107,9
98,4
89,6
106,5 141,1 121,0 120,3 124,2 107,6 105,6 106,1 106,5 108,5
2008
2009
2010
2011
2012
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Struktura (w %)
9,4 10,9 10,2 10,1 10,1 10,0 10,0 10,0
9,9
9,9
9,9
9,9
9,8
124,4 141,8 130,5 128,2 130,9 132,2 131,1 131,8 132,5 130,9 131,2 132,0 131,2
Liczba osób ( w tys.)
Struktura
15%
160
12%
130
9%
100
70
6%
1995
2000
2005
2010
2015
2020
1995
2000
2005
2010
2015
2020
Udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 3: technicy i inny średni personel oscylował w latach 1995–2010 wokół średniego poziomu 9,8% W początkowym okresie udział ten spadł z poziomu 9,8% w 1995 r. do 8,6% w 1996 r., a następnie wzrósł do ponad 12% w roku 2002. Do roku 2007 obserwowano ponowny
spadek udziału pracujących w tej grupie zawodowej do poziomu 8,3%, a następnie
wzrost do 10,2% w roku 2010. Ze względu na brak jednostajnej tendencji w okresie
historycznym, w latach 2011–2020 przewiduje się utrzymanie udziału pracujących
na stosunkowo stałym poziomie 10% z niewielką tendencją malejącą.
W latach 1995–2010 liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej 3 wykazywała tendencję wzrostową na średnim poziomie 1,5 tys. osób rocznie. W analizowanym okresie liczba ta wzrosła o 22,6 tys. osób (z 107,9 tys. w roku 1995 do
238
130,5 tys. w 2010), z czego największy wzrost odnotowano pomiędzy rokiem
1997 a 1999 (o przeszło 57%). W latach 1999–2004 liczba pracujących w tej grupie zawodowej spadła do 105,7 tys. osób, a następnie ponownie wzrosła. Prognoza na lata 2011–2020 wskazuje, że dotychczasowa tendencja wzrostowa zostanie
zahamowana, a liczba pracujących w analizowanej grupie utrzyma się na względnie stałym poziomie (ok. 131,2 tys. osób).
Udział pracujących w dużej grupie zawodowej 31: średni personel techniczny
wykazywał w okresie 1995–2010, tendencję spadkową. W latach 1995–2002 udział
ten oscylował wokół wartości 4,08%, po czym w latach 2003–2008 spadł do średniego poziomu 2,18%. W roku 2009 obserwowany jest jego ponowny wzrost
(3,01%), który w roku 2010 uległ spadkowi do poziomu 2,65%. Zgodnie z tendencją obserwowaną historycznie, przewiduje się dalszy spadek udziału pracujących
w dużej grupie zawodowej 31 do 2,12% w roku 2020 wobec 2,58% w roku 2011.
Średnie tempo spadku ukształtuje się zatem na poziomie 0,05 pkt. proc. rocznie.
Średnia liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 31 wynosiła podczas
lat 1995–2010 37,3 tys. osób. W okresie tym obserwowana była nieznaczna tendencja spadkowa liczby pracujących – w roku 1995 wynosiła ona 45,1 tys. osób,
natomiast w roku 2010 – 34,1 tys. Prognoza liczby pracujących w dużej grupie
zawodowej 31 wskazuje na utrzymanie historycznej tendencji spadkowej w latach
2011–2020. Przewiduje się, że w roku 2020 liczba ta wyniesie 28,3 tys. osób, co
stanowić będzie spadek o ok. 14% w stosunku do stanu z roku 2011 (32,8 tys.
osób).
W latach 1995–2010 średni udział pracujących w dużej grupie zawodowej 32:
średni personel w zakresie nauk biologicznych i ochrony zdrowia kształtował
się na poziomie 0,74%. Ponadto udział ten wykazywał tendencję wzrostową – jego wartość wzrosła w analizowanym okresie z 0,73% w roku 1995 do 0,84%
w roku 2010. W latach 2011–2020 przewiduje się utrzymanie udziału pracujących w dużej grupie zawodowej 32 na względnie stałym poziomie 0,87%.
Liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 32 charakteryzowała się w okresie historycznym tendencją wzrostową – w latach 1995–2010 liczba ta wzrosła
z 8,1 tys. osób do 10,8 tys. (wzrost o ponad 33%). Najniższą wartość, równą 3,5 tys.
osób, zaobserwowano w roku 1998, natomiast najwyższą (13 tys.) w roku 2006.
Zgodnie z prognozą na lata 2011–2020, dotychczasowa tendencja liczby pracujących w analizowanej grupie zawodowej zostanie zachowana, jednak tempo wzrostu
osłabnie. Przewiduje się, że w okresie prognozy liczba ta zwiększy się z 11,2 tys.
osób w roku 2011 do 11,6 tys. w roku 2020, co oznacza wzrost o ok. 4%.
Ze względu na niską wartość zmiennej dla grupy dużej 33 analiza przeprowadzona została łącznie dla dwóch grup dużych: 34: pracownicy pozostałych specjalności oraz 33: nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy.
W latach 1995–2010 udział pracujących w obu wymienionych grupach zawodowych wzrósł z 4,95% w roku 1995 do 6,67% w roku 2010. W początkowym
okresie (1995–1997) obserwowany był spadek wartości udziału do poziomu 3,86%,
239
po czym nastąpił gwałtowny wzrost do 7,07% w roku 1999. W kolejnych latach
(2000–2010) udział pracujących w analizowanych grupach zawodowych oscylował
wokół średniej wartości 6,21%. Przewiduje się, że w latach 2011–2020 udział ten
utrzyma się na względnie stałym poziomie, wynoszącym średnio 6,75%, z nieznaczną tendencją wzrostową (6,84% w roku 2020, wobec 6,64% w roku 2011).
Liczba pracujących w dużych grupach zawodowych 33 i 34 wzrosła z 54,7 tys.
osób w roku 1995 do 85,6 tys. w roku 2010 (o ponad 56%). Największy przyrost tej
liczby, wynoszący przeszło 80%, odnotowano w pomiędzy rokiem 1999 a 1997.
Średni wzrost liczby pracujących w analizowanym okresie ukształtował się na poziomie ok. 2,1 tys. rocznie. Zgodnie z prognozą na lata 2011–2020, obserwowana
historycznie tendencja zostanie utrzymana, jednakże jej tempo będzie znacznie niższe. W roku 2020 łączna liczba pracujących w dużych grupach zawodowych 33
i 34 wyniesie 91,3 tys. osób (wzrost o ok. 8% w stosunku do roku 2011).
pracownicy biurowi (4)
1995
1996
1997
1998
1999
6,4
7,1
6,2
5,2
7,4
70,3
80,8
72,3
61,6
85,9
2008
2009
2010
2011
2012
7,5
7,4
6,3
6,8
6,7
99,1
96,1
81,0
86,1
87,0
2000 2001 2002
Struktura (w %)
7,3
7,7
8,3
83,0 82,3 90,6
2003
2004
2005
2006
2007
7,1
7,6
7,8
7,0
6,8
78,3
86,4
86,1
81,2
88,7
2013 2014 2015
Struktura (w %)
6,6
6,5
6,4
86,9 85,1 84,5
2016
2017
2018
2019
2020
6,4
6,3
6,3
6,3
6,3
84,9
83,8
83,9
84,2
83,5
Struktura
9%
110
90
7%
70
50
5%
1995
2000
2005
2010
2015
2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
240
W latach 1995–2010 udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 4: pracownicy biurowi oscylował wokół wartości 7%. W pierwszej części analizowanego okresu (1995–2002) udział ten początkowo zmalał z 6,4% w roku 1995 do
5,2% w roku 1998, a następnie wzrósł do poziomu 8,3% w roku 2002. W drugiej
części (2002–2010) obserwowano wyraźną tendencję malejącą, w wyniku czego
udział pracujących w tej grupie zawodowej spadł do poziomu 6,3% w 2010 r.
Prognoza na lata 2011–2020 zakłada dalszy spadek tego udziału z 6,8% w roku
2011 do 6,3% w 2020 r. Mimo utrzymania się tendencji spadkowej, obserwowanej w latach 2002–2010, tempo spadku będzie mniejsze (średnio 0,06 pkt. proc.
rocznie) od obserwowanego historycznie (średnio 0,25 pkt. proc. rocznie).
Liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej 4 charakteryzowała się w całym okresie 1995–2010 tendencją wzrostową z dość dużymi wahaniami. Liczba ta
wzrosła z 70,3 tys. osób w roku 1995 do 81 tys. w roku 2010 (o 10,7 tys. osób),
a zatem średni roczny wzrost utrzymywał się na poziomie ok. 700 osób. W latach
2011–2020 przewiduje się utrzymanie liczby pracujących w wielkiej grupie zawodowej 4 na względnie stałym poziomie, wynoszącym 85 tys. osób, z nieznaczną
tendencją spadkową (86,1 tys. osób w roku 2011, 83,5 tys. osób w roku 2020).
W latach 1995–2010 średni udział pracujących w dużej grupie zawodowej 41:
pracownicy obsługi biurowej kształtował się na poziomie 5,57%. W latach
1995–1999 udział ten początkowo wzrósł z 5,03% w roku 1995 do 5,75% w roku
1996, po czym spadł do poziomu 4,17% w roku 1998. Rok 1999 przyniósł ponowny wzrost udziału do wartości 6,2%. W kolejnych latach okresu historycznego obserwowano wyraźną tendencję spadkową udziału pracujących, na średnim
poziomie 0,14 pkt. proc. rocznie, w efekcie w roku 2010 wynosił on 4,62%. W latach 2011–2020 przewidywane jest utrzymanie dotychczasowej tendencji o nieznacznie niższym tempie (średnio 0,08 pkt. proc. rocznie). Doprowadzi to do
ustalenia się udziału pracujących w grupie zawodowej 41 na poziomie 4,25%
w roku 2020 (wobec 5,01% w roku 2011).
Liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 41 oscylowała w latach 1995–
2010 wokół średniego poziomu 65,2 tys. osób. W roku 2010 liczba ta wynosiła
59,3 tys. osób, co stanowiło wzrost o ok. 6,6% w stosunku do stanu z roku 1995
(55,6 tys. osób). Zgodnie z prognozą na lata 2011–2020 przewiduje się spadek liczby pracujących w analizowanej grupie zawodowej, co jest zgodne z tendencją występującą podczas lat 1999–2010. W roku 2020 liczba ta wyniesie 56,8 tys. osób
wobec 63,5 tys. w roku 2011, a zatem nastąpi spadek tej wartości o 11%.
W okresie historycznym (1995–2010) obserwowano wzrostową tendencję
udziału pracujących w dużej grupie zawodowej 42: pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi klientów. Udział ten zwiększył się z 1,33% w roku 1995 do 1,69%
w roku 2010, co wskazuje na stosunkowo niski średni roczny wzrost tej wartości
w granicach 0,02 pkt. proc. Najniższą wartość udziału pracujących odnotowano
w roku 1998 (1,01%), natomiast najwyższą w roku 2004 – 1,78%. Udział pracujących w analizowanej grupie zawodowej w latach 2011–2020 podlegać będzie dotychczasowej wzrostowej tendencji, przy czym zakładane tempo wzrostu będzie
wyższe (powyżej 0,02 pkt. proc. rocznie). Przewidywana wartość udziału pracujących w roku 2020 to 2,01%.
241
Liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 42 wzrosła z 14,7 tys. osób
w roku 1995 do 21,7 tys. w roku 2010, co stanowiło wzrost o przeszło 47%. Tendencja ta zachowana zostanie w latach 2011–2020. Przewidywany wzrost liczby
pracujących w tym czasie wyniesie ponad 12% (z 22,6 tys. do 26,8 tys. osób).
Tempo wzrostu będzie takie samo, jak w okresie historycznym.
pracownicy usług osobistych i sprzedawcy (5)
1995
1996
1997
1998
1999
84,8
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Struktura (w %)
9,5
10,9 10,5 10,5 10,8
9,6
11,2 11,1 11,5 11,7 11,1 10,5
107,6 128,1 124,9 121,5 122,4 103,1 122,2 122,6 131,0 129,5 128,4 136,3
2008
2009
2010
2011
2012
7,7
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Struktura (w %)
10,5 10,6 12,1 11,8 11,8 11,9 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,4 12,5
139,2 138,8 155,1 149,0 154,1 157,4 157,6 160,2 162,6 162,1 164,1 166,5 167,0
Struktura
13%
190
150
10%
110
70
7%
1995 2000 2005 2010 2015 2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
Udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 5: pracownicy usług osobistych i sprzedawcy wykazywał na przestrzeni lat 1995–2010 tendencję wzrostową, osiągając w roku 2010 wartość 12,1% w stosunku do 7,7% w roku 1995, co
daje średni roczny wzrost na poziomie 0,29 pkt. proc. Największy wzrost udziału
(o 3,25 pkt. proc.) wystąpił na początku analizowanego okresu, pomiędzy rokiem
1997 a 1995. Następnie udział pracujących wzrastał stosunkowo jednostajnie aż
do roku 2005 (z korektą w roku 2001), po czym zmalał do poziomu oscylującego
wokół 10,5% w latach 2007–2009. W 2010 r. udział pracujących w analizowanej
242
grupie zawodowej osiągnął najwyższy poziom 12,1%. Zgodnie z prognozą, w latach 2011–2020 zakłada się utrzymanie dotychczasowej tendencji wzrostowej,
jednak tempo wzrostu będzie znacznie niższe (średnio 0,08 pkt. proc. rocznie).
Udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 5 wyniesie w 2020 r. 12,5%.
W okresie historycznym (1995–2010) liczba pracujących w wielkiej grupie
zawodowej 5: pracownicy usług osobistych i sprzedawcy charakteryzowała się
wyraźną tendencją wzrostową. W roku 2010 liczba ta wynosiła 155,1 tys. osób
w stosunku do 84,8 tys. w roku 1995 (wzrost o blisko 83%). Średni roczny wzrost
w tym okresie utrzymywał się na poziomie niemal 4,7 tys. osób rocznie. Zgodnie
z prognozą na lata 2011–2020 tendencja obserwowana historycznie zostanie utrzymana, jednak tempo wzrostu będzie mniejsze (średnio ok. 2 tys. osób rocznie).
W okresie prognozy liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej 5 wzrośnie
ze 149 tys. osób w roku 2011 do 167 tys. w roku 2020.
Udział pracujących w dużej grupie zawodowej 51: pracownicy usług osobistych i ochrony oscylował w latach 1995–2010 wokół wartości 3,64%, wykazując jednocześnie tendencję wzrostową o średnim rocznym tempie wzrostu na poziomie 0,2 pkt. proc. Największy wzrost udziału pracujących w analizowanej
grupie zawodowej (2,06 pkt. proc.) odnotowano pomiędzy rokiem 1998 a 1995.
Prognoza na lata 2011–2020 wskazuje, że dotychczasowa tendencja wzrostowa
udziału pracujących zostanie zachowana, a jej tempo zmaleje – wyniesie średnio
0,07 pkt. proc. rocznie. Przewidywana wartość udziału pracujących w dużej grupie zawodowej 51 w roku 2020 to 5,02%.
Podobnie jak struktura pracujących w grupie zawodowej 51, również ich liczba
charakteryzowała się w analizowanym okresie tendencją wzrostową. W roku 2010
wynosiła 64,8 tys. osób, podczas gdy w roku 1995 – 21,9 tys. osób. Średni roczny
wzrost liczby pracujących ukształtował się na poziomie ok. 2,9 tys. osób, natomiast
największy (ponad dwukrotny) przyrost tej liczby zaobserwowano na początku analizowanego okresu, pomiędzy rokiem 1995 a 1998. Zgodnie z prognozą na lata
2011–2020 należy spodziewać się dalszego wzrostu liczby pracujących w dużej grupie zawodowej 51 do poziomu 66,9 tys. osób w roku 2020, wobec 55,6 tys. w roku
2011. Liczba ta wzrośnie zatem o ok. 20%, ale przewidywane tempo wzrostu (blisko 1,3 tys. osób rocznie) będzie niższe od dotychczasowego.
W latach 1995–2010 udział pracujących w dużej grupie zawodowej 52: modelki, sprzedawcy i demonstratorzy oscylowała wokół średniej wartości 6,97%.
Jednocześnie udział ten wykazywał w analizowanym okresie nieznaczną tendencję wzrostową o średnim tempie wzrostu 0,09 pkt. proc. rocznie, osiągając w roku
2010 wartość 7,04% wobec 5,69% w roku 1995. Najwyższy poziom udziału pracujących w grupie zawodowej 52 odnotowano w roku 2004, kiedy wynosił on 8,41%.
Zgodnie z prognozą dotychczasowa tendencja wzrostowa zostanie zachowana, lecz
tempo wzrostu będzie znacznie niższe (nieco ponad 0,01 pkt. proc. rocznie). W latach 2011–2020 przewiduje się wzrost udziału pracujących w analizowanej grupie
zawodowej z 7,37 do 7,5%.
Liczba pracujących w grupie zawodowej 52 wzrosła do poziomu 90,4 tys.
osób w roku 2010, podczas gdy w roku 1995 wartość ta wynosiła 62,9 tys. osób
243
(wzrost o blisko 44%). Podczas lat 1995–2010 średni roczny wzrost liczby pracujących w analizowanej grupie zawodowej wynosił ok. 1,8 tys. osób, natomiast
prognoza na lata 2011–2020 wskazuje na znaczne spowolnienie tempa wzrostu.
Przewiduje się, że w okresie 2011–2020 r. liczba pracujących w grupie zawodowej 52 wzrośnie z 93,4 tys. osób do 100,1 tys., a zatem procentowy wzrost tej
liczby wyniesie zaledwie ok. 2%.
Ze względu na łączną prezentację grup średnich (522 i 521), wchodzących
w skład dużej grupy zawodowej 52: modelki, sprzedawcy i demonstratorzy, informacje przedstawione dla grupy dużej 52 oraz średnich 522 i 521 są takie same.
rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (6)
1995
1996
1997
1998
1999
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Struktura (w %)
21,8 21,6 20,8 21,8 18,1 17,0 17,2 19,1 20,5 18,0 14,1 16,2 16,5
241,4 245,6 244,0 259,3 209,5 193,2 183,5 208,8 226,7 205,5 155,5 188,4 214,7
2008
2009
2010
2011
2012
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Struktura (w %)
14,8 13,9 12,0 12,2 11,9 11,6 11,4 11,1 10,8 10,5 10,2
9,9
9,6
196,2 181,8 154,0 154,6 155,2 153,6 149,1 146,6 143,9 138,6 135,3 132,2 127,6
Struktura
24%
290
20%
230
16%
170
12%
110
8%
1995
2000
2005
2010
2015
2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
W latach 1995–2010 obserwowana jest spadkowa tendencja udziału pracujących w wielkiej grupie zawodowej 6: rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (z nieznacznymi wahaniami). Udział ten zmalał z 21,8% w roku 1995 do zaledwie 12%
w roku 2010 (spadek o przeszło 9,8 pkt. proc.; średnio 0,66 pkt. proc. rocznie).
Prognoza na lata 2011–2020 zakłada utrzymanie się dotychczasowej tendencji w tej
244
grupie zawodowej, jednak tempo spadku udziału pracujących będzie niższe niż
dotychczasowe (średnio 0,3 pkt. proc. rocznie).
Podobnie jak w przypadku struktury zatrudnionych w wielkiej grupie zawodowej 5, również liczba pracujących podlegała tendencji spadkowej (z niewielkimi
odchyleniami), osiągając w roku 2010 wartość 154 tys. osób, wobec 241,4 tys. osób
w roku 1995 (spadek o ponad 46%). Średni roczny spadek liczby pracujących w tej
grupie zawodowej podczas lat 1995–2010 wynosił ok. 5,8 tys. osób. Zgodnie z prognozą, przewidywany jest dalszy spadek liczby pracujących w wielkiej grupie zawodowej 6, którego średnie roczne tempo utrzyma się na niższym poziomie od dotychczas obserwowanego (ok. 3 tys. osób). Należy zatem stwierdzić, że w roku
2020 liczba ta wyniesie 127,6 tys. osób, co stanowić będzie spadek o 27 tys. osób
w stosunku do stanu z roku 2011 (154,6 tys.).
Analiza dla dwóch dużych grup zawodowych: 61: rolnicy oraz 64: rolnicy
i rybacy pracujący na własne potrzeby przeprowadzona została łącznie.
W latach 1995–2010 udział pracujących w wymienionych grupach zawodowych wykazywał tendencję spadkową. W analizowanym okresie udział ten zmalał
z 21,83% w roku 1995 do 11,05% w roku 2010, co daje średni roczny spadek na
poziomie przekraczającym 0,7 pkt. proc. W latach 2011–2020 tendencja spadkowa
zostanie utrzymana, a tempo spadku będzie niższe od dotychczasowego (0,3 pkt.
proc. rocznie). Spodziewana wartość udziału pracujących w analizowanych grupach zawodowych wyniesie w roku 2020 7,9% wobec 10,71% w roku 1995.
Również liczba pracujących w grupach zawodowych 61 i 64 wykazywała
w okresie historycznym wyraźną tendencję spadkową, charakteryzującą się stosunkowo wysokim tempem spadku na średnim poziomie ok. 6,6 tys. osób rocznie.
Podczas lat 1995–2010 liczba ta zmniejszyła się z 214,4 tys. do 142 tys. osób, co
stanowiło spadek o przeszło 41%. Liczba pracujących w analizowanych grupach
zawodowych podlegać będzie dalszemu spadkowi w tempie ok. 3,4 tys. osób rocznie.
Zgodnie z prognozą na lata 2011–2020, liczba ta zmaleje o ok. 26% (ze 135,7 tys.
osób w roku 2011 do 105,5 tys. osób w roku 2020).
Analiza dużej grupy zawodowej 62: ogrodnicy przeprowadzona została
z uwzględnieniem danych dla dużej grupy 63: leśnicy i rybacy.
Udział pracujących w wymienionych dużych grupach zawodowych wykazywał w okresie historycznym (2003–2010) tendencję wzrostową o średnim tempie
0,04 pkt. proc. rocznie. Pomiędzy rokiem 2008 a 2005 wystąpił największy wzrost
udziału pracujących (1,16 pkt. proc.), natomiast tuż po nim (lata 2009–2010) odnotowano gwałtowany spadek na poziomie 0,97 pkt. proc. W latach 2011–2020
przewidywany jest wzrost udziału pracujących w analizowanych grupach zawodowych, zgody z dotychczasową tendencją. Przewidywane średnie tempo wzrostu
wyniesie ok. 0,02 pkt. proc. rocznie, co doprowadzi do wzrostu udziału pracujących z 1,49% w roku 2011 do 1,66% w roku 2020.
Liczba pracujących w dużych grupach zawodowych 62 i 63 podlegała w latach
2003–2010 zmianom analogicznym do obserwowanych w strukturze pracujących.
W analizowanym okresie liczba ta wzrosła z 7,4 tys. do 12,1 tys. osób (wzrost
245
o 63%). Prognoza na lata 2011–2020 wskazuje na dalszy wzrost liczby pracujących
z 18,9 tys. osób w roku 2011 do 22,1 tys. osób w roku 2020 (o ok. 17%).
Ze względu na łączną prezentację wszystkich grup średnich, wchodzących
w skład dwóch omówionych dużych grup zawodowych (62: ogrodnicy oraz 63:
leśnicy i rybacy), informacje przedstawione dla grup dużych 62 i 63 oraz średnich
621, 631, 632 oraz 633 są takie same.
robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (7)
1995
1996
1997
1998
1999
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Struktura (w %)
21,7 21,9 21,7 20,2 18,0 17,9 16,8 14,2 15,1 16,7 14,5 14,6 14,9
240,5 249,1 254,5 240,7 207,8 203,2 179,9 155,0 166,2 190,3 159,7 168,9 193,4
2008
2009
2010
2011
2012
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Struktura (w %)
14,4 15,7 15,5 14,5 14,4 14,2 14,0 13,9 13,7 13,5 13,4 13,2 13,1
191,7 205,2 198,5 184,1 186,7 187,1 183,8 183,3 182,6 178,7 177,5 176,9 174,3
Struktura
25%
290
20%
230
15%
170
10%
110
1995 2000 2005 2010 2015 2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
Udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 7: robotnicy przemysłowi
i rzemieślnicy podczas lat 1995–2010 charakteryzował się tendencją spadkową.
W początkowym okresie (1995–2002) tempo spadku było największe (średnio
2,4 pkt. proc. rocznie), w wyniku czego udział pracujących zmalał z 21,7% w roku 1995 do 14,2% w roku 2002. W latach 2002–2010 udział ten oscylował wokół
średniej wartości 15%. W okresie 2011–2020 przypuszczalnie utrzyma się historyczna tendencja i tempo spadku udziału pracujących pozostanie na średnim po-
246
ziomie blisko 0,2 pkt. proc. rocznie. W roku 2020 udział pracujących w wielkiej
grupie zawodowej 7 wyniesie zatem 13,1% wobec 14,5% w roku 2011.
W latach 1995–2010 liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej 7: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy utrzymywała się na średnim poziome 200 tys.
osób. W pierwszej części analizowanego okresu (1995–2002) liczba ta wykazywała wyraźną tendencję spadkową, malejąc z 240,5 tys. osób w roku 1995 do 155
tys. w roku 2002. W latach 2002–2010 odnotowano wzrost liczby pracujących do
poziomu 198,5 tys. osób w roku 2010. Zgodnie z prognozą, w latach 2011–2020
liczba pracujących w analizowanej grupie zawodowej podlegać będzie nieznacznej tendencji spadkowej, w efekcie w roku 2020 osiągnie wartość 174,3 tys. osób
wobec 184,1 tys. w roku 2011.
Udział pracujących w dużej grupie zawodowej 71: górnicy i robotnicy budowlani wzrósł w latach 1995–2010 z 3,3% do 4,75%. Początkowo (lata 1995–
2000) udział ten oscylował wokół wartości 3,57%, po czym spadł do 2,08% w roku 2002. Lata 2003 i 2004 przyniosły wzrost wartości tego udziału do średniego
poziomu 3,6%, natomiast rok 2005 – ponowy spadek do 2,11%. Następnie udział
pracujących w analizowanej grupie zawodowej wzrósł do poziomu 4,5% w roku
2007 i do roku 2010 zachował zbliżoną wartość (średnio 4,73%). Prognoza udziału pracujących wskazuje, że w okresie lat 2011–2020 nastąpi jego dalszy wzrost
z 4,47% w roku 2011 do 5,24% w roku 2020 (średnio 0,09 pkt. proc. rocznie).
Podobne zmiany zarejestrowano w liczbie pracujących w tej grupie. W latach
1995–2010 ulegała ona zwiększeniu z 36,4 tys. osób do 61 tys., co stanowiło
wzrost blisko dwukrotny. Największy (ponad dwuipółkrotny) przyrost liczby pracujących zaobserwowano pomiędzy rokiem 2005 a 2007. Zgodnie z obserwowaną
historycznie tendencją, liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 71 w latach
2011–2020 będzie nadal wzrastać, a w roku 2020 wyniesie 69,9 tys. osób (w roku
2011 – 56,6 tys.).
Udział pracujących w dużej grupie zawodowej 72: robotnicy obróbki metali
i mechanicy maszyn i urządzeń wynosił w 1995 r. 7,71%, natomiast w 2010 r.
spadł do poziomu 4,83%. Podczas analizowanych lat udział ten zmniejszył się zatem o 2,88 pkt. proc., co oznacza średni roczny spadek jego wartości o 0,19 pkt. proc.
Zgodnie z prognozą na lata 2011–2020, udział pracujących w grupie 72 będzie w dalszym ciągu wykazywał tendencję spadkową, której średnie tempo (0,09 pkt. proc.
rocznie) ukształtuje się na poziomie znacznie niższym od dotychczas obserwowanego. Mimo to udział pracujących w dużej grupie zawodowej 72 zmniejszy się do
roku 2020 o blisko 0,8 pkt. proc. (z 4,44% w roku 2011 do 3,65% w roku 2020).
W latach 1995–2010 liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 72 charakteryzowała się tendencją spadkową, szczególnie widoczną w okresie lat 1995–2003,
kiedy liczba ta zmalała z 85,3 tys. osób do zaledwie 49,6 tys. (spadek o blisko
42%). W drugim podokresie (2003–2010) liczba pracujących wykazywała tendencję raczej wzrostową, osiągając w roku 2010 wartość o 25% większą od zaobserwowanej w roku 2003. Prognoza tej liczby zakłada jednak, że w latach 2011–2020
utrzymany zostanie trend spadkowy, który doprowadzi do zmniejszenia liczby pracujących w grupie 72 z 56,3 tys. osób w roku 2011 do 48,7 tys. w roku 2020.
247
Średni udział pracujących w dużej grupie zawodowej 73: robotnicy zawodów
precyzyjnych, ceramicy, wytwórcy wyrobów galanteryjnych, robotnicy poligraficzni i pokrewni w latach 1995–2010 wynosił 0,48%, a wartości w pierwszym
i ostatnim roku analizowanego okresu ukształtowały się na poziomie odpowiednio:
0,4% i 0,47%. W całym okresie historycznym udział ten podlegał znacznym wahaniom, które zawierały się w przedziale od 0,83 do 0,15%. W latach 2011–2020
przewidywane jest utrzymanie się udziału pracujących w analizowanej grupie na
względnie stałym poziomie (średnio 0,42%) z nieznaczną tendencją spadkową.
Liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 73 utrzymywała się na przestrzeni lat 1995–2010 na średnim poziomie 5,6 tys. osób i, podobnie jak struktura
pracujących, podlegała wyraźnym wahaniom zawierającym się w przedziale od
9,5 do 1,7 tys. osób. Przewiduje się, że w latach 2011–2020 liczba pracujących
w dużej grupie zawodowej 73 wykazywać będzie nieznaczną tendencję spadkową
(5,7 tys. osób w roku 2011, 5,2 tys. w roku 2020).
W latach 1995–2010 udział pracujących w dużej grupie zawodowej 74: pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy systematycznie spadał, osiągając
w roku 2010 wartość 5,41% wobec 10,34% w roku 1995. Zgodnie z prognozą na
lata 2011–2020, średnie roczne tempo spadku, które w okresie historycznym
ukształtowało się na poziomie 0,33 pkt. proc., zostanie przyhamowane do poziomu 0,15 pkt. proc. rocznie. Przewidywany udział pracujących w dużej grupie 74
w roku 2020 wyniesie 3,78%, co stanowić będzie spadek o blisko 1,4 pkt. proc.
w stosunku do stanu z roku 2011 (4,99%).
Podobnie jak struktura pracujących w dużej grupie 74, pomiędzy rokiem 1995
a 2010 również ich liczba ulegała znacznemu spadkowi (ze 114,3 tys. do 69,4 tys.
osób), którego średnie tempo utrzymywało się na poziomie ok. 3 tys. osób rocznie. W latach 2011–2020 obserwowany będzie dalszy spadek liczby pracujących
w grupie zawodowej 74: pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. Przewiduje się, że w roku 2020 będzie 50,4 tys. osób (spadek o ponad 23% w stosunku
do roku 2011). Średnie tempo spadku ukształtuje się na poziomie ponad 1,7 tys.
osób rocznie, a zatem będzie niższe od obserwowanego historycznie.
operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (8)
1995
1996
1997
1998
1999
8,0
7,6
7,4
7,9
8,0
88,4
86,2
87,1
93,9
92,1
2008
2009
2010
2011
2012
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Struktura (w %)
8,7
8,6
8,2
10,3 10,8 10,2 10,9 11,9
99,0 91,5 90,2 113,3 123,5 112,3 125,9 155,0
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Struktura (w %)
12,7 11,0 12,2 12,4 12,7 12,9 13,2 13,4 13,6 13,8 14,0 14,1 14,3
168,9 143,6 157,3 157,6 165,0 170,5 172,7 177,3 181,3 182,0 185,4 189,3 191,0
248
Struktura
15%
220
160
10%
100
5%
40
1995 2000 2005 2010 2015 2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
W latach 1995–2010 udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 8: operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń systematycznie wzrastał (z korektą w latach 1996–1997, 2002, 2005 i 2009). W roku 2010 udział ten wynosił 12,2%,
podczas gdy w roku 1995 było to jedynie 8%. Średni roczny wzrost w tym okresie wynosił zatem 0,28 pkt. proc. Zgodnie z prognozą udziału pracujących na lata
2011–2020, tempo to utrzyma się na nieznacznie niższym poziomie (średnio
0,2 pkt. proc. rocznie). W roku 2020 udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 8 wyniesie 14,3%, co stanowić będzie wzrost o 1,9 pkt. proc.
Również liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej 8: operatorzy
i monterzy maszyn i urządzeń podlegała w latach 1995–2010 tendencji wzrostowej – w roku 1995 liczba ta wynosiła 88,4 tys. osób, a w 2010 r. było to już
157,3 tys. (wzrost o 68,9 tys. osób; średnio ok. 4,6 tys. osób rocznie). W latach
2011–2020 zakłada się dalszy wzrost liczby pracujących w analizowanej grupie
zawodowej ze 157,6 tys. osób w roku 2011 do 191 tys. osób w roku 2020, co
oznacza utrzymanie tempa wzrostu na niższym poziomie niż obserwowane historycznie (ok. 3,7 tys. osób rocznie).
Średni udział pracujących w dużej grupie zawodowej 81: operatorzy maszyn
i urządzeń wydobywczych i przetwórczych w latach 1995–2010 wynosił 1,26%.
W analizowanym okresie wykazywał nieznaczną tendencję wzrostową na średnim
poziomie 0,01 pkt. proc. rocznie. W latach 1995–2010 zaobserwowano dwa
znaczne odchylenia udziału pracujących od wartości średniej: do poziomu 1,41%
w roku 1999 oraz 2,13% w roku 2004. Prognoza udziału pracujących w dużej
grupie zawodowej 81 w latach 2011–2020 wskazuje na utrzymanie względnie stałego poziomu z nieznaczną tendencją wzrostową. W roku 2020 udział ten osiągnie wartość 1,49% (wobec 1,47% w roku 2011).
Podczas lat 1995–2010 obserwowano wzrostową tendencję liczby pracujących
w dużej grupie zawodowej 81: operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych
i przetwórczych. Liczba ta wzrosła z 11,4 tys. osób w roku 1995 do 22,1 tys. osób
w roku 2020. Największą liczbę pracujących w analizowanej grupie zawodowej
249
(24,3 tys. osób) odnotowano w roku 2004. Zgodnie z prognozą na lata 2011–2020,
liczba pracujących w grupie zawodowej 81 będzie podlegać dalszemu wzrostowi
(z 18,6 tys. osób w roku 2011 do 19,8 tys. w roku 2020).
Udział pracujących w dużej grupie zawodowej 82: operatorzy i monterzy
maszyn podlegała systematycznemu wzrostowi w latach 1995–2008. W okresie
tym udział pracujących zwiększył się z 2,01 do 5,06% (średni wzrost na poziomie
0,23 pkt. proc. rocznie). W roku 2009 nastąpiła korekta do poziomu 3,5%, po
czym w roku 2010 wartość ta ponowie wzrosła. Zgodnie z prognozą na lata
2011–2020, dotychczasowa tendencja wzrostowa zostanie zachowana na poziomie nieco niższym od historycznego (średnio 0,15 pkt. proc. rocznie). W okresie
prognozy przewiduje się zwiększenie udziału pracujących w dużej grupie zawodowej 82 z 4,85% w roku 2011 do 6,22% w roku 2020.
Liczba pracujących w grupie zawodowej 82 podlegała w okresie historycznym zmianom analogicznym, do zmian w strukturze pracujących. W latach 1995–
2010 wzrosła blisko trzykrotnie, z poziomu 22,2 tys. do 62,8 tys. osób. Zgodnie
z prognozą, w latach 2011–2020 przewiduje się dalszy wzrost liczby pracujących
w analizowanej grupie zawodowej w średnim tempie na poziomie ok. 2,4 tys. osób
rocznie. W okresie prognozy liczba ta wzrośnie o blisko 21,5 tys. osób (z 61,5 tys.
w roku 2011 do 83 tys. osób w 2020).
W latach 1995–2010 udział pracujących w dużej grupie zawodowej 83: kierowcy i operatorzy pojazdów oscylował wokół średniego poziomu 5,34%. W analizowanym okresie widoczna jest nieznaczna tendencja wzrostowa, charakteryzująca się średnim tempem wzrostu na poziomie 0,08 pkt. proc. rocznie. Udział
pracujących w grupie zawodowej 83 wzrósł z 4,96% w roku 1995 do 6,16%
w roku 2010. Przewiduje się, że udział ten będzie nadal wzrastał i w 2020 roku
osiągnie wartość 6,61% wobec 6,11% w roku 2011 (średni roczny wzrost na poziomie zbliżonym do historycznego).
Liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 83 oscylowała w latach 1995–
2005 wokół średniej wartości 56,9 tys. osób, po czym wzrosła do 82,1 tys. osób
w roku 2008, zachowując zbliżony poziom (79,1 tys. osób) do roku 2010. Zgodnie z prognozą na lata 2011–2020, liczba pracujących w dużej grupie zawodowej
83 będzie systematycznie wzrastać w średnim tempie ok. 1,2 tys. osób rocznie,
więc w roku 2020 osiągnie wartość 88,2 tys. osób.
Udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 9: pracownicy przy pracach prostych utrzymywał się w latach 1995–2010 na średnim poziomie 8,3%.
Jednocześnie udział ten podlegał w analizowanym okresie znacznym wahaniom.
Najsilniejsze odnotowano w roku 1999 (spadek o 2,27 pkt. proc. w stosunku do
roku 1998) oraz w roku 2001 (wzrost o 3,41 pkt. proc. w stosunku do roku 1997).
W prognozie na lata 2011–2020 zakłada się utrzymanie udziału pracujących w grupie zawodowej 9 na względnie stałym poziomie (średnio 8,4%) z nieznaczną tendencją spadkową (średnio 0,03 pkt. proc. rocznie). Udział ten w roku 2020 wyniesie zatem 8,3%.
250
pracownicy przy pracach prostych (9)
1995
1996
1997
1998
1999
8,1
7,4
8,3
8,7
6,4
90,0
84,6
97,8
103,7
74,4
2008
2009
2010
2011
2012
2000 2001 2002
Struktura (w %)
8,2
9,9
7,8
93,1 105,3 85,0
2003
2004
2005
2006
2007
7,3
8,0
9,4
8,5
9,1
80,9
90,7
103,7
99,0
118,0
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Struktura (w %)
8,2
8,6
8,8
8,6
8,5
8,5
8,4
8,4
8,4
8,4
8,3
8,3
8,3
108,5 112,7 113,0 108,9 111,2 112,0 110,7 111,0 111,7 110,4 110,7 111,4 110,7
Struktura
11%
140
9%
100
7%
5%
60
1995 2000 2005 2010 2015 2020
1995 2000 2005 2010 2015 2020
Liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej 9 wykazywała w okresie historycznym tendencję wzrostową, charakteryzującą się stosunkowo silnymi wahaniami. W 2010 r. wynosiła 113 tys. osób, podczas gdy w roku 1995 było to 90 tys.
(wzrost o 25,5%). Średnia liczba pracujących w analizowanej grupie zawodowej
wynosiła w okresie historycznym 97,5 tys. osób. Prognoza liczby pracujących
w wielkiej grupie zawodowej 9 wskazuje na zahamowanie tendencji wzrostowej
i utrzymanie się względnie stałego poziomu – 110,9 tys. osób.
Udział pracujących w dużej grupie zawodowej 91: pracownicy przy pracach
prostych w handlu i usługach w latach 1995–2010 oscylował wokół średniej
wartości 4,73%. W analizowanym okresie obserwowany był nieznaczny wzrost
tego udziału z 4,76% w roku 1995 do 4,82% w roku 2010. Jednocześnie udział pracujących w tej grupie zawodowej wykazywał w okresie historycznym znaczne wahania zawierające się w przedziale pomiędzy 3,62 a 5,55%. Zgodnie z prognozą na
lata 2011–2020, przewidywane jest utrzymanie się udziału pracujących w dużej
grupie zawodowej 91 na względnie stałym poziomie z nieznaczną tendencją spadkową. W roku 2020 udział ten wyniesie 4,49% (wobec 4,78% w roku 2011).
251
W latach 1995–2010 średnia liczba pracujących w dużej grupie zawodowej
91 wynosiła 55,5 tys. osób. W okresie tym wzrosła z 52,6 tys. osób w roku 1995 do
61,9 tys. osób w roku 2010. Prognoza na lata 2011–2020 zakłada zahamowanie dotychczasowej tendencji wzrostowej. Przewidywana liczba pracujących w dużej grupie
zawodowej 91 utrzyma się zatem w tych latach na średnim poziomie 60,6 tys. osób.
Podczas lat 1995–2010 udział pracujących w dużej grupie zawodowej 92: robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni wykazywał tendencję wzrostową na średnim poziomie 0,04 pkt. proc. rocznie (wzrost z 0,04% w roku
1995 do 0,62% w roku 2010). Tendencja ta zakłócana była stosunkowo silnymi wahaniami, spośród których największe odnotowano w roku 2001 (wzrost udziału pracujących do poziomu 0,68%). W latach 2011–2020 przewidywane jest utrzymanie się
udziału pracujących w dużej grupie zawodowej 92 na średnim poziomie 0,42%.
Podobnie jak struktura pracujących w dużej grupie zawodowej 92, również
ich liczba wykazywała w latach 1995–2010 tendencję wzrostową ze stosunkowo
dużymi odchyleniami. W analizowanym okresie liczba ta wzrosła ponad siedemnastokrotnie – z 0,5 tys. osób w roku 1995 do 7,9 tys. w roku 2010. Zgodnie z prognozą dotychczasowa tendencja zostanie zahamowana, a liczba pracujących w latach 2011–2020 utrzyma się na względnie stałym poziomie ok. 5,5 tys. osób.
Średni udział pracujących w dużej grupie zawodowej 93: robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie ukształtował się w latach 1995–2010 na poziomie 3,25%. Wartości udziału obserwowane w początkowym
i końcowym roku analizowanego okresu były praktycznie takie same (3,34%
w roku 1995; 3,36% w roku 2010). Prognoza udziału pracujących w dużej grupie
zawodowej 93 wskazuje na jego utrzymanie się w latach 2011–2020 na średnim
poziomie 3,4%.
Liczba pracujących w tej grupie zawodowej oscylowała w latach 1995–2010
wokół średniej wartości 38,2 tys. osób. W okresie tym zaobserwowano tendencję
wzrostową – w roku 1995 pracujących było wobec 37 tys., a w roku 2010 –
43,2 tys. osób, (wzrost o 17%). Zgodnie z prognozą na lata 2011–2020, dotychczasowa tendencja wzrostowa zostanie utrzymana, jednak jej tempo będzie znacznie
niższe. Przewidywana liczba pracujących w dużej grupie zawodowej 93 wzrośnie
w okresie prognozy z 43 tys. osób w roku 2011 do 45,3 tys. osób w roku 2020.
w województwie łódzkim do 2020 roku (KZiS2010)
W latach 2011–2020 w wielkiej grupie zawodowej 0: siły zbrojne (KZiS2010)
przewidywany jest systematyczny wzrost liczby pracujących.
W wielkiej grupie zawodowej 1: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi
urzędnicy i kierownicy w początkowym okresie prognozy (2011–2013) przewidywany jest wzrost liczby pracujących, po którym wystąpi tendencja spadkowa z niewielkimi odchyleniami.
W grupie zawodowej 2: specjaliści, podobnie jak w grupie 0, w całym okresie
prognozy (2011–2020) obserwowany będzie systematyczny wzrost liczby pracujących.
252
W grupie 3: technicy i inny średni personel do 2013 r. przewidywany jest wzrost
liczby pracujących, po czym do roku 2020 liczba ta ustabilizuje się na względnie
stałym poziomie oscylującym wokół 130 tys. osób.
W wielkiej grupie zawodowej 4: pracownicy biurowi w początkowym okresie
prognozy (2011–2013) liczba pracujących utrzymywać się będzie na względnie
stałym poziomie, po czym do roku 2020 obserwowana będzie tendencja spadkowa z niewielkimi wahaniami.
W latach 2011–2020 w wielkiej grupie zawodowej 5: pracownicy usług osobistych i sprzedawcy przewidywany jest systematyczny wzrost liczby pracujących. Taka sama tendencja obserwowana będzie w tym okresie również w wielkiej grupie zawodowej 8: operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń.
W wielkiej grupie zawodowej 6: rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy w okresie prognozy przewidywany jest systematyczny spadek liczby pracujących. Podobna tendencja obserwowana będzie także wśród pracujących w wielkiej grupie
zawodowej 7: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy w latach 2014–2020, natomiast w początkowym okresie prognozy (2011–2013) w grupie tej nastąpi wzrost
liczby pracujących.
W grupie zawodowej 9: pracownicy przy pracach prostych wskazuje się na
początkowy wzrost liczby pracujących (lata 2011–2013). Do roku 2020 liczba ta
oscylować będzie wokół stałego poziomu 84, 6 tys. osób.
Przewidywana liczba pracujących (2011–2020)
w przekroju wielkich grup zawodowych (KZiS2010) (w tys.)
Nazwa grupy
Siły zbrojne
Przedstawiciele
władz publicznych,
wyżsi urzędnicy
i kierownicy
Specjaliści
Technicy i inny
średni personel
Pracownicy biurowi
Pracownicy usług
osobistych
i sprzedawcy
Rolnicy, ogrodnicy,
leśnicy i rybacy
i rzemieślnicy
Operatorzy
Pracownicy przy
pracach prostych
Razem
2011
5,1
2012
5,4
2013
5,5
2014
5,6
2015
5,7
2016
5,9
2017
5,9
2018
6,0
2019
6,2
2020
6,2
86,7 88,6 89,4 88,5 88,8 89,1 87,9 87,9 88,2 87,5
207,1 216,5 223,3 225,9 231,7 237,4 238,7 243,6 249,3 252,1
125,3 128,3 129,9 129,1 130,2 131,2 129,8 130,4 131,5 131,1
82,2
83,0
82,7
80,9
80,3
80,6
79,4
79,4
79,7
79,0
189,9 195,7 199,2 198,8 201,3 204,2 203,3 205,5 208,4 208,8
154,8 155,3 153,8 149,3 146,9 144,2 138,9 135,6 132,6 128,0
188,2 191,1 191,7 188,6 188,3 187,9 184,2 183,2 182,8 180,4
146,4 153,3 158,3 160,3 164,6 168,2 168,8 171,9 175,5 177,0
82,1 84,1 85,0 84,3 84,8 85,3 84,2 84,4 84,8 84,3
1267,8 1301,2 1319,0 1311,3 1322,7 1333,9 1321,1 1328,0 1339,0 1334,4
253
Siły zbrojne
6,5
6,0
5,5
5,0
4,5
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
90
88
86
84
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2017
2018
2019
2020
2018
2019
2020
Specjaliści
260
240
220
200
180
2011
2012
2013
2014
2015
2016
134
130
126
122
2011
254
2012
2013
2014
2015
2016
2017
Pracownicy biurowi
84
82
80
78
76
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2018
2019
2020
2018
2019
2020
2018
2019
2020
215
205
195
185
175
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
170
150
130
110
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
195
190
185
180
175
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
255
190
170
150
130
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2018
2019
2020
86
84
82
80
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
i podregionów do 2020 r. dla województwa łódzkiego
(Eugeniusz Kwiatkowski, Leszek Kucharski, Artur Gajdos)111
W skorygowanej prognozie liczby pracujących w podregionach województwa
łódzkiego wykorzystano strukturę oszacowaną dla 2020 r. z modelu podregionalnego oraz przewidywaną liczbę pracujących w województwie łódzkim uzyskaną
z modelu makroekonomicznego dla województwa, co zapewnia sumowanie się
szacowanej liczby pracujących w podregionach do przewidywanej liczby pracujących w województwie ogółem.
__________
111
Opracowano na podstawie: E. Kwiatkowski, L. Kucharski, A. Gajdos, Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r., IPiSS, maszynopis.
256
(BAEL) – IV kwartały (w tys.)
Łódzki
157,9
170,7
Rok
2010
2020
Miasto Łódź
401,9
426,3
Piotrkowski
301,5
308,0
Sieradzki
231,4
230,1
Skierniewicki
191,8
199,3
500
400
300
200
100
0
łódzki
miasto Łódź
piotrkowski
sieradzki
skierniewicki
2010
2020
Źródło: E. Kwiatkowski, L. Kucharski, A. Gajdos, Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III
do 2020 r., IPiSS, maszynopis, s. 11.
Jednocześnie, szacując strukturę zawodową w podregionach, podtrzymano założenie o wpływie sektorowej struktury pracujących w podregionach na udział
pracujących w poszczególnych grupach zawodowych w podregionach. Ze względu na brak danych w podregionach w przekroju grup zawodów, takie założenie
daje możliwość analizy wymaganego przekroju.
Dalej zaprezentowano szacowaną liczbę pracujących według grup zawodów
w 2010 r. oraz prognozę na rok 2020 w podregionach województwa łódzkiego.
Szczegółowe wartości prognoz w przekroju dużych i średnich grup zawodowych
zamieszczono w załączniku 2.
Skorygowana prognoza struktury i liczby pracujących
według grup zawodów w podregionach w 2020 roku
siły zbrojne (0) w podregionach województwa łódzkiego
Podregion
SkiernieWojewódzwicki
two łódzkie
2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020
Łódzki
Rok
Struktura
0,4
(w %)
Liczba osób
0,7
(w tys.)
Miasto Łódź Piotrkowski
Sieradzki
0,4
0,7
0,6
0,4
0,4
0,4
0,4
0,5
0,4
0,5
0,5
0,6
2,8
2,5
1,4
1,2
1,0
0,9
0,9
0,9
6,7
6,2
257
Struktura
0,8%
0,6%
0,4%
0,2%
0,0%
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
3
2
1
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
Zgodnie z prognozą liczby pracujących w podregionach województwa łódzkiego udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 0: siły zbrojne zmniejszy się
nieznacznie w 2020 r. w stosunku do roku 2010 we wszystkich podregionach województwa łódzkiego, a także w samym województwie (z 0,53% do ok. 0,47%).
Z uwagi na fakt, że duże grupy zawodowe (01–03) wchodzące w skład wielkiej grupy zawodowej 0: siły zbrojne przedstawione zostały łącznie (brak podziału na poszczególne grupy niższego rzędu), dane prezentowane dla grup dużych
01–03 oraz grupy wielkiej 0 są takie same.
przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (1)
w podregionach województwa łódzkiego
Podregion
Miasto
SkiernieWojewódzPiotrkowski Sieradzki
Łódź
wicki
two łódzkie
2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020
Łódzki
Rok
Struktura
6,9
(w %)
Liczba osób
(w tys.)
10,9
258
6,9
7,4
7,2
6,4
6,5
5,6
5,9
5,6
5,8
6,5
6,6
11,7
29,6
30,6
19,4
20,1
13,1
13,5
10,8
11,6
83,7
87,5
Struktura
8%
7%
6%
5%
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
32
24
16
8
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
W większości podregionów województwa łódzkiego oraz w samym województwie w roku 2020 przewidywany jest wzrost udziału przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników w stosunku do roku 2010. Jedynie
w podregionie m. Łódź wskazuje się na niewielki spadek udziału pracujących w tej
grupie zawodowej w roku 2020 (do 7,2% z 7,4% w roku 2010), natomiast w podregionie łódzkim udział ten pozostanie na niezmienionym poziomie (6,9%).
W roku 2010 w ramach grupy dużej 11: przedstawiciele władz publicznych,
wyżsi urzędnicy i dyrektorzy generalni we wszystkich podregionach, a także
w województwie dominowała grupa średnia 112: dyrektorzy generalni i wykonawczy (średnio 0,46% ogółu pracujących). Największy udział pracujących w tej grupie
zaobserwowano w podregionie m. Łódź (0,53%), natomiast najmniejszy w podregionach sieradzkim i skierniewickim (0,4%). Udział pracujących w grupie 111:
przedstawiciele władz publicznych i wyżsi urzędnicy wynosił w roku 2010 średnio zaledwie 0,17%.
Zgodnie z prognozą, w roku 2020 dominacja pracujących w grupie 112 utrzyma
się, a udział tej grupy zawodowej wzrośnie w podregionach i województwie łódzkim do średnio 0,5%, podczas gdy średni udział pracujących w grupie 111 wzrośnie do 0,19%.
W roku 2010 w ramach grupy dużej 12: kierownicy do spraw zarządzania
i handlu we wszystkich podregionach oraz w województwie dominowała grupa
średnia 121: kierownicy do spraw obsługi biznesu i zarządzania (średnio 1,45%
pracujących), przy czym największy udział pracujących występował w podregionie
259
m. Łódź (blisko 1,6%), najmniejszy zaś w podregionie skierniewickim (1,32%).
Udział przedstawicieli grupy 122: kierownicy do spraw sprzedaży, marketingu
i rozwoju wynosił w tym okresie średnio 0,5%.
W roku 2020 dominacja pracujących w grupie 121 utrzyma się, a udział tej
grupy zawodowej wzrośnie do średnio 1,48%. Średni udział pracujących w grupie
122 pozostanie na niezmienionym poziomie (0,5%).
W ramach grupy dużej 13: kierownicy do spraw produkcji i usług w 2010 r.
w podregionach i w województwie łódzkim dominowała grupa średnia 132: kierownicy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i dystrybucji. Średni udział tej
grupy zawodowej wynosił ponad 2% – największą wartość osiągnął w podregionie
łódzkim (2,4%), najmniejszą zaś w podregionie skierniewickim (1,77%). Łączny
udział pracujących w grupie 133: kierownicy do spraw technologii informatycznych i telekomunikacyjnych oraz 134: kierownicy w instytucjach usług wyspecjalizowanych był znacznie niższy i wynosił średnio 0,37% (największa wartość w podregionie m. Łódź: ponad 0,5%).
W roku 2020 przewiduje się utrzymanie dotychczasowej dominacji grupy 132
na poziomie z roku 2010. Łączny średni udział pracujących w grupach 133 oraz
134 również nie ulegnie większej zmianie (0,39%).
Wśród grup średnich w ramach dużej grupy zawodowej 14: kierownicy
w branży hotelarskiej, handlu i innych branżach usługowych względnie największy średni udział pracujących w podregionach i województwie w 2010 r. odnotowano w grupie 142: kierownicy do spraw handlu detalicznego i hurtowego
(0,89%), z czego największa wartość występowała w podregionie m. Łódź (1,22%),
a najmniejsza w podregionie sieradzkim (0,58%). Łączny średni udział pracujących w pozostałych grupach średnich, tj.: 141: kierownicy w gastronomii i hotelarstwie oraz 143: kierownicy do spraw innych typów usług wynosił 0,65%.
W roku 2020 dominacja grupy 142 utrzyma się, a jej średni udział zmniejszy
się zaledwie o 0,03 pkt. proc. Nie przewiduje się również większych zmian udziałów pracujących w pozostałych grupach.
specjaliści (2) w podregionach województwa łódzkiego
Podregion
SkiernieWojewódzwicki
two łódzkie
2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020
Łódzki
Rok
Struktura
(w %)
14,3 17,4
Liczba osób
(w tys.)
22,6 29,7
260
Miasto Łódź Piotrkowski
Sieradzki
20,3
23,2
14,2
17,1
13,1
16,1
14,0
17,0
15,9
18,9
81,7
98,8
42,8
52,6
30,3
37,0
26,9
34,0 204,3 252,1
Struktura
25%
20%
15%
10%
5%
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
120
80
40
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
Zgodnie z prognozą, udział specjalistów wzrośnie w roku 2020 w stosunku
do roku 2010 zarówno w całym województwie łódzkim (z 15,9% do 18,9%), jak
i w poszczególnych jego podregionach, spośród których względnie największy
wzrost przewidywany jest w podregionie łódzkim (3,07 pkt. proc.).
We wszystkich podregionach przewidywany jest wzrost liczby specjalistów
(najwyższy w podregionie m. Łódź o ok. 17 tys. osób).
W roku 2010 względną dominację w ramach dużej grupy zawodowej 21: specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych odnotowano w grupie
214: inżynierowie (z wyłączeniem elektrotechnologii) (średni udział w podregionach i województwie: 0,74%, z tego największy w podregionie łódzkim: 0,85%),
a także w grupie 216: architekci, geodeci, projektanci i pokrewni, której średni
udział wynosi 0,31% (największy w m. Łodzi: 0,41%). Łączny średni udział pozostałych grup: 211: fizycy, chemicy i specjaliści nauk o Ziemi, 213: specjaliści
nauk biologicznych i pokrewni oraz 215: inżynierowie elektrotechnologii w podregionach oraz w województwie łódzkim wynosił 0,43%.
W roku 2020 przewiduje się utrzymanie dominacji grupy 214 i wzrost średniego udziału pracujących do 1,04% (największy w podregionie łódzkim: blisko
1,2%), a także wzrost średniego udziału grupy 216 do 0,48%. Również udział pracujących w pozostałych grupach średnich wzrośnie w roku 2020 (średnio 0,57%).
Wśród grup średnich ewidencjonowanych w ramach grupy dużej 22: specjaliści do spraw zdrowia w roku 2010 obserwowano względną dominację grupy
222: pielęgniarki, których średni udział w podregionach i w województwie łódzkim
261
wynosił 1% (największą wartość odnotowano w podregionie m. Łódź: 1,32%).
W dalszej kolejności wymienić należy grupę 221: lekarze, w której średni udział
pracujących wynosił 0,59% (0,78% w podregionie m. Łódź). Łączny udział pozostałych grup zawodowych analizowanych w ramach grupy dużej 22, tj. 223: położne, 226: lekarze dentyści, 227: diagności laboratoryjni oraz 228: inni specjaliści ochrony zdrowia wynosił w tym czasie 0,86%.
W roku 2020 dominująca będzie nadal grupa 222, dla której średni udział
wzrośnie o zaledwie 0,01 pkt. proc., natomiast udział pracujących w grupie 221
nieznacznie zmaleje (do 0,57%). Łączny udział pracujących w pozostałych grupach zawodowych pozostanie bez większych zmian (0,88%).
W roku 2010 w dużej grupie 23: specjaliści nauczania i wychowania względnie najwięcej pracujących odnotowano w grupie średniej 234: nauczyciele szkół
podstawowych i specjaliści do spraw wychowania małego dziecka, których średni
udział w podregionach oraz w województwie wynosił 2,18% (największy w m. Łodzi: blisko 2,9%) oraz w grupie 233: nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego), których średni udział
wynosił 1,71% (w podregionie m. Łódź: 2,26%). Łączny udział pozostałych grup,
tj. 231: nauczyciele akademiccy oraz 235: inni specjaliści nauczania i wychowania
wynosił niewiele ponad 1,18%.
W roku 2020 przewiduje się utrzymanie dominacji pracujących w grupie 234
oraz 233, jednakże średni udział pracujących w tych grupach nieznacznie zmaleje
do poziomu odpowiednio 2,02% oraz 1,5%. Średni udział pracujących w obu pozostałych grupach wzrośnie, a ich łączny udział w ogóle pracujących w podregionach województwa wyniesie 1,7%.
Wśród grup średnich analizowanych w ramach dużej grupy zawodowej 24:
specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania w roku 2010 największym
udziałem pracujących charakteryzowała się grupa 242: specjaliści do spraw administracji i zarządzania. Średni udział dla podregionów i województwa wynosił
1,7%, a najwyższą wartość (2,13%) osiągnął w podregionie m. Łódź. Drugą
w kolejności była grupa 241: specjaliści do spraw finansowych, której średni
udział wynosił 1,57%, następnie 243: specjaliści do spraw sprzedaży, marketingu
i public relations (0,87%), natomiast najsłabiej reprezentowana była grupa 244:
specjaliści do spraw rynku nieruchomości (0,21%).
W roku 2020 opisane relacje zostaną zachowane, natomiast udziały pracujących w poszczególnych grupach zwiększą się do odpowiednio: 2,4%, 2,22%,
1,27% oraz 0,31%.
W ramach grupy dużej 25: specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych względną dominację w roku 2010 wykazywała grupa średnia
251: analitycy systemowi i programiści, której średni udział wynosił 0,77%,
(największa wartość w m. Łodzi: 0,96%), natomiast średni udział pracujących
w grupie 252: specjaliści do spraw baz danych i sieci komputerowych wynosił
w tym czasie zaledwie 0,21%.
Zgodnie z prognozą w roku 2020 relacje te utrzymają się, a udziały poszczególnych grup średnich wzrosną do odpowiednio: 0,87% i 0,24%.
262
W roku 2010 w ramach grupy dużej 26: specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury względnie największym udziałem pracujących (średnio 0,49%) charakteryzowała się grupa średnia 263: specjaliści z dziedzin społecznych i religijnych oraz 261: specjaliści z dziedziny prawa (0,44%). W roku
2020 dominacja tych grup utrzyma się, a nawet zostanie wzmocniona dzięki
większemu niż w pozostałych grupach średnich wzrostowi udziałów pracujących
(do odpowiednio: 0,69% oraz 0,53%).
technicy i inny średni personel (3) w podregionach województwa łódzkiego
Podregion
Rok
Struktura
(w %)
Liczba osób
(w tys.)
Miasto
SkiernieWojewódzPiotrkowski
Sieradzki
Łódź
wicki
two łódzkie
2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020
Łódzki
9,7
9,7
11,5
11,0
9,4
9,5
8,6
8,9
8,7
9,0
9,8
9,8
15,3
16,5
46,1
47,0
28,2
29,2
19,9
20,5
16,8
17,9 126,2 131,1
Struktura
12%
10%
8%
6%
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
48
32
16
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
W roku 2020 udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 3: technicy
i inny średni personel wzrośnie w stosunku do wartości z roku 2010 w czterech
spośród pięciu analizowanych podregionów (łódzkim, piotrkowskim, sieradzkim
oraz skierniewickim). Największy wzrost udziału przewiduje się w podregionie
sieradzkim (0,3 pkt. proc.). Spadek udziału pracujących w tej grupie zawodowej,
jaki obserwowany będzie w m. Łodzi, wyniesie ponad 0,4 pkt. proc.
263
W ramach grupy dużej 31: średni personel nauk fizycznych, chemicznych
i technicznych w roku 2010 dominowali pracownicy grupy średniej 311: technicy
nauk fizycznych i technicznych, których średni udział w podregionie oraz województwie łódzkim wynosił 1,71%. Najsłabiej reprezentowana była grupa 312: mistrzowie produkcji w górnictwie, przemyśle przetwórczym i budownictwie (0,02%).
Udział pracujących w pozostałych grupach zawodowych (313 oraz 314) wynosił
średnio 0,86%.
W roku 2020 w grupie dużej 31 nadal obserwowana będzie dominacja grupy
311, jednakże ulegnie ona osłabieniu (średni udział pracujących w tej grupie wyniesie 1,34%). Udział pracujących w grupie 312 nie ulegnie zmianie, natomiast
średni udział pracujących w grupach 313 oraz 314 wzrośnie do 1,05%.
W ramach grupy dużej 32: średni personel do spraw zdrowia najsilniej reprezentowana była grupa 321: technicy medyczni i farmaceutyczni, której średni
udział w podregionach oraz w województwie wynosił 0,38%, natomiast najsłabiej
reprezentowana była grupa 324 ze średnim udziałem w ogóle pracujących 0,04%.
W roku 2020 dotychczasowa dominacja grupy 321 zostanie utrzymana, ale
udział ulegnie nieznacznemu spadkowi (0,33%). Spadkowi ulegnie również udział
pracujących w grupie najsłabiej reprezentowanej (324) – o 0,02 pkt. proc. Udział
pracujących w pozostałych grupach (322 i 325) pozostanie na względnie stałym
poziomie (0,28%).
W roku 2010 względnie największy średni udział pracujących w ramach grupy
dużej 33: średni personel do spraw biznesu i administracji odnotowano w grupie
średniej 331: średni personel do spraw finansowych (1,92%), a także w grupie 332:
agenci i pośrednicy handlowi (1,44%), natomiast najmniejszy w grupie 333: pośrednicy usług biznesowych, dla której udział ten wynosił 0,42%.
W roku 2020 dotychczasowa dominacja grupy 331 nie zostanie utrzymana.
Udział pracujących w tej grupie zawodowej spadnie do 1,83%, podczas gdy średni udział pracujących w podregionach oraz województwie łódzkim w grupie 332
wzrośnie do poziomu ponad 2%. Grupą najsłabiej reprezentowaną nadal pozostanie 333, jednak udział w niej pracujących nieznacznie wzrośnie (do 0,46%).
Największym średnim udziałem pracujących w podregionach oraz w województwie łódzkim w ramach dużej grupy 34: średni personel z dziedziny prawa, spraw społecznych, kultury i pokrewny w roku 2010 charakteryzowała się
grupa średnia 341: średni personel z dziedziny prawa, spraw społecznych i religii
(0,44%; największa wartość w podregionie m. Łódź: 0,59%). W pozostałych grupach średnich, tj. 342: sportowcy, trenerzy i pokrewni oraz 343: średni personel
w zakresie działalności artystycznej, kulturalnej i kulinarnej średni udział pracujących zawiera się przedziale pomiędzy 0,1 a 0,2%.
W roku 2020 dotychczasowa dominacja grupy 341 utrzyma się, a udział w niej
pracujących nieznacznie wzrośnie (0,46%). W pozostałych grupach średnich nie
przewiduje się większych zmian.
Grupą charakteryzującą się względną dominacją w ramach dużej grupy zawodowej 35: technicy informatycy w roku 2010 była grupa średnia 352: technicy
264
telekomunikacji i urządzeń transmisyjnych, której średni udział w podregionach
i w województwie łódzkim wynosił 0,16%. Udział pracujących w grupie 351: technicy do spraw technologii teleinformatycznych i pomocy użytkownikom urządzeń
teleinformatycznych wynosiła w tym czasie niespełna 0,1%.
W roku 2020 przewiduje się spadek udziału pracujących w całej grupie dużej 35,
co spowodowane będzie głównie spadkiem udziału pracujących w grupie dotychczas dominującej (352) do poziomu 0,09%. Znacznie mniejszy spadek (0,02 pkt.
proc.) prognozowany jest w grupie 351.
pracownicy biurowi (4) w podregionach województwa łódzkiego
Podregion
Rok
Struktura
(w %)
Liczba osób
(w tys.)
Miasto
Łódź
wicki
two łódzkie
2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020
Łódzki
6,0
5,9
7,3
7,0
5,7
5,6
4,9
5,0
5,1
5,3
6,0
5,9
9,5
10,1
29,3
29,7
17,0
17,2
11,3
11,5
9,9
10,5
77,1
79,0
Struktura
8%
6%
4%
2%
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
32
24
16
8
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
265
Zgodnie z prognozą, w roku 2020 w większości podregionów województwa
łódzkiego, jak i w samym województwie przewidywany jest spadek udziału pracujących w wielkiej grupie zawodowej 4: pracownicy biurowi (największy w podregionie m. Łódź: 0,32 pkt. proc.). Niewielki wzrost udziału pracujących w tej grupie zawodowej (ok. 0,1 pkt. proc.) widoczny będzie w podregionie sieradzkim
oraz skierniewickim.
Spośród dwóch grup średnich analizowanych w ramach dużej grupy zawodowej 41: sekretarki, operatorzy urządzeń biurowych i pokrewni w roku 2010
w podregionach oraz w samym województwie łódzkim dominowali pracujący
w grupie 411: pracownicy obsługi biurowej, których średni udział w ogóle pracujących wynosił 2,06%. Reprezentanci grupy 412: sekretarki (ogólne) stanowili zaledwie 0,37%. W roku 2020 dominacja grupy 411 zostanie zachowana, jednak
udział w niej pracujących nieznacznie zmaleje (1,95%) na rzecz pracujących w grupie 412 (0,41%).
W roku 2010 w ramach dużej grupy zawodowej 42: pracownicy obsługi
klienta względnie więcej pracujących obserwowano w grupie średniej 421: pracownicy obrotu pieniężnego, dla której średni udział pracujących w podregionach
oraz w województwie łódzkim wynosił 0,81%, podczas gdy w grupie 422: pracownicy do spraw informowania klientów było to jedynie 0,41%. W roku 2020
sytuacja w tym zakresie nie ulegnie zmianie, natomiast udziały pracujących w obu
grupach średnich wzrosną (średnio o 0,11 pkt. proc.).
Wśród grup średnich wchodzących w skład dużej grupy 43: pracownicy do
spraw finansowo-statystycznych i ewidencji materiałowej w roku 2010 dominowała grupa 432: pracownicy do spraw ewidencji materiałowej i transportu. Jej
średni udział w podregionach województwa łódzkiego oraz w województwie wynosił 1,55%. Udział pracujących w grupie 431: pracownicy do spraw finansowo-statystycznych wynosił w tym czasie jedynie 0,27%.
W roku 2020 obserwowana będzie analogiczna sytuacja, przy czym udziały
pracujących w obu grupach zawodowych zmniejszą się (do 1,4% w grupie 432
oraz do 0,25% w grupie 431).
Ze względu na fakt, że w ramach dużej grupy zawodowej 44: pozostali pracownicy obsługi biura obserwowana jest tylko jedna grupa średnia 441: pozostali pracownicy obsługi biura, dane prezentowane dla obu grup są takie same.
W roku 2010 średni udział pracujących w grupie 441 w podregionach województwa łódzkiego oraz w samym województwie wynosił 0,54% (najwyższy
w podregionie m. Łódź – 0,72%). W roku 2020 przewiduje się jego spadek do
poziomu 0,48%.
266
Struktura i liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej: pracownicy
usług osobistych i sprzedawcy (5) w podregionach województwa łódzkiego
Podregion
Rok
Struktura
(w %)
Liczba osób
(w tys.)
Miasto
Łódź
wicki
two łódzkie
2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020
Łódzki
14,8
15,1
20,4
20,1
13,6
14,1
11,3
11,9
12,7
13,3
15,3
15,7
23,4
25,8
81,9
85,8
41,1
43,3
26,1
27,4
24,3
26,6 196,8 208,8
Struktura
24%
18%
12%
6%
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
90
60
30
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
W roku 2020 udział pracowników usług osobistych i sprzedawców zwiększy
się w stosunku do stanu z roku 2010 w większości podregionów, przy czym największy wzrost obserwowany będzie w podregionie skierniewickim (0,68 pkt.
proc.) oraz sieradzkim (0,63 pkt. proc.). Udział pracujących w tej grupie zawodowej zmniejszy się natomiast w podregionie m. Łódź (o 0,25 pkt. proc.). W całym
województwie przewidywany jest wzrost udziału pracujących o 0,33 pkt. proc.
W roku 2010 największym udziałem pracujących w ramach grupy dużej 51:
pracownicy usług osobistych charakteryzowała się grupa średnia 515: gospodarze obiektów (średni udział pracujących w podregionach i województwie –
1,11%) oraz grupa 512: kucharze (średni udział – 0,96%), najmniejszym zaś grupa 516: pozostali pracownicy usług osobistych (0,12%).
267
W roku 2020 relacje pomiędzy tymi wartościami zostaną zachowane, przy
czym przewiduje się nieznaczny wzrost udziału pracujących w grupie 515 (do blisko 1,2%) oraz w grupie 512 (do 1,06%). Spadkowi ulegnie natomiast udział pracujących w najsłabiej reprezentowanej grupie 516 (0,09%).
sprzedawcy i pokrewni w roku 2010 zdecydowanie dominowała grupa 522: pracownicy sprzedaży w sklepach, dla której średni udział w poszczególnych podregionach oraz województwie łódzkim wynosił 6,83%. Najwyższą wartość udziału
pracujących w tej grupie odnotowano w podregionie m. Łódź (9,32%), a najniższą w podregionie sieradzkim (4,52%).
W roku 2020 przewiduje się utrzymanie znacznej dominacji pracujących
w grupie 522 oraz dalszy wzrost udziału pracujących w tej grupie zawodowej (do
7,27%).
W roku 2010 wśród grup analizowanych w ramach dużej grupy zawodowej 53:
pracownicy opieki osobistej i pokrewni, tj. 531: opiekunowie dziecięcy i asystenci nauczycieli oraz 532: pracownicy opieki osobistej w ochronie zdrowia i pokrewni, obserwowano względnie wyrównany poziom udziału pracujących, odpowiednio 0,45% oraz 0,4%.
W roku 2020 przewidywane jest zachowanie tych relacji przy jednoczesnym
jednakowym wzroście udziału pracujących w obu analizowanych grupach średnich (o 0,06 i 0,05 pkt. proc.).
W skład dużej grupy zawodowej 54: pracownicy usług ochrony wchodzi
tylko jedna grupa średnia 541: pracownicy usług ochrony, dlatego też dane prezentowane dla obu grup są takie same.
W roku 2010 średni udział pracujących w grupie 541 w podregionach województwa łódzkiego oraz w samym województwie wynosił 2,83%. W roku 2020
przewiduje się spadek średniego udziału pracujących w tej grupie zawodowej do
poziomu 2,58%.
Struktura i liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej: rolnicy, ogrodnicy,
leśnicy i rybacy (6) w podregionach województwa łódzkiego
Podregion
Rok
Struktura
(w %)
Liczba osób
(w tys.)
268
Miasto
SkiernieWojewódzPiotrkowski
Sieradzki
Łódź
wicki
two łódzkie
2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020
Łódzki
8,9
7,0
0,4
0,3
13,7
10,9
22,8
18,8
23,0
18,9
12,0
9,6
14,1
12,0
1,8
1,4
41,2
33,7
52,8
43,3
44,1
37,6 154,1 128,0
Struktura
25%
20%
15%
10%
5%
0%
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
60
40
20
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
Udział rolników, ogrodników, leśników i rybaków w ogóle pracujących zmniejszy się w roku 2020 w porównaniu do udziału w roku 2010 we wszystkich podregionach oraz w województwie łódzkim. Największe spadki przewiduje się w podregionie skierniewickim (4,13 pkt. proc.) oraz sieradzkim (4,03 pkt. proc.).
W województwie spadek ten wyniesie 2,4 pkt. proc.
Grupą zdecydowanie dominującą wśród grup średnich analizowanych w ramach dużej grupy zawodowej 61: rolnicy produkcji towarowej była w roku 2010
grupa 613: rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej, której średni udział w ogóle
pracujących w podregionach oraz w województwie wynosił aż 9%. Druga w kolejności stosunkowo silnie reprezentowana była grupa średnia 611: rolnicy produkcji
roślinnej (2,21%), natomiast najsłabiej – grupa 612: hodowcy zwierząt (0,21%).
W roku 2020 przewiduje się znaczny spadek udziału pracujących w grupie
613 o blisko 2,7 pkt. proc. W efekcie udział ten wyniesie 6,33%. Grupa 613 jednak nadal będzie się charakteryzować względną dominacją w grupie 61. Jednocześnie obserwowany będzie wzrost średniego udziału pracujących w grupie 611
do poziomu 2,64%. Udział pracujących w grupie 612 ulegnie spadkowi do średniego poziomu 0,15%.
W roku 2010 grupą dominującą wśród grup średnich analizowanych w ramach
dużych grup zawodowych 62: leśnicy i rybacy oraz 63: rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby była grupa 633: rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej
269
pracujący na własne potrzeby. Średni udział pracujących w tej grupie zawodowej
w ogóle pracujących wynosił 0,43%. Najsłabiej reprezentowana była grupa 621:
robotnicy leśni i pokrewni (średnio 0,03%).
W roku 2020 dominacja grupy 633 utrzyma się, przy czym przewiduje się
spadek udziału pracujących w tej grupie zawodowej do 0,32%. Jednocześnie
udział pracujących w grupie 621 nieznacznie wzrośnie (0,06%).
Struktura i liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej: robotnicy przemysłowi
i rzemieślnicy (7) w podregionach województwa łódzkiego
Podregion
Miasto
Łódź
wicki
two łódzkie
2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020
Łódzki
Rok
Struktura
18,9
(w %)
Liczba osób
(w tys.)
29,8
15,9
13,6
11,5
17,7
15,3
16,1
14,0
14,1
12,3
15,7
13,5
27,2
54,8
49,2
53,3
47,1
37,3
32,3
27,0
24,6 202,1 180,4
Struktura
20%
15%
10%
5%
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
60
40
20
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
W roku 2020 udział robotników przemysłowych i rzemieślników zmniejszy
się w porównaniu do stanu z roku 2010 zarówno w całym województwie łódzkim
(o 2,22 pkt. proc.), jak i we wszystkich jego podregionach. Największe spadki ob-
270
serwowane będą w podregionie łódzkim (ponad 2,9 pkt. proc.) oraz podregionie
piotrkowskim (blisko 2,4 pkt. proc.).
W roku 2010 najsilniej reprezentowana w ramach grupy dużej 71: robotnicy
budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) była grupa średnia 712: robotnicy budowlani robót wykończeniowych i pokrewni, której średni udział w podregionach oraz w województwie łódzkim wynosił 2,95%. W dalszej kolejności
wymienić należy pracujących w grupie 711: robotnicy budowlani robót stanu surowego i pokrewni (1,18%), natomiast najsłabiej reprezentowana była grupa 713:
malarze, pracownicy czyszczący konstrukcje budowlane i pokrewni (0,51%).
W roku 2020 nastąpi wzrost udziału pracujących w grupie średniej 712 do poziomu 3,74%, natomiast w pozostałych grupach średnich wystąpią spadki udziałów pracujących (o średnio 0,13 pkt. proc.). Wzrost liczby i udziału pracujących
w dużej grupie 71 będzie zatem w całości determinowany wzrostem liczby i udziału
pracujących w grupie średniej 712.
W roku 2010 w ramach grupy dużej 72: robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni względnie najwyższym średnim udziałem
pracujących w podregionach oraz województwie łódzkim charakteryzowała się
grupa 722: kowale, ślusarze i pokrewni. Udział ten wynosił średnio 1,67%. Najwyższą jego wartość odnotowano w podregionie łódzkim (2,05%). Dwie pozostałe grupy (723: mechanicy maszyn i urządzeń oraz 721: formierze odlewniczy,
spawacze, blacharze, monterzy konstrukcji metalowych i pokrewni) miały średni
udział na poziomie odpowiednio 1,34% oraz 0,77%.
W roku 2020 średni udział pracujących w grupie 722 według prognozy zmaleje
do 1%, w wyniku czego dominację w ramach dużej grupy zawodowej 72 przejmie
grupa średnia 733 z udziałem na poziomie 1,3%. W przypadku grupy średniej 721
nie przewiduje się większych zmian (spadek średniego udziału 0,08 pkt. proc.).
W roku 2010 względnie najwięcej pracujących w ramach grupy dużej 73: rzemieślnicy i robotnicy poligraficzni obserwowano w grupie średniej 731: rzemieślnicy, dla której średni udział w podregionach i w województwie wynosił 0,61%.
Udział pracujących w grupie 732: robotnicy poligraficzni wynosił w tym czasie
0,36%.
W roku 2020 przewiduje się względne wyrównanie udziałów pracujących w obu
grupach średnich (odpowiednio: 0,42% oraz 0,38%).
W ramach grupy dużej 74: elektrycy i elektronicy w roku 2010 dominowała
grupa średnia 741: elektrycy budowlani, elektromechanicy i elektromonterzy, której średni udział w podregionach i województwie wynosił 1,16% wobec zaledwie
0,15% pracujących w grupie 742: monterzy elektronicy i monterzy instalacji i urządzeń telekomunikacyjnych.
W roku 2020 dominacja grupy 741 utrzyma się, jednakże udział w niej pracujących zmaleje do 0,83%. Nieznacznemu spadkowi (0,02 pkt. proc.) ulegnie również udział pracujących w grupie 742.
W roku 2010 spośród grup średnich obserwowanych w ramach grupy dużej
75: robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce drewna, produkcji wyrobów tekstylnych i pokrewni względnie największy udział pracujących odno-
271
towano w grupie 753: robotnicy produkcji odzieży i pokrewni, gdzie średni udział
w podregionach i całym województwie wynosił 2,56%, z czego największą wartość
(3,11%) odnotowano w podregionie łódzkim. Odsetek pracujących w pozostałych
grupach średnich, tj. 751: robotnicy w przetwórstwie spożywczym i pokrewni
oraz 752: robotnicy obróbki drewna, stolarze meblowi i pokrewni wynosiły odpowiednio 1,49% oraz 0,99%.
W roku 2020 udział pracujących w grupie średniej 753 spadnie do 1,39%, w wyniku czego zrówna się z udziałem pracujących w grupie 751 (1,38%). Nieznacznemu obniżeniu ulegnie również udział pracujących w grupie 752 (0,83%). Należy
zatem stwierdzić, że spadek liczby i udziału pracujących w dużej grupie 75 spowodowany będzie w głównej mierze zmianami w grupie średniej 753: robotnicy
produkcji odzieży i pokrewni.
Struktura i liczba pracujących w wielkiej grupie zawodowej: operatorzy i monterzy
maszyn i urządzeń (8) w podregionach województwa łódzkiego
Podregion
Rok
Struktura
(w %)
Liczba osób
(w tys.)
Miasto
Łódź
wicki
two łódzkie
2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020
Łódzki
13,2
15,2
11,7
12,8
12,2
14,2
10,5
12,7
9,9
11,8
11,5
13,3
20,9
26,0
47,1
54,6
36,6
43,7
24,4
29,3
18,9
23,5 147,9 177,0
Struktura
18%
15%
12%
9%
6%
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
60
40
20
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
272
Zgodnie z prognozą, udział pracujących w wielkiej grupie zawodowej 8: operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń wzrośnie w 2020 r. w porównaniu z rokiem
2010 w województwie łódzkim (o 1,75 pkt. proc.) oraz we wszystkich jego podregionach, z tego w największym stopniu (o blisko 2,2 pkt. proc.) w podregionie
sieradzkim.
W roku 2010 względnie największy udział pracujących w ramach dużej grupy
zawodowej 81: operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych
odnotowano w grupie średniej 814: operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych, z tworzyw sztucznych i papierniczych – średni udział pracujących w tej
grupie w podregionach i w województwie łódzkim wynosił 0,81%, z tego największy (0,96%) występował w podregionie łódzkim. W dalszej kolejności należy wymienić te grupy zawodowe, dla których udział pracujących oscylował wokół
średniej wartości 0,63–0,67%, tj. 818: operatorzy innych maszyn i urządzeń przetwórczych, 815: operatorzy maszyn do produkcji wyrobów włókienniczych, futrzarskich i skórzanych oraz 811: operatorzy maszyn i urządzeń górniczych i pokrewni (najwyższe wartości w podregionie łódzkim).
W roku 2020 dominująca pozycja grupy 814 umocni się dzięki wzrostowi
udziału pracujących w tej grupie do 1,3%. Wśród pozostałych wymienionych grup
średnich wyraźny wzrost obserwowany będzie również w grupie 815 (0,94%) oraz
818 (0,87%).
W skład dużej grupy zawodowej 82: monterzy wchodzi tylko jedna grupa
średnia, tj. 821: monterzy.
Zarówno w roku 2010, jak i w 2020 największy udział pracujących w tej grupie zawodowej zaobserwowano w podregionie łódzkim (na poziomie odpowiednio:
2,14 oraz 2,43%). Jednocześnie we wszystkich podregionach, a także w całym województwie udział pracujących w grupie zawodowej 821 w 2020 r. wzrośnie.
W roku 2010 dominująca w ramach dużej grupy zawodowej 83: kierowcy
i operatorzy pojazdów była grupa średnia 833: kierowcy ciężarówek i autobusów,
której średni udział w podregionach oraz w województwie wynosił 3,48%. Stosunkowo wysoki udział pracujących odnotowano również w grupie 834: operatorzy pojazdów wolnobieżnych i pokrewni, dla której wartość ta wynosiła 1,35%.
Łączny udział pracujących w dwóch pozostałych grupach średnich, tj. 831: maszyniści kolejowi, dyżurni ruchu i pokrewni oraz 832: kierowcy samochodów
osobowych, dostawczych i motocykli wynosił w tym czasie niewiele ponad 1%.
W roku 2020 opisana sytuacja nie ulegnie zmianie, obserwowane będą jedynie nieznaczne wzrosty poszczególnych udziałów.
273
pracownicy przy pracach prostych (9) w podregionach województwa łódzkiego
Podregion
Rok
Struktura
(w %)
Liczba osób
(w tys.)
Miasto
Łódź
wicki
two łódzkie
2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020 2010 2020
Łódzki
6,8
6,5
6,7
6,3
6,7
6,4
6,6
6,3
6,4
6,1
6,7
6,3
10,8
11,1
26,9
26,7
20,3
19,8
15,2
14,5
12,3
12,2
85,5
84,3
Struktura
7,0%
6,6%
6,2%
5,8%
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
2010
2020
sieradzki
2010
2020
skierniewicki
30
20
10
0
2010
2020
łódzki
2010
2020
miasto Łódź
2010
2020
piotrkowski
W roku 2010 we wszystkich podregionach województwa łódzkiego oraz w całym województwie przewiduje się spadek udziału pracowników przy pracach prostych w stosunku do roku 2010, przy czym spadek ten będzie największy w podregionie m. Łódź (0,43 pkt. proc.). W województwie łódzkim udział pracujących
w tej grupie zawodowej zmniejszy się o 0,34 pkt. proc.
Wśród grup średnich obserwowanych w ramach dużej grupy zawodowej 91:
pomoce domowe i sprzątaczki największym udziałem pracujących w roku 2010
274
charakteryzowała się grupa 911: pomoce i sprzątaczki domowe, biurowe, hotelowe
– udział ten wynosił średnio dla podregionów i województwa łódzkiego 1,81%
(największa wartość w podregionie m. Łódź: 2,42%). W grupie 912: myjący pojazdy, szyby, praczki i inni sprzątacze udział ten był o wiele mniejszy i wynosił
zaledwie 0,2%.
W roku 2020 dominacja grupy 911 utrzyma się, jednakże udział w niej pracujących zmaleje do 1,64%. Średni udział pracujących w grupie 912 nie zmieni się.
W ramach dużej grupy zawodowej 92: robotnicy pomocniczy w rolnictwie,
leśnictwie i rybołówstwie obserwowana jest tylko jedna średnia grupa zawodowa
921: robotnicy pomocniczy w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie. W roku 2010
średni udział w niej pracujących wynosił 0,67%, a największe wartości osiągał
w podregionie skierniewickim (1,09%) oraz sieradzkim (1,08%).
W roku 2020 średni udział pracujących w tej grupie zawodowej zmaleje do
poziomu 0,46%. Spadki te odnotowane będą zarówno w całym województwie,
jak i w poszczególnych podregionach. Największe wartości (0,75%) nadal obserwowane będą w podregionach skierniewickim i sieradzkim.
Spośród grup średnich analizowanych w ramach dużej grupy zawodowych 93:
robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie,
największy udział pracujących średnio w podregionach oraz w województwie łódzkim występował w grupie 932: robotnicy przy pracach prostych w przemyśle
(1,9%). Udział pracujących w pozostałych grupach średnich, tj. 931: robotnicy
pomocniczy w górnictwie i budownictwie oraz 933: robotnicy pomocniczy transportu i prac magazynowych zawierał się w przedziale 0,78–0,8%.
W roku 2020 nie przewiduje się większych zmian udziałów pracujących w poszczególnych grupach. Obserwowane będą jedynie ich nieznaczne wzrosty (grupy:
931, 933) bądź spadki (932).
W roku 2010 względnie największym udziałem pracujących w ramach dużych
grup zawodowych 94: sprzedawcy uliczni i pracownicy świadczący usługi na
ulicach, 95: ładowacze nieczystości i inni pracownicy przy pracach prostych
oraz 96: pracownicy pomocniczy przygotowujący posiłki charakteryzowała się
grupa średnia 961: ładowacze nieczystości i pokrewni, dla której średni udział
w podregionach oraz w województwie wynosił 0,24%, natomiast najmniejszym –
grupa 951: pracownicy świadczący usługi na ulicach (0,04%).
W roku 2020 nie przewiduje się praktycznie żadnych zmian w udziałach pracujących w grupach średnich obserwowanych w ramach grup dużych 94, 95 oraz 96.
275
i sektorów do 2020 r. dla województwa łódzkiego (Eugeniusz
Kwiatkowski, Leszek Kucharski, Ewa Kusideł, Artur Gajdos)112
Przy opracowywaniu ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia według grup
zawodów i sektorów do 2020 r. dla województwa łódzkiego wprowadzono pewne
zmiany metodologiczne w stosunku do pierwotnej wersji prognozy. Ze względu na
konieczność zapewnienia spójności wyników prognozowania uzyskanych w prognozie liczby pracujących w przekroju grup zawodów w województwie oraz według podregionów i zawodów, zastosowano tutaj zmodyfikowaną, w stosunku do
pierwotnie wykorzystanej w dokumencie: Opracowanie prognozy zatrudnienia
w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r., B. Suchecki, E. Kusideł, E. Modranka (spójną metodologicznie z prognozami wojewódzkimi i podregionalnymi), metodę prognozowania.
Ze względu na dostępność danych statystycznych na wstępie badania wyznaczono strukturę pracujących w województwie łódzkim w czterech sektorach (według PKD2007) oraz w przekroju średnich grup zawodowych (przekodowane dane według KZiS2010). W tej części analizy wykorzystano faktyczną strukturę
pracujących w województwie łódzkim w 2010 r. (dane z IV kwartału 2010 r.).
Tabela 5.3.1
Wartości prognoz liczby pracujących w czterech sektorach gospodarki
województwa łódzkiego (IV kwartały) – model zawodowy
Rok
Rolnictwo
Przemysł
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
167,3
166,1
167,6
166,6
162,0
159,5
157,0
151,7
148,7
146,2
142,0
417,8
405,8
410,0
412,4
410,2
414,7
418,0
413,0
414,3
416,7
414,0
Usługi
rynkowe
342,0
354,3
371,5
381,9
382,5
388,6
396,1
397,1
404,0
411,9
415,2
Usługi
nierynkowe
357,4
341,8
352,1
358,1
356,6
360,0
362,9
359,3
361,0
364,2
363,2
Razem
1284,5
1267,8
1301,2
1319,0
1311,3
1322,7
1333,9
1321,1
1328,0
1339,0
1334,4
Źródło: E. Kwiatkowski, L. Kucharski, E. Kusideł, A. Gajdos., Opracowanie ostatecznej wersji
prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r.,
__________
112
Opracowano na podstawie: E. Kwiatkowski , L. Kucharski, E. Kusideł, A. Gajdos, Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów
i sektorów do 2020 r., IPiSS, maszynopis.
276
W dalszej kolejności zastosowano procedurę obliczeniową analogiczną do przeprowadzonej w pierwotnym opracowaniu (zadanie nr 7) z tą różnicą, że do prognozowania zmian wyznaczonej struktury wykorzystano wyniki prognozy struktury
zawodowej dla województwa ogółem w latach 2011–2020 (a nie wyniki modelu
sektorowego), zakładając jednocześnie, że przewidywana dynamika zmian liczby
pracujących w poszczególnych grupach zawodowych będzie miała odzwierciedlenie w zmianach liczby pracujących w sektorach gospodarki.
Uzyskane wyniki skorygowano zgodnie z przewidywanymi zmianami struktury
sektorowej gospodarki oraz poddano modyfikacjom (korektom) wynikającym ze
wskazań ekspertów113.
Wyniki skorygowanej prognozy w przekroju sektorowym zaprezentowano
w tabeli 5.3.1.
Dalej zaprezentowano skorygowaną prognozę liczby pracujących według grup
zawodów i sektorów gospodarki do 2020 r. w województwie łódzkim. Szczegółowe
wartości prognoz w przekroju dużych i średnich grup zawodowych zamieszczono
w załączniku 3.
w rolnictwie w województwie łódzkim do 2020 roku
Udział w liczbie pracujących w sektorze i liczba pracujących w rolnictwie
w wielkiej grupie zawodowej: technicy i inny średni personel (3)
3
Udział
(w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
2,0
2,1
1,8
2,0
2,2
2,3
2,4
2,5
2,6
2,7
2,9
3,0
Udział
2,1%
2,2%
3,0
3
2,5
1,8%
1,4%
3,5
2
1,1%
1,8
1,5
1
1,0%
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
Źródło: E. Kwiatkowski, L. Kucharski, E. Kusideł, A. Gajdos, Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r., IPiSS,
maszynopis, s. 12.
__________
113
E. Kwiatkowski, L. Kucharski., Korekta ekspercka prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według zawodów i sektorów do 2020 r., IPiSS, maszynopis.
277
Liczba techników i innego średniego personelu pracujących w rolnictwie w latach 2011–2020 zwiększy się o ok. 1,2 tys. osób.
Jedyną grupą średnią analizowaną w ramach pracujących w rolnictwie w grupie dużej 31: średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych jest
grupa 314: technicy nauk biologicznych, rolniczych i technologii żywności. Liczba pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie w okresie prognozy z 1,85 tys.
osób w roku 2011 do 2,97 tys. osób w roku 2020.
w wielkiej grupie zawodowej: pracownicy biurowi (4)
4
Udział
(w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,93
1,00
1,03
1,02
1,01
1,01
1,03
1,07
1,12
1,19
1,7
1,7
1,7
1,6
1,6
1,6
1,6
1,6
1,7
1,5
Udział
1,8
1,3%
1,2%
1,2%
1,1%
1,6
1,0%
1,5
0,9%
0,9%
2011
2014
1,7
1,7
1,5
1,4
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 13.
Liczba pracowników biurowych w rolnictwie w latach 2011–2020 zwiększy się
o ok. 140 osób.
Grupą dominującą wśród grup średnich analizowanych w ramach grup dużych
41: sekretarki, operatorzy urządzeń biurowych i pokrewni oraz 43: pracownicy do spraw finansowo-statystycznych i ewidencji materiałowej jest grupa 412:
sekretarki (ogólne). Równie liczna jest także grupa 431: pracownicy do spraw finansowo-statystycznych, natomiast najmniej pracujących odnotowano w grupie
432: pracownicy do spraw ewidencji materiałowej i transportu. Liczba pracujących w grupie 412 wzrośnie w okresie prognozy z 0,55 tys. osób w roku 2011 do
0,64 tys. osób w roku 2020.
Liczba pracujących pracowników usług osobistych i sprzedawców wzrośnie
w latach 2011–2020 z 1,2 tys. osób do blisko 1,5 tys. osób.
278
w wielkiej grupie zawodowej: pracownicy usług osobistych i sprzedawcy (5)
5
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
0,72
2012
0,78
2013
0,81
2014
0,81
2015
0,81
2016
0,82
2017
0,85
2018
0,90
2019
0,96
2020
1,04
1,2
1,3
1,4
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,4
1,5
Udział
1,6
1,2%
1,5
1,04%
1,0%
1,4
0,8%
1,2
1,2
0,6%
0,72%
2011
1
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 14.
W ramach pracujących w rolnictwie w grupie wielkiej 5 obserwowana jest
tylko jedna grupa duża 51: pracownicy usług ochrony. Ponadto grupa ta obejmuje tylko jedną grupę średnią 541: pracownicy usług ochrony.
w wielkiej grupie zawodowej: rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (6)
6
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
92,7
2012
92,3
2013
91,9
2014
91,8
2015
91,7
2016
91,4
2017
91,2
2018
90,8
2019
90,3
2020
89,7
154,0
154,6
153,2
148,6
146,2
143,5
138,2
135,0
132,0
127,4
Udział
170
94%
154,0
92,7%
92%
150
90%
130
127,4
89,7%
110
88%
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 15.
279
W latach 2011–2020 przewidywany jest spadek liczby pracujących rolników,
ogrodników, leśników i rybaków ze 154 tys. osób do 127,4 tys. osób.
W dużej grupie zawodowej 61: rolnicy produkcji towarowej dominuje grupa średnia 613: rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej. Liczba pracujących w tej
grupie zawodowej zmaleje podczas lat 2011–2020 ze 100,6 tys. do 84,3 tys. osób.
Wśród grup średnich analizowanych w ramach dużych grup zawodowych 63:
rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby oraz 62: leśnicy i rybacy dominuje grupa 633: rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej pracujący na własne potrzeby. Liczba w niej pracujących zmaleje w okresie prognozy z 4,8 tys. osób
w roku 2011 do 3,8 tys. osób w roku 2020.
w dużej grupie zawodowej: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (7)
7
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
0,52
2012
0,58
2013
0,60
2014
0,59
2015
0,58
2016
0,57
2017
0,58
2018
0,60
2019
0,63
2020
0,66
0,9
1,0
1,0
1,0
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
Udział
1,05
0,70%
0,66%
0,65%
0,9
0,60%
0,55%
0,9
0,95
0,85
0,52%
0,75
0,50%
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 16.
W latach 2011–2020 liczba robotników przemysłowych i rzemieślników pracujących w rolnictwie pozostanie na prawie niezmienionym poziomie.
W ramach dużych grup zawodowych 71: robotnicy budowlani i pokrewni
(z wyłączeniem elektryków) i 75: robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce drewna, produkcji wyrobów tekstylnych i pokrewni nieznacznie dominująca jest grupa średnia 752: robotnicy obróbki drewna, stolarze meblowi i pokrewni. Liczba w niej pracujących wzrośnie w okresie prognozy z 0,52 tys. osób
280
w wielkiej grupie zawodowej: pracownicy przy pracach prostych (9)
9
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
3,2
2012
3,3
2013
3,4
2014
3,5
2015
3,5
2016
3,6
2017
3,6
2018
3,7
2019
3,9
2020
4,0
5,4
5,6
5,7
5,6
5,6
5,6
5,5
5,6
5,6
5,7
Udział
4,2%
4,0%
5,9
5,7
3,8%
5,6
3,4%
5,3
5,4
3,0%
3,2%
2011
5
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 17.
Liczba pracujących pracowników przy pracach prostych w rolnictwie zwiększy się w latach 2011–2020 o blisko 300 osób.
Wśród grup średnich analizowanych w ramach grup dużych 92: robotnicy
pomocniczy w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie oraz 93: robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie dominuje grupa 921:
robotnicy pomocniczy w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie. W okresie prognozy liczba pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie z niecałych 4,9 tys.
osób w roku 2011 do 5 tys. osób w roku 2020.
Grupami średnimi, jakie uwzględniono w kategorii pozostałe, są: 121: kierownicy do spraw obsługi biznesu i zarządzania, 251: analitycy systemowi i programiści oraz 834: operatorzy pojazdów wolnobieżnych i pokrewni. Dominuje tu
grupa 834. Liczba w niej pracujących wzrośnie w okresie prognozy z 0,46 tys.
osób w roku 2010 do 0,72 tys. w roku 2020.
w przemyśle w województwie łódzkim do 2020 roku
W latach 2011–2020 przewidywany jest spadek liczby pracujących przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników w przemyśle
o ok. 1,3 tys. osób.
Jedyną analizowaną w ramach pracujących w przemyśle w dużej grupie zawodowej 11: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i dyrektorzy generalni jest grupa średnia 112: dyrektorzy generalni i wykonawczy. Podczas lat
2011–2020 przewiduje się spadek liczby pracujących w grupie 112 z 2,5 tys. do
2,3 tys. osób.
281
Udział w liczbie pracujących w sektorze i liczba pracujących w przemyśle
w wielkiej grupie zawodowej: przedstawiciele władz publicznych,
wyżsi urzędnicy i kierownicy (1)
1
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
8,4
2012
8,3
2013
8,2
2014
8,1
2015
8,1
2016
8,1
2017
8,0
2018
8,0
2019
7,9
2020
7,9
34,0
33,9
33,7
33,4
33,6
33,7
33,1
33,1
33,1
32,7
Udział
8,6%
34,5
8,4%
34
8,4%
34,0
33,5
8,2%
7,9%
8,0%
33
32,7
32,5
7,8%
32
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 19.
kierownicy do spraw zarządzania i handlu dominująca jest grupa 121: kierownicy do spraw obsługi biznesu i zarządzania. Liczba w niej pracujących wzrośnie
w okresie prognozy z 6,6 tys. osób w roku 2011 do 8 tys. osób w roku 2020.
W ramach pracujących w przemyśle w dużej grupie 13: kierownicy do spraw
produkcji i usług jedyną analizowaną grupą średnią jest 132: kierownicy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i dystrybucji. W latach 2011–2020 liczba pracujących w tej grupie zawodowej zmaleje z 21,6 tys. do niewiele ponad 19,4 tys. osób.
Grupą średnią, jaka poddana została analizie pod względem liczby pracujących w przemyśle w ramach dużej grupy zawodowej 14: kierownicy w branży
hotelarskiej, handlu i innych branżach usługowych, jest 143: kierownicy do
spraw innych typów usług. W latach 2011–2020 liczba pracujących w tej grupie
zawodowej zmaleje z 1,2 tys. do blisko 1 tys. osób.
282
w wielkiej grupie zawodowej: specjaliści (2)
2
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
5,6
2012
5,7
2013
5,8
2014
5,9
2015
6,1
2016
6,2
2017
6,4
2018
6,5
2019
6,7
2020
6,8
22,7
23,2
23,8
24,3
25,2
26,1
26,4
27,0
27,8
28,2
Udział
6,8%
7,0%
30
28,2
28
6,5%
26
24 22,7
22
6,0%
5,6%
5,5%
20
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 21.
W latach 2011–2020 przewiduje się wzrost liczby pracujących specjalistów
w przemyśle z 22,7 tys. osób do 28,2 tys. osób.
Wśród grup średnich analizowanych w ramach dużej grupy zawodowej 21: specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych dominuje grupa 214: inżynierowie (z wyłączeniem elektrotechnologii). W latach 2011–2020 przewiduje
się wzrost liczby pracujących w tej grupie zawodowej o ok. 1,9 tys. osób (z 9,2 tys.
osób w roku 2011 do 11,1 tys. osób w roku 2020).
Grupą dominującą w ramach dużej grupy zawodowej 24: specjaliści do spraw
ekonomicznych i zarządzania jest 242: specjaliści do spraw administracji i zarządzania. Liczba pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie z 3,9 tys. osób w roku
2011 do 5 tys. osób w roku 2020.
W dużej grupie zawodowej 25: specjaliści do spraw technologii informacyjnokomunikacyjnych dominująca jest grupa średnia 252: specjaliści do spraw baz danych i sieci komputerowych. Liczba pracujących w tej grupie wzrośnie w okresie
prognozy z blisko 1,4 tys. osób w roku 2011 do blisko 1,8 tys. osób w roku 2020.
Obie grupy średnie analizowane w ramach dużej grupy zawodowej 26: specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury, tj. 264: literaci, dziennikarze i filolodzy oraz 265: twórcy i artyści charakteryzują się wyrównaną liczbą
pracujących. Liczba ta wynosi odpowiednio 0,5 tys. i 0,49 tys. osób w roku 2011.
W roku 2020 prognozuje się jej wzrost do 0,52 tys. osób w obu grupach.
283
3
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
9,3
2012
9,1
2013
9,0
2014
9,0
2015
9,0
2016
8,9
2017
8,9
2018
8,8
2019
8,8
2020
8,8
37,8
37,5
37,2
36,8
37,1
37,3
36,7
36,7
36,7
36,3
Udział
9,4%
9,3%
38,5
9,2%
37,8
37,5
9,0%
36,3
36,5
8,8%
8,8%
8,6%
2011
2014
2017
2020
35,5
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 24.
Liczba techników i innego średniego personelu pracującego w przemyśle
zmniejszy się o ok. 1,5 tys. osób w latach 2011–2020.
średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych oaz 35: technicy informatycy grupą charakteryzującą się zdecydowanie największym zatrudnieniem jest 311: technicy nauk fizycznych i technicznych. Podczas lat 2011–
2020 liczba pracujących w tej grupie zawodowej zmaleje z 11,5 tys. do 10,1 tys.
osób w roku 2020.
Dominującą w ramach dużej grupy zawodowej 32: średni personel do spraw
zdrowia jest grupa 321: technicy medyczni i farmaceutyczni. Liczba pracujących
w tej grupie zawodowej w okresie prognozy zmaleje z 1,3 tys. osób w roku 2011
do 1 tys. osób w roku 2020.
Grupami średnimi charakteryzującymi się największą liczbą pracujących w ramach dużej grupy zawodowej 33: średni personel do spraw biznesu i administracji są 332: agenci i pośrednicy handlowi oraz 331: średni personel do spraw finansowych. Liczba pracujących w grupie 332 wzrośnie w okresie prognozy o 1,5 tys. osób
(z 7 tys. w roku 2011 do 8,5 tys. osób w roku 2020), natomiast liczba pracujących
w grupie 331 zmaleje o ok. 200 osób.
W latach 2011–2020 przewidywany jest spadek liczby pracowników biurowych pracujących w przemyśle z 17,2 tys. do 14,2 tys. osób.
Grupą dominującą w ramach dużych grup zawodowych 41: sekretarki, operatorzy urządzeń biurowych i pokrewni oraz 42: pracownicy obsługi klienta
jest grupa średnia 411: pracownicy obsługi biurowej. Liczba pracujących w tej
284
grupie zawodowej zmaleje w okresie prognozy z blisko 7,8 tys. osób w roku 2011
do 6,5 tys. osób w roku 2020.
pracownicy do spraw finansowo-statystycznych i ewidencji materiałowej oraz
44: pozostali pracownicy obsługi biura dominuje grupa 432: pracownicy do spraw
ewidencji materiałowej i transportu. Liczba w niej pracujących zmaleje w okresie
prognozy z 5,7 tys. osób w roku 2010 do 4,5 tys. osób w roku 2020.
4
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
4,2
2012
4,0
2013
3,8
2014
3,7
2015
3,7
2016
3,6
2017
3,6
2018
3,5
2019
3,5
2020
3,4
17,2
16,4
15,8
15,3
15,2
15,2
14,8
14,6
14,5
14,2
Udział
4,5%
18
17,2
17
4,2%
16
4,0%
15
3,5%
3,4%
3,0%
2011
2014
2017
2020
14,2
14
13
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 26.
Liczba pracowników usług osobistych i sprzedawców pracujących w przemyśle w latach 2011–2020 początkowo nieznacznie zmaleje, jednak w roku 2020
w porównaniu do roku 2011 prawie nie ulegnie zmianie.
pracownicy usług osobistych dominuje grupa 515: gospodarze obiektów. Liczba
pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie w okresie prognozy, osiągając w 2020
roku wartość 3 tys. osób wobec 2,7 tys. osób w roku 2011.
W dużej grupie zawodowej 52: sprzedawcy i pokrewni dominuje grupa
średnia 522: pracownicy sprzedaży w sklepach. Liczba w niej pracujących zmaleje z 1,5 tys. osób w roku 2011 do 1,3 tys. osób w roku 2020.
Duża grupa zawodowa 54: pracownicy usług ochrony obejmuje tylko jedną
grupę średnią 541: pracownicy usług ochrony, więc wartości dla grupy 54 oraz
541 są takie same. Liczba pracujących w średniej grupie zawodowej 541, a zarazem
w dużej 54 pozostanie w okresie prognozy na prawie niezmienionym poziomie.
285
5
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
1,7
2012
1,6
2013
1,6
2014
1,6
2015
1,6
2016
1,6
2017
1,6
2018
1,6
2019
1,6
2020
1,6
6,7
6,6
6,5
6,5
6,7
6,8
6,7
6,7
6,8
6,7
Udział
1,68%
1,7%
6,9
1,64%
6,7
6,7
6,7
1,6%
1,60%
6,5
6,3
1,56%
2011
2014
2017
2011
2020
2014
2017
2020
maszynopis, s. 27.
w wielkiej grupie zawodowej: rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (6)
6
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
0,07
2012
0,06
2013
0,06
2014
0,06
2015
0,05
2016
0,05
2017
0,05
2018
0,05
2019
0,04
2020
0,04
0,28
0,25
0,23
0,23
0,23
0,22
0,21
0,20
0,18
0,17
Udział
0,08%
0,3
0,1%
0,3
0,25
0,06%
0,2
0,04%
0,0%
0,02%
0,2
0,15
0,1
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 29.
286
W latach 2011–2020 przewidywany jest spadek liczby rolników, ogrodników,
leśników i rybaków pracujących w przemyśle z blisko 0,3 tys. osób do niecałych
0,2 tys. osób (niska liczebność – możliwość błędu pomiaru).
Przewidywany jest spadek liczby robotników przemysłowych i rzemieślników
pracujących w przemyśle z blisko 162 tys. osób do ok. 152 tys. osób w latach
2011–2020.
w wielkiej grupie zawodowej: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (7)
7
2011
Udział
39,9
(w %)
Liczba osób
161,7
tys.
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
39,7
39,5
39,0
38,5
38,1
37,7
37,4
37,0
36,7
162,9
162,7
160,0
159,8
159,3
155,9
154,9
154,3
152,0
Udział
41%
165
39,9%
161,7
160
39%
155
37%
152,0
150
36,7%
35%
145
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 30.
robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) dominuje grupa
712: robotnicy budowlani robót wykończeniowych i pokrewni. W latach 2011–
2020 liczba pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie z 31,9 tys. do 46,8 tys.
osób.
Grupą średnią dominującą w ramach dużej grupy zawodowej 72: robotnicy
obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni jest 722: kowale, ślusarze i pokrewni. Liczba w niej pracujących zmaleje w okresie prognozy z 15,3 tys.
osób w roku 2011 do 13 tys. osób w roku 2020.
W ramach dużej grupy zawodowej 73: rzemieślnicy i robotnicy poligraficzni
grupa dominująca średnia to 731: rzemieślnicy. Liczba w niej pracujących zmaleje
w okresie prognozy z 7,7 tys. osób w roku 2011 do 5,5 tys. osób w roku 2020.
Wyraźnie dominująca w ramach dużej grupy zawodowej 74: elektrycy i elektronicy jest grupa średnia 741: elektrycy budowlani, elektromechanicy i elektro-
287
monterzy. W latach 2011–2020 liczba pracujących w tej grupie zawodowej zmaleje z 9,7 tys. do 7,1 tys. osób.
robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce drewna, produkcji wyrobów
tekstylnych i pokrewni dominuje grupa 753: robotnicy produkcji odzieży i pokrewni. W okresie prognozy liczba w niej pracujących zmaleje z 31,2 tys. osób
w wielkiej grupie zawodowej: operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (8)
8
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
22,0
2012
22,6
2013
23,2
2014
23,8
2015
24,3
2016
24,7
2017
25,0
2018
25,4
2019
25,8
2020
26,2
89,2
92,8
95,8
97,5
100,7
103,1
103,5
105,4
107,5
108,4
Udział
26,2%
27%
120
108,4
110
25%
100
23%
90
22,0%
21%
2011
2014
89,2
80
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 33.
W latach 2011–2020 przewidywany jest wzrost liczby operatorów i monterów
maszyn i urządzeń pracujących w przemyśle o ponad 19 tys. osób.
Największą liczbą pracujących wśród grup średnich analizowanych w ramach
dużej grupy zawodowej 81: operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych charakteryzuje się grupa 814: operatorzy maszyn do produkcji wyrobów
gumowych, z tworzyw sztucznych i papierniczych. Zgodnie z prognozą liczba w niej
pracujących wyniesie w 2020 r. niemal 14,2 tys. osób, co stanowić będzie wzrost
o ponad 4,1 tys. osób w stosunku do stanu z roku 2011 (ponad 10 tys. osób).
Duża grupa zawodowa 82: monterzy obejmuje tylko jedną grupę średnią 821:
monterzy, dlatego wartości dla obu tych grup zawodowych są takie same. Liczba
pracujących monterów w przemyśle wzrośnie w okresie prognozy z 19,4 tys. osób
Wśród grup średnich analizowanych w dużej grupie zawodowej 83: kierowcy
i operatorzy pojazdów grupą dominującą jest 834: operatorzy pojazdów wolnobieżnych i pokrewni. W okresie prognozy liczba pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie z 12,1 tys. osób w roku 2011 do 13,6 tys. osób w roku 2020.
288
9
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
8,9
2012
8,9
2013
8,8
2014
8,8
2015
8,8
2016
8,7
2017
8,7
2018
8,6
2019
8,6
2020
8,5
36,2
36,5
36,5
36,1
36,3
36,4
35,8
35,7
35,8
35,4
Udział
9,0%
37
8,9%
36,5 36,2
8,8%
36
8,6%
35,4
35,5
8,5%
8,4%
2011
2014
2017
2020
35
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 35.
Liczba pracowników przy pracach prostych pracujących w przemyśle zmniejszy się w latach 2011–2020 o ok. 850 osób.
Grupy średnie analizowane w ramach dużej grupy zawodowej 91: pomoce
domowe i sprzątaczki, tj. 911: pomoce i sprzątaczki domowe, biurowe, hotelowe
oraz 912: myjący pojazdy, szyby, praczki i inni sprzątacze charakteryzują się
względnie wyrównaną liczbą pracujących. Zgodnie z prognozą liczba pracujących
w obu grupach zawodowych zmaleje w roku 2020 o ok. 200 osób w stosunku do
roku 2011.
robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie oraz
96: ładowacze nieczystości i inni pracownicy przy pracach prostych grupą dominującą jest 932: robotnicy przy pracach prostych w przemyśle. Liczba w niej
pracujących zmaleje w okresie prognozy 19,5 tys. osób w roku 2011 do 19 tys.
osób w roku 2020.
w usługach rynkowych w województwie łódzkim do 2020 r.
W latach 2011–2020 przewidywany jest wzrost liczby pracujących przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników w usługach rynkowych o ponad 1,2 tys. osób.
W ramach dużej grupy zawodowej 11: przedstawiciele władz publicznych,
wyżsi urzędnicy i dyrektorzy generalni analizie poddano tylko jedną grupę średnią 112: dyrektorzy generalni i wykonawczy, a zatem przedstawiona analiza gru-
289
py 11 stanowi jednocześnie prezentację grupy 112. Przewidywany jest nieznaczny wzrost liczby pracujących.
kierownicy do spraw zarządzania i handlu dominująca jest grupa 122: kierownicy do spraw sprzedaży, marketingu i rozwoju. Liczba w niej pracujących wzrośnie w okresie prognozy z ponad 3,8 tys. osób w roku 2011 do ponad 4,6 tys.
osób w roku 2020.
Udział w liczbie pracujących w sektorze i liczba pracujących w usługach rynkowych
w wielkiej grupie zawodowej: przedstawiciele władz publicznych,
wyżsi urzędnicy i kierownicy (1)
1
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
9,0
2012
8,9
2013
8,8
2014
8,7
2015
8,6
2016
8,5
2017
8,3
2018
8,2
2019
8,1
2020
8,0
32,0
33,2
33,8
33,3
33,4
33,5
33,1
33,2
33,4
33,2
Udział
9,5%
34,5
9,0%
33,2
9,0%
33,5
8,5%
32,5 32,0
31,5
8,0%
8,0%
7,5%
2011
2014
2017
2020
30,5
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 37.
W dużej grupie zawodowej 13: kierownicy do spraw produkcji i usług zdecydowanie dominuje grupa średnia 132: kierownicy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i dystrybucji. W latach 2011–2020 liczba pracujących w tej grupie
zawodowej wzrośnie z 6,1 tys. osób do 6,7 tys. osób.
W dużej grupie zawodowej 14: kierownicy w branży hotelarskiej, handlu i innych branżach usługowych dominuje grupa średnia 142: kierownicy do spraw
handlu detalicznego i hurtowego. Liczba pracujących w tej grupie zawodowej
zmaleje w okresie prognozy z ponad 12,7 tys. osób w roku 2011 do 11,5 tys. osób
w roku 2020.
290
w wielkiej grupie zawodowej: specjaliści (2)
2
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
11,0
2012
11,3
2013
11,7
2014
12,0
2015
12,3
2016
12,7
2017
13,0
2018
13,3
2019
13,6
2020
13,9
38,9
42,1
44,5
45,9
47,9
50,1
51,5
53,7
55,9
57,6
Udział
13,9%
14%
13%
50
12%
40
11%
10%
57,6
60
38,9
11,0%
30
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 39.
Liczba specjalistów pracujących w usługach rynkowych zwiększy się w latach 2011–2020 o blisko 19 tys. osób.
W analizie liczby pracujących w usługach rynkowych w ramach dużej grupy
zawodowej 21: specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych
uwzględniona jest średnia grupa 215: inżynierowie elektrotechnologii. Podczas lat
2011–2020 przewiduje się wzrost liczby pracujących w tej grupie zawodowej o blisko 600 osób (wzrost z 1,5 tys. osób w roku 2011 do 2,1 tys. osób w roku 2020).
W ramach dużej grupy zawodowej 22: specjaliści do spraw zdrowia analizie
poddano tylko jedną grupę średnią 228: inni specjaliści ochrony zdrowia. Liczba
w niej pracujących wzrośnie w okresie prognozy z 3,2 tys. do 3,9 tys. osób.
ekonomicznych i zarządzania jest 241: specjaliści do spraw finansowych. Liczba
pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie z 11,8 tys. osób w roku 2011 do 18,5
tys. osób w roku 2020.
W dużej grupie zawodowej 25: specjaliści do spraw technologii informacyjno-komunikacyjnych dominująca jest grupa średnia 251: analitycy systemowi i programiści. Liczba pracujących w tej grupie wzrośnie w okresie prognozy
z blisko 6,6 tys. osób w roku 2011 do ponad 9,1 tys. osób w roku 2020.
specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury oraz 23: specjaliści nauczania i wychowania grupą dominująca jest 264: literaci, dziennikarze
i filolodzy. Liczba pracujących w tej grupie zawodowej wyniesie w roku 2020
ponad 3,1 tys. osób, co w porównaniu do stanu z roku 2011 stanowić będzie
wzrost o blisko 700 osób (2,5 tys. osób w roku 2011).
291
3
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
8,5
2012
8,6
2013
8,7
2014
8,8
2015
8,8
2016
8,9
2017
9,0
2018
9,1
2019
9,1
2020
9,2
29,9
32,0
33,3
33,6
34,4
35,3
35,7
36,6
37,6
38,1
Udział
38,1
40
9,4%
9,2%
9,0%
35
8,6%
30
29,9
8,2%
8,5%
2011
25
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 42.
Przewidywany jest przyrost liczby techników i innego personelu technicznego
pracującego w usługach rynkowych o ok. 8,2 tys. osób.
W ramach dużej grupy zawodowej 31: średni personel nauk fizycznych,
chemicznych i technicznych analizie poddano tylko jedna grupę średnią 311: technicy nauk fizycznych i technicznych, a zatem wartości dla obu grup – dużej i średniej – są takie same. Liczb pracujących w grupie 311 (a zarazem w grupie 31)
wzrośnie w okresie prognozy z niespełna 2,9 tys. osób w roku 2011 do 3,1 tys. osób
w roku 2020.
Wśród średnich grup zawodowych analizowanych w ramach dużej grupy 32:
średni personel do spraw zdrowia dominująca jest 321: technicy medyczni i farmaceutyczni. Liczba pracujących w tej grupie zawodowej w okresie prognozy
zmaleje nieznacznie z blisko 1,7 tys. osób w roku 2011 do niespełna 1,6 tys. osób
w roku 2020.
Grupą średnią charakteryzującą się największą liczbą pracujących w ramach
dużej grupy zawodowej 33: średni personel do spraw biznesu i administracji jest
332: agenci i pośrednicy handlowi. Jej liczebność wzrośnie w okresie prognozy
o ponad 5,8 tys. osób (z 11,9 tys. w roku 2011 do 17,7 tys. osób w roku 2020).
technicy informatycy oraz 34: średni personel z dziedziny prawa, spraw społecznych, kultury i pokrewny dominująca jest 352: technicy telekomunikacji
i urządzeń transmisyjnych. Liczba w niej pracujących zmaleje w okresie prognozy z 0,9 tys. osób w roku 2011 do ponad 0,7 tys. osób w roku 2020.
292
4
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
11,2
2012
11,0
2013
10,8
2014
10,7
2015
10,5
2016
10,4
2017
10,3
2018
10,2
2019
10,1
2020
10,0
39,6
40,9
41,4
40,8
40,8
41,2
40,9
41,2
41,6
41,5
Udział
11,5%
42,5
11,2%
11,0%
41,5
10,5%
40,5
10,0%
39,5
10,0%
9,5%
2011
2014
2017
2020
41,5
39,6
38,5
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 45.
Liczba pracowników biurowych pracujących w usługach rynkowych zwiększy się w latach 2011–2020 o ponad 1,9 tys. osób.
W ramach dużej grupy zawodowej 41: sekretarki, operatorzy urządzeń biurowych i pokrewni analizie poddano tylko jedną grupę średnią 411: pracownicy
obsługi biurowej. Liczba pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie w okresie
prognozy o blisko 200 osób (z ponad 9,2 tys. osób w roku 2011 do 9,4 tys. osób
w roku 2020).
Względnie największą liczbą pracujących w ramach dużej grupy zawodowej
42: pracownicy obsługi klienta charakteryzuje się grupa średnia 421: pracownicy
obrotu pieniężnego. Podczas lat 2011–2020 liczba pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie z 8,2 tys. do 9,9 tys. osób.
pracownicy do spraw finansowo-statystycznych i ewidencji materiałowej grupą
wyraźnie dominującą jest 432: pracownicy do spraw ewidencji materiałowej i transportu. Liczba w niej pracujących zmaleje w okresie prognozy z 14,1 tys. osób w roku 2011 do 13,6 tys. osób w roku 2020.
W ramach dużej grupy zawodowej 44: pozostali pracownicy obsługi biura
analizie poddano tylko jedną grupę średnią 441: pozostali pracownicy obsługi
biura, dlatego wartości dla grupy dużej 44 oraz średniej 441 są takie same. Liczba
pracujących w grupie 441 zmaleje w okresie prognozy z 4,4 tys. do 4,2 tys. osób.
293
5
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
34,9
2012
34,4
2013
34,0
2014
33,9
2015
33,8
2016
33,7
2017
33,5
2018
33,3
2019
33,2
2020
33,1
123,6
127,7
130,0
129,7
131,3
133,3
133,0
134,7
136,8
137,3
Udział
145
36%
35%
137,3
34,9%
135
123,6
34%
125
33%
33,1%
32%
2011
2014
2017
2020
115
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 47.
W latach 2011–2020 przewidywany jest wzrost liczby pracowników usług osobistych i sprzedawców pracujących w usługach rynkowych o blisko 13,7 tys. osób.
pracownicy usług osobistych względną dominacją charakteryzują się grupy 512:
kucharze oraz 513: kelnerzy i barmani. Liczba pracujących w tych grupach zawodowych wzrośnie w okresie prognozy odpowiednio: o 2,6 tys. osób (z 5,9 tys. w roku
2011 do 8,5 tys. osób w roku w 2020) oraz o niewiele ponad 1,7 tys. osób (z 5,1 tys.
osób w roku 2011 do 6,8 w roku 2020).
Wyraźnie dominująca w ramach dużej grupy zawodowej 52: sprzedawcy
i pokrewni jest średnia grupa 522: pracownicy sprzedaży w sklepach. Liczba w niej
pracujących wzrośnie z 89 tys. osób w roku 2011 do 95,4 tys. osób w roku 2020.
W ramach dużej grupy zawodowej 53: pracownicy opieki osobistej i pokrewni analizie poddano tylko jedną grupę średnią 532: pracownicy opieki osobistej w ochronie zdrowia i pokrewni. W latach 2011–2020 liczba w niej pracujących wzrośnie z 0,9 tys. do 1,5 tys. osób.
grupę średnią 541: pracownicy usług ochrony, a zatem wartości prezentowane dla
obu tych grup są takie same. W latach 2011–2020 liczba w nich pracujących
wzrośnie z 3,6 tys. osób do ponad 4,1 tys. osób.
294
w dużej grupie zawodowej: rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy (6)
6
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
0,14
2012
0,13
2013
0,12
2014
0,12
2015
0,12
2016
0,11
2017
0,11
2018
0,10
2019
0,10
2020
0,09
0,5
0,5
0,5
0,4
0,5
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
Udział
0,15%
0,55
0,14%
0,13%
0,5
0,45
0,4
0,11%
0,35
0,09%
0,09%
0,07%
2011
2014
2017
0,25
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 50.
W latach 2011–2020 liczba rolników, ogrodników, leśników i rybaków pracujących w usługach rynkowych zmaleje z niemal 0,5 tys. osób do niespełna 0,4 tys.
osób (niska liczebność – możliwy błąd pomiaru).
w wielkiej grupie zawodowej: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (7)
7
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
5,6
2012
5,7
2013
5,7
2014
5,7
2015
5,6
2016
5,6
2017
5,5
2018
5,5
2019
5,4
2020
5,4
19,8
21,2
21,9
21,7
21,8
22,0
21,9
22,0
22,3
22,2
Udział
23
5,8%
5,6%
22,2
22
5,6%
21
5,4%
20
5,4%
5,2%
2011
2014
2017
2020
19,8
19
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 50.
295
Liczba pracujących w usługach rynkowych robotników przemysłowych i rzemieślników zwiększy się w latach 2011–2020 o ok. 2,5 tys. osób.
Wśród grup średnich analizowanych w ramach dużej grupy zawodowej 71: robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) dominuje grupa 713:
malarze, pracownicy czyszczący konstrukcje budowlane i pokrewni. W okresie prognozy przewiduje się wzrost liczby pracujących w tej grupie o ok. 100 osób (z blisko
1,6 tys. osób w roku 2011 do niespełna 1,7 tys. w roku 2020).
Wyraźnie dominująca wśród analizowanych dużych grup zawodowych 72:
robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni oraz 73:
rzemieślnicy i robotnicy poligraficzni jest grupa średnia 723: mechanicy maszyn
i urządzeń. Liczba w niej pracujących wzrośnie w okresie prognozy z 9,7 tys. osób
elektrycy i elektronicy wyraźną dominacją pod względem liczby pracujących
charakteryzuje się grupa 741: elektrycy budowlani, elektromechanicy i elektromonterzy. W latach 2011–2020 liczba pracujących w tej grupie zawodowej zmaleje z ponad 2,3 tys. do ponad 2,1 tys. osób.
Jedyną grupą średnią poddaną analizie w ramach dużej grupy zawodowej 75:
robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce drewna, produkcji wyrobów tekstylnych i pokrewni jest 751: robotnicy w przetwórstwie spożywczym
i pokrewni. W latach 2011–2020 liczba pracujących w tej grupie zawodowej
wzrośnie z 1,4 tys. do 2 tys. osób.
8
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
15,1
2012
15,2
2013
15,3
2014
15,4
2015
15,4
2016
15,4
2017
15,4
2018
15,5
2019
15,5
2020
15,5
53,6
56,6
58,5
58,8
59,9
61,1
61,3
62,4
63,7
64,4
Udział
15,6%
15,5%
70
64,4
65
15,4%
60
15,2%
55
15,1%
15,0%
53,6
50
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 53.
296
Przewidywany jest wzrost liczby operatorów i monterów maszyn i urządzeń
pracujących w usługach rynkowych o ponad 10,7 tys. osób w latach 2011–2020.
Wyraźną dominacją w ramach dużej grupy zawodowej 81: operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych charakteryzuje się grupa średnia 814: operatorzy maszyn do produkcji wyrobów gumowych, z tworzyw
sztucznych i papierniczych. W okresie prognozy liczba pracujących w tej grupie
zawodowej wzrośnie o 0,9 tys. osób (z 1,2 tys. osób w roku 2011 do 2,1 tys. osób
w roku 2020).
Zdecydowanie dominująca w ramach dużej grupy zawodowej 83: kierowcy
i operatorzy pojazdów jest grupa średnia 833: kierowcy ciężarówek i autobusów. W okresie prognozy liczba pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie
z 37,3 tys. osób w roku 2011 do 42,8 tys. osób w roku 2020.
9
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
4,6
2012
4,7
2013
4,7
2014
4,8
2015
4,8
2016
4,8
2017
4,9
2018
4,9
2019
4,9
2020
4,9
16,4
17,4
18,1
18,3
18,7
19,1
19,3
19,7
20,2
20,5
Udzial
5,0%
4,9%
22
4,9%
20
4,8%
18
4,7%
16
4,6%
4,6%
2011
2014
20,5
16,4
14
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 54.
Liczba pracowników przy pracach prostych pracujących w usługach rynkowych wzrośnie w latach 2011–2020 o ponad 4,1 tys. osób.
Grupą charakteryzującą się względnie największą liczba pracujących wśród
średnich grup analizowanych w ramach dużej grupy zawodowej 91: pomoce domowe i sprzątaczki jest 911: pomoce i sprzątaczki domowe, biurowe, hotelowe.
Zgodnie z prognozą liczba pracujących w tej grupie zawodowej wyniesie w roku
2020 ponad 3,7 tys. osób, co stanowić będzie wzrost o ok. 400 osób w stosunku
do roku 2011 (3,3 tys. osób).
297
robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie
dominująca jest grupa 933: robotnicy pomocniczy transportu i prac magazynowych.
Liczba w niej pracujących wzrośnie w okresie prognozy z 8 tys. osób w roku
2011 do ponad 10,7 tys. osób w roku 2020.
ładowacze nieczystości i inni pracownicy przy pracach prostych oraz 94: pracownicy pomocniczy przygotowujący posiłki dominuje grupa 961: ładowacze nieczystości i pokrewni. Liczba pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie w okresie
prognozy z 1 tys. osób w roku 2011 do ponad 1,3 tys. osób w roku 2020.
w usługach nierynkowych w województwie łódzkim do 2020 roku
Udział w liczbie pracujących w sektorze i liczba pracujących
w usługach nierynkowych w wielkiej grupie zawodowej: siły zbrojne (0)
0
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
1,5
2012
1,5
2013
1,5
2014
1,6
2015
1,6
2016
1,6
2017
1,6
2018
1,7
2019
1,7
2020
1,7
5,1
5,4
5,5
5,6
5,7
5,9
5,9
6,0
6,2
6,2
Udział
1,7%
1,75%
6,5
6,2
6
1,65%
5,5
1,55%
5,1
5
1,5%
4,5
1,45%
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
Źródło: E. Kwiatkowski, L. Kucharski, E. Kusideł, A. Gajdos, Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r.,
W latach 2011–2020 przewidywany jest wzrost pracowników sił zbrojnych o ok.
1,1 tys. osób.
W ramach dużej grupy zawodowej 01: oficerowie sił zbrojnych analizie poddano tylko jedną grupę średnią 011: oficerowie sił zbrojnych. Podczas lat 2011–
2020 przewiduje się wzrost liczby pracujących w tej grupie zawodowej z 5,1 tys.
osób w roku 2011 do ponad 6,2 tys. osób w roku 2020.
298
w usługach nierynkowych w wielkiej grupie zawodowej: przedstawiciele
władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy (1)
1
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
6,0
2012
6,0
2013
6,0
2014
6,0
2015
6,0
2016
5,9
2017
5,9
2018
5,9
2019
5,9
2020
5,8
20,4
21,1
21,5
21,4
21,5
21,6
21,2
21,2
21,3
21,2
Udział
22
6,1%
21,5
6,0%
6,0%
21,2
21
5,9%
5,8%
20,5
20,4
20
5,8%
2011
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 58.
Liczba przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników pracujących w usługach nierynkowych zwiększy się w latach 2011–2020 o ponad 0,7 tys. osób.
Grupy średnie analizowane w ramach dużej grupy zawodowej 11: przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i dyrektorzy generalni charakteryzują
się względnie wyrównaną liczbą pracujących, jednakże widoczna jest nieznaczna
dominacja grupy 112: dyrektorzy generalni i wykonawczy. Zgodnie z prognozą
liczba pracujących w tej grupie zawodowej wyniesie w roku 2020 ponad 2,5 tys.
osób, podczas gdy w roku 2011 wynosiła niespełna 2,7 tys. osób.
W ramach dużej grupy zawodowej 12: kierownicy do spraw zarządzania
i handlu analizie poddano tylko jedną grupę średnią dominującą 121: kierownicy do
spraw obsługi biznesu i zarządzania. Liczba w niej pracujących wzrośnie w okresie
prognozy z 7,9 tys. osób w roku 2011 do ponad 9,7 tys. osób w roku 2020.
W dużej grupie zawodowej 13: kierownicy do spraw produkcji i usług zdecydowanie dominuje grupa średnia 134: kierownicy w instytucjach usług wyspecjalizowanych. W latach 2011–2020 liczba pracujących w tej grupie zawodowej
zmaleje z ponad 2,8 tys. do ponad 2,6 tys. osób.
kierownicy w branży hotelarskiej, handlu i innych branżach usługowych dominuje 143: kierownicy do spraw innych typów usług. Liczba w niej pracujących
zmaleje z 3,4 tys. osób w roku 2011 do 2,9 tys. osób w roku 2020.
299
w usługach nierynkowych w wielkiej grupie zawodowej: specjaliści (2)
2
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
42,4
2012
42,8
2013
43,1
2014
43,5
2015
43,9
2016
44,3
2017
44,6
2018
45,0
2019
45,3
2020
45,6
145,0
150,7
154,5
155,2
158,0
160,6
160,3
162,3
164,9
165,6
Udział
45,6%
46%
170
45%
165,6
160
44%
150 145,0
43%
42,4%
42%
2011
2014
140
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 58.
Liczba specjalistów pracujących w usługach nierynkowych zwiększy się w latach 2011–2020 o ponad 20 tys. osób.
specjaliści nauk fizycznych, matematycznych i technicznych dominuje grupa
216: architekci, geodeci, projektanci i pokrewni. Podczas lat 2011–2020 przewiduje się wzrost liczby pracujących w tej grupie zawodowej o blisko 1,2 tys. osób
(wzrost z ok. 5,2 tys. osób w roku 2011 do blisko 6,3 tys. osób w roku 2020).
W ramach dużej grupy zawodowej 22: specjaliści do spraw zdrowia zdecydowanie największą liczbą pracujących charakteryzuje się grupa średnia 222: pielęgniarki. W okresie prognozy przewiduje się spadek tej liczby z 14,6 tys. osób
w roku 2011 do 13,5 tys. w roku 2020.
specjaliści nauczania i wychowania dominują grupy 234: nauczyciele szkół podstawowych i specjaliści do spraw wychowania małego dziecka, a także 233: nauczyciele gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych (z wyjątkiem nauczycieli kształcenia zawodowego). W latach 2011–2020 przewiduje się wzrost liczby pracujących
w grupie 234 o 2,45 tys. osób (wzrost z 24,5 tys. do 26,9 tys. osób) oraz niewielki
spadek w grupie 233 (z 20,3 tys. do 20 tys. osób).
Dominująca w ramach dużej grupy zawodowej 24: specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania jest grupa 242: specjaliści do spraw administracji i zarządzania. Liczba pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie w okresie prognozy z 16,8 tys. osób w roku 2011 do 22,3 tys. osób w roku 2020.
300
technologii informacyjno-komunikacyjnych jest 251: analitycy systemowi i programiści. W latach 2011–2020 przewiduje się wzrost liczby pracujących w tej
grupie z ok. 0,9 tys. do niespełna 1,1 tys. osób.
specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych i kultury dominują grupy
261: specjaliści z dziedziny prawa oraz 263: specjaliści z dziedzin społecznych
i religijnych. Liczba pracujących w obu tych grupach wzrośnie w okresie prognozy odpowiednio o 0,9 tys. osób (z 6,1 tys. osób w roku 2011 do 7 tys. osób w roku
2020) oraz o ponad 3,5 tys. osób (z 5,6 tys. w roku 2011 do 9,2 tys. osób w roku
2020).
Udział w liczbie pracujących w sektorze i liczba pracujących w usługach
nierynkowych w wielkiej grupie zawodowej: technicy i inny średni personel (3)
3
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
16,3
2012
16,1
2013
16,0
2014
15,8
2015
15,6
2016
15,5
2017
15,3
2018
15,1
2019
14,9
2020
14,8
55,8
56,9
57,2
56,4
56,3
56,1
54,9
54,5
54,4
53,6
Udział
16,5%
16,3%
58
16,0%
56
55,8
15,5%
53,6
54
15,0%
14,8%
14,5%
2011
2014
2017
2020
52
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 64.
W latach 2011–2020 przewidywany jest spadek liczby techników i innego
średniego personelu pracującego w usługach nierynkowych o ok. 2,1 tys. osób.
średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych oraz 35: technicy
informatycy grupą wyraźnie dominującą jest 311: technicy nauk fizycznych i technicznych. Liczba w niej pracujących zmaleje w okresie prognozy z 5,2 tys. osób
W dużej grupie zawodowej 32: średni personel do spraw zdrowia dominuje
średnia grupa 321:Technicy medyczni i farmaceutyczni. Liczba pracujących w tej
grupie zawodowej zmaleje w okresie prognozy z 2,4 tys. osób w roku 2011 do
ponad 1,8 tys. osób w roku 2020.
301
Grupami średnimi charakteryzującymi się największą liczbą pracujących w ramach dużej grupy zawodowej 33: średni personel do spraw biznesu i administracji
są 331: średni personel do spraw finansowych oraz 335: urzędnicy państwowi do
spraw nadzoru. Ich liczebność zmaleje w okresie prognozy odpowiednio o ponad
0,3 tys. (z 11,9 tys. osób w roku 2011 do 11,5 tys. osób w roku 2020) oraz o 0,9 tys.
osób (z ok. 11,4 tys. osób w roku 2011 do 10,5 tys. osób w roku 2020).
średni personel z dziedziny prawa, spraw społecznych, kultury i pokrewny
dominująca jest grupa 341: średni personel z dziedziny prawa, spraw społecznych
i religii. Podczas lat 2011–2020 przewiduje się wzrost liczby pracujących w tej
grupie średniej z ponad 4,5 tys. do 6,2 tys. osób.
Liczba pracujących w grupach średnich analizowanych w ramach dużej grupy
zawodowej 35: technicy informatycy, tj. 351: technicy do spraw technologii teleinformatycznych i pomocy użytkownikom urządzeń teleinformatycznych oraz
352: technicy telekomunikacji i urządzeń transmisyjnych jest względnie wyrównana. W obu tych grupach przewidywany jest spadek liczby pracujących do roku
2020 łącznie o ok. 300 osób.
w usługach nierynkowych w wielkiej grupie zawodowej: pracownicy biurowi (4)
4
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
7,0
2012
6,8
2013
6,6
2014
6,5
2015
6,3
2016
6,3
2017
6,2
2018
6,1
2019
6,0
2020
6,0
23,9
24,0
23,8
23,1
22,8
22,7
22,2
22,0
22,0
21,7
Udział
25
7,5%
7,0%
23,9
24
7,0%
23
6,5%
21,7
22
6,0%
21
6,0%
5,5%
2011
2014
2017
2020
20
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 67.
Liczba pracowników biurowych pracujących w usługach nierynkowych zmniejszy się w latach 2011–2020 o ok. 2,3 tys. osób.
Grupą dominującą w ramach dużej grupy zawodowej 41: sekretarki, operatorzy urządzeń biurowych i pokrewni jest grupa średnia 411: pracownicy obsługi
302
biurowej. Liczba pracujących w tej grupie zawodowej zmaleje w okresie prognozy o ponad 1,8 tys. osób (z 12 tys. osób w roku 2011 do niespełna 10,2 tys. osób
w roku 2020).
Grupą charakteryzującą się względnie największą liczbą pracujących w ramach dużej grupy zawodowej 42: pracownicy obsługi klienta jest grupa średnia
422: pracownicy do spraw informowania klientów. Podczas lat 2011–2020 liczba
pracujących w tej grupie zawodowej wzrośnie z 4,1 tys. do ponad 4,4 tys. osób.
Duża grupa zawodowa 44: pozostali pracownicy obsługi biura obejmuje tylko
jedną grupę średnią 441: pozostali pracownicy obsługi biura, a zatem wartości dla
grupy dużej 41 oraz średniej 411 są takie same. Liczba pracujących w grupie 441
zmaleje w okresie prognozy z 2,3 tys. osób w roku 2011 do 1,8 tys. w roku 2020.
Udział w liczbie pracujących w sektorze i liczba pracujących w usługach nierynkowych
5
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
17,1
2012
17,1
2013
17,1
2014
17,2
2015
17,3
2016
17,3
2017
17,3
2018
17,4
2019
17,4
2020
17,4
58,3
60,1
61,3
61,3
62,1
62,8
62,3
62,7
63,4
63,3
Udział
17,4%
17,4%
17,2%
17,1%
17,0%
2011
2014
2017
2020
65
63
61
58,3
59
57
55
2011
63,3
2014
2017
2020
maszynopis, s. 69.
Liczba pracowników usług osobistych i sprzedawców pracujących w usługach
nierynkowych w latach 2011–2020 zwiększy się o ok. 5 tys. osób.
pracownicy usług osobistych względną dominacją charakteryzują się grupy 514:
fryzjerzy, kosmetyczki i pokrewni oraz 515: gospodarze obiektów. Liczba pracujących w tych grupach zawodowych wzrośnie w okresie prognozy z 8,2 tys. w roku 2011 do blisko 9,1 tys. osób w roku w 2020 w grupie 514 oraz z 7,1 tys. osób
w roku 2011 do 8,1 tys. osób w roku 2020 w grupie 515.
Grupą średnią względnie dominującą w ramach dużej grupy zawodowej 52:
sprzedawcy i pokrewni jest 523: kasjerzy i sprzedawcy biletów. Liczba w niej
303
pracujących utrzyma się w okresie prognozy na względnie stałym poziomie 0,78 tys.
osób.
pracownicy opieki osobistej i pokrewni grupą dominującą jest 531: opiekunowie dziecięcy i asystenci nauczycieli. Podczas lat 2011–2020 liczba w niej pracujących wzrośnie z 4,8 tys. do 6,8 tys. osób.
grupę średnią 541: pracownicy usług ochrony, dlatego wartości prezentowane dla
obu grup – dużej i średniej – są takie same. W latach 2011–2020 liczba pracujących
w tych grupach zawodowych zmaleje z 27,9 tys. osób do 27 tys. osób.
nierynkowych w dużej grupie zawodowej: robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (7)
7
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
1,7
2012
1,7
2013
1,7
2014
1,7
2015
1,6
2016
1,6
2017
1,5
2018
1,5
2019
1,5
2020
1,4
5,8
6,1
6,1
6,0
5,8
5,7
5,5
5,4
5,3
5,2
Udział
1,8%
1,7%
6,5
1,7%
6
1,6%
5,8
5,5
5,2
1,5%
5
1,4%
1,4%
1,3%
2011
2014
2017
2020
4,5
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 71.
W latach 2011–2020 przewidywany jest nieznaczny spadek liczby robotników
przemysłowych i rzemieślników pracujących w usługach nierynkowych (o ok. 600
osób).
Jedyną grupą średnią poddaną analizie w ramach dużej grupy zawodowej 71:
robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elektryków) jest 712: robotnicy
budowlani robót wykończeniowych i pokrewni. W okresie prognozy przewiduje się
wzrost liczby pracujących w tej grupie o niespełna 600 osób (z blisko 1,2 tys. osób
w roku 2011 do ok. 1,7 tys. w roku 2020).
elektrycy i elektronicy wyraźną dominacją pod względem liczby pracujących
charakteryzuje się grupa 741: elektrycy budowlani, elektromechanicy i elektro-
304
monterzy. W latach 2011–2020 liczba pracujących w tej grupie zawodowej zmaleje z 2,3 tys. do blisko 1,8 tys. osób.
W ramach dużych grup zawodowych 75: robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce drewna, produkcji wyrobów tekstylnych i pokrewni oraz 72:
robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń i pokrewni i 73: rzemieślnicy i robotnicy poligraficzni względną dominacją charakteryzuje się grupa
753: robotnicy produkcji odzieży i pokrewni. Liczba w niej pracujących zmaleje
w okresie prognozy z blisko 1,4 tys. osób w roku 2011 do niespełna 0,8 tys. osób
w roku 2020.
Udział w liczbie pracujących w sektorze i liczba pracujących w usługach nierynkowych
8
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
0,92
2012
0,94
2013
0,95
2014
0,95
2015
0,96
2016
0,96
2017
0,95
2018
0,95
2019
0,96
2020
0,96
3,1
3,3
3,4
3,4
3,4
3,5
3,4
3,4
3,5
3,5
Udział
3,6
0,97%
0,95%
3,4
0,93%
3,2
0,91%
3,5
0,96%
0,92%
2011
3,1
3
2014
2017
2020
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 73.
Liczba operatorów i monterów maszyn i urządzeń pracujących w usługach
nierynkowych nieznacznie wzrośnie w latach 2011–2020 (o ok. 340 osób).
Największą liczbą pracujących wśród grup średnich analizowanych w ramach
dużej grupy zawodowej 81: operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych
i przetwórczych charakteryzuje się grupa 814: operatorzy maszyn do produkcji
wyrobów gumowych, z tworzyw sztucznych i papierniczych. Zgodnie z prognozą
liczba w niej pracujących wyniesie w 2020 r. ponad 0,7 tys. osób, co stanowić będzie wzrost w granicach 200 osób w stosunku do stanu z roku 2011 (0,5 tys. osób).
Wśród grup średnich analizowanych w dużej grupie zawodowej 83: kierowcy i
operatorzy pojazdów dominuje grupa 832: kierowcy samochodów osobowych,
dostawczych i motocykli. W okresie prognozy liczba pracujących w tej grupie zawodowej utrzyma się na względnie stałym poziomie oscylującym wokół 1,8 tys.
osób.
305
nierynkowych w wielkiej grupie zawodowej: pracownicy przy pracach prostych (9)
9
Udział (w %)
Liczba osób
(w tys.)
2011
7,1
2012
7,0
2013
6,9
2014
6,8
2015
6,7
2016
6,6
2017
6,6
2018
6,5
2019
6,4
2020
6,3
24,2
24,6
24,7
24,3
24,3
24,1
23,5
23,3
23,2
22,8
Udział
7,2%
6,8%
25
7,1%
24,2
24
22,8
23
6,4%
6,3%
6,0%
2011
2014
2017
2020
22
2011
2014
2017
2020
maszynopis, s. 75.
Przewidywany jest spadek liczby pracowników przy pracach prostych pracujących w usługach nierynkowych o ok. 1,3 tys. osób w latach 2011–2020.
W ramach dużej grupy zawodowej 91: pomoce domowe i sprzątaczki analizie poddano tylko jedna grupę średnią 911: pomoce i sprzątaczki domowe, biurowe, hotelowe. Zgodnie z prognozą w roku 2020 liczba pracujących w tej grupie
zawodowej wyniesie 17 tys. osób, co stanowić będzie spadek o 1,3 tys. osób
w stosunku do roku 2011 (ponad 18,3 tys. osób).
robotnicy pomocniczy w górnictwie, przemyśle, budownictwie i transporcie
oraz 92: robotnicy pomocniczy w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie grupą
dominującą jest 932: robotnicy przy pracach prostych w przemyśle. W okresie prognozy liczba w niej pracujących początkowo wzrośnie (najwyższa wartość w roku
2013 – 2055 tys. osób), a następnie zmaleje do stanu wyjściowego z roku 2011,
osiągając poziom niespełna 2,4 tys. osób.
Grupą dominującą wśród średnich grup zawodowych analizowanych w ramach dużych grup 96: ładowacze nieczystości i inni pracownicy przy pracach
prostych oraz 95: sprzedawcy uliczni i pracownicy świadczący usługi na ulicach i 94: pracownicy pomocniczy przygotowujący posiłki jest 961: ładowacze
nieczystości i pokrewni. Zgodnie z prognozą przewiduje się, że liczba pracujących w tej grupie zawodowej wyniesie w roku 2020 blisko 1,7 tys. osób, co wobec stanu z roku 2011 (1,5 tys. osób) stanowić będzie wzrost o ok. 120 osób.
306
5.4. Wnioski
Wyniki prognozy ostatecznej w przekroju zawodowym ogółem, w podregionach oraz według sektorów gospodarki w województwie łódzkim wskazują na
wzrost liczby pracujących ogółem do ok. 1,33 mln osób. Następnie w latach
2016–2020 obserwowana będzie względna stabilizacja liczby pracujących.
W wielkiej grupie zawodowej siły zbrojne przewidywany jest nieznaczny
wzrost liczby pracujących.
W grupie zawodowej przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy
i kierownicy w początkowym okresie prognozy (2011–2013) przewidywany jest
wzrost liczby pracujących, po którym wystąpi tendencja spadkowa z niewielkimi
odchyleniami.
W grupie zawodowej specjaliści w całym okresie prognozy obserwowany będzie systematyczny wzrost liczby pracujących do ponad 250 tys. osób w 2020 r.
W grupie technicy i inny średni personel przewidywany jest początkowy,
trwający do 2013 r., wzrost liczby pracujących, po czym do roku 2020 liczba ta
ustabilizuje się na względnie stałym poziomie oscylującym wokół 130 tys. osób.
W wielkiej grupie zawodowej pracownicy biurowi w początkowym okresie
prognozy liczba pracujących utrzymywać się będzie na względnie stałym poziomie, po czym do roku 2020 obserwowana będzie tendencja spadkowa z niewielkimi wahaniami.
W okresie prognozy w wielkiej grupie zawodowej pracownicy usług osobistych i sprzedawcy przewidywany jest systematyczny wzrost liczby pracujących.
W wielkiej grupie zawodowej rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy w okresie
prognozy przewidywany jest systematyczny spadek liczby pracujących do ok.
130 tys. osób w 2020 r.
Podobna tendencja obserwowana będzie również wśród pracujących w wielkiej grupie zawodowej robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy w latach 2014–
2020, natomiast w początkowym okresie prognozy w grupie tej nastąpi nieznaczny wzrost liczby pracujących.
Tendencja wzrostowa obserwowana będzie w okresie prognozy w wielkiej
grupie zawodowej operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń, w której przewidywany jest wzrost liczby pracujących o ok. 30 tys. osób.
W grupie zawodowej pracownicy przy pracach prostych wskazuje się na
początkowy wzrost liczby pracujących (lata 2011–2013). Do roku 2020 liczba ta
oscylować będzie wokół 85 tys. osób.
307
Rozdział 6
WNIOSKI DO UWZGLĘDNIENIA
W PROGNOZOWANIU ZATRUDNIENIA
W UJĘCIU GLOBALNYM (Eugeniusz Kwiatkowski,
Bogdan Suchecki, Artur Gajdos, Przemysław Włodarczyk)
Na podstawie wyników prac przeprowadzonych w prezentowanej w tym raporcie części projektu, polegających na wykonaniu prognoz liczby pracujących w województwie łódzkim w przekroju zawodowym, podregionalnym i sektorowym,
podjęto próbę prezentacji zastosowanej metodologii z wyszczególnieniem problemów, jakie pojawiły się na poszczególnych etapach badania oraz rekomendacji
do uwzględnienia w kolejnej fazie prac nad projektem, której celem będzie budowa zintegrowanego systemu prognostycznego na poziomie krajowym.
W tym rozdziale dokonano podsumowania prac nad projektem w zakresie doświadczeń z wykorzystaniem różnych źródeł danych statystycznych do celów
prognostycznych, metodologii prognozowania zapewniającej spójność wyników,
sposobów przygotowania i uwzględnienia w procesie prognostycznym korekt
eksperckich oraz prezentacji wyników badań.
6.1.Dane statystyczne
6.1.1. Źródła danych
Do podstawowych źródeł informacji statystycznej o polskim rynku pracy w ujęciu podmiotowym zaliczamy114:
– dane z badań prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny,
– dane z baz tworzonych przez inne instytucje państwowe,
– dane z badań prowadzonych przez badaczy zajmujących się problematyką
zatrudnienia.
Główny Urząd Statystyczny (GUS) dysponuje jedną z najszerszych baz danych statystycznych w kraju, które są systematycznie uzupełniane, aktualizowane
i przetwarzane w trosce o ich wysoką jakość. Są one prezentowane w licznych
przekrojach uwzględniających różnorodność prowadzonych w kraju analiz oraz
potrzeb informacyjnych.
__________
114
I. Kukulak-Dolata i in., Wnioski z analiz…, op.cit., s. 28; E. Kwiatkowski, W. Kwiatkowska,
A. Gajdos, Stworzenie koncepcji modeli prognoz zatrudnienia dla wybranego województwa, maszynopis, 2011, s. 70.
308
Do najważniejszych komplementarnych w stosunku do GUS instytucji dostarczających dane statystyczne należy zaliczyć:
– urzędy pracy (UP),
– Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS),
– urzędy skarbowe (US).
Problemem dyskwalifikującym wymienione źródła danych są trudności w ich
pozyskaniu oraz brak wcześniejszych doświadczeń związanych z ich wykorzystaniem, jak również brak pełnej spójności z danymi GUS115.
W celu prognozowania zatrudnienia można także wykorzystać wyniki badań
o charakterze ilościowym lub jakościowym, w tym badań o charakterze pierwotnym.
Niestety, niejednokrotnie danych tych nie można użyć bezpośrednio ze względu na
ich kształt bądź prezentowane przekroje. Dowolna i arbitralna jest również częstotliwość publikacji wyników, co powoduje znikomą wartość uzyskanych danych dla
metod ekonometrycznych116.
Wszystkie wymienione czynniki wpłynęły na sformułowanie rekomendacji
rozważenia zastosowania danych z badań pierwotnych i innych badań ekonomicznych oraz instytucji komplementarnych w stosunku do GUS w procesie korekty eksperckiej lub tworzenia założeń prognozy, a nie w prognozie117.
Analizy możliwości wykorzystania komplementarnych w stosunku do GUS źródeł danych statystycznych pozwoliły na sformułowanie zalecenia, aby w procesie
prognostycznym dotyczącym województwa łódzkiego ograniczyć się do wykorzystania danych pochodzących z GUS, jako najpełniejszych. Wydaje się uzasadnione przedłożenie analogicznej rekomendacji również w odniesieniu do prognoz
zatrudnienia, które zostaną przygotowane w skali kraju.
Dane gromadzone przez Główny Urząd Statystyczny pochodzą z trzech podstawowych źródeł118:
– sprawozdawczości statystycznej,
– Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL),
– spisów powszechnych i specjalnych (w tym z Narodowych Spisów Powszechnych 2002 i 2011).
Jako główne źródło wskazano Bank Danych Lokalnych (BDL). W celu uzyskania szacunków struktury i liczebności przekrojowych konieczne okazało się zakupienie danych indywidualnych z BAEL119. Duże znaczenie danych pochodzących
ze spisów powszechnych dla jakości danych historycznych gromadzonych przez
GUS oraz możliwości uzyskania reprezentatywnych danych na dużych poziomach
dezagregacji skłaniają do rekomendacji, aby dokonywać rewizji prognoz każdorazowo po ogłoszeniu przez GUS wyników Narodowego Spisu Powszechnego.
__________
115
116
117
118
119
E. Kwiatkowski, W. Kwiatkowska, A. Gajdos, op. cit., s. 72.
Ibidem, s. 72.
Ibidem, s. 72.
I. Kukulak-Dolata, i in., op. cit., s. 28–29.
E. Kwiatkowski, W. Kwiatkowska, A. Gajdos, op. cit., s. 74–76.
309
W przygotowanych prognozach, zgodnie ze sformułowanymi na wcześniejszych etapach projektu rekomendacjami, ograniczono się do wykorzystania danych
z GUS – w tym z BAEL. W jednym wypadku wykorzystano również dane z bazy
Eurostatu, która oparta jest jednak na statystykach dostarczanych przez narodowe
urzędy statystyczne.
W trakcie przygotowywania prognoz napotkano wiele problemów związanych
z wykorzystywanymi danymi statystycznymi oraz ich źródłami. Do najważniejszych należą:
– ograniczenia w dostępie do danych,
– ograniczony zakres danych na pewnych poziomach układów przestrzennych,
– ograniczony horyzont czasowy danych historycznych,
– wątpliwości w zakresie reprezentatywności danych BAEL na poziomach
przestrzennych charakteryzujących się wysoką dezagregacją danych,
– problem niespójności danych i prognoz w odniesieniu do osób świadczących pracę poza miejscem zamieszkania,
– problem niespójności regionów administracyjnych i ekonomicznych.
Pierwszym z wymienionych problemów było ograniczenie w dostępie do niektórych źródeł danych. Wiązało się to z całkowitym brakiem możliwości wykorzystania danych gromadzonych na przykład przez ZUS oraz US, nie został bowiem wypracowany system umożliwiający ich zakup i wykorzystanie do badań
ekonomicznych120.
Drugim problemem jest ograniczony zakres danych dostępnych na pewnych
poziomach układów przestrzennych, co oznacza brak danych o odpowiednim na
potrzeby badania stopniu dezagregacji, zwłaszcza danych na szczeblu niższym niż
wojewódzki w szczegółowych przekrojach zawodowych121. Dane te nie są publikowane przez GUS ze względu na brak ich reprezentatywności. Problem ten należało rozwiązać, uzyskując ich odpowiednie szacunki na podstawie dostępnych
możliwości. Należy jednak zauważyć, że podejście takie może prowadzić do
znacznego spadku dokładności przygotowanych w ten sposób prognoz. Błędem
obarczona będzie nie tylko sama estymacja, ale również dane wykorzystane do jej
uzyskania122.
Na uwagę zasługuje również kwestia ograniczonego horyzontu czasowego dostępnych danych historycznych. Szeregi czasowe danych rocznych wykorzystanych
do uzyskania prognozy obejmowały do 15 obserwacji w przypadku prognozy zatrudnienia według grup zawodów i sektorów oraz do 12 obserwacji w przypadku
prognozy zatrudnienia według grup zawodów i obszarów NUTS III. Spadek długości próby prowadzi do zmniejszenia dokładności oszacowań z wykorzystywanych modeli, co wpływa niekorzystnie również na wyniki otrzymanych według
nich prognoz. Problem ten będzie tracił na znaczeniu wraz z upływem czasu
__________
120
121
122
310
Ibidem, s. 70–71; 78.
Ibidem, s. 70–71; 78.
Ibidem, s. 73.
i stopniowym napływem nowych danych, co skłania do postulowania częstych
rewizji prognoz – przynajmniej w początkowym okresie.
Eksperci dokonujący korekty prognoz zwrócili uwagę na kolejny problem,
z którym mamy do czynienia w przypadku wykorzystywania danych w ujęciu przestrzennym, mianowicie niekompatybilność danych pochodzących ze sprawozdawczości statystycznej i danych BAEL dotyczących osób, które wykonują pracę poza
miejscem swego zamieszkania. W przypadku danych ze sprawozdawczości osoby
takie zaliczone są do grupy pracujących w miejscu świadczenia pracy, a w danych
BAEL – w miejscu zamieszkania123. Używając danych pochodzących z różnych
źródeł, należy pamiętać o ich nieścisłości i konieczności dokonania odpowiednich
przeliczeń.
Analizy w ujęciu przestrzennym pociągają za sobą również problem uwzględnienia w prognozach niespójności regionów w ujęciu ekonomicznym i administracyjnym. Zgodnie z teorią ekonomii nie jest możliwe takie ukształtowanie podziału
administracyjnego kraju, aby w sposób doskonały odzwierciedlał on zależności
ekonomiczne. Co za tym idzie, regiony peryferyjne województw mogą notować
ciążenia w kierunku ośrodków centralnych województw sąsiednich, szczególnie
w zakresie przepływów siły roboczej i świadczenia przez nią pracy poza miejscem zamieszkania124. Prowadzi to do konieczności uwzględnienia wśród zmiennych objaśniających wykorzystywanych do uzyskania prognozy zatrudnienia nie
tylko danych opisujących rozwój regionu właściwego z punktu widzenia przynależności administracyjnej badanego podregionu, ale również zmienne oddające
rozwój ośrodków ciążenia podregionów peryferyjnych. Dokonując rewizji prognoz, należy zatem pamiętać o szczególnej roli, jaką odgrywają powiązania międzyregionalne i każdorazowo dokonywać analizy tendencji obserwowanych w tym
zakresie.
W związku z problemami napotykanymi w procesie pozyskiwania danych statystycznych można sformułować następujące rekomendacje, w celu ich uwzględnienia przy budowie modeli prognostycznych na dalszych etapach projektu125:
– źródłem danych do przygotowywanych prognoz powinien być przede
wszystkim GUS, w tym między innymi BAEL. Konieczne jest również pozyskanie w pewnym zakresie danych niepublikowanych;
– dane pochodzące ze źródeł innych niż GUS (powiatowe urzędy pracy, urzędy skarbowe, ZUS, badania pierwotne) mogą stanowić wartościowe uzupełnienie
w procesie tworzenia założeń prognoz oraz korekty eksperckiej;
– dane gromadzone w bazach powinny być regularnie kontrolowane pod względem ich spójności, a w razie stwierdzenia jej braku odpowiednio dopasowywane;
__________
123
E. Kwiatkowski, L. Kucharski, Uwagi do prognozy zatrudnienia w wybranym województwie
według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r., maszynopis, 2012, s. 5.
124
B. Suchecki, A. Olejnik, K. Lewandowska-Gwarda, Opracowanie prognozy…, op. cit., s. 7.
125
Wśród postulatów uwzględniono również te sformułowane w opracowaniu: E. Kwiatkowski,
W. Kwiatkowska, A. Gajdos, op. cit., s. 79.
311
– dane powinny być regularnie uzupełniane, a prognozy rewidowane w celu
poprawy ich jakości oraz oceny możliwości predykcyjnych;
– w celu poprawy jakości prognoz i wykorzystywanych danych należy uwzględniać wyniki przeprowadzanych spisów powszechnych i odpowiednio dostosowywać oszacowania.
6.1.2. Częstotliwość danych
Przed przystąpieniem do przygotowywania ogólnopolskiej prognozy zatrudnienia trzeba dokonać doboru odpowiedniej częstotliwości obserwacji wykorzystywanych zmiennych.
Model prognostyczny dla województwa łódzkiego został przygotowany na podstawie danych rocznych. Wykorzystanie danych sezonowych w opracowywanych
prognozach może przynieść jednak korzyści, takie jak:
– wzrost liczby obserwacji wykorzystanych w celu estymacji modeli, według
których formułowane są prognozy,
– uwzględnienie w prognozach zjawiska sezonowości.
Zdecydowanie najważniejszą korzyścią związaną ze zwiększeniem częstotliwości wykorzystywanych danych i przejściem na dane kwartalne będzie wzrost
liczby obserwacji historycznych wykorzystanych do estymacji oszacowań modeli
prognostycznych. Szeregi czasowe danych rocznych wykorzystanych do uzyskania prognozy obejmowały do 15 obserwacji w przypadku prognozy zatrudnienia
według grup zawodów i sektorów oraz do 12 obserwacji w przypadku prognozy zatrudnienia według grup zawodów i obszarów NUTS III. Przejście na dane kwartalne w przypadku danych wykorzystywanych w prognozie zatrudnienia według grup
zawodów i sektorów oznaczałoby wzrost z 15 do 60 obserwacji, a w przypadku
prognozy zatrudnienia według grup zawodów i obszarów NUTS III z 12 obserwacji
do 48. Pozwoliłoby to na znaczną poprawę jakości uzyskanych oszacowań, co wynika z dysponowania większą liczbą informacji na temat zachowań poszczególnych
zmiennych w czasie oraz ich zmian w relacji do zmiennej objaśnianej.
Inną korzyścią płynącą z zastosowania danych statystycznych w ujęciu kwartalnym jest możliwość uwzględnienia zjawiska sezonowości zatrudnienia w generowanej prognozie. Sezonowość polega na okresowych zmianach poziomu pewnych
kategorii ekonomicznych. W przypadku zatrudnienia ma ona istotne znaczenie jedynie w niektórych zawodach i sferach działalności gospodarczej, które mają charakter cykliczny związany między innymi z występowaniem pór roku oraz niewielkie wymagania w odniesieniu do potrzebnych kwalifikacji, jak na przykład
rolnictwo, sadownictwo czy ogrodnictwo, a częściowo także budownictwo.
Wprowadzenie do modelu danych kwartalnych wiąże się z kilkoma trudnościami zarówno teoretycznymi, jak i praktycznymi, które należy uwzględnić przy
wprowadzaniu ewentualnych modyfikacji:
– pojawienie się zjawiska sezonowości oznacza konieczność rewizji wykorzystywanych modeli oraz użycia metod estymacji dostosowanych do nowej charakterystyki danych źródłowych;
312
– eliminacja sezonowości z wykorzystywanych danych może prowadzić do
ingerencji w strukturę danych i utraty ważnych informacji na temat zależności
pomiędzy zmiennymi;
– problem z reprezentatywnością danych kwartalnych pochodzących z BAEL
na wyższych poziomach dezagregacji.
Przeprowadzone analizy pozwalają na wyrażenie opinii o pozytywnym wpływie zmiany częstotliwości wykorzystywanych danych źródłowych z rocznych na
kwartalne. W związku z tym uzasadnione wydaje się sformułowanie następujących rekomendacji:
– należy rozważyć wykorzystanie zmiennych historycznych w ujęciu kwartalnym w procesie estymacji modeli prognostycznych w celu poprawy jakości uzyskanych oszacowań oraz poszerzenia zakresu prowadzonej analizy,
– przestawieniu modeli na ujęcie kwartalne powinno towarzyszyć dostosowanie ich do specyfiki nowych danych, poprzez wprowadzenie zmiennych pozwalających na określenie rozmiarów efektów sezonowych w kwartale.
6.1.3. Szczegółowość i reprezentatywność danych
Rozważania podjęte w podrozdziale 6.1.2 wskazują, że istotną kwestią w procesie
analizy danych przekrojowych jest szczegółowość dostępnych danych, prowadzonych analiz oraz prezentowanych wyników. W przypadku badań reprezentacyjnych (np. ankietowych) dodatkowym obszarem problemowym jest reprezentatywność danych.
Szczegółowość prowadzonych analiz w tym projekcie zdeterminowana jest
wymaganiami zamawiającego dotyczącymi analizowanych przekrojów.
Główne źródło danych wykorzystywane w badaniu, czyli Badanie Aktywności
Ekonomicznej Ludności kolekcjonuje dane znacznej szczegółowości, wystarczającej (poza przekrojem podregionalnym) do wymogów projektu. Dane indywidualne BAEL pozwalają na generowanie szeregów przekrojowo-czasowych dla
średnich grup zawodowych (wymagana szczegółowość), a także elementarnych
grup zawodowych (szczegółowość wykorzystywana jedynie do przekodowania
danych z KZiS2007 na KZiS2010), dla sektorów gospodarki (wymagana szczegółowość) oraz sekcji gospodarki (niewykorzystywany przekrój w badaniu), dla
Polski i poszczególnych województw (wymagana szczegółowość, brak możliwości generowania szeregów dla podregionów).
Odrębną kwestią jest reprezentatywność danych. Wyniki BAEL dotyczące
liczby pracujących publikowane są w przekroju sektorów gospodarki dla kraju
i województw oraz w przekroju wielkich grup zawodowych jedynie dla kraju (niekiedy dla województw), co wskazuje na zachowanie reprezentatywności na tych
poziomach dezagregacji. W związku z tym wymagane przekroje szczegółowe:
średnie i duże grupy zawodowe dla kraju, wielkie, duże i średnie grupy zawodowe dla województwa oraz podregionu mogą nie zachowywać reprezentatywności
dla wykorzystywanych liczb pracujących. Z tego względu rekomendowane jest
313
ograniczenie wymogów szczegółowości prezentowania wyników analiz prognostycznych szczególnie tam, gdzie wymagane jest analizowanie przekrojów złożonych sektor – grupa zawodowa.
Ponadto należy wskazać na ograniczoną wiarygodność wykorzystywanych liczb
(wartości nominalnych) w analizowanych przekrojach. Większą wiarygodnością
charakteryzują się analizowane struktury (udziały) przy założeniu, że poszczególne grupy w przekrojach są w podobnym zakresie nadreprezentowane lub niedoreprezentowane. Najwyższą wiarygodnością powinny być obdarzone obserwowane
tendencje zmian (szczególnie udziałów), które powinny być obarczone najniższym prawdopodobieństwem popełnienia błędu pomiaru przy założeniu, że niedoreprezentowanie lub nadreprezentowanie danej kategorii w elemencie przekroju
jest w miarę stabilne w czasie.
Rozważania te wskazują na następujące rekomendacje:
– ograniczenie szczegółowości prezentowanych wyników prognoz (w przekrojach złożonych);
– zaniechanie analiz na poziomie podregionalnym (brak danych statystycznych);
– ograniczenie zaufania do prezentowanych wyników liczbowych;
– wykorzystywanie we wnioskowaniu struktur oraz kierunków tendencji.
6.1.4. Zmiany klasyfikacji (procedura przekodowania)
Znaczenie problemu zmian klasyfikacyjnych dla metodologii badania wskazywane było już na wstępnym etapie realizacji projektu (por. E. Kwiatkowski,
W. Kwiatkowska, A. Gajdos, Stworzenie koncepcji modeli prognoz zatrudnienia
według zawodów dla wybranego województwa). Szczególnie istotna dla metodologii badania jest zmiana klasyfikacji zawodów i specjalności. Z tego względu dalej opisano zastosowaną procedurę przekodowania danych.
Od 1 lipca 2010126 r. obowiązuje nowa klasyfikacja zawodów i specjalności
na potrzeby rynku pracy, wprowadzona rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 roku (DzU nr 82 z dnia 17 maja 2010 r.
poz. 537), która zastąpiła klasyfikację wprowadzoną rozporządzeniem Ministra
Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. (DzU nr 265, poz. 2644), zaktualizowaną w roku 2007 (DzU z 2007 r. nr 106, poz. 728).
Zmiany polskiej klasyfikacji dokonywane są co kilka lat (2 lub 3 lata) w celu
zachowania jej aktualności i dostosowania do przemian zachodzących na rynku
pracy. Konieczność zmian klasyfikacji wynika m.in. z takich przesłanek, jak:
– pojawianie się nowych zawodów i specjalności;
– konieczność wyłączenia z ewidencji zawodów i specjalności, które już nie
funkcjonują lub są wykonywane przez bardzo małą grupę osób;
– chęć zapewnienia ujednoliconego nazewnictwa i grupowania zawodów i specjalności dla ułatwienia międzynarodowego pośrednictwa pracy (w tym EURES).
__________
126
314
W BAEL uwzględniona od I kwartału 2011 r.
W tym wypadku konieczność wprowadzenia nowej klasyfikacji wynikała przede wszystkim ze zmiany Międzynarodowego Standardu Klasyfikacji Zawodów
(z ISCO-88 na ISCO-08), zalecanego przez Eurostat do stosowania w krajach
członkowskich Unii Europejskiej. Standard Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 został
przyjęty w grudniu 2007 r. na trójstronnym Spotkaniu Ekspertów ds. Statystyki
Pracy127.
Obecna struktura klasyfikacji obejmuje 10 grup wielkich, 43 grupy duże
(wewnętrzny podział grup wielkich), 133 grupy średnie (wewnętrzny podział
grup dużych) i 444 grupy elementarne (wewnętrzny podział grup średnich), przy
czym grupy elementarne obejmują 2360 zawodów i specjalności128. W tabeli
6.1.1. przedstawiono strukturę klasyfikacji zawodowej według grup wielkich według stanu z roku 2010 (w nawiasie stan wcześniejszy z roku 2007)129.
Tabela 6.1.1
Struktura grup wielkich klasyfikacji i poziomy kwalifikacji
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Razem
Nazwa grupy
wielkiej
publicznych, wyżsi
Specjaliści
personel
Pracownicy biurowi
Rolnicy, ogrodnicy,
leśnicy i rybacy
Pracownicy przy
pracach prostych
Siły zbrojne
Liczba grup w ramach
grupy wielkiej
elemendużych
średnich
tarnych
Liczba
zawodów
i specjalności
Poziom
kwalifikacji
4 (3)
11 (6)
31 (33)
141 (43)
3+4
6 (4)
30 (20)
98 (65)
663 (475)
4
5 (4)
20 (17)
87 (69)
471 (314)
3
4 (2)
8 (7)
27 (20)
68 (54)
2+3
4 (2)
a
12 (7)
39 (21)
132 (80)
2+3
3 (4)
9 (8)
17 (13)
54 (42)
2
5 (4)
14 (17)
69 (74)
396 (330)
2
3 (3)
14 (20)
41 (72)
334 (338)
2
6 (3)
11 (10)
32 (21)
98 (90)
1
3 (1)
43 (30)
3 (4)
132 (116)
3 (4)
444 (392)
3 (4)
2360 (1770)
1,2 + 4
a
W grupie wielkiej 5 znajduje się faktycznie 13 średnich grup zawodowych, mimo że tabela zbiorcza w załączniku do rozporządzeniu wskazuje na 12. W związku z tym w KZiS2010 są 133 grupy średnie.
Źródło: załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r.
(DzU z 2010 r. nr 82. poz. 537); załącznik do rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 1 czerwca 2007 r. (DzU z 2007 r. nr 106, poz. 728).
__________
127
128
129
A. Gajdos, K. Lewandowska-Gwarda, E. Żmurkow, Opracowanie prognozy zatrudnienia…, op. cit.
Z wyłączeniem kategorii „pozostałe”.
315
Dalej zaprezentowano opis nowej klasyfikacji zawodów i specjalności w kontekście różnic w stosunku do klasyfikacji obowiązującej wcześniej.
Główne zmiany, jakie wprowadzono w klasyfikacji zawodów i specjalności
z 2010 r. w stosunku do klasyfikacji z roku 2007, to przede wszystkim zmiana
liczby dużych, średnich i elementarnych grup zawodów, wynikająca z ich łączenia, podziału czy też wyodrębniania lub wprowadzania nowych grup, a także
zmiana ich liczebności, przesunięcia poszczególnych grup czy zawodów (zmiana
ich miejsca w klasyfikacji), zmiana nazw niektórych grup oraz wprowadzenie 590
nowych zawodów i specjalności, których nie było w poprzedniej ewidencji. Należy jednak zauważyć, że tylko część z tych pozycji stanowią zawody czy specjalności stosunkowo nowe na rynku pracy – nowo wprowadzone zawody w większości występowały dotąd na rynku, nie były one jedynie wyodrębniane jako
specjalności lub klasyfikowano je w pozycjach „pozostałe” albo też miały nieco
inną nazwę130.
Tabela 6.1.2
Liczba i procent zawodów/specjalności (według KZiS2007), które w wyniku
zmiany klasyfikacji z KZiS2007 na KZiS2010 zmieniły symbol liczbowy
i przynależność do grupy nadrzędnej
Wyszczególnienie
Zawody/specjalnościa (KZiS2007), które w wyniku zmiany klasyfikacji
zmieniły symbol liczbowy, w tym:
– zawody/specjalności, które zmieniły przynależność do grupy średniej
– zawody/specjalności, które zmieniły przynależność do grupy dużej
– zawody/specjalności, które zmieniły przynależność do grupy wielkiej
a
Liczba
%
1671
1373
684
110
94,4
82,2
40,9
6,6
Z wyłączeniem kategorii „pozostałe”.
Należy jednocześnie zaznaczyć, że oprócz zmian w zakresie symboli, nazewnictwa oraz przynależności do poszczególnych grup nadrzędnych wiele zawodów
i specjalności klasyfikowanych w KZiS2007 zostało rozbitych na kilka (dwa lub
więcej) odrębnych pozycji w KZiS2010. Stanowi to jeden z powodów zwiększonej liczby zawodów i specjalności ewidencjonowanych w KZiS2010.
Najwięcej zmian w obowiązującej klasyfikacji (KZiS2010) w porównaniu do
klasyfikacji z 2007 r. zaobserwowano w grupie wielkiej 2, w której obecnie ewidencjonowane są 2 grupy duże i 10 średnich więcej niż w KZiS2007. Ponadto w grupie
tej odnotowano stosunkowo dużo zmian w nazewnictwie poszczególnych grup dużych i średnich, a także ich łączenia, podziału oraz miejsca w klasyfikacji (przesunięć pomiędzy grupami wielkimi, zastępowania jednych grup innymi).
__________
130
316
Ibidem.
Znacznym modyfikacjom, choć nieco mniejszym niż w grupie wielkiej 2,
poddano również grupy wielkie 1, 3 oraz 4. W grupach tych uwzględniono odpowiednio o: 1, 1 i 2 grupy duże oraz 5, 3 i 1 grupę średnią więcej w porównaniu do
liczb w KZiS2007. Również w ramach tych grup wielkich obserwowane były modyfikacje nazewnictwa oraz podziału/łączenia poszczególnych grup podrzędnych.
Znacznym zmianom poddana została grupa wielka 5, która w KZiS2007 zawierała 2 grupy duże, podczas gdy w KZiS2010 obejmuje ona aż 4 grupy. Wynika to zarówno z podziału grup istniejących, przekształcenia grup średnich w duże,
jak i przesunięć pomiędzy grupami wielkimi.
W porównaniu z KZiS2007 w grupie wielkiej 6 jest o 1 grupę dużą mniej oraz
o 1 średnią więcej, natomiast w grupie wielkiej 7 ewidencjonowana jest 1 grupa
duża więcej oraz 3 grupy średnie mniej. W ramach tych grup wielkich obserwowane były także liczne modyfikacje nazewnictwa poszczególnych grup podrzędnych,
zmiany liczebności w ramach grup dużych oraz średnich, a także łączenie, podział
i przesunięcia poszczególnych grup na różnych poziomach.
Obecna struktura grupy wielkiej 8 jest zbliżona do struktury tej grupy
w KZiS2007, natomiast struktura grupy wielkiej 9 została całkowicie zmieniona
w porównaniu z wersją KZiS2007. Obecnie wyróżnia się w jej ramach 6 dużych
grup zawodowych, podczas gdy w poprzedniej klasyfikacji wyodrębniano jedynie
3. Zmiana ta miała jednak charakter przede wszystkim systematyzujący, natomiast w obrębie zmodyfikowanych grup dużych odnaleźć można w większości te
same grupy średnie (z mniej lub bardziej zmienionymi nazwami), które ewidencjonowano w poprzedniej wersji klasyfikacji.
Praktycznie całkowitej modyfikacji poddano również grupę wielką 0, w której 4 grupy duże, występujące w KZiS2007, zastąpiono 3 nowymi.
Zgodnie z wymogami zamawiającego założono, że prognozowanie w przekroju
zawodowym uwzględni klasyfikację zawodów i specjalności z 2010 r., a modele
prognostyczne w przekroju zawodowym pozwolą na generowanie prognoz dla
grup wielkich (10 grup), grup dużych (43 grupy) oraz grup średnich (132 grupy).
W związku z tym jednym z najistotniejszych problemów pojawiających się w badaniu jest brak ciągłości danych oraz uzyskanie struktur pracujących zgodnie
z nową klasyfikacją. Z uwagi na fakt, że do roku 2010 obowiązywała klasyfikacja
zawodów i specjalności z 2007 r., dane historyczne z lat 1995–2010 pozwalają na
generowanie przekrojów zgodnie z KZiS2004 (2007). Dopiero obserwacje z 2011 r.
oraz klucz przejścia pomiędzy klasyfikacjami pozwalają na uzyskanie niezbędnych szeregów przekrojowych131.
Dalej zaprezentowano i omówiono sposoby przejścia pomiędzy klasyfikacjami, jakie dotychczas zastosowano w badaniu.
We wstępnej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie (łódzkie) według grup zawodów do wykonania analiz (w latach 1995–2010) i prognoz
(w latach 2011–2020) wykorzystano klasyfikację zawodów i specjalności z 2007 r.
__________
131
317
Następnie dokonano przekodowania uzyskanych wyników ze struktury zgodnej
z KZiS2007 na nową klasyfikację (KZiS2010). W tym celu wykorzystano klucz
przejścia pomiędzy klasyfikacjami i dla danych z IV kwartału 2010 r. wygenerowano liczbę pracujących w średnich grupach zawodowych zgodnie z KZiS2010.
W procesie przekodowania wykorzystano dostępną szczegółowość danych
BAEL na poziomie elementarnych grup zawodowych, jednak w wielu przypadkach jednoznaczne przypisanie nowego kodu poszczególnym obserwacjom przekrojowym nie było możliwe. Z tego względu przeprowadzono dodatkową analizę
zmian kodów elementarnych grup zawodowych z wykorzystaniem poszczególnych nieidentyfikowanych danych indywidualnych z IV kwartału 2010 r. oraz
I kwartału 2011 r.
Uzyskane wyniki poddano procedurze prognostycznej polegającej na wyznaczeniu przewidywanej wartości liczby pracujących w poszczególnych średnich
grupach zawodowych (według KZiS2010) na podstawie przewidywanej dynamiki
zmian do 2020 r. w przekroju średnich grup zawodowych (KZiS2007)132.
W konsekwencji dane historyczne dotyczące liczby pracujących według zawodów wykorzystane w analizie podane są zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności z 2007 r., natomiast prognozy liczby pracujących według zawodów zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności z 2007 oraz 2010 r. W związku z tym
w uwagach eksperckich do prognozy zatrudnienia według grup zawodów pojawił
się postulat i pytanie o możliwość przeliczenia danych historycznych dotyczących
liczby pracujących według zawodów zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności z 2010 r., co znacznie poprawiłoby ocenę prognoz i ewentualne korekty133.
Należy zaznaczyć, że postulat ten będzie możliwy do spełnienia w przypadku dysponowania pełnymi danymi historycznymi oraz danymi bieżącymi przynajmniej ze
wszystkich kwartałów 2011 r., podczas gdy w momencie generowania prognoz
dysponowano jedynie obserwacjami z trzech pierwszych kwartałów tego roku.
W tej sytuacji sprawą otwartą pozostaje również podejście metodologiczne
i odpowiedź na pytanie: czy generować prognozy na danych historycznych według KZiS2007 i przekodować uzyskane wyniki na KZiS2010 (co zostało zaproponowane w Opracowaniu prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie), a także w Opracowaniu ostatecznej wersji
prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do
2020 r. (łódzkie)), czy też przekodować dane historyczne na KZiS2010 i analizować oraz prognozować bezpośrednio liczbę pracujących według KZiS2010 (co będzie możliwe do wykonania dopiero po uzyskaniu pełnej dostępności danych)134.
W Opracowaniu prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według
grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 roku strukturę pracu__________
132
Ibidem.
E. Kwiatkowski, L. Kucharski, Uwagi do prognozy zatrudnienia…, op.cit.
134
E. Kwiatkowski, B. Suchecki, L. Kucharski, A. Gajdos, Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie), IPiSS,
maszynopis 2012.
133
318
jących w podregionach województwa łódzkiego w przekroju średnich grup zawodowych oszacowano dla IV kwartału 2010 r. w układzie KZiS2010, a następnie
na podstawie wyników oszacowania oraz wyników prognoz struktury zawodowej
w województwie łódzkim wyznaczono prognozy dla IV kwartału 2020 r. w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych w podregionach województwa łódzkiego135. W tym przypadku nie zachodziła konieczność przekodowania
danych bądź wyników oszacowań, ponieważ wykorzystano wyniki przekodowania wygenerowane w prognozie ogółem według grup zawodów.
W Opracowaniu prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup
zawodów i sektorów do 2020 r. na wstępie badania wyznaczono strukturę pracujących w województwie łódzkim w czterech sektorach (według PKD2007) oraz
w przekroju średnich grup zawodowych (według KZiS2010). Wykorzystano tu dane z trzech dostępnych kwartałów 2011 r., wyznaczając wartości przeciętne, i tak
uzyskaną wartość liczby pracujących przeciętnie w 2011 r. skorygowano do przewidywanej wartości w 2011 r. (uzyskanej z modelu sektorowego), a zatem w tym
podejściu również nie było konieczności przekodowania danych (na podstawie
przeciętnej liczby pracujących w 2011 r. wyznaczono strukturę pracujących według KZiS z 2010 r.). Jest to propozycja modyfikacji problemu zmian klasyfikacyjnych w stosunku do procedury zastosowanej we wstępnych wersjach prognoz
ogółem i według podregionów, której zastosowanie można rozważyć w procesie
generowania prognoz na poziomie krajowym.
Wśród istotnych problemów zidentyfikowanych wokół budowy wojewódzkiego systemu modeli prognoz zatrudnienia według zawodów należy wskazać zmianę
i przejście pomiędzy klasyfikacją zawodów i specjalności z 2007 i 2010 r. oraz uzyskanie spójnych danych. Obowiązująca klasyfikacja zawodów i specjalności nie
pozwala bowiem na uzyskanie (obecnie) danych historycznych, co wiąże się z koniecznością przekodowania baz danych. Należy jednocześnie zaznaczyć, że obecnie
nie istnieje jedna uniwersalna metoda przekodowania danych dająca satysfakcjonujące wyniki, dlatego zachodzi konieczność ciągłego dostosowywania i udoskonalania klucza przejścia i sposobu przekodowania danych w celu zagwarantowania jak
najwyższego stopnia porównywalności wyników prezentowanych w obu układach KZiS – 2007 oraz 2010.
6.2. Metodologia prognozowania
W kolejnych częściach tego podrozdziału zaprezentowano zastosowaną metodologię prognozowania. Przedstawiono wykorzystane modele ekonometryczne
wraz z opisem modyfikacji będących skutkiem ewaluacji procesu badawczego.
Opisano odrębnie procedury zastosowane w modelowaniu przyczynowo-skutkowym wykorzystywane do prognozowania kategorii ogółem oraz procedury pro__________
135
B. Suchecki, A. Olejnik, K. Lewandowska-Gwarda, Opracowanie prognozy zatrudnienia…, op.cit.
319
gnozowania struktury zawodowej za pomocą metod analizy szeregów czasowych.
Następnie omówiono procedury zapewnienia spójności wyników prognoz przekrojowych oraz sposoby ich weryfikacji.
6.2.1. Modelowanie i prognozowanie na podstawie modeli
ekonometrycznych (przyczynowo-skutkowych)
Zgodnie z założeniami projektu przedmiotem badań jest konstrukcja ekonometrycznego modelu prognoz zatrudnienia według zawodów oraz wykonanie prognozy zatrudnienia według grup zawodów do 2020 r. w różnych przekrojach wraz
z koniecznym raportowaniem.
Zaproponowano szereg narzędzi ekonometrycznych, które posłużyły do realizacji postawionego zadania. Są to:
1) wielorównaniowe modele przyczynowo-skutkowe wykorzystywane do opisu złożonych zjawisk ekonomiczno-społecznych, dające możliwość uwzględnienia symultaniczności zjawisk;
2) modele korekty błędem ECM (Error Corection Models), które są szczególnie użyteczne w przypadku niestacjonarności zmiennych. Poza uwzględnianiem
dynamicznych zależności pomiędzy zmiennymi, modele ECM umożliwiają jednoczesne oszacowanie krótko- i długookresowego wpływu zmiennych objaśniających na zmienną objaśnianą;
3) modele przyczynowo-skutkowe z wykorzystaniem interakcji przestrzennych, które są narzędziem analizy danych zlokalizowanych, np. na poziomie województw i podregionów;
4) modele o równaniach pozornie niezależnych SUR (Seemingly Unrelated
Regression) opisujące zachowanie zmiennych pochodzących z tego samego systemu w poszczególnych równaniach powiązanych ze sobą poprzez składniki losowe. Składniki te odzwierciedlają wpływ istniejących w obrębie systemu czynników wpływających na kształtowanie się wszystkich modelowanych zmiennych,
jak i czynników specyficznych dla poszczególnych zmiennych;
5) modele trendu, które stanowią dogodne narzędzie prognozowania, gdy badany szereg czasowy wykazuje tendencję rozwojową;
6) modele autoregresji AR (Autoregressive Models) oraz modele ARMA
i ARIMA, które nie określają w sposób ilościowy związków pomiędzy zmienną
objaśnianą i zmiennymi objaśniającymi, co jest znacznym ułatwieniem wówczas,
gdy występują trudności z pozyskaniem odpowiedniego materiału statystycznego.
W pierwszym etapie badania zaplanowano opracowanie:
– modelu prognostycznego, opisu wyników oraz prognozy zatrudnienia w województwie łódzkim według grup zawodów (model dla województwa);
– modelu prognostycznego, opisu wyników oraz prognozy zatrudnienia w województwie łódzkim według grup zawodów dla podregionów (model dla województwa według podregionów);
320
– modelu prognostycznego, opisu wyników oraz prognozy zatrudnienia w województwie łódzkim według grup zawodów dla sektorów gospodarki (model dla
województwa według sektorów).
Wymienione zadania wykonano przy uwzględnieniu rekomendacji dotyczących
narzędzi prognozowania, które zostały zawarte w następujących opracowaniach:
– Kukulak-Dolata, L. Kucharski, H. Sobocka-Szczapa, P. Włodarczyk, Wnioski
z analiz teoretycznych i wdrożeniowych dla zespołu projektującego modele prognoz zatrudnienia według zawodów dla wybranego województwa;
– Krajewska, K. Piłat, R. Piwowarski, Założenia merytoryczne do prognozy
zatrudnienia w województwie łódzkim według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r.
Autorzy opracowania Wnioski z analiz teoretycznych i wdrożeniowych dla zespołu projektującego modele prognoz zatrudnienia według zawodów dla wybranego województwa wskazują źródła danych statystycznych, na podstawie których powinny być wykonane prognozy zatrudnienia. Z przeprowadzonych analiz wynika,
że należy bazować na informacjach pochodzących ze sprawozdawczości podmiotów gospodarczych i instytucji rynku pracy, które są agregowane/szacowane
i przetwarzane przez GUS oraz na wynikach Badania Aktywności Ekonomicznej
Ludności BAEL. Dużą rolę odgrywa również uwzględnienie prognoz demograficznych, umożliwiających ocenę zmian populacji ludności w różnych przekrojach. Prognozowanie zatrudnienia wymaga zatem integracji danych pochodzących
z różnych źródeł i ich dopasowania w czasie. Podkreślono również, że w procesie
tworzenia baz danych na potrzeby prognozowania z pewnością wystąpią przeszkody w dostępie do danych statystycznych, szczególnie dotyczy to danych z BAEL,
które nie podają np. informacji statystycznych na poziomie podregionów. Według
autorów, mimo wskazanego problemu, dane z BAEL należy przyjąć jako główne
źródło informacji.
Obok źródeł danych statystycznych w opracowaniu szeroko omówiono również dobór metod i narzędzi prognozowania popytu na pracę ze szczególnym
uwzględnieniem narzędzi wykorzystywanych w Polsce.
Zwrócono uwagę na fakt, iż prognozy mogą być generowane za pomocą różnych metod. Do niematematycznych zaliczono te metody prognozowania, które
wykorzystują wiedzę ekspercką, analogie, intuicję osoby sporządzającej prognozę
lub inne narzędzia, przy zastosowaniu których nie jest możliwe w sposób formalny określenie prawdopodobieństwa zajścia prognozowanego zdarzenia, np. metody ankietowe, metody intuicyjne, metody kolejnych przybliżeń, metoda delficka,
metody refleksji oraz metody analogowe.
Wśród narzędzi matematycznych wymieniono jedno- i wielorównaniowe modele ekonometryczne. Spośród jednorównaniowych modeli ekonometrycznych zarekomendowano klasyczne modele trendu, adaptacyjne modele trendu, modele wygładzania wykładniczego, modele przyczynowo-opisowe, modele autoregresyjne
oraz modele korekty błędem ECM. Podkreślono również, że metody oparte na modelach mechanicznych (tj. modelach trendu, modelach autoregresyjnych i meto-
321
dach wygładzania wykładniczego) dają dobre wyniki w przypadku prognozowania krótkookresowego wielkości, które mają stabilny przebieg.
Na podstawie analizy dostępnej literatury zauważono, że najczęściej wykorzystywanymi metodami prognozowania popytu na pracę według zawodów w ujęciu
ogólnokrajowym i regionalnym w Polsce były modele:
– strukturalne (modele równowagi ogólnej, modele przepływów, modele SUR),
– przyczynowo-opisowe,
– trendu,
– wygładzania wykładniczego,
– autoregresyjne,
– analogowe.
Podkreślono również, że pierwsze próby prognozowania zatrudnienia w przekroju zawodów i specjalności zostały podjęte w Polsce niedawno, zatem nie ma
w kraju zbyt wielu doświadczeń w tym zakresie. W Polsce nie zastosowano dotychczas metod ankietowych, wielorównaniowych modeli o równaniach współzależnych czy analizy przesunięć udziałów (shift-share), które są popularne w innych
krajach. Zauważono również, że w żadnym z dostępnych opracowań prezentujących prognozy liczby pracujących według zawodów i specjalności w ujęciu regionalnym nie wykonano prognoz liczby pracujących według grup średnich klasyfikacji zawodów i specjalności. Przyczyn tego stanu można upatrywać w braku
reprezentacyjnych ciągłych danych o liczbie pracujących, które mogłyby być podstawą prognozy. Podkreślono jednak, że takie prognozy zapewne byłyby bardzo
przydatne do prowadzenia właściwej polityki rynku pracy.
Autorzy opracowania rekomendują, zgodnie z przytoczonymi z literatury doświadczeniami innych krajów, konstrukcję systemów prognozowania zatrudnienia
opierającą się na budowie rozległych modeli, w których uwzględnia się komponenty służące:
– uzyskaniu prognozy sytuacji makroekonomicznej kraju,
– opracowaniu prognoz demograficznych,
– określeniu rozmiarów popytu na pracę w podziale na popyt z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy oraz popyt o charakterze odtworzeniowym,
– dekompozycji uzyskanych wyników według sektorów gospodarki i zawodów.
Jako wysoce reprezentatywne przykłady tego typu podejścia autorzy przytaczają systemy prognozowania popytu wykorzystywane w Czechach i w Stanach
Zjednoczonych. Stosunkowo rzadko zdarza się, aby stosowano uproszczone modele prognozowania popytu na pracę. Do takich zaliczono modele implementowane
na Cyprze, w Grecji, Rumunii i we Włoszech. Są one raczej wstępną postacią modeli wykorzystywanych w początkowych stadiach budowy bardziej zaawansowanego systemu prognostycznego niż docelowym rezultatem prowadzonych prac.
Do wyjątków należy Hiszpania, w której nie ma scentralizowanego systemu prognostycznego, a analizy odbywają się wyłącznie na zasadzie tworzenia opracowań eksperckich.
322
W opracowaniu Założenia merytoryczne do prognozy zatrudnienia w województwie łódzkim według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do
2020 r. stwierdzono, że prognozowanie zatrudnienia może opierać się na wielu
technikach i metodach. Autorzy zaprezentowali trzy główne grupy metod. Jednocześnie podkreślili, że trudno wskazać najlepszy sposób prognozowania zmian
liczby zatrudnionych.
Metody ekstrapolacyjne polegają na „przedłużeniu” szeregu czasowego reprezentującego zachowanie analizowanej zmiennej na podstawie zaobserwowanych
w próbie tendencji rozwojowych, wahań cyklicznych i sezonowych. Wśród metod
eksploracyjnych wyróżniane są metody wygładzania wykładniczego (np. model
Holta-Wintersa). Modele trendów mogą przyjmować różną postać funkcyjną, w zależności od charakteru badanego zjawiska – liniową, logarytmiczną lub potęgową.
Modele ekonometryczne wymagają wskazania czynników, pomiędzy którymi
zachodzą zależności przyczynowo-skutkowe. Dobór takich zmiennych odbywa
się najczęściej na gruncie teorii makroekonomii lub na podstawie wskazań eksperckich. Podstawą badania jest dobór odpowiedniego modelu. W przypadku badań regionalnych często bazuje się na modelach dla danych panelowych, które
umożliwiają jednoczesne uwzględnienie zróżnicowania badanych obiektów (indywidualnej specyfiki np. jednostek przestrzennych – podregionów) oraz ich zmian
w czasie.
Badania ankietowe i wskazania eksperckie, które obarczone są pewnym stopniem subiektywizmu dotyczącego przewidywań przyszłych kierunków zmian poszczególnych kategorii gospodarczych. W badaniach ankietowych obejmujących
tematykę zatrudnienia pracodawcy są proszeni o zadeklarowanie zmian zatrudnienia w swoich firmach, natomiast w prognozach eksperckich bazuje się na wskazaniach przez specjalistów oczekiwanego kształtowania się danego zjawiska i czynników je determinujących.
Według zawartych w opracowaniu rekomendacji, wykonując prognozę zatrudnienia należy uwzględnić wszystkie proponowane podejścia. Wówczas metody ekstrapolacyjne stanowiłyby bazę do wskazania tendencji rozwojowych oraz wahań
cyklicznych i sezonowych w liczbie zatrudnionych. Modele ekonometryczne pozwoliłyby na wyodrębnienie grupy kluczowych czynników determinujących liczbę
pracujących. Analiza ekspercka natomiast dałaby możliwość uzupełnienia wnioskowania o dodatkowe czynniki determinujące zatrudnienie (dotychczasowo nieuwzględnione w analizie) oraz wskazania innych czynników specjalnych, które
mogą w długim okresie przyczynić się do znacznej zmiany zatrudnienia.
Autorzy opracowania zwrócili również uwagę na trudności w pozyskiwaniu
danych statystycznych dotyczących zatrudnienia dla obszarów statystycznych
NUTS III. Dane statystyczne na temat liczby pracujących w obszarach NUTS III
prezentowane są jedynie w Banku Danych Lokalnych GUS, są to jednak dane
niepełne. W statystykach BDL nie są uwzględnione:
– osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą o liczbie pracujących
do 5 osób dla lat 1995–1998,
323
do 9 osób dla 1999 r.,
– podmioty gospodarcze o liczbie pracujących do 9 osób od 2000 r.
Dodatkowo żadne z ogólnodostępnych zestawień statystycznych nie zawiera
danych obejmujących liczby pracujących w poszczególnych zawodach (grupach
zawodów) dla podregionów. Niezbędne jest zatem przekształcenie dostępnych
danych statystycznych tak, by możliwa była ich jednoczesna analiza w dwóch
wymiarach – według zawodów i podregionów.
Wykorzystując wskazane rekomendacje w kolejnych etapach badania zastosowano wybór modeli ekonometrycznych i prognostycznych.
We wstępie opracowania do zadania nr 3 pt. Estymacja parametrów modeli
ekonometrycznych do prognozowania zatrudnienia według zawodów w wybranym
województwie i opis otrzymanych wyników autorstwa B. Dańskiej-Borsiak i B. Sucheckiego podkreślono, że prognozy zatrudnienia w województwie łódzkim powinny być skonstruowane z zastosowaniem:
– metod niestrukturalnych (np. modeli tendencji rozwojowej, wygładzania wykładniczego, ARIMA), których zastosowanie umożliwi identyfikację tendencji
rozwojowych, wahań sezonowych oraz obserwacji nietypowych zmiennych łódzkiego rynku pracy;
– modeli przyczynowo-skutkowych (jedno- bądź wielorównaniowych) do opisu
współzależności pomiędzy zmiennymi rynku pracy oraz w celu uwzględnienia
zasadniczych czynników regionalnych i makroekonomicznych, w tym podstawowych instrumentów ekonomicznych.
Zauważono również, że specyfika modeli niestrukturalnych, polegająca na wykorzystaniu w procesie prognostycznym wyłącznie informacji zawartych w danych
statystycznych dotyczących prognozowanej zmiennej, ogranicza możliwości ich
zastosowania w prognozowaniu długookresowym liczby pracujących i innych
zmiennych endogenicznych rynku pracy. Niejednokrotnie informacja taka nie wystarcza do tego, by zbudować zadowalająco dokładną prognozę liczby pracujących.
Dzięki dobrze rozwiniętej teorii ekonomicznej opisującej czynniki determinujące
poziom zatrudnienia i popytu na pracę, w procesie prognozowania zatrudnienia
możliwe jest wykorzystanie modeli przyczynowo-skutkowych. Modele te, poza
informacjami dotyczącymi kształtowania się samego popytu na pracę, pozwalają
na uwzględnienie wpływu zmian szeregu czynników determinujących sytuację na
rynku pracy.
Dane statystyczne wykorzystane w badaniu zaczerpnięto z bazy danych GUS
i BAEL, które prezentują wyczerpujące informacje statystyczne na temat liczby
pracujących w województwie łódzkim oraz jej determinant.
Po dokonaniu wstępnej analizy dynamiki liczby pracujących w województwie
łódzkim dokonano identyfikacji tendencji rozwojowej, sezonowości oraz wyróżniono okresy nietypowe, przeprowadzając estymacje różnych postaci funkcji trendu
z uwzględnieniem odpowiednio dobieranych zmiennych zero-jedynkowych. Zastosowano również metody wygładzania wykładniczego i specjalne modele szeregów
324
czasowych. Na podstawie rezultatów badań empirycznych stwierdzono, że ogólną
tendencję kształtowania się liczby pracujących można aproksymować za pomocą:
– metody wygładzania wykładniczego Holta,
– metody wygładzania wykładniczego Wintersa,
– modelu ARIMA z dodatkowymi zmiennymi objaśniającymi,
– metody wygładzania wykładniczego Adaptive Response.
Pomimo zadowalającego stopnia dopasowania do danych, na podstawie wymienionych metod otrzymano różne wartości przyszłej liczby pracujących.
Tendencje kształtowania pozostałych zmiennych (liczby bezrobotnych, stopy
ofert pracy, wynagrodzeń przeciętnych) aproksymowano za pomocą metody wygładzania wykładniczego Wintersa oraz modelu autoregresyjnego AR.
Najważniejszym elementem przeprowadzonych badań było skonstruowanie
wielorównaniowego modelu rynku pracy dla województwa łódzkiego. W tym celu
przetestowano wiele możliwych specyfikacji i postaci analitycznych równań stochastycznych zmiennych endogenicznych. Podkreślono również, że wskazane jest,
aby poszczególne równania modelu przyjęły postać potęgową (podwójnie logarytmiczną). Oprócz postaci klasycznej (liniowej względem parametrów), która powinna mieć właściwości kointegracyjnej relacji długookresowej, można alternatywnie
rozważać postać ECM, pozwalającą na uzyskanie ocen długo- i krótkookresowych
współczynników elastyczności oraz eliminacji zależności pozornych.
W pierwszym etapie modelowania zaprezentowano wyniki estymacji pojedynczych równań stochastycznych opisujących kształtowanie się czterech podstawowych zmiennych charakteryzujących sytuację na rynku pracy województwa
łódzkiego. Wykonanie estymacji modeli jednorównaniowych (pojedynczych równań modelu wielorównaniowego) umożliwiło lepsze rozpoznanie relacji i zmiennych dla konstrukcji, estymacji i zastosowań scenariuszowo-symulacyjnych docelowego modelu wielorównaniowego rynku pracy w badanym województwie.
W przypadku zastosowania równań korekty błędem ECM umożliwiających identyfikację efektów krótko- i długookresowych, zastosowanie logarytmów i przyrostów logarytmów zmiennych pozwoliło na bezpośrednią interpretację parametrów
modelu w kategoriach elastyczności zmiennej objaśnianej względem poszczególnych zmiennych objaśniających.
Następnie podjęto próbę kompilacji wszystkich równań stochastycznych opisujących łódzki rynek pracy w jeden system. W celu ustalenia akceptowalnej statystycznie i merytorycznie specyfikacji równania stochastyczne modelu estymowane
były kilkakrotnie różnymi metodami estymacji zarówno pojedynczych równań
(2MNK), jak i metodami estymacji łącznej (3MNK, FIML). W wyniku przeprowadzonych obliczeń otrzymano wysoki stopień dopasowania wszystkich rozważanych modeli do wartości empirycznych. Pozytywna ocena rezultatów estymacji
modelu wielorównaniowego o podwójnie logarytmicznej postaci równań stochastycznych pozwoliła na podjęcie próby zastosowania modelu w dalszych etapach
prac, do prognozowania liczby pracujących oraz innych zmiennych rynku pracy
w województwie łódzkim.
325
Na podstawie przeprowadzonych testów kointegracji stwierdzono, że zależności między zmienną objaśnianą a objaśniającymi we wszystkich równaniach nie
mają charakteru pozornego, ale występują między nimi relacje długookresowe.
Z tego względu model wielorównaniowy w zaprezentowanej przez autorów ostatecznej postaci może być bazą do prognozowania zatrudnienia według zawodów
w województwie łódzkim. Mają to być bowiem prognozy długookresowe, które
mogą być formułowane na podstawie relacji kointegracyjnych, oznaczających
właśnie występowanie relacji długookresowych między zmiennymi modelu.
W ostatnim etapie na podstawie wielorównaniowego modelu ekonometrycznego i wyznaczonych prognoz wartości zmiennych egzogenicznych wyznaczono
wstępną prognozę liczby pracujących ogółem w województwie łódzkim do IV
kwartału 2020 r., która została wykorzystana w zadaniu nr 4 Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r.
autorstwa A. Gajdosa, K. Lewandowskiej-Gwardy i E. Żmurkow.
W opracowaniu do zadania nr 6 (1.21) pt. Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych
NUTS III do 2020 r. autorstwa B. Sucheckiego, A. Olejnik i K. Lewandowskiej-Gwardy podkreślono, że konstrukcja prognozy zatrudnienia w województwie łódzkim według obszarów statystycznych NUTS III jest złożonym, wieloetapowym
procesem, wymagającym implementacji specjalistycznych narzędzi ekonometrycznych. Analizy przeprowadzane na danych przestrzennych (regionalnych)
wymuszają zastosowanie metod i modeli z zakresu ekonomii i ekonometrii przestrzennej, których celem jest uwzględnienie aspektów przestrzennych (wzajemnych relacji pomiędzy badanymi obszarami) w modelowaniu ekonometrycznym.
W badaniu wykorzystano wielorównaniowy model ekonometryczny o równaniach pozornie niezależnych SUR. W modelu tym wprowadzono interakcje przestrzenne zachodzące między badanymi jednostkami (podregionami) w postaci obrazów przestrzennych wybranych zmiennych niezależnych. Obrazy przestrzenne
zmiennych umożliwiają ocenę wpływu sytuacji ekonomiczno-społecznej obszarów zdefiniowanych jako sąsiednie, na poziom zatrudnienia w podregionach województwa łódzkiego. Wyznaczenie obrazów przestrzennych zmiennych wymaga
zdefiniowania macierzy wag W, która w znacznym stopniu wpływa na jakość
dalszych obliczeń.
Na potrzeby badania opracowano nowe narzędzie ekonometryczne dające możliwości uwzględnienia zależności przestrzennych w modelu opartym na szeregach
czasowych, ale włączające również informację o zależnościach przestrzennych,
czasowych zmiennych ekonomicznych.
Punktem wyjścia opracowanego podejścia było określenie zależności przestrzennych pomiędzy obiektami przestrzennymi na podstawie efektów geograficznych oraz ekonomicznych – konstrukcja macierzy W. W drugim etapie w macierzy
wag przestrzennych uwzględniono kolejne zmienne ekonomiczne odpowiednio
dla wszystkich jednostek czasu i wszystkich obiektów przestrzennych, zatem
skonstruowano macierz obrazów przestrzennych dla wszystkich zmiennych egzogenicznych. Należy zauważyć, iż o ile przestrzenna macierz wag W jest ustalona
326
dla całego modelu, o tyle w poszczególnych równaniach modelu rozważane są
odpowiednie dla danego równania kolumny macierzy obrazów przestrzennych
kolejnych zmiennych egzogenicznych.
Parametry modelu ekonometrycznego oszacowane zostały na podstawie danych
zaczerpniętych z Banku Danych Lokalnych oraz z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności. Przy tworzeniu bazy danych autorzy opracowania napotkali szereg trudności. BDL jest jedyną dostępną bazą danych, która zawiera informacje
statystyczne na temat jednostek terytorialnych typu NUTS III. Niemniej jednak
prezentuje ona niepełne informacje na temat najważniejszej z punktu widzenia badania zmiennej – liczby pracujących. W statystykach BDL nie są uwzględnione:
do 5 osób dla lat 1995–1998,
do 9 osób dla 1999 r.,
– podmioty gospodarcze o liczbie pracujących do 9 osób od 2000 r.
Dodatkowo dane dotyczące liczby pracujących łącznie z rolnictwem indywidualnym obejmują jedynie okres 2005–2010.
Najpełniejsze informacje na temat liczby pracujących w Polsce opracowywane są na podstawie uogólnionych wyników reprezentacyjnego badania BAEL.
Według informacji zawartych w raporcie Kukulak-Dolaty i in. (2011)136 jako
główne źródło informacji w badaniu należy przyjąć dane statystyczne prezentowane
w BAEL. Niemniej jednak rekomendowany bank danych zawiera informacje jedynie dla obszarów statystycznych NUTS II (województwa). Z tego względu na potrzeby badania oszacowano liczbę pracujących w podregionach województwa
łódzkiego na podstawie informacji zawartych zarówno w BDL, jak i w BAEL.
Na podstawie modelu SUR, w którym uwzględniono obrazy przestrzenne wybranych zmiennych niezależnych wykonano prognozy liczby pracujących w podregionach województwa łódzkiego do roku 2020, które wykorzystano do wykonania prognozy w przekroju średnich grup zawodowych w podregionach.
Podstawowy problem w analizach do zadania nr 8 pt. Opracowanie prognozy
zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do
2020 r. autorstwa E. Kusideł, B. Sucheckiego i E. Modranki związany był z agregacją danych statystycznych do czterech sektorów gospodarczych według sekcji
PKD2004 lub PKD2007. Ostatecznie, pomimo że klasyfikacja PKD2004 nie obowiązuje w Polsce od początku roku 2010, użyto jej jako podstawy agregacji.
Klasyfikacja PKD2007 jest stosowana w Polsce od niedawna, czas jej obowiązywania jest zbyt krótki, aby zdobyć wystarczająco długie szeregi danych statystycznych, z tego względu wykorzystano ją jedynie do przedłużenia szeregów danych o rok 2009 i 2010. Dane statystyczne na temat czterech głównych sektorów
gospodarki powstały w wyniku sumowania odpowiednich sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności – PKD2004.
__________
136
Por. I. Kukulak-Dolata i in., Wnioski z analiz…, op. cit., s. 44.
327
Ze względu na brak porównywalności pomiędzy klasyfikacjami PKD2004
i PKD2007 na poziomie sekcji, a w konsekwencji również na poziomie sektorów,
niemożliwe było zastosowanie wprost klasyfikacji PKD2007 w celu uzupełnienia
zmiennych o aktualne wartości. Dlatego też przy aktualizacji banku danych wykorzystano nie wartości, ale dynamiki zmiennych z lat 2009/2008 i 2010/2009
(wg klasyfikacji PKD2007).
Kolejnym problemem przy tworzeniu bazy danych sektorowych był brak danych za niektóre lata. Uzupełniano je, wykorzystując autorskie podejście, szczegółowo omówione w opracowaniu do zadania nr 8.
W celu opracowania ekonometrycznego modelu sektorowego wykonano analizę czynników wpływających na liczbę pracujących w poszczególnych sektorach
gospodarki. Następnie zbudowano strukturalny czterorównaniowy model SUR.
W wyniku estymacji parametrów uzyskano oszacowania, których znaki są zgodne
z teorią ekonomiczną oraz charakteryzują się wysokim stopniem dopasowania do
danych empirycznych, istotnymi statystycznie oszacowaniami parametrów przy
zmiennych egzogenicznych oraz brakiem autokorelacji i stacjonarnością reszt.
Dalej wykorzystując strukturę równań wyspecyfikowaną w etapie pierwszym, zbudowano cztery modele VECM. W każdym z nich, rolę zmiennych endogenicznych
odgrywały zmienne wyspecyfikowane w pierwszym etapie badania. Metoda ta
uniezależnia badacza od nakładania założeń co do wartości zmiennych egzogenicznych, a jednocześnie pozwala uwzględnić związki długookresowej równowagi w postaci wyspecyfikowanych równań przyjętych w modelu SUR. W ostatnim
etapie połączono oba wcześniejsze podejścia. Do modelu SUR podstawiono wyprognozowane z modelu VECM wartości zmiennych objaśniających i ponownie
wyznaczono prognozy liczby zatrudnionych w czterech sektorach gospodarki na
podstawie modelu SUR.
Dla każdego opisanego zadania eksperci sformułowali uwagi dotyczące zastosowanej w badaniach metodologii.
W korekcie opracowania do zadania nr 4 (1.17) eksperci stwierdzili, że zastosowana metodologia prognozowania liczby pracujących ogółem (prezentowana
szczegółowo w opracowaniu do zadania nr 3) jest poprawna. Propozycja korekty
prognozy liczby pracujących w województwie łódzkim dotyczyła podniesienia
tempa wzrostu zmiennej w latach 2013–2015 oraz stabilizację po 2015 r.
W przypadku zadania nr 6 (1.21) eksperci zauważyli, że autorzy opracowania
nie wyjaśnili, dlaczego zestawy zmiennych objaśniających w równaniach liczby
pracujących w poszczególnych podregionach są zróżnicowane. Zastanawiające
jest również, dlaczego liczba pracujących w podregionie piotrkowskim została
uzależniona od poziomu PKB w Warszawie, a liczba pracujących w podregionie
skierniewickim (który znajduje się bliżej Warszawy niż podregion piotrkowski)
zależy od PKB podregionu Warszawa Zachodnia.
Stwierdzono również, że pewną słabością jest wykorzystanie danych o liczbie
pracujących z Banku Danych Lokalnych GUS. Dane o liczbie pracujących z BDL
nie obejmują bowiem podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących od 0 do 9
328
osób. Co prawda, autorzy przeliczają dane o liczbie pracujących z BDL na BAEL,
powstaje jednak pytanie, czy to przeliczenie uwzględnia następujący problem:
zgodnie z metodologią BAEL, jeśli osoba X mieszkająca np. w podregionie łódzkim pracuje w podregionie skierniewickim, to w BAEL-u jest zaliczana do zasobu pracujących w podregionie łódzkim. Tymczasem, zgodnie z danymi ze sprawozdawczości (BDL) będzie ona zaliczona do zasobu pracujących w podregionie
skierniewickim.
Pomimo tych uwag stwierdzono, że zastosowana metodologia jest poprawna.
Propozycja korekty prognozy liczby pracujących w województwie łódzkim
według obszarów statystycznych NUTS III dotyczyła rozważenia podniesienia
wartości prognozy liczby pracujących w podregionie skierniewickim.
W korekcie opracowania do zadania nr 8 (1.25) eksperci stwierdzili, że pewne
wątpliwości budzi włączenie do zestawu zmiennych objaśniających w modelu liczby pracujących ogółem w województwie (wydaje się, że zależność mogłaby być
odwrotna – to liczba pracujących ogółem zależy od liczby pracujących w danym
sektorze i jego udziału w gospodarce). Ponadto liczby pracujących ogółem w województwie nie uwzględniono wśród zmiennych objaśniających w sektorze rolniczym, co wymagałoby komentarza w kontekście ujęcia innych sektorów. Zdaniem
ekspertów zaskakujący jest również brak w zestawie zmiennych objaśniających
popyt na pracę w przemyśle poziomu płac. Eksperci zauważyli również rozbieżność w uzyskanych wynikach (znak przy parametrze) dotyczących płac realnych.
W raporcie uzyskano zgodny z teorią neoklasyczną znak przy płacach realnych,
tymczasem w raporcie pt. Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r.
uzyskano dodatni znak przy wynagrodzeniach, zgodny z teorią keynesowską. Z tego względu skierowano pytanie: czy zmienna „płace realne” jest tak samo definiowana w obu opracowaniach?
Zdaniem ekspertów zastosowana metodologia prognozowania, pomimo wysuniętych uwag, jest poprawna.
Propozycja korekty prognozy liczby pracujących ogółem w czterech sektorach gospodarki w województwie łódzkim dotyczyła zmniejszenia prognozowanego spadku zmiennej w sektorze rolniczym.
Ostatnią fazą realizacji pierwszego etapu badania było opracowanie ostatecznych wersji prognoz zatrudnienia w województwie łódzkim według grup zawodów
i według podregionów oraz sektorów. W opracowaniach tych wzięto pod uwagę
dotychczasowe doświadczenia oraz zaprezentowane w poprzedniej części uwagi
ekspertów.
W zadaniu nr 5 (1.19) pt. Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie) autorstwa E. Kwiatkowskiego, B. Sucheckiego, L. Kucharskiego i A. Gajdosa nie dokonano żadnych zmian metodologicznych. Natomiast wskutek uwzględnienia uwag
eksperckich dotyczących rozwoju gospodarczego województwa otrzymano skorygowaną prognozę liczby pracujących, która w latach 2013–2015 utrzymuje tendencję wzrostu, a po roku 2015 wyraźnie się stabilizuje.
329
W zadaniu nr 7 (1.23) pt. Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych
NUTS III do 2020 r. autorstwa E. Kwiatkowskiego, L. Kucharskiego i A. Gajdosa
sformułowano szereg wyjaśnień metodologicznych.
Wyjaśniono, że zróżnicowanie zestawów zmiennych objaśniających dla poszczególnych podregionów można uzasadniać czynnikami specyficznymi dla każdego regionu. Regiony województwa łódzkiego można podzielić na dwie grupy:
centralną – podregion miasto Łódź i łódzki oraz peryferyjną – podregion piotrkowski, sieradzki oraz skierniewicki. W grupie centralnej liczba pracujących z roku poprzedniego okazała się nieistotna statystycznie, co może wskazywać na większą
wrażliwość liczby pracujących w regionach silnie zurbanizowanych na warunki
ekonomiczne. Wśród regionów peryferyjnych wyróżniono regiony oddziałujące
przestrzennie z województwem mazowieckim. Zauważono, że liczba pracujących
w podregionie skierniewickim zależy od PKB podregionu Warszawa Zachodnia,
który znajduje się w bezpośrednim jego sąsiedztwie. Wpływ poziomu PKB w Warszawie na liczbę pracujących w podregionie piotrkowskim determinuje bardzo dobra
infrastruktura drogowa pomiędzy tymi regionami. Zależność ta ma zatem charakter
raczej związku ekonomicznego pomiędzy miastami niż klasycznych przestrzennych
oddziaływań sąsiedztwa, jak w przypadku podregionu skierniewickiego i Warszawy Zachodniej. To z kolei może wpływać na fakt, że wartość elastyczności liczby
pracujących w podregionie skierniewickim względem PKB podregionu Warszawa
Zachodnia jest prawie dwa razy mniejsza od elastyczności liczby pracujących
w podregionie piotrkowskim względem PKB Warszawy.
Podkreślono również, że zastosowana w opracowaniu metoda przeliczenia
danych dotyczących liczby pracujących pozwala na interpretację danych, zgodnie
z danymi ze sprawozdawczości (BDL) w rozumieniu rozróżnienia miejsca zamieszkania i miejsca pracy. Niemniej jednak analizowane w opracowaniu dane
obejmują podmioty gospodarcze o liczbie pracujących od 0 do 9 osób.
Wskutek uwzględnienia uwag eksperckich dotyczących sytuacji na rynku pracy w podregionie skierniewickim otrzymano skorygowaną prognozę liczby pracujących w podregionie skierniewickim (prognozy dla innych podregionów pozostały na niezmienionym poziomie).
W zadaniu nr 9 (1.27) pt. Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r. autorstwa E. Kwiatkowskiego, L. Kucharskiego, E. Kusideł i A. Gajdosa nie dokonano
żadnych zmian metodologicznych. Natomiast wskutek uwzględnienia uwag eksperckich, które dotyczyły głównie zaniżonej prognozy liczby pracujących w sektorze rolniczym dokonano innego wyboru ostatecznej prognozy spośród trzech proponowanych w opracowaniu do zadania nr 8 wariantów: SUR, VECM, SUR+VECM.
Wybrano model SUR jako ten, którego suma prognoz jest najbliższa prognozowanym zmianom zatrudnienia w całym województwie łódzkim, a wartości prognoz
sektorowych pokrywają się z przewidywaniami ekspertów.
330
6.2.2. Modelowanie struktury zawodowej
Dalej zaprezentowano szczegółową metodologię badania przekroju zawodowego przyjętą w kolejnych etapach projektu, uwzględniającą uwagi ekspertów,
wraz z dyskusją modyfikacji metodologii oraz rekomendacji dla krajowego systemu prognostycznego.
Wstępne propozycje metodologiczne do modelowania i prognozowania struktury zawodowej zostały sformułowane w opracowaniu do zadania nr 1.8 pt. Stworzenie koncepcji modeli prognoz zatrudnienia według zawodów dla wybranego województwa autorstwa E. Kwiatkowskiego, W. Kwiatkowskiej oraz A. Gajdosa.
W części poświęconej charakterystyce koncepcji modeli prognoz zatrudnienia
według zawodów dla województwa łódzkiego wskazano, że w przypadku modelowania zatrudnienia (liczby pracujących) w przekroju zawodowym (szczególnie na
wyższym poziomie dezagregacji, np. średnie grupy zawodowe), w odróżnieniu od
modeli dla liczby pracujących ogółem czy modelowania zatrudnienia w przekroju
terytorialnym (podregiony, województwa) lub sektorowym, proponowane są modele innego typu niż przyczynowo-skutkowe. Przyjęto wstępnie, że dla modeli
według wielkich grup zawodowych, podobnie jak dla modeli wojewódzkich i podregionalnych oraz sektorowych, wykorzystana może być specyfikacja przyczynowo-skutkowa, przy czym założono zastosowanie modelu o równaniach pozornie
niezależnych. Model dla województwa według dużych i średnich grup zawodowych
to model prosty (tendencji rozwojowych, autoregresyjny, wygładzania wykładniczego, średniej ruchomej – równania stochastyczne i deterministyczne).Wskazano, że
model dla województwa według wielkich grup zawodowych będzie umożliwiał
prognozowanie liczby pracujących w przekroju zawodowym (10 wielkich grup
zawodowych), przy uwzględnieniu prognoz uzyskanych w modelu dla województwa w przekrojach przestrzennym i sektorowym. Modele dla województwa według
dużych (43) i średnich (132) grup zawodowych będą umożliwiały generowanie
prognoz struktury pracujących, która zostanie wykorzystana do wyznaczenia prognoz liczby pracujących w dużych i średnich grupach zawodowych na podstawie
modelu dla województwa według wielkich grup zawodowych.
W opracowaniu podkreślono jednocześnie, że szczególnym wyzwaniem będzie
generowanie prognoz liczby pracujących według średnich grup zawodowych na
poziomie wojewódzkim z uwagi na brak wcześniejszych doświadczeń na tak wysokim stopniu dezagregacji.
We wstępie do opracowania do zadania 4 (1.17) pt. Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie)
autorstwa A. Gajdosa, K. Lewandowskiej-Gwardy oraz E. Żmurkow wskazano,
że do wykonania wstępnej prognozy zmian liczby pracujących w przekroju grup
zawodów na lata 2011–2020 (IV kwartały) wykorzystano prognozowaną liczbę
pracujących ogółem w województwie łódzkim oraz przewidywaną strukturę pracujących w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych w tym województwie. Odstąpiono tym samym od modelowania przyczynowo-skutkowego
w przekroju wielkich grup zawodowych na rzecz analizy struktury przy zastosowa-
331
niu modeli tendencji rozwojowej. Tym samym model dla województwa według
wielkich, dużych i średnich grup zawodowych to model prosty (liniowych i nieliniowych tendencji rozwojowych). Przyczyną takiego dostosowania metodologii był
brak możliwości wyspecyfikowania zmiennych przyczynowo-skutkowych dla poszczególnych wielkich grup zawodowych na poziomie wojewódzkim. Ponadto
przyjęto założenie, że zmiany struktury pracujących w przekroju zawodowym są
silnie determinowane przez zmiany struktury sektorowej gospodarki uwzględnione
w modelu sektorowym i trudno byłoby wyodrębnić, jaka część zmian struktury zawodowej może wynikać ze zmian struktury sektorowej, co mogłoby powodować
duplikowanie wpływu czynników przyczynowo-skutkowych. Dodatkowym argumentem za odstąpieniem od modelowania przyczynowo-skutkowego struktury zawodowej jest operowanie na trzech odrębnych modelach (ogółem, podregionalny,
sektorowy) – model zawodowy byłby czwartym modelem generującym niezależne
prognozy liczby pracujących, co komplikowałby możliwość uzyskania spójnych
wyników prognozowania we wszystkich przekrojach.
Źródłem założeń dotyczących liczby oraz struktury pracujących w przekroju
zawodowym, a także zmian tejże struktury, była analiza tendencji (szeregi czasowe
danych dla IV kwartałów lat 1995–2010, dane BAEL) oraz rekomendacje dotyczące makroekonomicznych założeń dla procesu prognozowania.
W przekroju wielkich grup zawodowych w modelowaniu struktury pracujących
wykorzystano analizę szeregów czasowych przy uwzględnieniu liniowych modeli
trendu (dla większości zmiennych dla całego badanego okresu historycznego),
gdzie stwierdzono stabilne liniowe zmiany udziałów poszczególnych wielkich grup
zawodowych. Analizę trendów w strukturach pogłębiono analizą przewidywanych
zmian makroekonomicznych w województwie łódzkim. Na podstawie uzyskanych
struktur wyznaczono przewidywane zmiany w liczbie pracujących w przekroju
wielkich grup zawodowych w latach 2011–2020 (IV kwartały).
W kolejnym etapie uzyskane udziały poszczególnych wielkich grup zawodowych zostały zdezagregowane na duże grupy zawodowe. Wykorzystano tutaj analizę szeregów czasowych udziałów z zastosowaniem liniowych i nieliniowych
(logarytmicznych i potęgowych) modeli trendu. Uzyskane przewidywane zmiany
udziałów dużych grup zawodowych zostały następnie skorygowane do przewidywanej sumy udziałów danej wielkiej grupy zawodowej, w skład której wchodziły
poszczególne grupy duże. Następnie na podstawie prognozy liczby pracujących
ogółem w województwie łódzkim wyznaczono przewidywaną liczbę pracujących
w przekroju dużych grup zawodowych. Podobną procedurę zastosowano w przewidywaniu struktury i liczby pracujących w przekroju średnich grup zawodowych.
W tym przypadku wiele średnich grup zawodowych nie podlegało bezpośredniemu modelowaniu i prognozowaniu ze względu na braki w danych statystycznych
(nieobserwowanie danej grupy w szeregach historycznych lub obserwacje niepełne o niskich wartościach zmiennej).
Wstępną prognozę wykonano w przekroju zgodnym z KZiS2004(2007). Następnie na podstawie klucza przejścia oszacowano strukturę pracujących zgodnie
z KZiS2010, którą skorygowano na podstawie obserwowanej struktury w I kwar-
332
tale 2011 r. Taka procedura pozwoliła na uzyskanie wyników według KZiS2010.
Założono jednocześnie, że w kolejnym etapie badań prognozy wstępne zostaną
poddane korekcie eksperckiej.
W zadaniu nr 6 (1.21) pt. Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym
województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r.
autorstwa B. Sucheckiego, A. Olejnik oraz K. Lewandowskiej-Gwardy w celu wyznaczenia struktury pracujących według grup zawodów w podregionach województwa łódzkiego przeprowadzono analizę struktury pracujących w poszczególnych
sektorach gospodarki w podregionach, którą za pomocą ilorazów lokacyjnych porównano z sektorową strukturą pracujących w województwie łódzkim.
Na podstawie różnic w strukturze sektorowej pracujących w podregionach
oraz struktury pracujących według sektorów i grup zawodowych w województwie
łódzkim oszacowano strukturę pracujących w przekroju średnich grup zawodów
dla IV kwartału 2010 r. dla każdego podregionu (według KZiS2010). Następnie
na podstawie wyników oszacowania oraz wyników prognoz struktury zawodowej
w województwie łódzkim wyznaczono prognozy dla IV kwartału 2020 r. w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych w podregionach województwa łódzkiego.
W opracowaniu do zadania 8 (1.25) pt. Opracowanie prognozy zatrudnienia
E. Kusideł, B. Sucheckiego oraz E. Modranki w celu przeprowadzenia dezagregacji
zmian w strukturze sektorowej pracujących w województwie łódzkim na strukturę
grup zawodów wykorzystano prognozę zmian liczby pracujących w czterech sektorach gospodarki w latach 2011–2020 (wyniki modelu sektorowego).
Na wstępie badania wyznaczono strukturę pracujących w województwie łódzkim w czterech sektorach (według PKD2007) oraz w przekroju średnich grup zawodowych (według KZiS2010). Ze względu na dostępność danych statystycznych
w tym celu wykorzystano dane z trzech kwartałów 2011 r., wyznaczając wartości
przeciętne (jednocześnie podkreślono, że docelowo należy uzupełnić obserwacje
przeciętne z 2011 r. o dane z IV kwartału 2011 r.).W tej części analizy wykorzystano zatem faktyczną strukturę pracujących w województwie łódzkim w 2011 r.
Do prognozowania zmian tej struktury wykorzystano wyniki modelu sektorowego, zakładając, że przewidywana dynamika zmian liczby pracujących w poszczególnych sektorach będzie miała odzwierciedlenie w zmianach liczby pracujących w średnich (po zsumowaniu: dużych i wielkich) grupach zawodowych
występujących w danym sektorze. W tym celu uzyskaną wartość ogółem liczby
pracujących przeciętnie w 2011 r. skorygowano do przewidywanej wartości
w 2011 r. (uzyskanej z modelu sektorowego). Następnie dla powstałych szeregów
przekrojowych liczby pracujących w poszczególnych sektorach według średnich
grup zawodowych w 2011 r. wyznaczono wartości przewidywane liczby pracujących w poszczególnych średnich grupach zawodowych na podstawie przewidywanej dynamiki zmian liczby pracujących w sektorach gospodarki województwa
łódzkiego w latach 2012–2020, przyjmując założenie, że zmiany liczby pracujących w poszczególnych sektorach powodują proporcjonalne zmiany liczby pracu-
333
jących w średnich grupach zawodowych występujących w danym sektorze. Taka
procedura obliczeniowa nie dawała w kolejnych latach sumy pracujących ogółem
przewidywanej w modelu sektorowym, dlatego w następnym kroku dokonano proporcjonalnego skorygowania wartości do przewidywanej w modelu sektorowym.
W tym opracowaniu nie analizowano niezależnie zmian struktury zawodowej
(ze względu na dostępne dane statystyczne według KZiS2010), przyjmując założenie, że zmiany struktury zawodowej są odzwierciedleniem zmian struktury sektorowej gospodarki.
W uwagach do zadania nr 4 (1.17) eksperci stwierdzili, że zastosowana metoda prognozowania, polegająca na ekstrapolacji linii trendu, jest poprawna, a przeprowadzenie prognoz liczby pracujących w przekroju zawodów i specjalności
z wykorzystaniem modelu przyczynowo-skutkowego czy też innych metod ekonometrycznych nie jest możliwe ze względu na brak dostępnych zmiennych objaśniających, które mogłyby zostać użyte do budowy modelu.
Propozycje korekt oraz uwagi szczegółowe wyszczególnione przez ekspertów
odnosiły się nie do zastosowanej metodologii, a jedynie do otrzymanych wyników prognoz liczby pracujących w poszczególnych grupach zawodowych.
W korekcie opracowania do zadania nr 6 (1.21) eksperci wskazali, że nie przedstawiono w nim szczegółowej metodologii, według której oszacowano strukturę
pracujących według podregionów w grupach zawodowych. Jest to szczególnie
istotne ze względu na fakt, że uzyskane wyniki stanowiły podstawę prognoz liczby i udziałów pracujących według podregionów oraz wielkich, dużych i średnich
grup w podregionach województwa łódzkiego w 2020 r.
Eksperci podkreślili także, że założenia o dosyć silnym wpływie sektorowej
struktury pracujących w podregionach na strukturę zawodową pracujących w podregionach mogą się nie sprawdzić w rzeczywistości.
Eksperci zamieścili również uwagi szczegółowe odnoszące się do wyników
prognoz udziałów, liczby oraz dynamiki zmian liczby pracujących w wielkich,
dużych oraz średnich grupach zawodowych w poszczególnych podregionach.
Uwagi wyszczególnione przez ekspertów w korekcie opracowania do zadania
nr 8 (1.25) ograniczyły się zasadniczo do rekomendacji modyfikacji wyników
prognoz uzyskanych dla poszczególnych grup zawodowych w przekroju sektorowym (nie dotyczyły założeń metodologicznych).
W zadaniu nr 5 (1.19) pt. Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie) autorstwa E. Kwiatkowskiego, B. Sucheckiego, L. Kucharskiego i A. Gajdosa w nawiązaniu do braku uwag metodologicznych w tym obszarze nie dokonano żadnych
zmian metodologii. Uwzględniono natomiast ilościowe uwagi eksperckie dotyczące kształtowania się prognozowanej liczby i struktury pracujących w poszczególnych zawodach.
W opracowaniu do zadania nr 7 (1.23) pt. Opracowanie ostatecznej wersji
prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r. autorstwa E. Kwiatkowskiego, L. Kucharskiego oraz A. Gajdosa przedstawiono, zgodnie z uwagami ekspertów, szczegó-
334
łową metodologię prognozowania liczby pracujących w przekroju grup zawodów
w podregionach, zapewniającą spójność wyników, mianowicie:
1) oszacowanie liczby pracujących w przekroju średnich grup zawodowych
(KZiS2010) w IV kwartale 2010 r. w poszczególnych podregionach na postawie
struktury zawodowej w województwie łódzkim oraz struktury sektorowej pracujących w podregionach województwa;
2) wyznaczenie przewidywanych zmian liczby pracujących w poszczególnych
podregionach na podstawie przewidywanych zmian liczby pracujących w poszczególnych średnich grupach zawodowych w województwie łódzkim;
3) skorygowanie uzyskanych wyników przewidywaną strukturą pracujących
ogółem według podregionów uzyskaną z modelu przestrzennego.
W skorygowanej prognozie liczby pracujących w podregionach województwa
łódzkiego wykorzystano strukturę oszacowaną dla 2020 r. z modelu podregionalnego oraz przewidywaną liczbę pracujących w województwie łódzkim uzyskaną
z modelu makroekonomicznego dla województwa, co zapewnia sumowanie się
szacowanej liczby pracujących w podregionach do przewidywanej liczby pracujących w województwie ogółem.
Jednocześnie, szacując strukturę zawodową w podregionach, podtrzymano założenie o wpływie sektorowej struktury pracujących w podregionach na udział
pracujących w poszczególnych grupach zawodowych w podregionach. Ze względu na brak danych w podregionach w przekroju grup zawodów, takie założenie
daje możliwość analizy wymaganego przekroju. Ponadto w opracowaniu uwzględniono uwagi ilościowe dotyczące wyników otrzymanych prognoz.
W zadaniu nr 9 (1.27) pt. Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r.
autorstwa E. Kwiatkowskiego, L. Kucharskiego, E. Kusideł oraz A. Gajdosa wprowadzono pewne zmiany metodologiczne.
Ze względu na konieczność zapewnienia spójności wyników prognozowania
uzyskanej w prognozie liczby pracujących w przekroju grup zawodów w województwie oraz według podregionów i zawodów zastosowano tutaj zmodyfikowaną, w stosunku do pierwotnie wykorzystanej w dokumencie: Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów
do 2020 r., B. Sucheckiego, E. Kusideł, E. Modranki (spójną metodologicznie
z prognozami wojewódzkimi i podregionalnymi) metodę prognozowania.
Biorąc pod uwagę dostępność danych statystycznych, na wstępie badania wyznaczono strukturę pracujących w województwie łódzkim w czterech sektorach
(według PKD2007) oraz w przekroju średnich grup zawodowych (przekodowane
dane według KZiS2010). W tej części analizy wykorzystano faktyczną strukturę
pracujących w województwie łódzkim w 2010 r. (dane z IV kwartału 2010 r.).
W dalszej kolejności zastosowano procedurę obliczeniową analogiczną do
przeprowadzonej w pierwotnym opracowaniu (zadanie nr 7) z tą różnicą, że do
prognozowania zmian wyznaczonej struktury wykorzystano wyniki prognozy struktury zawodowej dla województwa ogółem w latach 2011–2020 (a nie wyniki modelu sektorowego), zakładając jednocześnie, że przewidywana dynamika zmian
335
liczby pracujących w poszczególnych grupach zawodowych będzie miała odzwierciedlenie w zmianach liczby pracujących w sektorach gospodarki.
Uzyskane wyniki następnie skorygowano zgodnie z przewidywanymi zmianami struktury sektorowej gospodarki oraz poddano modyfikacjom (korektom)
wynikającym ze wskazań ekspertów w opracowaniu: Korekta ekspercka prognozy
zatrudnienia w wybranym województwie według zawodów i sektorów do 2020 r.,
E. Kwiatkowski, L. Kucharski.
Przedstawione propozycje metodologiczne wskazują na konieczność rozstrzygnięcia następujących kwestii (na poziomie krajowym):
– podjęcie próby modelowania przyczynowo-skutkowego w przekroju wielkich
grup zawodowych, przy ograniczonej możliwości wyspecyfikowania zadowalających zmiennych objaśniających oraz problemie odseparowania zmian struktury
wynikających z modelu sektorowego;
– wykorzystanie rzeczywistych danych z 2011 r. w przekroju zawodowym
zgodnym z KZiS2010 zamiast przekodowanych danych z 2010 r. jako startowej
obserwacji w procesie prognostycznym (zagadnienie związane z rozstrzygnięciem
kwestii modelowania danych historycznych według KZiS2007 czy modelowania
przekodowanych danych historycznych według KZiS2010);
– odrębnego modelowania (ogółem, województw, sektorów, grup zawodów),
co uniemożliwia wygenerowanie spójnych wyników prognozowania we wszystkich przekrojach jednocześnie, na rzecz budowy spójnego modelu ekonometrycznego zawierającego zależności makroekonomiczne, przestrzenne (wojewódzkie),
sektorowe (zawodowe), co ogranicza uwzględnienie jednocześnie procesów zachodzących we wszystkich przekrojach.
6.2.3. Spójność wyników prognozowania
Zagadnienie spójności wyników prognozowania było podnoszone i dyskutowane już na wstępnym etapie realizacji projektu.
W opracowaniu Stworzenie koncepcji modeli prognoz zatrudnienia według zawodów dla wybranego województwa autorstwa E. Kwiatkowskiego, W. Kwiatkowskiej oraz A. Gajdosa wskazano, że prognozowanie zatrudnienia ogółem w województwie, jak również według przekrojów wymaga, oprócz budowy i estymacji
odpowiednich modeli ekonometrycznych, zastosowania odpowiednich procedur
prognostycznych zapewniających spójność prognoz we wszystkich przekrojach
(równania przejścia, tożsamości, bilans itp.). Prognozy powinny być uzyskane
w sposób hierarchiczny przy wykorzystaniu modelowania ekonometrycznego oraz
zapewnieniu spójności prognoz na każdym poziomie dezagregacji (dla każdego
przekroju).
Wskazano także, że bardzo istotnym elementem systemu modeli prognoz zatrudnienia według zawodów na poziomie wojewódzkim (również krajowym) będzie zapewnienie spójności danych historycznych oraz prognoz przekrojowych
przy wykorzystaniu zaawansowanych metod zarządzania bankami danych oraz
wynikami analiz (koncepcja systemu informacyjnego).
336
We wstępnych wersjach prognoz przyjęto jednak procedurę prognostyczną
wykorzystującą wyniki modelowania liczby pracujących ogółem w województwie, w podregionach oraz sektorach pochodzące z trzech niezależnych modeli
ekonometrycznych. Spowodowało to operowanie rożnymi przewidywanymi liczbami pracujących ogółem w województwie. Było to działanie celowe pozwalające
na dokonanie sprawdzenia użyteczności budowanych modeli do prognozowania
w przekroju zawodowym. Powodowało to jednak również różne przewidywania
zmian liczby pracujących w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych dla badanych przekrojów, co stanowiło niedogodność w procesie korygowania prognoz oraz wyznaczania prognoz modyfikowanych.
W zadaniu nr 4 (1.17) Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r. (łódzkie) autorstwa A. Gajdosa, K. Lewandowskiej-Gwardy, E. Żmurkow procedura prognostyczna pozwoliła na uzyskanie spójnych wyników dla przewidywanych wartości w przekroju zawodowym.
Prognozowane liczby pracujących w poszczególnych wielkich grupach zawodowych sumują się do przewidywanej liczby pracujących ogółem pochodzącej z modelu ekonometrycznego. Spójność prognoz (udziałów i liczby pracujących) zapewniona jest również w przekroju dużych i średnich grup zawodowych (spójność
wewnętrzna).
Wyniki prezentowane w opracowaniach: zadanie nr 6 (1.21) Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów
statystycznych NUTS III do 2020 r. i zadanie nr 8 (1.25) Opracowanie zatrudnienia
w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r. zachowywały spójność wewnętrzną (prognozowane liczby pracujących w wielkich, dużych
i średnich grupach zawodowych sumują się do przyjętej w danym opracowaniu
przewidywanej liczby pracujących ogółem), w przekroju zawodowym jednak
operowały na odrębnych wynikach prognozowania liczby pracujących w podregionach oraz sektorach, które nie sumowały się do liczby pracujących ogółem
w województwie uzyskanej z modelu wojewódzkiego (zadanie nr 4). Przyjęcie różnych przewidywań liczby pracujących ogółem (w podregionach oraz sektorach)
skutkowało również różnymi przewidywanymi liczbami pracujących w przekroju
zawodowym (po zsumowaniu do wartości ogółem).
Uwagi eksperckie zawarte w opracowaniu Korekta ekspercka prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych
NUTSIII do 2020 r. autorstwa E. Kwiatkowskiego i L. Kucharskiego określiły, że
„porównanie wartości prognoz przygotowanych przez zespoły badawcze wskazuje
na różne wyniki prognoz dla poszczególnych grup zawodów oraz dla województwa ogółem. Różne wyniki są rezultatem zastosowania różnych modeli ekonometrycznych wykorzystanych do przygotowania prognozy liczby pracujących w woj.
łódzkim. Uważamy, że we wszystkich opracowaniach wyniki prognoz powinny
być takie same. Autorzy poszczególnych raportów powinni rozważyć wykorzystanie tego samego modelu ekonometrycznego do przeprowadzenia prognoz według grup zawodów, jak również według grup zawodów i obszarów statystycznych
w woj. łódzkim.” Podobne wnioski sformułowano w korekcie do opracowania dotyczącego prognoz w przekroju sektorowym (zadanie nr 8).
337
W związku z tym (założenia projektu oraz rekomendacje eksperckie) w ostatecznych wersjach prognozy zastosowano procedurę hierarchiczną pozwalająca
na uzyskanie spójności pomiędzy wynikami trzech prognoz w przekroju zawodowym (ogółem, podregiony, sektory).
W zadaniu nr 5 (1.19) Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia
w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r.(łódzkie) autorstwa
E. Kwiatkowskiego, B. Sucheckiego, L. Kucharskiego oraz A. Gajdosa procedura
prognostyczna (spójna z prognozą wstępną – zadanie nr 4) pozwoliła na uzyskanie
spójnych (wewnętrznie) wyników dla przewidywanych wartości. Zmiany udziałów
poszczególnych wielkich grup zawodowych są zgodne z historycznymi tendencjami oraz korektami eksperckimi. Prognozowane liczby pracujących w poszczególnych wielkich grupach zawodowych sumują się do przewidywanej liczby pracujących ogółem pochodzącej z modelu ekonometrycznego. Spójność prognoz
(udziałów i liczby pracujących) zapewniona jest również w przekroju dużych
i średnich grup zawodowych.
w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych
NUTS III do 2020 r. autorstwa E. Kwiatkowskiego, L. Kucharskiego oraz A. Gajdosa, którego celem była prezentacja wyników ostatecznej wersji prognozy liczby
pracujących w województwie łódzkim według grup zawodów i podregionów do
2020 r. uwzględniającej uwagi eksperckie zawarte w opracowaniu Korekta ekspercka prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów
i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r., E. Kwiatkowskiego, L. Kucharskiego, wyniki prezentowanych analiz są spójne z wynikami prezentowanymi
w dokumencie: E. Kwiatkowski, B. Suchecki, L. Kucharski, A. Gajdos, Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według
grup zawodów do 2020 r., IPiSS, Warszawa 2012, maszynopis – zgodnie z rekomendacjami ekspertów i założeniem projektu o spójności wyników we wszystkich
badanych przekrojach (podregiony, sektory, zawody).
Ze względu na konieczność zachowania spójności z prognozami ogółem w województwie według grup zawodów nie uzyskano po korekcie spełnienia kilku
wskazanych przez ekspertów do rozważenia modyfikacji przewidywanych zmian
liczby pracujących w przekroju podregionów i grup zawodów (szczególnie dla
grup średnich). Uwzględnienie niezrealizowanych modyfikacji zmian liczby pracujących skutkowałoby koniecznością modyfikacji skorygowanej liczby i struktury pracujących w ostatecznej prognozie według grup zawodów dla całego województwa.
W związku z tym w przyszłości rekomendowane jest korygowanie prognoz
we wszystkich przekrojach jednocześnie, aby uzyskać spójność prezentowanych
wyników.
Procedura zastosowana w tym opracowaniu zapewniła spójność otrzymanych
wyników w następujących obszarach:
1. Prognozy liczby pracujących ogółem w podregionach sumują się do prognoz
liczby pracujących ogółem w województwie łódzkim wygenerowanych z modelu
wojewódzkiego.
338
2. Struktura pracujących według podregionów w horyzoncie prognozy (2020)
jest tożsama ze strukturą pracujących uzyskaną z modelu przestrzennego.
3. Przewidywane liczby pracujących w poszczególnych wielkich, dużych i średnich grupach zawodów w podregionach sumują się do przewidywanych liczb pracujących w wielkich, dużych i średnich grupach zawodowych dla województwa
ogółem.
E. Kwiatkowskiego, L. Kucharskiego, E. Kusideł oraz A. Gajdosa zapewniono
spójność wyników z prognozami nadrzędnymi w przekroju grup zawodów w województwie, co spowodowało uwzględnienie większości korekt eksperckich. Ze
względu na konieczność zachowania spójności z prognozami ogółem dla województwa (przewidywany wzrost liczby pracujących w usługach rynkowych oraz
stabilizacja liczby pracujących ogółem w grupach wielkich 1 i 9) nie zrealizowano dwóch szczegółowych korekt eksperckich.
Ze względu na konieczność zapewnienia spójności wyników prognozowania
uzyskanych w prognozie liczby pracujących w przekroju grup zawodów w województwie oraz według podregionów i zawodów zastosowano tutaj zmodyfikowaną
w stosunku do pierwotnie wykorzystanej w dokumencie: B. Suchecki, E. Kusideł,
E. Modranka, Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie
według grup zawodów i sektorów do 2020 r. (spójną metodologicznie z prognozami wojewódzkimi i podregionalnymi) metodę prognozowania.
Dla szeregów przekrojowych liczby pracujących w poszczególnych sektorach
według średnich grup zawodowych wyznaczono wartości przewidywanej liczby
pracujących w poszczególnych średnich grupach zawodowych na podstawie przewidywanej dynamiki zmian liczby pracujących w średnich grupach zawodowych
w województwie łódzkim ogółem w latach 2011–2020, przyjmując założenie, że
zmiany liczby pracujących w poszczególnych grupach zawodowych powodują proporcjonalne zmiany tej liczby w sektorach gospodarki. Ze względu na to, że taka
procedura obliczeniowa nie dawała w kolejnych latach sumy pracujących według
sektorów przewidywanej na podstawie dynamiki zmian liczby pracujących w poszczególnych sektorach uzyskanych w modelu sektorowym, w następnym kroku
dokonano proporcjonalnego korygowania wartości do wartości przewidywanych na
podstawie modelu sektorowego. Procedurę korygowania przeprowadzano kilkakrotnie w celu uzyskania spójności również z wojewódzkimi wartościami w przekroju zawodowym.
Podsumowując, w tej części analizy wykorzystano faktyczną strukturę pracujących w województwie łódzkim w 2010 r. według średnich grup zawodowych
(dane przekodowane na KZiS2010) oraz sektorów gospodarki (PKD2007). Do prognozowania zmian tej struktury wykorzystano wyniki prognozy struktury zawodowej dla województwa ogółem, zakładając, że przewidywana dynamika zmian liczby
pracujących w poszczególnych grupach zawodowych będzie miała odzwierciedlenie w zmianach liczby pracujących w sektorach gospodarki. Następnie korygowano uzyskane wyniki zgodnie z przewidywanymi zmianami struktury sektoro-
339
wej gospodarki oraz wskazanymi przez ekspertów modyfikacjami liczby pracujących w poszczególnych sektorach i grupach zawodowych.
Zastosowana procedura prognostyczna pozwoliła na uzyskanie spójnych wyników prognozowania we wszystkich przekrojach poddanych analizie. Liczba
pracujących w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych sumuje
się do przewidywanej liczby pracujących otrzymanej na podstawie modelu wojewódzkiego (jednej obowiązującej w całym procesie prognostycznym przewidywanej liczby pracujących w województwie łódzkim). Liczba pracujących w poszczególnych podregionach województwa łódzkiego sumuje się do liczby pracujących
w województwie ogółem. Liczby pracujących w podregionach w poszczególnych
wielkich, dużych i średnich grupach zawodowych sumują się do liczby pracujących w przekroju grup zawodów w województwie ogółem. Taka spójność zachowana jest również w przekroju sektorów i grup zawodów.
Na podstawie doświadczeń zdobytych w procesie generowania prognoz na
poziomie wojewódzkim można wskazać kilka kluczowych rekomendacji możliwych do wykorzystania w kolejnych etapach realizacji projektu:
– konieczne jest korzystanie ze spójnych danych statystycznych we wszystkich przekrojach (szczegółowe liczby pracujących muszą się sumować do liczby
pracujących ogółem na poziomie krajowym, wojewódzkim i sektorowym);
– wstępne wersje prognoz powinny być generowane również z zachowaniem
spójności wyników prognozowania (propozycja wykorzystania odrębnych modeli
ekonometrycznych w analizach ogółem, według podregionów oraz według sektorów wykorzystana w zadaniach 4, 6, 8, choć dająca ciekawe doświadczenia metodologiczne jest mało efektywna technicznie utrudniając proces uzyskania prognoz
ostatecznych (korygowanie i generowanie wyników końcowych));
– korekty eksperckie powinny dotyczyć jednocześnie wszystkich analizowanych przekrojów w celu zapewnienia spójności uwzględnionych korekt we wszystkich przekrojach;
– rekomendowane jest wykorzystanie jednego modelu ekonometrycznego
uwzględniającego elementy analizy przestrzennej (wojewódzkiej) oraz sektorowej,
generującego jedną wartość przewidywaną liczby pracujących dla Polski w przekroju wojewódzkim oraz sektorowym (zapewnienie sumowania kategorii do liczby pracujących ogółem);
– prognozy w przekroju zawodowym powinny polegać na dezagregacji wyników ogółem uzyskanych dla kraju na województwa oraz sektory, a także szczegółowe przewidywania w przekroju zawodowym w województwach i sektorach
powinny sumować się (być korygowane) do przewidywanych wartości ogółem –
hybrydowa procedura prognozowania.
6.2.4. Weryfikacja wyników prognoz
Zakładamy, iż w projektowanym systemie prognostycznym do formułowania
prognoz zatrudnienia (liczby pracujących) na różnym poziomie agregacji (dla całego kraju, dla poszczególnych województw oraz dla podregionów) zarówno ogółem,
340
jak według wielkich i średnich grup zawodowych mogą być stosowane wszystkie
dostępne metody i rodzaje modeli: analiza szeregów czasowych, wygładzanie wykładnicze, trend z sezonowością, modele ARIMA i VAR, jedno- i wielorównaniowe modele ekonometryczne, a także prognozy eksperckie i kombinowane.
Proces prognostyczny zawierający etap oceny jakości prognoz powinien hołdować ogólnej zasadzie, iż prognozę stanowi racjonalne, naukowe przewidywanie
przyszłych zdarzeń. Prognozowanie różni się od innych rodzajów przewidywania
oparciem sądów na logicznym procesie myślowym i korzystaniem z reguł nauki.
Ogólnie można powiedzieć, że prognoza to sąd sformułowany z wykorzystaniem
dorobku nauki, odnoszący się do określonej przyszłości, weryfikowalny empirycznie, niepewny, ale akceptowalny (por. Cieślak, red., 2004, s. 17).
Prognozowanie ekonometryczne opisać można jako proces przewidywania i oceny przyszłości oparty na teoretycznych studiach, logicznych przesłankach, analitycznych rozważaniach i praktycznych doświadczeniach (por. Zeliaś 1997, s. 18).
Podstawowymi założeniami umożliwiającymi prognozowanie są:
1) znajomość modelu ekonometrycznego kształtowania się zmiennej prognozowanej,
2) stabilność prawidłowości ekonomicznej w czasie,
3) stabilność rozkładu składnika losowego modelu,
4) znajomość wartości zmiennych objaśniających modelu w okresie prognozowanym,
5) dopuszczalność ekstrapolacji modelu poza zaobserwowany w próbie obszar
zmienności zmiennych objaśniających.
W literaturze istnieje wiele klasyfikacji prognoz. Najczęściej interesuje nas
podział ze względu na horyzont czasowy (długo-, średnio- i krótkoterminowe) oraz
stopień szczegółowości (całościowe, częściowe, kompleksowe).
Każdy rodzaj prognozy wymaga odrębnych metod prognostycznych oraz często łączenia metod w celu uzyskania zadowalającego wyniku. Jednym z najistotniejszych problemów predykcji ekonometrycznej jest więc wybór odpowiedniego
modelu tzn. jego klasy, ostatecznej postaci funkcyjnej oraz grupy zmiennych objaśniających w przypadku modeli przyczynowo-skutkowych.
Proces prognozowania ogólnie można podzielić na fazę diagnozowania przeszłości oraz fazę określania przyszłości. Sposób przejścia od pierwszej do drugiej
fazy nosi nazwę reguły prognozy. Cztery najczęściej stosowane reguły prognozy to:
reguła podstawowa, reguła podstawowa z poprawką, reguła największego prawdopodobieństwa i reguła minimalnej straty.
Reguła podstawowa jest stosowana, jeśli istnieje przekonanie, że model, który
dobrze opisywał przeszłość, zachowa podobne własności w przyszłości. W przypadku modelu spełniającego założenia klasycznej metody najmniejszych kwadratów reguła podstawowa przybiera postać reguły prognozy nieobciążonej, według
której prognoza jest wartością oczekiwaną zmiennej Y w chwili T>N:
yT* = E(YT),T>N
341
gdzie:
yT* – prognoza zmiennej Y na moment lub okres T>N,
E(YT) – wartość oczekiwana zmiennej Y w okresie T>N.
Założenia tej reguły pozwalają sądzić, że w długim ciągu prognoz błędy przypadkowe zniosą się i w efekcie otrzymamy prognozę trafną.
Modyfikacją reguły podstawowej jest reguła podstawowa z poprawką, w przypadku której zakłada się, że zaobserwowane odchylenia wartości rzeczywistej
i prognozowanej utrzymają się w przyszłości oraz należy je uwzględnić w wartości prognozowanej:
yT* = E(YT) + p,
T>N
gdzie:
p – poprawka dla T>N.
Szacowanie poprawki zależy od liczby zaobserwowanych odchyleń. Może to
być pojedynczy błąd prognozy: p = yT– yT*, średnia lub średnia ważona odchyleń.
W przypadku reguły największego prawdopodobieństwa prognozą jest poziom
zmiennej odpowiadający najwyższemu prawdopodobieństwu lub wartości modalnej
rozkładu zmiennej prognozowanej. Reguła ta w praktyce przyjmuje postać:
yTp = Mo(YT)
gdzie:
yTp – prognoza uzyskana według reguły największego prawdopodobieństwa
na okres T,
Mo(YT) – wartość modalna rozkładu zmiennej YT.
Zastosowanie reguły minimalnej straty polega na ustaleniu prognozy na poziomie, który zapewnia minimalizację funkcji straty opartej na błędzie prognozy.
Zastosowanie tej reguły jest uwarunkowane dużymi skutkami realizacji prognozy
ze względów finansowych i/lub społecznych.
Główną determinantą jakości prognoz jest jakość modelu prognostycznego. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że „dobry” model w przeszłości nie musi mieć
wysokiej wartości prognostycznej. Wartość prognostyczną modelu i reguły prognozowania można określić na podstawie badania błędów prognoz ex ante i ex post,
czyli miary jakości (dopuszczalności) prognoz można konstruować na podstawie
ocen błędów prognozowania. Mogą być one szacowane w momencie generowania
prognozy (błędy i miary ex ante lub ex post dla danych historycznych z okresu poza
próbą estymacyjną) lub po wygaśnięciu prognozy (błędy i miary ex post).
Błąd prognozy określa się jako:
QT = YT– YT*,
T>N
gdzie:
YT – wartość zmiennej prognozowanej w okresie T>N,
YT* – prognoza zmiennej Y w okresie T>N.
342
Błąd średni predykcji ST jest miarą ex ante jakości prognozy. Jest on obliczany
jako pierwiastek kwadratowy z wariancji predykcji ex ante dla modelu przyczynowo-skutkowego spełniającego założenia MNK. Przy założeniu znajomości wartości zmiennych objaśniających przyjmuje on następującą postać:
ST = [var(D)]½ = (2T [1 + x*T(XTX)-1x*])½
gdzie:
var(D) – wariancja prognozy,
2T – wariancja składnika losowego w okresie prognozowanym,
x* – wektor zmiennych objaśniających w okresie prognozowanym.
Błąd średni predykcji ST informuje, o ile średnio w długim ciągu prognoz rzeczywiste realizacje zmiennej prognozowanej będą się odchylać od wartości sformułowanych prognoz. Tak określony błąd prognozy uwzględnia wariancję składnika
losowego i wariancję oszacowań parametrów modelu. Jeżeli wartości zmiennych
objaśniających są obarczone błędem, to błąd prognozy jest powiększony o wpływ
wariancji oszacowania wartości zmiennych objaśniających.
W zastosowaniach praktycznych można posłużyć się również względnym
średnim błędem predykcji:
VT 
ST
YTp
Przy założeniu znajomości wartości realizacji prognozy istnieje możliwość
oszacowania błędów prognoz ex post. Do mierników tego typu należą:
ME – średni błąd prognozy (Mean Error):
ME 
1 T
( y k  yk* )

T k 1
gdzie:
T – liczba okresów prognozy,
yk* – wartość prognozowana w okresie k,
yk – wartość zmiennej Y w okresie k.
MPE – średni błąd procentowy (Mean Percentage Error):
1 T  y k  yk* 

MPE   
T k 1  yk 
MAE – średni absolutny błąd (Mean Absolute Error):
MAE 
1 T
yk  y k*

T k 1
343
MAPE – średni absolutny błąd procentowy (Mean Absolute Percentage Error):
MAPE 
1 T yk  yk*

T k 1 y k
RMSE – pierwiastek z błędu średniokwadratowego (Root Mean Standard Error):
1 T
RMSE 
( yk  yk* )

T k 1
2
RMSPE – pierwiastek z procentowego błędu średniokwadratowego (Root Mean
Percentage Standard Error):
1 T  yk  yk* 

RMSPE 

T k 1  y k 
2
Stosowanie wymienionych mierników pozwala na ocenę jakości prognoz oraz
wybór prognozy optymalnej ze zbioru dopuszczalnych.
Ze względu na prawdopodobnie małą liczbę obserwacji w przedziale empirycznej weryfikacji prognoz oraz w przypadku dezagragacji wielkości całkowitej
na części składowe, do oceny dopasowania prognozy do realizacji proponuje się
także zastosowanie następujących mierników:
PE – procentowy błąd względny (Percentage Error):
 y  yk* 
 *100%
PE k   k
 yk 
APE – absolutny procentowy błąd względny (Absolute Percentage Error):
y k  yk*
APE k 
*100%
yk
oraz średni absolutny błąd procentowy jako:
MAPE 
1 T yk  yk*
1 T
*
100
%


 APE k
T k 1 yk
T k 1
WMAPE – średni ważony absolutny błąd procentowy (Weighted Mean Absolute Percentage Error):
344
T
WMAPE 
 ( APE k * yk )
k 1
T
y
k 1
k
T

y
k 1
k
 y k*
*100%
T
y
k 1
k
gdzie:
y k – wartość realizacji składowej k w analizowanym przekroju,
y *k – wartość prognozy składowej k w analizowanym przekroju,
T – liczba elementów w danym przekroju,
k – wskaźnik elementu w danym przekroju.
Zastosowane miary błędów pozwalają na porównanie prognoz dla różnych
poziomów wartości. Absolutna miara średnia nie jest obciążona błędami o różnych znakach.
Średni absolutny błąd procentowy (MAPE) jest najpopularniejszą miarą jakości prognoz, natomiast średni ważony błąd procentowy (WMAPE) eliminuje różnice wynikające ze skali badanych wartości w przekrojach.
Badania wskazują, że prognozy zatrudnienia ogółem są obarczone mniejszymi
błędami niż dla grup zawodów. Błędy prognoz wahają się od jednego do kilku procent. Są niższe dla lat bliższych okresowi bazowemu. Prognozy zatrudnienia według
zawodów charakteryzują się stosunkowo wysokimi błędami (nawet 20%), co wynika
z dużej dezagregacji danych. Należy jednak stwierdzić, że błędy zmniejszają się wraz
z wielkością zatrudnienia w prognozowanym zawodzie (od 30% do 10%).
6.3. Korekty eksperckie
6.3.1. Kompleksowość korekt
W fazie tworzenia korekt uzyskanych szacunków prognoz wykorzystana została metoda ekspercka. Istnieje szereg opracowań w tym zakresie, w których prezentowane są jej zalety oraz wymienione potencjalne zagrożenia dla jakości przygotowywanych z jej wykorzystaniem opinii137. Na jakość analiz eksperckich mają
wpływ następujące czynniki138:
__________
137
Szersze informacje można znaleźć na przykład w opracowaniach: N. Harvey, Improving judgment in forecasting, w: J.S. Armstrong, red., Principles of Forecasting. A Handbook for Researchers
and Practitioners, Kluwer Academic Publishers, Boston/Dordrecht/London 2001; T.R. Stewart, Improving reliability of judgmental forecasts, w: J.S. Armstrong, red., Principles of Forecasting.
A Handbook for Researchers and Practitioners, Kluwer Academic Publishers, Boston/Dordrecht/London
2001; H.R. Arkes, Overconfidence in judgmental forecasting, w: J.S. Armstrong, red., Principles of
Forecasting. A Handbook for Researchers and Practitioners, Kluwer Academic Publishers, Boston/Dordrecht/London, 2001.
138
I. Kukulak-Dolata i in., op. cit., s. 66–68.
345
– odpowiedni dobór ekspertów – w tym zapewnienie ich odpowiedniej liczby,
wykorzystanie wiedzy specjalistów z różnych dziedzin nauki, powołanie osób o odpowiednim poziomie wiedzy i doświadczenia;
– odpowiednia organizacja pracy ekspertów – rozumiana jako zapewnienie odpowiedniej komunikacji pomiędzy nimi oraz zaplecza technicznego pracy, a także
wypracowanie odpowiedniej metody przygotowania analizy.
Korekty eksperckie przygotowano również w przypadku prognoz dotyczących
województwa łódzkiego. W skład zespołu eksperckiego weszły osoby o dużym doświadczeniu zawodowym specjalizujące się w ekonomii, w tym w szczególności
w analizach zatrudnienia i bezrobocia. Eksperci uzyskali dostęp do wszystkich
przygotowanych wcześniej w ramach projektu opracowań oraz do wyników kolejnych prognoz zatrudnienia w województwie łódzkim w przekrojach: grup zawodów, zawodów i obszarów statystycznych NUTS III, zawodów i sektorów, w miarę
ich przygotowywania i publikacji. Przyjęto jednolitą metodologię analizy, zarówno
co do kolejności oceny prognoz, jak również sposobu opracowania raportu końcowego. Analizy rozpoczęto od prognozy zatrudnienia w województwie ogółem, a następnie do jej wyników dostosowano prognozy wykonane w poszczególnych przekrojach, przyjmując zasadę przechodzenia od mniejszego do większego stopnia
dezagregacji danych. Powstały trzy raporty końcowe – po jednym dla każdej z wykonanych prognoz.
W trakcie tworzenia korekt napotkano następujące problemy związane przede
wszystkim z odpowiednim techniczno-organizacyjnym przygotowaniem procesu:
– problem sekwencyjności dostarczania wyników przygotowywanych prognoz, który miał istotne znaczenie dla spójności korekt;
– brak odpowiedniego oprogramowania umożliwiającego interaktywne analizy
wyników prognoz, prowadzący do trudności w zachowaniu jednorodności i spójności zmian proponowanych na różnych stopniach dezagregacji i brak możliwości
analizy ich skutków na wszystkich poziomach prognozy;
– problem formułowania uwag jednocześnie w odniesieniu do kilku kategorii
zatrudnionych, utrudniający zespołom zajmującym się prognozowaniem ustosunkowanie się do nich na kolejnym etapie projektu.
Najpoważniejszą z niedogodności napotkanych w trakcie przygotowywania korekt był sekwencyjny charakter procesu dostarczania wyników prognoz ekspertom.
Ze względu na przyjęty terminarz wykonywania prognoz i korekt okazało się niemożliwe rozpoczęcie formułowania uwag dopiero w momencie zakończenia wszystkich prac prognostycznych. Ze względu na te trudności korekta musiała być przeprowadzona metodą top-down, czyli zgodnie z terminami publikacji wyników
prognoz. Oznaczało to wyjście od określenia ostatecznego poziomu prognozy zatrudnienia dla całego województwa. Jednocześnie w tym samym opracowaniu sformułowano wnioski dla prognozy zatrudnienia według zawodów. Z uwagi na brak
informacji o przełożeniu efektów zmian na szczeblu ogólnym na strukturę i poziomy zatrudnienia w prognozach według zawodów, udzielenie spójnych wskazówek
do dalszej prognozy było zadaniem bardzo trudnym. Skutkiem takiego kształtu pro-
346
cesu tworzenia korekt było powstanie niespójności pomiędzy formułowanymi uwagami i zaleceniami, w szczególności w zakresie zmian o charakterze ilościowym
dotyczących prognoz zatrudnienia w kolejnych badanych grupach i regionach.
Jedną z form rozwiązania wzmiankowanego problemu jest propozycja zmiany
terminarza przygotowania prognoz i korekt w etapie ich formułowania na poziomie ogólnopolskim w taki sposób, aby przygotowanie korekt rozpoczynać dopiero po publikacji wstępnych prognoz zatrudnienia we wszystkich opracowanych
przekrojach. Pozwoli to na ograniczenie problemu niespójności propozycji ekspertów i uprości prace związane z ich wdrożeniem.
W związku z wyborem zasady prowadzenia korekt od prognoz o najwyższym
stopniu agregacji do niższych jej poziomów (czyli w ujęciu top-down) uzyskanie
spójnych wyników było możliwe jedynie wówczas, gdy przyjęto założenie o nadrzędności szacunków uzyskanych na wyższym poziomie dezagregacji danych
w stosunku do wyników na poziomach niższych. W takim wypadku uwagi formułowane na tych poziomach powinny uwzględniać fakt, iż suma zmian liczby zatrudnionych we wszystkich kategoriach na danym poziomie powinna być zbilansowana w stosunku do zmian wynikających z korekt wykonanych na niższym
poziomie dezagregacji. W trakcie przygotowywania korekty okazało się, iż wprowadzanie takich zmian w prognozach jest zadaniem niezwykle trudnym, ponieważ mają one wpływ na wszystkie pozostałe wyniki.
W zgodnej opinii autorów problemem był również brak specjalistycznego oprogramowania, które pozwoliłoby na stworzenie interaktywnych tablic zawierających
uzyskane wyniki wstępne prognoz i umożliwiło natychmiastową analizę skutków
proponowanych zmian dla kategorii na poszczególnych stopniach dezagregacji. Należy zatem rekomendować rozważenie możliwości wzbogacenia istniejących rozwiązań w zakresie opracowywania korekt o specjalistyczne oprogramowanie umożliwiające śledzenie zmian wprowadzanych do prognoz w ramach korekty.
Przeprowadzone w tym rozdziale analizy procesu formułowania korekt eksperckich skłaniają do przyjęcia następujących rekomendacji:
– przed przystąpieniem do przygotowania korekty eksperci powinni mieć zapewniony dostęp do wyników wszystkich wstępnych prognoz zatrudnienia na
każdym z rozważanych poziomów dezagregacji;
– w przypadku formułowania zaleceń eksperckich metodą top-down (od najniższego do najwyższego stopnia dezagregacji) należy dokonywać zmian, które zostaną w pełni zbilansowane przez odpowiednie dostosowania innych kategorii w celu
zachowania stałego poziomu liczby zatrudnionych na poziomie nadrzędnym;
– wskazane jest stworzenie specjalistycznego oprogramowania umożliwiającego działanie ekspertów w ramach interaktywnych arkuszy umożliwiających obserwację skutków proponowanych zmian dla całokształtu prognozy;
– rekomendacje eksperckie powinny być formułowane w odniesieniu do pojedynczych kategorii, aby zapewnić łatwość oceny stopnia ich wykonania na etapie przygotowywania ostatecznej wersji prognozy.
347
6.3.2. Iteracyjna procedura korygowania
Rysunek 6.3.1
Algorytm przygotowywania korekt prognoz w alternatywnych wersjach
iteracyjnej metody bottom-up
Koniec procedury
Koniec procedury
NIE
NIE
Czy zaproponowano zmiany
na poziomie III?
Poziom III
Prognoza o najniższym stopniu
dezagregacji
NIE
TAK
Propozycja
zmian dodatkowych
na poziomie III?
Poziom III
Prognoza o najniższym stopniu
dezagregacji
NIE
Sumowanie
efektów zmian
TAK
Propozycja
zmian dodatkowych
Sumowanie
efektów zmian
na poziomie II?
na poziomie II?
Poziom II
Prognoza o średnim
stopniu dezagregacji
Poziom II
Prognoza o średnim
stopniu dezagregacji
TAK
Propozycja
zmian dodatkowych
Sumowanie efektów zmian
Poziom I
Prognoza o najwyższym stopniu
dezagregacji
TAK
Propozycja
zmian dodatkowych
Sumowanie
efektów zmian
Poziom I
Prognoza o najwyższym stopniu
dezagregacji
Tworzenie korekt, podobnie jak proces budowy prognoz, może być oparte na
dwóch różnych podejściach metodologicznych. W pierwszym, nazywanym podejściem od ogółu do szczegółu lub podejściem top-down, mamy do czynienia z formu-
348
łowaniem uwag i wniosków, wychodząc od poziomu najbardziej ogólnego i przechodząc na kolejne poziomy o większej dezagregacji prognoz. Drugie podejście,
które możemy nazwać podejściem od szczegółu do ogółu lub podejściem bottomup, charakteryzuje się wyjściem od poziomu o najwyższej dezagregacji prognoz
w celu przejścia na poziomy o niższej dezagragacji.
Różnice w podejściu do problemu formułowania korekt znajdują odbicie w sposobie transmisji efektów proponowanych przez ekspertów zmian pomiędzy kolejnymi poziomami dezagregacji, co ma decydujący wpływ na technikę pracy w procesie tworzenia uwag.
W przypadku metody top-down będziemy mieli do czynienia z sytuacją, w której jako pierwsza jest ustalana wartość prognozowanej zmiennej na najwyższym
poziomie dezagregacji. Oznacza to, że zmiany wprowadzone na kolejnym etapie
muszą być przeprowadzone z uwzględnieniem korekt sformułowanych na etapie
nadrzędnym, a co za tym idzie, muszą się bilansować do sumy zmian z poprzedniego etapu. Prowadzi to do ograniczenia pola manewru ekspertów i może powodować niemożność uwzględnienia niektórych uwag w procesie przygotowywania
ostatecznej wersji prognozy, jeśli nie uda się znaleźć innych kategorii, które można by odpowiednio dostosować.
W przypadku metody bottom-up zmiany dokonywane są, rozpoczynając od
prognozy o najwyższym poziomie dezagregacji i przechodząc na kolejne, wyższe
poziomy. Oznacza to, iż zmiany na poziomach niższych sumują się i wchodzą do
prognozy na kolejnych etapach formułowania uwag. Proponowane zmiany nie
muszą się bilansować, co upraszcza znacznie procedurę formułowania wniosków.
Jednocześnie efekty ich wprowadzenia obserwowane na wyższych poziomach
analizy są rezultatem dostosowań na poziomie niższym, co oznacza, iż nie pojawia się problem niespójności korekt eksperckich. Dwie podstawowe formy przygotowywania korekt metodą bottom-up przedstawiono na rysunku 6.3.1.
W przypadku prognozy województwa łódzkiego na niekorzyść ekspertów dokonujących korekty działał fakt sekwencyjnego spływania wyników przygotowywanych prognoz i braku uwzględnienia w terminarzu projektu konieczności rozpoczęcia dalszych analiz po otrzymaniu wszystkich opracowań w celu zgromadzenia
pełnej informacji na temat efektów proponowanych zmian na każdym poziomie
dezagregacji. Metodologia tworzenia korekt sposobem top-down okazała się zatem nieskuteczna ze względu na problem niespójności części korekt. Wydaje się
jednak, że można go łatwo rozwiązać, stosując iteracyjną metodologię hybrydową
bottom-up formułowania korekt.
Na podstawie przeprowadzonych w tym punkcie analiz możemy sformułować
następujące rekomendacje na potrzeby procesu przygotowywania prognoz na poziomie ogólnopolskim:
– prognozy powinny być przygotowywane z użyciem metody iteracyjnej typu
bottom-up w celu zapewnienia swobody formułowania korekt przez ekspertów,
poprawy ich spójności oraz jakości i maksymalnego wykorzystania intuicyjnej
wiedzy ekspertów;
349
– iteracyjna metoda bottom-up daje największe nadzieje na stworzenie algorytmów pozwalających na budowę oprogramowania komputerowego poprawiającego szybkość przygotowania korekt i ułatwiającego pracę ekspertów.
6.4. Prezentacja wyników i aplikacja prognoz
6.4.1. Forma prezentacji prognoz
Duży oddźwięk społeczny opracowywanych prognoz zatrudnienia i waga problemu sprawiają, iż pojawia się oczekiwanie znacznej wnikliwości przygotowywanych prognoz i ich wyników, a w szczególności dążenie do jak najdokładniejszego określenia przewidywanych zmian o charakterze ilościowym wyrażonych
wartościami liczbowymi. Należy jednak pamiętać, iż każda prognoza jest obciążona błędem ze względu na fakt, iż rzeczywistość, a zwłaszcza rzeczywistość gospodarcza nie ma charakteru deterministycznego. Należy zauważyć, iż błędy będą
rosły proporcjonalnie do poziomu szczegółowości przygotowywanych prognoz,
a w przypadku błędu pomiaru również proporcjonalnie do stopnia dezagregacji
danych wykorzystywanych w analizach.
Ze względu na fakt, iż błędy są immanentnym elementem składowym każdego procesu prognostycznego, nie jest od nich również wolna prognoza przygotowana dla województwa łódzkiego. Korzystając zatem z jej wyników, należy
przede wszystkim brać pod uwagę interpretację wynikających z niej trendów oraz
struktur, a nie konkretne dane liczbowe, gdyż te mogą być obarczone znacznymi
błędami. Ze względu na fakt, iż prognoza będzie wykorzystywana nie tylko w badaniach specjalistycznych przez osoby świadome właściwości i niedoskonałości
procesu prognostycznego, ale również przez przedstawicieli władz państwowych
oraz osoby prywatne, konieczne jest sformułowanie odpowiedniego przekazu informującego o niedoskonałościach przygotowanych prognoz i możliwościach wystąpienia odchyleń wartości rzeczywistych od przewidywanych w formie osobnego artykułu na stronie internetowej i w pozostałych publikacjach.
Niezależnie od informacji dodatkowych publikowanych w osobnych lokalizacjach dobrym rozwiązaniem jest również zamieszczenie odpowiedniej klauzuli
wskazującej na niedoskonałość wyników prognoz pod publikowanymi tabelami
i wykresami.
W związku z dużym zainteresowaniem wynikami prognozy, którego pojawienia się należy oczekiwać przede wszystkim wśród osób niezajmujących się zawodowo kwestiami prognozowania i analiz sytuacji na rynku pracy, należy zwrócić
szczególną uwagę na sposoby prezentacji wyników prac prognostycznych. Najczęściej wykorzystywaną formą prezentacji danych jest forma tabelaryczna. Główną
jej wadą jest niewielka przejrzystość szczególnie w wypadku prognoz o wysokim
stopniu dezagregacji, kiedy w jednej tabeli publikowana jest bardzo duża liczba
informacji, co utrudnia porównywanie wyników.
Rozwiązaniem tego problemu może być zastosowanie tzw. tabel przestawnych, w których osoba zainteresowana wybiera jedynie te kategorie, na temat któ-
350
rych pragnie uzyskać informacje. Umożliwia to łatwe poruszanie się po tabelach
bez konieczności przerzucania znacznej ilości danych.
Inną formą prezentacji wyników prognoz są wykresy. Mogą się one odnosić
zarówno do szeregów czasowych opisujących poszczególne prognozowane kategorie, jak również do obserwowanej struktury zawodów. Podobnie jak w przypadku
tabel, użyteczne jest przygotowanie ich w formie przestawnej, co zwiększy możliwości analizy porównawczej szczególnie w przypadku danych dotyczących szeregów czasowych.
Przeprowadzone analizy skłaniają do sformułowania następujących rekomendacji:
– wnioski będące produktem finalnym przygotowywanych prognoz zatrudnienia należy ze względu na wysoki stopień dezagregacji danych formułować w odniesieniu do trendów i tendencji zmian struktury, a nie do konkretnych wartości
liczbowych;
– ze względu na możliwość wykorzystywania przygotowanych danych przez
dużą liczbę osób nieposiadających specjalistycznej wiedzy z zakresu prognozowania, należy rozważyć zamieszczenie na stronie internetowej projektu informacji i klauzul dotyczących spekulatywnego charakteru danych ilościowych będących rezultatem przeprowadzonych badań oraz właściwego sposobu rozumienia
wyników i ich interpretacji;
– w celu ułatwienia odbioru wyników przygotowanych prognoz i ich analizy
należy rozważyć możliwość i zasadność wykorzystania mechanizmów ułatwiających wybór i porównywanie danych przez osoby zainteresowane poprzez zastosowanie w ramach witryny internetowej mechanizmów tabel oraz wykresów przestawnych.
6.4.2. System informatyczny
Warunkiem koniecznym prawidłowych decyzji w zakresie polityki ekonomicznej, społecznej i edukacyjnej oraz sposobem zapewnienia mądrego gospodarowania
zasobami siły roboczej jest właściwa informacja o możliwościach zatrudnienia.
Ułatwia ona podejmowanie bardziej świadomych decyzji o inwestowaniu w kształcenie, czego rezultatem powinno być lepsze przygotowanie pracowników do zawodów, na które będzie popyt. Przyczynia się to również do ograniczenia bezrobocia strukturalnego i fluktuacyjnego.
Z perspektywy naukowej formułowanie prognoz w ujęciu kwalifikacyjnym
i przestrzennym jest dziedziną rozwijającą się w Polsce już od kilkunastu lat.
W ostatnich latach dokonywane były również próby dezagregacji prognoz na przestrzeń i zawody. Konieczność dezagregacji prognoz popytu na pracę wynika z niedopasowań kwalifikacyjnych i przestrzennych na rynku pracy.
W tym kontekście można stwierdzić, iż głównym celem podjętych badań w ramach projektu Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej powinna
351
być możliwość formułowania powtarzalnych prognoz zatrudnienia oraz popytu na
pracę (jeśli dostępne są dane dotyczące liczby ofert pracy) w skali makroekonomicznej, a następnie według różnych przekrojów (wieku, płci, miejsca zamieszkania) oraz zawodów (kwalifikacji) i sekcji z możliwością dezagregacji do skali
regionalnej (województw).
Chodzi przede wszystkim o uzyskanie możliwości oszacowania i prezentacji:
– zmian w sytuacji i współzależnościach obserwowanych na rynkach pracy
i ich otoczeniu,
– występujących tendencji w okresie próby,
– syntezy diagnostycznej i wniosków,
– operatywnych krótko- i długookresowych prognoz.
W wielu krajach rozwiniętych funkcjonują już informatyczne systemy prognozowania rynku pracy. Stanowią tam ważne narzędzia decyzyjne. Systemy takie,
oprócz dostępu do aktualizowanych informacji, umożliwiają interaktywne korzystanie z banków danych statystycznych oraz zastosowanie odpowiednich narzędzi –
metod statystycznych i modeli ekonometrycznych do formułowania prognoz zatrudnienia. Ponadto odpowiednie narzędzia obliczeniowe i analityczne zaimplementowane w takim systemie powinny dać możliwość:
– kompilacji wyników prognozowania przy zastosowaniu różnych modeli i metod, a także opinii ekspertów w celu utworzenia jednej prognozy (dla jednej zmiennej) oraz agregacji ważonej przy zastosowaniu różnych wag dla różnych komponentów prognozy;
– zastosowania analizy merytorycznej sensowności do badania i mierzenia konsekwencji różnych wariantów (kombinacji) przy zmianach poszczególnych składowych i wag w prognozach mieszanych;
– przetwarzania za pomocą systemu nowych informacji w taki sposób, aby różnice pomiędzy wartościami zrealizowanymi a prognozami były rejestrowane i brane pod uwagę w trakcie dalszych etapów analizy i prognozowania;
– łatwego adaptowania i reestymowania zapisanych w systemie modeli w przypadku stwierdzenia takiej konieczności. Również eksperci mogą być pytani o ich
odczucia dotyczące możliwości rewizji wcześniejszych prognoz. Tak długo, jak
nowe informacje pojawiają się, proces kombinowania prognoz złożonych powinien być powtarzany.
W docelowym systemie dla Polski powinny być dostępne odpowiednie procedury zarządzania komputerowym bankiem danych, w którym wszystkie dane źródłowe, informacje dodatkowe oraz formułowane prognozy są zapisywane. Dostęp
do takiego banku danych powinien być łatwy i dostarczać decydentom wszystkich
informacji (obserwacje zjawisk i prognozy) potrzebnych do podejmowania decyzji. Konieczne jest opracowanie odpowiedniego menu zapytań (interfejsu użytkownika) umożliwiającego dostęp do systemu różnym użytkownikom.
Docelowo należy dążyć do takiego stanu, aby użytkowanie i funkcjonowanie
systemu prognostyczno-informacyjnego w Polsce, oprócz funkcji prezentacyjnych,
zapewniało:
352
1) integrację i wybór pomiędzy różnymi instrumentami prognozowania,
2) zastosowanie złożonego mechanizmu kontroli tych instrumentów,
3) możliwość dostępu i działań (aktualizacji, rozszerzania, przetwarzania) na
komputerowych bankach danych,
4) analizę diagnostyczną i strategię korekcji błędów prognozowania,
5) sprzężenia zwrotne i możliwość zapamiętywania przez system wygenerowanych prognoz,
6) elastyczność dostosowania systemu do konkretnych, specyficznych zadań
w zależności od potrzeb decydentów i okoliczności.
Najbardziej syntetyczna koncepcja systemu informacji i prognozowania rynku
pracy oparta jest na trzywarstwowej strukturze Systemów Wspomagania Decyzji
(SDW), wykorzystywanej szeroko w procesach informatyzacji organizacji gospodarczych. Jest to powiązanie baz danych, systemów eksperckich i prezentacyjnych w zaawansowane narzędzie analityczne.
Zakładano, iż każdy system analiz i prognoz może składać się z trzech odrębnych, lecz ściśle współpracujących części:
1) modułu wejściowego, który powinien zbierać dane i dokonywać wstępnej
ich obróbki,
2) modułu głównego przeznaczonego do opracowywania zebranych danych
i przygotowania ich do prezentacji oraz
3) modułu prezentacyjnego służącego do komunikacji systemu z użytkownikami finalnymi.
W przypadku systemu informacji i prognozowania rynku pracy proponowana
jest struktura przedstawiona na rysunku 6.4.1.
Rysunek 6.4.1
Koncepcja modułowej budowy systemu
Źródło: A. Gajdos, Systemy informacji i prognozowania rynku pracy, UŁ, niepublikowana rozprawa
doktorska, Łódź 2002.
353
A. Moduł wejściowy: hurtownia (baza) danych przechowująca dane z różnych
źródeł w jednolitej formie (GUS, urzędy pracy, BAEL, inne).
B. Moduł główny składa się z kilku części, które wykonują analizy i przekazują ich wyniki do następnych podmodułów:
1) baza danych operacyjnych – wybiera i przetwarza dane do formatu odpowiedniego dla modelu prognostycznego,
2) moduł estymacyjny i weryfikacyjny – program estymujący i weryfikujący
zadany model ekonometryczny,
3) moduł prognostyczny i kombinacyjny – wykonuje prognozy z modelu, pobiera prognozy z hurtowni, kombinuje prognozy,
4) moduł dezagregacyjny – wykorzystuje prognozy makroekonomiczne z modelu i macierze dezagregacyjne z hurtowni do wykonania prognoz szczegółowych.
C. Moduł prezentacyjny (raporty, tabele, wykresy, mapy):
1) prezentacja danych historycznych z hurtowni przetworzonych przez bazę
danych operacyjnych,
2) prezentacja wyników estymacji i weryfikacji modelu (struktura modelu,
równania, parametry, statystyki),
3) prezentacja prognoz makro (porównanie z innymi prognozami z hurtowni),
4) prezentacja prognoz zdezagregowanych (szczegółowych).
Należy zaznaczyć, że istnieją zidentyfikowane możliwości techniczne do budowy systemu informatycznego realizującego wskazane założenia.
6.5. Podsumowanie
Podsumowując dotychczasowe doświadczenia uzyskane na pilotażowym etapie
realizacji projektu, przedstawiamy najważniejsze ze sformułowanych wniosków.
Podstawowym źródłem używanych w prognozach danych statystycznych były
bazy danych GUS. Wykorzystywano przede wszystkim dane pochodzące ze sprawozdawczości statystycznej zebrane w Banku Danych Lokalnych (BDL) oraz dane
pochodzące z BAEL. W trakcie przygotowywania prognoz napotkano szereg problemów związanych z wykorzystywanymi danymi statystycznymi oraz z ich źródłami. Do najważniejszych należały: ograniczony zakres danych na pewnych poziomach układów przestrzennych będący wynikiem braku reprezentatywności danych
pochodzących z badań reprezentacyjnych, w tym w szczególności BAEL (np. dane
na szczeblu niższym niż wojewódzki w szczegółowych przekrojach zawodowych),
ograniczony horyzont czasowy dostępnych danych historycznych, niespójność danych pochodzących ze sprawozdawczości statystycznej i BAEL w odniesieniu do
osób świadczących pracę poza miejscem zamieszkania czy też niespójność regionów administracyjnych i ekonomicznych, które mogą powodować występowanie
efektów ciążenia regionów peryferyjnych województw w kierunku ośrodków centralnych województw sąsiednich, a w konsekwencji konieczność uwzględnienia
tych procesów w przygotowywanych prognozach.
354
Prognozy zatrudnienia dla województwa łódzkiego przygotowano na podstawie danych rocznych, co skutkowało niewielką długością wykorzystywanych szeregów czasowych i mogło mieć wpływ na jakość uzyskanych oszacowań. Wskazane jest jednak rozważenie możliwości przejścia w kolejnych prognozach z danych
rocznych na dane kwartalne. Wśród głównych korzyści płynących z takiej zmiany
wymienić można wzrost liczby obserwacji wykorzystanych do estymacji modeli
prognostycznych, który powinien się przekładać na poprawę jakości oszacowań
oraz możliwość uzyskania informacji na temat sezonowych aspektów zatrudnienia w niektórych zawodach. Wprowadzenie do modelu danych kwartalnych jest
jednak związane z kilkoma niedogodnościami. Konieczne staje się bowiem dostosowanie wykorzystywanych modeli do nowej charakterystyki danych statystycznych poprzez wprowadzenie zmiennych umożliwiających określenie rozmiarów
efektów sezonowych.
Warto również zwrócić uwagę na poziom szczegółowości i reprezentatywności wykorzystywanych danych statystycznych. Wyniki BAEL dotyczące liczby pracujących publikowane są w przekroju sektorów gospodarki dla kraju i województw
oraz w przekroju wielkich grup zawodowych jedynie dla kraju (niekiedy dla województw), co wskazuje na zachowanie reprezentatywności na tych poziomach dezagregacji. W związku z tym wymagane przekroje szczegółowe: średnie i duże grupy
zawodowe dla kraju, wielkie, duże i średnie grupy zawodowe dla województwa
oraz podregionu mogą nie zachowywać reprezentatywności dla wykorzystywanych
liczb pracujących. Z tego względu rekomendowane jest ograniczenie wymogów
szczegółowości prezentowania wyników analiz prognostycznych zwłaszcza tam,
gdzie wymagane jest analizowanie przekrojów złożonych sektor–grupa zawodowa,
zaniechanie analiz na poziomie podregionalnym, przyjęcie zasady ograniczonego
zaufania do uzyskanych wyników i skupienie się na analizie trendów zatrudnienia
w grupach na niskim poziomie dezagregacji.
Na szczególną uwagę zasługuje problematyka spójności wykorzystywanych
danych statystycznych. W przypadku prognozy zatrudnienia w ujęciu wojewódzkim napotkano problemy związane ze zmianami w klasyfikacji zawodów i specjalności (stara wersja klasyfikacji z roku 2007 została zastąpiona nową z roku 2010),
co wymusza opracowanie procedury przeliczania wykorzystywanych danych statystycznych.
Analiza wykorzystanej metodologii prognozowania potwierdziła zasadność
budowy modeli przyczynowo-skutkowych dla prognozowania liczby pracujących
ogółem, liczby pracujących w podregionach oraz liczby pracujących w sektorach
gospodarki. W przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych wskazane
jest wykorzystanie modeli tendencji rozwojowej dla udziałów poszczególnych
grup zawodowych w liczbie pracujących ogółem. Procedura wzbogacona w kolejnych etapach o uwagi eksperckie pozwoliła na uzyskanie prognoz uwzględniających zmiany strukturalne, obserwowane dotychczas tendencje oraz wskazania
eksperckie. Do rozważenia na etapie budowy modelu krajowego pozostawiono
ewentualność modelowania przyczynowo-skutkowego w przekroju wielkich grup
zawodowych, przy ograniczonej możliwości wyspecyfikowania zadowalającego
355
zestawu zmiennych objaśniających oraz odseparowania zmian struktur wynikających z modelu sektorowego.
Analiza problemów, które zdiagnozowano na etapie opracowywania korekty
eksperckiej, nakazuje zwrócenie szczególnej uwagi na potencjalną niespójność
korekt będącą rezultatem sekwencyjności dostarczania wyników przygotowanych
prognoz (w pierwszej kolejności dostępne były wyniki prognozy ogółem, a później
prognozy o wyższym stopniu dezagregacji) oraz brak oprogramowania ułatwiającego wprowadzanie zmian na wszystkich poziomach dezagregacji i we wszystkich przekrojach. W celu poprawy jakości prognoz rekomenduje się zapewnienie
ekspertom dostępu do wyników wszystkich prognoz przed przystąpieniem do etapu przygotowania korekty, wprowadzanie zmian o zbilansowanym charakterze
oraz stworzenie odpowiedniego oprogramowania opartego na arkuszach interaktywnych i pozwalającego na śledzenie zmian.
Na etapie formułowania korekt do prognoz zatrudnienia w województwie łódzkim wykorzystywano podejście od ogółu do szczegółu (top-down – punkt wyjścia
stanowiły prognozy zatrudnienia ogółem, a następnie korekty wprowadzano na
niższe poziomy dezagregacji). Ze względu na pojawiające się problemy ze spójnością proponowanych zmian – wynikające z faktu, iż zmiany wprowadzane na
wysokim poziomie dezagregacji musiały się bilansować do zera, tak aby nie naruszyć prognoz przygotowanych na szczeblu wyższym – zaleca się jednak stosowanie w kolejnych prognozach iteracyjnej metody opartej na podejściu bottom-up
(od prognoz na niskim poziomie agregacji do prognoz na wysokich poziomach
agregacji), która pozwala zminimalizować czas potrzebny do opracowania korekt
oraz zapewnia spójność wyników.
Z dotychczasowych doświadczeń w zakresie prezentacji wyników oraz aplikacji prognoz wynika, iż w związku z dużym zainteresowaniem społeczeństwa
problematyką zatrudnienia oraz perspektywą korzystania z publikowanych danych przez osoby nieposiadające specjalistycznej wiedzy na temat prognozowania, wskazane jest zamieszczenie w publikacjach informacji na temat spekulatywnego charakteru prognozy oraz konieczności odnoszenia się w analizach do
trendów i tendencji zmian struktury, a nie bezpośrednio do wyników ilościowych.
Zastosowanie w ramach publikacji na stronach internetowych mechanizmów tabel oraz wykresów przestawnych ułatwi odbiór wyników prognoz, a budowa zintegrowanego systemu informatyczno-prognostycznego, którego ogólną koncepcję
zaprezentowano w końcowej części tego rozdziału, poprawi ich jakość.
356
BIBLIOGRAFIA
Abbing M. (1998), Running the Economy: A Review of the Internet-Based Fairmodel,
Computational Economics 12.
Arkes H.R. (2001), Overconfidence in judgmental forecasting, w: J.S. Armstrong,
red., Principles of Forecasting. A Handbook for Researchers and Practitioners, Kluwer Academic Publishers, Boston/Dordrecht/London, 2001.
Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2010 (2010), Instytut
Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk.
Backhouse R. (1991), Applied UK Macroeconomics, Basil Blackwell, Oxford.
Barteczko K. (1999), Ujęcie rynku pracy w modelach makroekonomicznych Instytutu Rozwoju i Studiów Strategicznych, w: Studia i Materiały, t. I, RCSS,
Warszawa.
Basdevant O. (2000), An econometric model of the Russian Federation, Economic
Modelling 17.
Becker G.S. (1975), Human Capital. A Theoretical and Empirical Analysis with
Special Reference to Education, Columbia University Press, New York and
London.
Blaug M. (1995), Metodologia ekonomii, PWN, Warszawa.
BLS Handbook of Methods (1997), U.S. Department of Labor, Bureau of Labor
Statistics.
Bosworth D., Dawkins P., Stromback T. (1996), The Economic of the Labour Market, Longman, Essex.
Cahuc P., Zylberberg A. (1996), Economie du travail. La formation des salaires et
les déterminants du chômage, Balises, Departement De Boeck Université, Paris,
Bruxelles.
Cahuc P., Zylberberg A. (2004), Labour Economics, The MIT Press, Cambridge–
London.
Cieślak M., red. (2004), Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania, PWN,
Warszawa.
Czerwiński Z., Gedymin W., Kiedrowski R., Panek E. (1996), Makroekonomiczny
średniookresowy model gospodarki Polski KEMPO 94, IRiSS, Z prac Instytutu, z. 30, Warszawa.
Dańska-Borsiak B., Laskowska I. (2011), Opracowanie modeli ekonometrycznych
do prognozowania zatrudnienia według zawodów w wybranym województwie
do 2020 r., maszynopis.
Dańska-Borsiak B., Suchecki B. (2011), Estymacja parametrów modeli ekonometrycznych do prognozowania zatrudnienia według zawodów w wybranym województwie i opis otrzymanych wyników, maszynopis.
357
Fair R.C. (1997), The U.S. Model Workbook (http://fairmodel.econ.yale.edu/
wrkbook/ index.htm).
Fair R.C. (1998), Fairmodel Site, Macroeconomic Dynamics 2.
Fisher A. G.B. (1945), Economic Progress and Social Security, Macmillan, London.
Florczak W., Karp G., Świeczewska I., Welfe W. (2011), The structural model of the
Lodz region – scenarios of regional development, w: B. Suchecki, red., Spatial
Econometrics and regional economic analysis, Wydawnictwo Uniwersytetu
Łódzkiego, Łódź.
Fourastie J. (1954), Die Grosse Hoffnung des Zwanzigsten Jahrhunderts, BundVerlang, Koln-Deutz.
Fourastie J. (1972), Myśli przewodnie, PiW, Warszawa.
Gajdos A. (2006), Prognozy liczby pracujących na Dolnym Śląsku według wielkich i dużych grup zawodowych, w: T. Kupczyk, red., Audyt ofert pracy, zapotrzebowania na kwalifikacje i szkolenia na Dolnym Śląsku, Politechnika Wrocławska, Centrum Kształcenia Ustawicznego, Wrocław.
Gajdos A. (2010), Prognozy profilu gospodarczego województwa pomorskiego,
w: Aktualny i przyszły profil gospodarczy województwa pomorskiego, ASM –
Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o., Kutno.
Gajdos A., Lewandowska-Gwarda K., Żmurkow E. (2012), Opracowanie prognozy
zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r.
(łódzkie), IPiSS, maszynopis.
Gajdos A., Systemy informacji i prognozowania rynku pracy, praca doktorska, maszynopis.
Grip A. de, Borghans L., Willems E. (1995), Methodology of the ROA information
system on occupational groups and type of education, ROA-W-1995/1E, Research Centre for Education and the Labour Market, Maastricht.
Hall S.G., Nixon J. (2000), Unemployment and the capital stock: a dynamic structural model of the UK supply side, Economic Modelling 17.
Harvey N. (2001), Improving judgment in forecasting, w: J.S. Armstrong, red.,
Principles of Forecasting. A Handbook for Researchers and Practitioners,
Kluwer Academic Publishers, Boston/Dordrecht/London, 2001.
Heijke J.A.M., De Koning J., Maas R.J.M., Den Broeder G. (1985), A model of
the Dutch Labour Market AMO-K, De Ekonomist 133, nr 4.
Informacja o rynku pracy w województwie łódzkim, Wojewódzki Urząd Pracy
w Łodzi, 2002–2008.
Kabaj M. (2007), Ekonomia tworzenia i likwidacji miejsc pracy: dezaktywacja Polski, IPiSS, Warszawa.
Klasyfikacja zawodów i specjalności, załącznik do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 roku (DzU nr 265, poz. 2644) zaktualizowanej o dodatkowe specjalności z 1.06.2007 r.
Krajewska, K. Piłat, R. Piwowarski (2011), Założenia merytoryczne do prognozy
zatrudnienia w województwie łódzkim według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III do 2020 r.
358
Krajowa Strategia Zatrudnienia na lata 2007–2013, Monitor Unii Europejskiej,
2005, nr 9.
Kryńska E. (1998), Wybrane teorie rynku pracy o prognozowaniu, w: E. Kryńska,
J. Suchecka, B. Suchecki, Prognoza podaży i popytu na rynku pracy w Polsce
do roku 2010, IPiSS, Warszawa.
Kryńska E., Suchecka J., Gajdos A. (2002), Prezentacja porównawcza doświadczeń
zagranicznych w aspekcie pogłębionej analizy wyników dotychczas opracowanych prognoz dla wypracowania założeń metodologicznych długookresowego
systemu prognozowania popytu na prace w Polsce, w: Z. Strzelecki, red., Przesłanki konstrukcji systemu długookresowego prognozowania popytu na pracę,
RCSS, Międzyresortowy Zespół ds. Prognozowania Popytu na Pracę, Studia
i Materiały, t. VIII, Warszawa.
Kryńska E., Suchecka J., Suchecki B. (1998), Prognoza podaży i popytu na pracę
w Polsce do roku 2010, IPiSS, Warszawa.
Kucharski L. (2002), Przepływy siły roboczej w Polsce w latach dziewięćdziesiątych, Katedra Ekonomii UŁ, Łódź.
Kukulak-Dolata I., Kucharski L., Sobocka-Szczapa H., Włodarczyk P. (2011), Wnioski z analiz teoretycznych i wdrożeniowych dla zespołu projektującego modele
prognoz zatrudnienia według zawodów dla wybranego województwa, maszynopis.
Kusideł E., Gajdos A. (2006), Prognoza zatrudnienia i zapotrzebowania na określone zawody w woj. dolnośląskim oraz lista zawodów, ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku, Kutno.
Kusideł E., Suchecki B., Modranka E. (2012), Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r.,
IPiSS, maszynopis.
Kwartalna informacja o rynku pracy 2011, GUS, Departament Pracy, Warszawa.
Kwiatkowska W. (2007), Zmiany strukturalne na rynku pracy w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Kwiatkowski E. (1980), Teoria trzech sektorów gospodarki, PWN, Warszawa.
Kwiatkowski E. (1988), Neoklasyczne teorie zatrudnienia. Tradycja i współczesność, PWN, Warszawa.
Kwiatkowski E., Kucharski L. (2012), Uwagi do prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS III
do 2020 r., maszynopis.
Kwiatkowski E., Kucharski L., Korekta ekspercka prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według zawodów i sektorów do 2020 r., IPiSS, maszynopis.
Kwiatkowski E., Kwiatkowska W., Gajdos A. (2011), Stworzenie koncepcji modeli
prognoz zatrudnienia dla wybranego województwa, maszynopis.
Kwiatkowski E., Kucharski L., Kusideł E., Gajdos A. (2011), Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do 2020 r., maszynopis
359
Kwiatkowski E., Rogut A. (2008), Regionalne zróżnicowanie sytuacji na rynku
pracy w Polsce, w: E. Kwiatkowski, red., Zróżnicowanie rozwoju polskich regionów. Elementy teorii i próba diagnozy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2008,
Kwiatkowski E., Suchecki B., Gajdos A., Włodarczyk P. (2011), Sformułowanie
wniosków dla zespołu projektującego modele prognoz zatrudnienia według grup
zawodów w ujęciu globalnym, IPiSS, maszynopis.
Kwiatkowski E., Suchecki B., Kucharski L., Gajdos A. (2012), Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup
zawodów do 2020 r. (łódzkie), IPiSS, maszynopis.
Kwiatkowski E., Tokarski T., Kucharski L., Rogut A., Kaczorowski P. (2002), Determinanty popytu na prace w ujęciu regionalnym, w: Z. Strzelecki, red., Uwarunkowania prognozowania popytu na pracę oraz jego edukacyjne implikacje,
RCSS, Międzyresortowy Zespół ds. Prognozowania Popytu na Pracę, Studia
i Materiały, t. IX, Warszawa.
Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie łódzkim w 2010 roku (2011),
Łódź.
Mały Rocznik Statystyczny Polski 2008 (2008), GUS, Warszawa.
Milo W., Wesoły Z., Cieśluk U. (1999), Bezrobocie, aktywność kapitałowa, ceny
a wzrost gospodarczy Polski, WUŁ, Łódź.
Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007–2013 (2005), Monitor Unii Europejskiej nr 9.
Odrębalski M., Strahl D. (1999), Informational Range of Local Database in Poland
vs. European Infraregional Informational System – SIRE, „Argumenta Oeconomica” No8.
Odrębalski M., Strahl D. (2000), Statystyka regionalna w BDL – stan i zarys koncepcji rozwoju, w: Statystyka regionalna: metody i źródła zasilania informacyjnego, Poznań.
Orłowski W.M., Zienkowski L., Czyżewski A.B, Żółkiewski Z., Godowski S., Berger K., Gorzelak M. (2000), Wielowariantowa, średniookresowa prognoza popytu na pracę najemną w Polsce w przekroju 369 grup zawodowych, w: Studia
i materiały, t. IV, RCSS, Warszawa.
Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2007/2008 (2009), „Informacje i Opracowania Statystyczne”, GUS, Warszawa.
Plich M. (2011), Perspektywy rozwoju regionu łódzkiego do roku 2015 w świetle
wyników modelu symulacyjnego. Scenariusze symulacyjne, Łódź.
Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne w 2009 r. (2011), Urząd Statystyczny
w Katowicach, Główny Urząd Statystyczny, Katowice, Warszawa.
Projections of Occupations and Qualifications 2000/2001: Regional Results (2001),
R.A. Wilson, red., Department for Education and Employment, Sheffield.
Regiony Polski (2011), GUS, Warszawa.
360
Rocznik Statystyczny Pracy 2010, GUS, Warszawa.
Roczniki Statystyczne Województwa Łódzkiego z lat 2000–2010, Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź.
Rogut A. (2008), Determinanty popytu na pracę w Polsce w okresie transformacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy (DzU nr 82 z dnia 17 maja 2010 r.,
poz. 537).
Rynek pracy w województwie łódzkim w latach 2009–2010, Urząd Statystyczny
w Łodzi, Łódź 2011.
Smith S. (2003), Labour Economics, Routledge, London–New York.
Socha M., Sztanderska U. (2000), Strukturalne podstawy bezrobocia w Polsce,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Stewart T.R. (2001), Improving reliability of judgmental forecasts, w: J.S. Armstrong, red., Principles of Forecasting. A Handbook for Researchers and
Practitioners, Kluwer Academic Publishers, Boston/Dordrecht/London.
Struktura wynagrodzeń według zawodów w województwie łódzkim w październiku, w latach 2001–2002 (2003), „Informacje i Opracowania Statystyczne”,
Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź.
Struktura wynagrodzeń według zawodów w województwie łódzkim w październiku, w latach 2006–2008 (2009), „Informacje i Opracowania Statystyczne”,
Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź.
Strzelecki P., Wyszyński R., Saczuk K. (2009), Zjawisko chomikowania pracy
w polskich przedsiębiorstwach po okresie transformacji, „Bank i Kredyt”, 40(6).
Suchecka J., Gajdos A. (2003), Prezentacja porównawcza doświadczeń zagranicznych dotyczących prognoz popytu na pracę w systemach informacji o rynku
pracy, w: Z. Strzelecki, red., System prognozowania popytu na pracę w Polsce,
część I: Podstawowa metodologia, RCSS, Międzyresortowy Zespół ds. Prognozowania Popytu na Pracę, Studia i Materiały, t. XI, Warszawa.
Suchecki B. (1998), Konstrukcja prognostycznych modeli rynku pracy dla Polski,
w: E. Kryńska, J. Suchecka, B. Suchecki, Prognoza podaży i popytu na pracę
w Polsce do roku 2010, IPiSS, Warszawa.
Suchecki B. (2000), Prezentacja dorobku metodyczno-modelowego oraz aplikacyjnego w dziedzinie prognozowania makroekonomicznego, w: Prognozowanie
popytu na pracę według kwalifikacji a potrzeby w zakresie kierunków kształcenia i szkolenia, RCSS, Międzyresortowy Zespół ds. Prognozowania Popytu
na Pracę, Studia i Materiały, t. V.
Suchecki B., Dańska A. (2011), Estymacja parametrów modeli ekonometrycznych
do prognozowania zatrudnienia według zawodów w wybranym województwie
i opis otrzymanych wyników, IPiSS, maszynopis.
Suchecki B., Dańska B., Suchecka J. (1993), Modele i metody ekonometrii przestrzennej w badaniach regionalnych, Prace Instytutu Ekonometrii i Statystyki
UŁ, nr 111, seria D, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
361
Suchecki B., Gajdos A. (2001), Zastosowanie modeli korekty błędem do analiz symulacyjnych, w: VII Ogólnopolskie Seminarium Naukowe: Dynamiczne Modele
Ekonometryczne, Wydawnictwo UMK, Toruń.
Suchecki B., Gajdos A. (2002), Rekomendacje metodyczno-modelowe oraz założenia prognostyczne dla konstrukcji systemu długookresowego prognozowania
popytu na pracę, w: Studia i Materiały, t. VIII, Wyd. RCSS, Warszawa.
Suchecki B., Gajdos A. (2007), Przewidywany popyt na pracę w województwie
łódzkim do 2010 roku, w: J. Witkowski, red., Rynek pracy w województwie
łódzkim. Diagnoza zawodów, ASM, IPiSS, Łódź.
Suchecki B., Olejnik A., Lewandowska-Gwarda K. (2011), Opracowanie prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i obszarów
statystycznych NUTS III do 2020 r., IPiSS, maszynopis.
Tomaszewicz Ł. (1994), Raport końcowy z badań w projekcie KBN „Przemiany
strukturalne w gospodarce Polskiej – modele i analizy symulacji”, Wydawnictwo IEiS, Łódź.
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU z 2004 r., nr 99,
poz. 1001) i jej nowelizacja z 19 grudnia 2008 roku (DzU z 2009 r., nr 6,
poz. 33).
Welfe A., red. (2000), Gospodarka Polski w okresie transformacji, PWE, Warszawa.
Welfe W., red. (2001), Ekonometryczny model wzrostu gospodarczego, WUŁ, Łódź.
Welfe W., Welfe A. (1996), Ekonometria stosowana, PWE, Warszawa.
Wiśniewski Z., Zawadzki K. (2010), Aktywna polityka rynku pracy w Polsce w kontekście europejskim, Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
Witkowski J. (2002), Badanie aktywności ekonomicznej ludności w NSP 2002,
„Wiadomości Statystyczne” nr 4.
Województwo Łódzkie. Podregiony, powiaty, gminy 2010 (2010), Urząd Statystyczny w Łodzi, Łódź.
Zeliaś A. (1997), Teoria prognozy, PWE, Warszawa.
362
ZAŁĄCZNIKI
Załącznik 1
Tabela Z1.1
Struktura (w %) pracujących w przekroju wielkich grup zawodowych (KZiS2007)
(prognoza na lata 2011–2020)
Rok
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0
0,3
0,4
0,1
0,0
0,1
0,3
0,5
0,5
0,4
0,3
0,3
0,3
0,5
0,5
0,0
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,5
0,5
0,5
1
6,2
6,4
7,1
6,6
6,7
7,4
7,2
6,4
6,9
6,7
7,7
6,1
5,3
7,2
8,0
6,5
6,8
6,8
6,7
6,7
6,7
6,6
6,6
6,5
6,5
6,5
2
10,0
9,5
9,8
10,2
12,5
11,8
11,3
13,1
11,5
11,1
14,8
16,1
16,2
14,9
13,8
16,0
16,4
16,7
17,1
17,4
17,7
18,0
18,3
18,6
18,9
19,2
3
9,8
8,6
7,6
8,9
12,2
10,7
11,3
11,3
9,7
9,3
9,6
9,2
8,3
9,4
10,9
10,2
10,1
10,1
10,0
10,0
10,0
9,9
9,9
9,9
9,9
9,8
4
6,4
7,1
6,2
5,2
7,4
7,3
7,7
8,3
7,1
7,6
7,8
7,0
6,8
7,5
7,4
6,3
6,8
6,7
6,6
6,5
6,4
6,4
6,3
6,3
6,3
6,3
5
7,7
9,5
10,9
10,5
10,5
10,8
9,6
11,2
11,1
11,5
11,7
11,1
10,5
10,5
10,6
12,1
11,8
11,8
11,9
12,0
12,1
12,2
12,3
12,4
12,4
12,5
6
21,8
21,6
20,8
21,8
18,1
17,0
17,2
19,1
20,5
18,0
14,1
16,2
16,5
14,8
13,9
12,0
12,2
11,9
11,6
11,4
11,1
10,8
10,5
10,2
9,9
9,6
7
21,7
21,9
21,7
20,2
18,0
17,9
16,8
14,2
15,1
16,7
14,5
14,6
14,9
14,4
15,7
15,5
14,5
14,4
14,2
14,0
13,9
13,7
13,5
13,4
13,2
13,1
8
8,0
7,6
7,4
7,9
8,0
8,7
8,6
8,2
10,3
10,8
10,2
10,9
11,9
12,7
11,0
12,2
12,4
12,7
12,9
13,2
13,4
13,6
13,8
14,0
14,1
14,3
9
8,1
7,4
8,3
8,7
6,4
8,2
9,9
7,8
7,3
8,0
9,4
8,5
9,1
8,2
8,6
8,8
8,6
8,5
8,5
8,4
8,4
8,4
8,4
8,3
8,3
8,3
Źródło: załącznik do: E. Kwiatkowski, B. Suchecki, L. Kucharski, A. Gajdos, Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów do 2020 r.
(łódzkie), maszynopis.
363
Tabela Z1.2
Rok
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0
3,4
4,4
1,7
1,6
3,3
5,5
5,3
4,0
4,0
3,4
3,7
6,9
6,3
6,7
5,1
5,4
5,5
5,6
5,7
5,9
5,9
6,0
6,2
6,2
1
68,7
73,2
82,8
78,2
77,4
83,7
76,9
70,2
76,5
76,0
85,4
71,3
69,6
95,1
104,3
82,9
86,2
88,0
88,7
87,7
88,1
88,3
87,0
87,0
87,2
86,5
2
110,2
107,8
115,4
121,8
143,8
133,5
121,1
143,4
127,4
126,0
163,2
187,2
210,2
197,9
180,5
205,3
207,9
217,7
225,0
227,9
234,1
240,2
241,8
247,1
253,2
256,2
3
107,9
98,4
89,6
106,5
141,1
121,0
120,3
124,2
107,6
105,6
106,1
106,5
108,5
124,4
141,8
130,5
128,2
130,9
132,2
131,1
131,8
132,5
130,9
131,2
132,0
131,2
4
70,3
80,8
72,3
61,6
85,9
83,0
82,3
90,6
78,3
86,4
86,1
81,2
88,7
99,1
96,1
81,0
86,1
87,0
86,9
85,1
84,5
84,9
83,8
83,9
84,2
83,5
5
84,8
107,6
128,1
124,9
121,5
122,4
103,1
122,2
122,6
131,0
129,5
128,4
136,3
139,2
138,8
155,1
149,0
154,1
157,4
157,6
160,2
162,6
162,1
164,1
166,5
167,0
6
241,4
245,6
244,0
259,3
209,5
193,2
183,5
208,8
226,7
205,5
155,5
188,4
214,7
196,2
181,8
154,0
154,6
155,2
153,6
149,1
146,6
143,9
138,6
135,3
132,2
127,6
7
240,5
249,1
254,5
240,7
207,8
203,2
179,9
155,0
166,2
190,3
159,7
168,9
193,4
191,7
205,2
198,5
184,1
186,7
187,1
183,8
183,3
182,6
178,7
177,5
176,9
174,3
8
88,4
86,2
87,1
93,9
92,1
99,0
91,5
90,2
113,3
123,5
112,3
125,9
155,0
168,9
143,6
157,3
157,6
165,0
170,5
172,7
177,3
181,3
182,0
185,4
189,3
191,0
9
Razem
90,0 1105,7
84,6 1137,8
97,8 1173,3
103,7 1190,7
74,4 1155,1
93,1 1135,3
105,3 1069,4
85,0 1094,7
80,9 1103,5
90,7 1138,9
103,7 1104,7
99,0 1160,6
118,0 1301,3
108,5 1327,3
112,7 1304,7
113,0 1284,5
108,9 1267,8
111,2 1301,2
112,0 1319,0
110,7 1311,3
111,0 1322,7
111,7 1333,9
110,4 1321,1
110,7 1328,0
111,4 1339,0
110,7 1334,4
364
Tabela Z1.3
Struktura (w %) pracujących w przekroju dużych grup zawodowych (KZiS2007)
Rok
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
01
0,31
0,39
0,14
0,14
0,29
0,52
0,48
0,36
0,35
0,31
0,32
0,53
0,47
0,53
0,41
0,41
0,42
0,43
0,43
0,44
0,45
0,45
0,46
0,47
11+12
1,13
0,63
1,15
2,13
3,29
3,25
2,60
3,23
3,75
4,59
5,04
3,89
3,26
4,48
5,42
4,68
4,63
4,67
4,70
4,73
4,76
4,78
4,79
4,81
4,82
4,83
13
5,08
5,80
5,91
4,44
3,41
4,12
4,59
3,18
3,18
2,08
2,69
2,25
2,09
2,68
2,57
1,77
2,16
2,09
2,02
1,96
1,90
1,84
1,79
1,74
1,70
1,65
21
1,29
1,39
1,48
1,22
1,65
1,11
1,22
1,74
1,84
2,05
2,45
2,26
2,59
2,47
2,07
2,29
2,52
2,58
2,64
2,71
2,77
2,82
2,88
2,94
2,99
3,05
22
2,96
2,61
2,53
2,28
3,58
3,04
2,86
3,42
2,83
2,16
2,85
3,37
2,88
2,50
2,25
2,58
2,76
2,74
2,71
2,69
2,66
2,64
2,61
2,59
2,56
2,54
23
2,82
3,15
3,22
3,67
4,16
4,24
4,15
3,95
3,64
4,12
5,52
5,18
4,86
3,97
3,73
5,04
4,89
4,93
4,97
5,01
5,05
5,09
5,12
5,15
5,18
5,20
24
2,90
2,33
2,62
3,06
3,06
3,38
3,10
3,98
3,24
2,72
3,96
5,33
5,82
5,97
5,79
6,07
6,23
6,48
6,72
6,97
7,22
7,46
7,70
7,93
8,17
8,41
31
4,08
3,72
3,37
3,59
4,64
4,71
4,56
3,92
2,37
2,50
2,19
2,32
1,87
1,84
3,01
2,65
2,58
2,52
2,46
2,41
2,36
2,30
2,26
2,21
2,16
2,12
32
0,73
0,52
0,40
0,29
0,50
0,46
0,89
0,93
0,98
0,96
0,80
1,12
0,80
0,71
0,97
0,84
0,88
0,87
0,87
0,87
0,87
0,87
0,87
0,87
0,87
0,87
33+34 41
42
51
52
4,95 5,03 1,33 1,98 5,69
4,40 5,75 1,35 3,09 6,37
3,86 4,82 1,34 3,78 7,14
5,06 4,17 1,01 4,04 6,45
7,07 6,20 1,23 3,68 6,84
5,48 5,99 1,32 3,57 7,21
5,80 6,16 1,54 3,19 6,46
6,49 6,90 1,38 3,75 7,41
6,39 5,53 1,57 3,73 7,38
5,81 5,80 1,78 3,10 8,41
6,61 6,06 1,73 3,76 7,95
5,74 5,34 1,66 4,17 6,89
5,66 5,12 1,70 3,90 6,58
6,82 5,81 1,66 3,23 7,26
6,89 5,77 1,59 4,24 6,40
6,67 4,62 1,69 5,04 7,04
6,64 5,01 1,78 4,39 7,37
6,67 4,88 1,81 4,46 7,39
6,69 4,75 1,84 4,53 7,40
6,72 4,63 1,86 4,60 7,42
6,74 4,51 1,89 4,68 7,43
6,76 4,46 1,91 4,75 7,45
6,78 4,41 1,93 4,81 7,46
6,80 4,36 1,96 4,88 7,47
6,82 4,31 1,98 4,95 7,49
6,84 4,25 2,01 5,02 7,50
cd. tabeli na następnej stronie
365
Tabela Z1.3. (c.d.)
Rok 61+64 62+63
1995 21,83
1996 21,58
1997 20,80
1998 21,78
1999 18,13
2000 17,02
2001 17,16
2002 19,07
2003 19,87 0,67
2004 17,18 0,87
2005 13,30 0,77
2006 15,45 0,79
2007 15,41 1,09
2008 12,85 1,93
2009 12,03 1,91
2010 11,05 0,94
2011 10,71 1,49
2012 10,42 1,51
2013 10,12 1,53
2014
9,83 1,54
2015
9,52 1,56
2016
9,21 1,58
2017
8,89 1,59
2018
8,57 1,61
2019
8,24 1,63
2020
7,90 1,66
71
3,30
3,26
3,95
3,76
3,54
3,63
2,82
2,08
3,39
3,84
2,11
2,77
4,50
4,42
5,02
4,75
4,47
4,58
4,68
4,77
4,87
4,95
5,03
5,10
5,17
5,24
72
7,71
8,29
6,17
6,19
5,84
6,22
5,32
4,86
4,49
4,85
5,08
5,57
4,91
4,75
5,83
4,83
4,44
4,34
4,25
4,16
4,07
3,98
3,89
3,81
3,73
3,65
73
0,40
0,38
0,63
0,33
0,62
0,83
0,52
0,50
0,47
0,74
0,56
0,15
0,35
0,43
0,27
0,47
0,45
0,44
0,44
0,43
0,42
0,42
0,41
0,41
0,40
0,39
74
10,34
9,96
10,95
9,93
7,99
7,22
8,15
6,72
6,71
7,27
6,70
6,06
5,10
4,84
4,61
5,41
5,17
4,99
4,82
4,65
4,49
4,34
4,19
4,05
3,91
3,78
81
1,03
0,86
0,86
0,79
1,41
1,22
0,89
0,99
1,68
2,13
1,41
1,30
1,46
1,48
1,38
1,20
1,47
1,47
1,48
1,48
1,48
1,49
1,49
1,49
1,49
1,49
82
2,01
2,11
1,83
1,56
1,88
2,35
2,59
2,49
3,02
3,46
3,61
3,95
4,53
5,06
3,50
4,89
4,85
5,04
5,22
5,40
5,58
5,71
5,84
5,97
6,09
6,22
83
4,96
4,61
4,72
5,54
4,68
5,14
5,07
4,75
5,56
5,26
5,15
5,60
5,92
6,18
6,12
6,16
6,11
6,17
6,23
6,29
6,34
6,40
6,45
6,50
6,56
6,61
91
4,76
4,53
5,15
5,15
3,62
4,02
5,35
4,14
4,30
4,93
5,51
5,55
5,03
4,23
4,60
4,82
4,78
4,73
4,68
4,63
4,58
4,56
4,54
4,52
4,51
4,49
92
0,10
0,18
0,25
0,46
0,68
0,06
0,34
0,30
0,38
0,19
0,29
0,45
0,65
0,62
0,42
0,42
0,42
0,42
0,42
0,42
0,42
0,42
0,41
0,41
93
3,34
2,81
3,00
3,51
2,56
3,71
3,83
3,56
2,69
2,74
3,49
2,79
3,75
3,49
3,38
3,36
3,39
3,39
3,39
3,40
3,40
3,40
3,40
3,40
3,40
3,40
366
Tabela Z1.4
Liczba pracujących (w tys. osób) w przekroju dużych grup zawodowych (KZiS2007)
Rok 01-03 11+12 13
21
22
23
24
31
32 33+34 41
42
51
52
1995 3,4 12,5 56,2 14,3 32,7 31,2 32,1 45,1 8,1 54,7 55,6 14,7 21,9 62,9
1996 4,4
7,2 66,0 15,8 29,7 35,8 26,5 42,4 6,0 50,0 65,5 15,4 35,2 72,5
1997 1,7 13,5 69,3 17,3 29,7 37,7 30,7 39,6 4,7 45,3 56,6 15,8 44,4 83,7
1998
25,3 52,9 14,5 27,2 43,7 36,5 42,8 3,5 60,2 49,6 12,0 48,1 76,8
1999 1,6 38,0 39,4 19,1 41,3 48,1 35,4 53,6 5,8 81,7 71,7 14,2 42,5 79,0
2000 3,3 37,0 46,7 12,6 34,5 48,1 38,3 53,5 5,2 62,3 68,0 15,0 40,6 81,8
2001 5,5 27,8 49,1 13,0 30,5 44,4 33,2 48,8 9,5 62,0 65,9 16,4 34,1 69,1
2002 5,3 35,4 34,8 19,1 37,5 43,3 43,6 43,0 10,2 71,0 75,5 15,1 41,1 81,1
2003 4,0 41,3 35,1 20,3 31,2 40,1 35,8 26,2 10,8 70,5 61,0 17,3 41,2 81,4
2004 4,0 52,3 23,7 23,4 24,7 47,0 31,0 28,5 10,9 66,2 66,1 20,3 35,3 95,7
2005 3,4 55,7 29,7 27,1 31,5 60,9 43,8 24,2 8,8 73,0 66,9 19,1 41,6 87,9
2006 3,7 45,2 26,1 26,2 39,1 60,1 61,8 26,9 13,0 66,6 62,0 19,3 48,4 80,0
2007 6,9 42,4 27,2 33,7 37,5 63,3 75,8 24,3 10,5 73,7 66,7 22,1 50,7 85,6
2008 6,3 59,5 35,6 32,8 33,1 52,7 79,3 24,4 9,5 90,5 77,1 22,0 42,8 96,4
2009
70,8 33,6 27,0 29,3 48,6 75,6 39,3 12,7 89,8 75,3 20,8 55,3 83,5
2010 6,7 60,2 22,8 29,4 33,2 64,7 78,0 34,1 10,8 85,6 59,3 21,7 64,8 90,4
2011 5,1 58,7 27,4 31,9 35,0 62,0 79,0 32,8 11,2 84,2 63,5 22,6 55,6 93,4
2012 5,4 60,8 27,2 33,6 35,6 64,2 84,3 32,8 11,3 86,8 63,5 23,5 58,0 96,1
2013 5,5 62,0 26,7 34,9 35,8 65,6 88,7 32,5 11,5 88,3 62,7 24,2 59,8 97,6
2014 5,6 62,1 25,7 35,5 35,2 65,8 91,4 31,6 11,4 88,1 60,7 24,4 60,4 97,3
2015 5,7 62,9 25,1 36,6 35,2 66,8 95,4 31,2 11,5 89,2 59,6 24,9 61,9 98,3
2016 5,9 63,7 24,6 37,7 35,2 67,8 99,5 30,7 11,6 90,2 59,4 25,5 63,3 99,3
2017 5,9 63,3 23,7 38,1 34,5 67,6 101,7 29,8 11,5 89,6 58,2 25,6 63,6 98,5
2018 6,0 63,8 23,1 39,0 34,4 68,4 105,4 29,3 11,6 90,3 57,9 26,0 64,8 99,2
2019 6,2 64,5 22,7 40,1 34,3 69,3 109,4 29,0 11,7 91,3 57,6 26,5 66,3 100,2
2020 6,2 64,4 22,0 40,7 33,9 69,5 112,2 28,3 11,6 91,3 56,8 26,8 66,9 100,1
367
Tabela Z1.4. (c.d.)
Rok
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
61+64
241,4
245,6
244,0
259,3
209,5
193,2
183,5
208,8
219,3
195,7
146,9
179,3
200,6
170,6
156,9
142,0
135,7
135,5
133,5
128,9
126,0
122,9
117,5
113,8
110,4
105,5
62+63
7,4
9,9
8,5
9,1
14,2
25,6
24,9
12,1
18,9
19,6
20,1
20,2
20,6
21,0
21,1
21,4
21,9
22,1
71
36,4
37,1
46,3
44,8
40,9
41,2
30,2
22,7
37,4
43,8
23,3
32,1
58,6
58,7
65,5
61,0
56,6
59,5
61,7
62,6
64,4
66,0
66,4
67,8
69,3
69,9
72
85,3
94,3
72,4
73,8
67,4
70,6
56,9
53,3
49,6
55,2
56,2
64,7
63,9
63,1
76,1
62,0
56,3
56,5
56,1
54,5
53,8
53,1
51,4
50,6
49,9
48,7
73
4,5
4,4
7,3
3,9
7,2
9,5
5,6
5,5
5,2
8,5
6,2
1,7
4,5
5,7
3,5
6,1
5,7
5,8
5,8
5,6
5,6
5,6
5,4
5,4
5,4
5,2
74
114,3
113,4
128,5
118,3
92,3
82,0
87,2
73,5
74,0
82,8
74,0
70,4
66,4
64,3
60,1
69,4
65,5
64,9
63,5
61,0
59,4
57,9
55,3
53,7
52,3
50,4
81
11,4
9,8
10,1
9,4
16,3
13,9
9,5
10,9
18,6
24,3
15,5
15,1
19,0
19,6
18,0
15,5
18,6
19,2
19,5
19,4
19,6
19,8
19,6
19,7
19,9
19,8
82
22,2
24,0
21,5
18,6
21,7
26,7
27,7
27,3
33,3
39,3
39,9
45,9
59,0
67,2
45,7
62,8
61,5
65,6
68,9
70,8
73,8
76,2
77,1
79,2
81,6
83,0
83
54,8
52,5
55,4
65,9
54,0
58,4
54,2
52,0
61,4
59,9
56,9
65,0
77,1
82,1
79,8
79,1
77,4
80,3
82,1
82,4
83,9
85,3
85,2
86,4
87,8
88,2
91
52,6
51,5
60,4
61,4
41,9
45,7
57,2
45,3
47,4
56,1
60,9
64,4
65,4
56,2
60,1
61,9
60,6
61,5
61,7
60,7
60,6
60,8
60,0
60,1
60,3
59,9
92
0,5
1,1
2,1
0,5
2,9
5,2
7,2
0,7
3,8
3,4
4,2
2,2
3,8
6,0
8,5
7,9
5,4
5,5
5,6
5,5
5,5
5,6
5,5
5,5
5,5
5,5
93
37,0
32,0
35,2
41,8
29,6
42,2
40,9
39,0
29,7
31,2
38,6
32,3
48,8
46,3
44,1
43,2
43,0
44,1
44,8
44,5
44,9
45,3
44,9
45,1
45,5
45,3
368
Tabela Z1.5
Struktura (w %) pracujących w przekroju średnich grup zawodowych (KZiS2007)
Rok 011–013
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,31
0,39
0,14
0,14
0,29
0,52
0,48
0,36
0,35
0,31
0,32
0,53
0,47
0,53
0,41
0,41
0,42
0,43
0,43
0,44
0,45
0,45
0,46
0,47
121
(111, 112)
0,43
0,20
0,28
0,41
1,34
0,98
0,32
0,67
0,61
0,77
1,09
1,01
1,06
1,15
0,93
0,75
0,90
0,89
0,89
0,88
0,87
0,87
0,86
0,85
0,84
0,84
122
123
131
0,50
0,25
0,38
1,08
1,58
1,47
1,22
1,23
2,16
2,95
3,05
1,85
1,65
1,90
2,86
2,06
2,19
2,19
2,19
2,18
2,17
2,16
2,15
2,13
2,12
2,10
0,20
0,18
0,49
0,63
0,36
0,81
1,06
1,34
0,98
0,87
0,90
1,04
0,55
1,43
1,63
1,87
1,54
1,58
1,63
1,67
1,71
1,75
1,79
1,82
1,86
1,89
5,08
5,80
5,91
4,44
3,41
4,12
4,59
3,18
3,18
2,08
2,69
2,25
2,09
2,68
2,57
1,77
2,16
2,09
2,02
1,96
1,90
1,84
1,79
1,74
1,70
1,65
213
(211, 212)
0,35
0,43
0,36
0,32
0,51
0,51
0,46
0,68
0,68
0,46
0,61
0,94
0,98
0,90
0,91
1,14
1,00
1,04
1,07
1,11
1,14
1,17
1,20
1,23
1,26
1,29
223
224
(221, 222)
0,95
1,37
1,58
0,96
1,05
1,56
1,12
1,15
1,38
0,90
0,90
1,38
1,14
1,63
1,95
0,60
1,40
1,64
0,76
1,48
1,37
1,06
1,41
2,02
1,16
1,12
1,72
1,59
1,17
0,99
1,84
1,79
1,06
1,32
1,49
1,88
1,61
1,28
1,61
1,58
1,17
1,32
1,16
1,22
1,02
1,15
1,44
1,14
1,51
1,44
1,32
1,54
1,43
1,30
1,57
1,43
1,28
1,60
1,42
1,27
1,63
1,42
1,25
1,65
1,41
1,23
1,68
1,40
1,21
1,71
1,40
1,19
1,73
1,39
1,17
1,76
1,38
1,16
214
369
Tabela Z1.5 (c.d.)
Rok
231
232
233
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,29
0,38
0,49
0,68
0,35
0,48
0,61
0,52
0,30
0,49
0,94
0,96
0,71
0,83
0,37
0,49
0,65
0,66
0,67
0,67
0,68
0,68
0,68
0,68
0,69
0,69
1,82
2,06
2,07
2,12
2,53
2,46
2,55
2,76
1,49
1,63
1,71
1,62
1,58
0,93
1,16
1,71
1,60
1,59
1,58
1,56
1,55
1,54
1,53
1,52
1,51
1,50
0,50
0,60
0,52
0,71
0,75
0,78
0,84
0,60
1,57
1,31
2,03
2,11
2,01
1,80
1,36
2,14
1,89
1,90
1,91
1,93
1,93
1,94
1,95
1,95
1,95
1,96
370
235
(234)
0,21
0,10
0,14
0,15
0,53
0,52
0,15
0,07
0,28
0,69
0,84
0,49
0,55
0,41
0,85
0,69
0,74
0,78
0,82
0,85
0,89
0,93
0,96
0,99
1,03
1,06
241
242
1,02
0,67
0,74
1,49
1,90
2,34
2,21
2,51
1,73
1,32
2,22
3,33
3,79
3,73
3,23
3,85
3,88
4,07
4,27
4,46
4,66
4,85
5,04
5,23
5,42
5,62
0,54
0,42
0,57
0,66
0,16
0,20
0,36
0,58
0,41
0,20
0,37
0,46
0,61
0,70
0,53
0,44
0,48
0,49
0,49
0,50
0,50
0,51
0,51
0,52
0,52
0,53
245
247
(246)
0,40
0,79
0,11
0,05
0,35
0,69
0,15
0,04
0,30
0,62
0,31
0,08
0,20
0,31
0,36
0,04
0,26
0,43
0,30
0,13
0,14
0,52
0,06
0,46
0,07
0,16
0,28
0,45
0,17
0,27
0,23
0,44
0,27
0,15
0,14
0,64
0,27
0,20
0,50
0,39
0,36
0,49
0,69
0,06
0,19
0,28
0,89
0,18
0,39
0,27
0,70
0,20
0,39
0,38
1,07
0,13
0,50
0,46
0,70
0,15
0,45
0,42
0,85
0,15
0,48
0,42
0,87
0,14
0,51
0,42
0,89
0,14
0,54
0,43
0,91
0,13
0,57
0,43
0,93
0,13
0,59
0,44
0,94
0,13
0,62
0,44
0,95
0,12
0,65
0,44
0,97
0,12
0,68
0,45
0,98
0,12
0,71
0,45
0,99
243
244
Tabela Z1.5 (c.d.)
Rok
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
311
(314)
3,43
3,59
2,99
3,06
3,34
3,38
2,67
2,37
1,27
1,81
1,25
0,93
0,95
0,87
1,35
1,63
1,45
1,44
1,42
1,40
1,38
1,35
1,33
1,31
1,29
1,27
312
313
315
0,05 0,05 0,54
0,14
0,10 0,28
0,10 0,15 0,29
0,70 0,13 0,48
0,51 0,07 0,75
0,54 0,15 1,20
0,27 0,22 1,06
0,13 0,12 0,86
0,15 0,05 0,48
0,30 0,09 0,56
0,37 0,08 0,94
0,14
0,78
0,20 0,06 0,72
0,28 0,07 1,31
0,21 0,16 0,67
0,21 0,12 0,80
0,20 0,12 0,77
0,19 0,11 0,74
0,19 0,11 0,72
0,18 0,10 0,70
0,17 0,10 0,68
0,17 0,10 0,66
0,16 0,10 0,64
0,16 0,09 0,63
0,16 0,09 0,61
321
322
341
0,10 0,63 0,97
0,05 0,48 0,60
0,40 0,43
0,04 0,25 1,18
0,07 0,43 1,58
0,46 1,07
0,89 0,98
0,93 1,57
0,48 0,50 1,83
0,21 0,75 1,65
0,14 0,66 1,65
0,33 0,79 0,96
0,19 0,61 1,21
0,13 0,58 2,15
0,28 0,69 2,46
0,43 0,41 1,97
0,40 0,48 2,13
0,41 0,45 2,21
0,44 0,43 2,28
0,47 0,40 2,36
0,50 0,37 2,43
0,52 0,35 2,51
0,55 0,32 2,58
0,57 0,30 2,65
0,59 0,28 2,73
0,61 0,26 2,80
342
343
0,11
0,07
0,21
0,29
0,37
0,52
0,19
0,43
0,65
0,30
0,32
0,34
0,41
0,43
0,43
0,44
0,44
0,44
0,44
0,44
0,44
0,44
0,44
2,92
2,52
1,98
2,52
2,96
2,77
3,14
2,67
2,39
2,48
2,56
2,58
2,67
2,19
2,04
2,42
2,26
2,21
2,16
2,12
2,07
2,02
1,98
1,93
1,89
1,85
348
(331)
0,35 0,44 0,05 0,06 0,15
0,32 0,81 0,05
0,10
0,47 0,74 0,05 0,10 0,10
0,59 0,30 0,10 0,12 0,15
0,81 0,93 0,13 0,38 0,19
0,45 0,51 0,33 0,08 0,06
0,15 0,67 0,22 0,16 0,20
0,34 0,89 0,15 0,29 0,21
0,61 0,59 0,12 0,21 0,13
0,56 0,27 0,13 0,34 0,20
0,56 0,72 0,13 0,37 0,19
0,33 0,67 0,23 0,21 0,11
0,35 0,56 0,31 0,19 0,07
0,49 0,99 0,25 0,30 0,13
0,28 1,33 0,22 0,15 0,07
0,27 0,73 0,44 0,26 0,16
0,35 0,74 0,36 0,26 0,12
0,34 0,73 0,37 0,26 0,12
0,33 0,73 0,38 0,26 0,12
0,32 0,72 0,40 0,26 0,12
0,30 0,71 0,41 0,26 0,11
0,29 0,71 0,42 0,26 0,11
0,28 0,70 0,43 0,25 0,11
0,27 0,70 0,44 0,25 0,11
0,26 0,69 0,45 0,25 0,10
0,26 0,68 0,46 0,25 0,10
344
345
346
347
371
Tabela Z1.5 (c.d.)
Rok
411
413
414
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,57
0,51
0,50
0,72
0,31
0,29
0,36
0,36
0,13
0,22
0,35
0,42
0,56
0,66
0,64
0,37
0,45
0,45
0,45
0,44
0,44
0,43
0,42
0,42
0,41
0,41
1,14
2,17
1,55
1,11
2,21
1,74
1,80
1,60
1,42
1,87
1,63
1,15
1,31
1,99
1,75
1,56
1,60
1,58
1,56
1,54
1,52
1,50
1,48
1,45
1,43
1,40
0,57
0,59
0,69
0,44
0,34
0,69
0,58
0,34
0,07
0,14
0,50
0,47
0,29
0,25
0,25
0,26
0,25
0,24
0,23
0,22
0,21
0,20
0,19
0,18
0,17
0,17
372
419
(412)
2,74
2,49
2,09
1,90
3,34
3,27
3,42
4,60
3,91
3,58
3,58
3,30
2,97
2,92
3,13
2,43
2,71
2,61
2,51
2,42
2,33
2,32
2,31
2,30
2,29
2,28
421
422
512
0,97
0,95
1,07
0,87
0,95
1,13
1,23
1,10
1,37
1,60
1,42
1,45
1,22
1,14
1,18
1,42
1,43
1,45
1,47
1,49
1,51
1,53
1,55
1,57
1,59
1,61
0,36
0,40
0,27
0,14
0,28
0,19
0,30
0,28
0,19
0,18
0,32
0,22
0,48
0,52
0,41
0,27
0,36
0,36
0,36
0,37
0,37
0,38
0,38
0,39
0,39
0,40
0,40
0,75
1,00
1,12
1,01
0,71
0,61
1,14
0,89
1,04
1,09
1,18
0,97
0,69
1,56
1,59
1,38
1,42
1,46
1,51
1,55
1,59
1,63
1,67
1,71
1,75
514
522
515
(511)
(521)
0,39
0,29
0,89
5,69
0,59
0,53
1,22
6,37
0,84
0,52
1,42
7,14
1,13
0,39
1,40
6,45
0,55
1,01
1,10
6,84
0,60
0,43
1,84
7,21
0,49
0,43
1,65
6,46
0,35
0,50
1,77
7,41
0,26
0,73
1,85
7,38
0,47
0,46
1,12
8,41
0,47
0,98
1,22
7,95
0,46
0,87
1,65
6,89
0,61
0,82
1,50
6,58
0,32
0,62
1,60
7,26
0,79
0,50
1,38
6,40
0,82
0,84
1,80
7,04
0,68
0,71
1,62
7,37
0,71
0,72
1,62
7,39
0,74
0,72
1,61
7,40
0,77
0,72
1,61
7,42
0,80
0,73
1,60
7,43
0,82
0,73
1,60
7,45
0,85
0,74
1,60
7,46
0,88
0,74
1,59
7,47
0,90
0,74
1,59
7,49
0,93
0,75
1,59
7,50
513
Tabela Z1.5 (c.d.)
Rok
611
613
(612,
641)
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,76
0,82
0,86
1,14
1,12
0,90
1,39
0,58
0,38
0,62
0,69
0,88
1,09
1,86
1,65
1,36
1,29
1,30
1,30
1,30
1,29
1,27
1,24
1,20
1,16
1,10
21,07
20,76
19,94
20,64
17,02
16,12
15,77
18,49
19,50
16,56
12,61
14,57
14,32
10,99
10,38
9,69
9,42
9,12
8,82
8,53
8,24
7,94
7,65
7,37
7,09
6,81
621
(631–
633)
0,67
0,87
0,77
0,79
1,09
1,93
1,91
0,94
1,49
1,51
1,53
1,54
1,56
1,58
1,59
1,61
1,63
1,66
711
712
713
714
721
0,05
0,29
0,18
1,53
1,21
1,81
1,70
1,74
1,90
1,43
1,33
1,21
1,17
0,83
0,51
1,59
1,72
1,89
1,11
1,27
1,24
1,20
1,17
1,14
1,11
1,08
1,05
1,02
0,99
1,10
1,17
1,25
1,47
1,46
1,30
0,80
0,47
1,46
1,94
1,09
1,82
2,15
2,28
2,73
2,91
2,64
2,78
2,92
3,05
3,17
3,29
3,40
3,50
3,60
3,70
0,61
0,60
0,71
0,60
0,20
0,38
0,45
0,21
0,59
0,61
0,14
0,30
0,58
0,36
0,33
0,48
0,40
0,40
0,39
0,39
0,39
0,38
0,38
0,38
0,37
0,37
1,17
1,48
0,67
0,60
0,49
1,18
1,07
0,64
0,69
0,86
0,47
0,83
1,06
0,87
1,03
0,73
0,75
0,74
0,73
0,72
0,72
0,71
0,70
0,69
0,68
0,67
0,15
0,06
0,14
0,06
0,13
0,13
0,05
0,14
0,18
0,06
0,06
0,25
0,16
0,16
0,16
0,17
0,17
0,17
0,18
0,18
0,18
0,18
722
723
724
725
2,86 1,97 1,72
2,65 1,94 2,22
2,24 1,72 1,54
2,03 1,53 2,04
1,92 1,12 2,31
2,04 0,85 2,15
1,60 1,01 1,64
1,52 1,37 1,33
1,28 1,28 1,17 0,07
1,19 1,44 1,19 0,18
1,32 1,30 1,87 0,12
1,12 1,49 1,84 0,30
1,01 1,27 1,24 0,31
1,42 1,14 1,16 0,17
1,30 1,93 1,18 0,39
1,44 1,33 1,20 0,12
1,03 1,36 1,18 0,12
0,99 1,36 1,14 0,12
0,95 1,36 1,10 0,12
0,91 1,35 1,06 0,12
0,87 1,34 1,02 0,12
0,84 1,33 0,99 0,12
0,80 1,32 0,95 0,12
0,77 1,32 0,92 0,11
0,74 1,31 0,89 0,11
0,71 1,29 0,86 0,11
373
Tabela Z1.5 (c.d.)
Rok
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
374
732
(731, 733)
0,35
0,20
0,53
0,33
0,34
0,41
0,37
0,43
0,47
0,66
0,47
0,15
0,20
0,21
0,17
0,31
0,30
0,30
0,29
0,29
0,28
0,28
0,27
0,26
0,26
0,25
734
741
742
743
744
0,05
0,18
0,10
1,03
1,40
1,54
1,11
0,98
0,71
0,97
1,54
1,40
1,13
0,92
0,70
0,54
0,78
1,26
1,52
1,20
1,24
1,27
1,30
1,33
1,35
1,36
1,38
1,39
1,40
0,61
0,77
1,37
1,18
1,10
1,24
1,45
0,99
1,31
1,60
1,22
1,08
1,02
1,21
0,81
0,99
1,06
1,03
1,00
0,98
0,95
0,92
0,89
0,86
0,83
0,81
8,23
7,38
7,72
7,53
5,54
4,87
5,16
3,98
3,58
4,25
4,19
4,24
3,47
2,78
2,54
2,79
2,80
2,62
2,45
2,28
2,13
1,99
1,85
1,72
1,60
1,49
0,47
0,41
0,31
0,11
0,37
0,40
0,58
0,21
0,41
0,29
0,36
0,05
0,08
0,08
0,28
0,43
0,16
0,08
0,08
0,09
0,15
0,21
0,09
0,16
0,15
0,14
0,14
0,14
0,14
0,14
0,14
0,14
0,14
0,14
0,11
0,10
0,10
0,10
0,09
0,09
0,09
0,09
0,08
0,08
0,08
813
816 (817)
(814, 815)
0,42
0,15
0,45
0,32
0,10
0,44
0,43
0,19
0,24
0,39
0,24
0,15
0,32
0,70
0,40
0,46
0,39
0,38
0,29
0,21
0,40
0,18
0,40
0,42
0,36
0,84
0,48
0,60
0,87
0,66
0,37
0,21
0,83
0,33
0,21
0,76
0,38
0,75
0,33
0,33
0,64
0,50
0,18
0,77
0,43
0,38
0,52
0,31
0,32
0,63
0,52
0,32
0,63
0,53
0,31
0,64
0,53
0,30
0,64
0,54
0,30
0,65
0,54
0,29
0,65
0,55
0,28
0,65
0,55
0,28
0,65
0,56
0,27
0,66
0,56
0,26
0,66
0,56
811 (812)
Tabela Z1.5 (c.d.)
Rok
821
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,06
0,04
0,22
0,12
0,22
0,33
0,23
0,13
0,20
0,39
0,35
0,27
0,28
0,31
0,26
0,48
0,42
0,44
0,46
0,48
0,50
0,52
0,54
0,55
0,57
0,59
823
(822, 824)
0,39
0,33
0,32
0,20
0,15
0,62
0,46
0,34
0,41
0,32
0,46
0,81
0,97
1,28
0,77
0,82
0,99
1,03
1,08
1,13
1,18
1,22
1,27
1,32
1,36
1,41
825
826
827 (829)
828
0,22
0,35
0,21
0,39
0,14
0,30
0,39
0,30
0,24
0,08
0,20
0,40
0,15
0,17
0,46
0,49
0,53
0,53
0,70
1,09
0,86
0,57
0,71
1,02
0,62
0,65
0,82
0,84
0,85
0,86
0,87
0,88
0,89
0,90
0,90
0,91
0,59
0,54
0,44
0,46
0,41
0,27
0,08
0,32
0,45
0,60
0,84
0,86
1,16
0,71
0,24
0,81
0,68
0,70
0,72
0,74
0,76
0,78
0,79
0,81
0,83
0,85
0,54
0,45
0,48
0,23
0,50
0,34
0,90
0,88
1,03
0,98
1,10
1,13
1,06
1,36
1,14
1,78
1,57
1,65
1,72
1,80
1,88
1,91
1,94
1,97
2,01
2,04
0,30
0,34
0,38
0,47
0,35
0,37
0,38
0,38
0,39
0,40
0,40
0,41
0,42
0,42
0,43
831
832
833
0,75
3,71
0,50
0,86
3,28
0,47
0,76
3,46
0,50
0,77
4,20
0,57
0,95
3,46
0,27
1,03
3,80
0,31
0,57
4,12
0,37
0,46
3,86
0,44
0,33
4,37
0,86
0,37
4,05
0,85
0,32
3,89
0,94
0,18
4,17
1,25
0,42
4,21
1,29
0,27
4,66
1,26
0,34
4,27
1,51
0,43
4,32
1,40
0,35
4,31
1,45
0,36
4,33
1,48
0,37
4,35
1,51
0,37
4,38
1,53
0,38
4,41
1,56
0,39
4,43
1,58
0,39
4,46
1,60
0,40
4,49
1,62
0,41
4,52
1,63
0,41
4,55
1,65
375
Tabela Z1.5 (c.d.)
Rok
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
911
0,52
0,28
0,17
0,21
0,51
0,15
0,08
0,41
0,57
0,25
0,29
0,75
0,40
0,37
0,34
0,30
0,27
0,23
0,20
0,20
0,20
0,20
0,19
0,19
913 (912) 914 (916)
2,55
0,27
2,53
0,50
2,74
0,65
3,15
0,66
1,56
0,46
2,09
0,58
2,87
0,95
2,08
0,82
1,99
1,10
2,44
1,10
2,25
1,38
3,05
1,47
2,87
1,18
1,86
1,05
2,00
1,27
2,20
1,34
2,19
1,27
2,17
1,29
2,15
1,31
2,12
1,33
2,10
1,35
2,08
1,36
2,06
1,38
2,03
1,39
2,01
1,41
1,99
1,42
915
1,43
1,22
1,59
1,14
1,09
1,20
1,45
1,24
1,21
0,97
1,32
0,78
0,69
0,56
0,93
0,91
0,98
0,96
0,95
0,94
0,93
0,92
0,91
0,90
0,89
0,88
921
0,04
0,10
0,18
0,04
0,25
0,46
0,68
0,06
0,34
0,30
0,38
0,19
0,29
0,45
0,65
0,62
0,42
0,42
0,42
0,42
0,42
0,42
0,42
0,42
0,41
0,41
931
0,79
0,72
0,73
0,71
0,56
1,01
1,10
0,91
0,62
0,50
0,77
0,54
0,65
0,75
0,91
0,68
0,73
0,72
0,72
0,71
0,71
0,70
0,69
0,69
0,68
0,67
932
2,08
1,88
1,85
2,27
1,74
1,97
1,99
2,29
1,88
1,79
2,05
1,58
2,35
2,21
1,67
1,91
1,98
1,97
1,96
1,95
1,94
1,93
1,92
1,91
1,90
1,89
933
0,47
0,21
0,43
0,53
0,26
0,73
0,73
0,36
0,20
0,45
0,68
0,67
0,75
0,53
0,80
0,77
0,68
0,70
0,71
0,73
0,75
0,77
0,78
0,80
0,82
0,84
376
Tabela Z1.6
Liczba pracujących (w tys. osób) w przekroju średnich grup zawodowych
(KZiS2007) w województwie łódzkim w latach 1995–2010
Rok
011–013
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
3,4
4,4
1,7
1,6
3,3
5,5
5,3
4,0
4,0
3,4
3,7
6,9
6,3
6,7
5,1
5,4
5,5
5,6
5,7
5,9
5,9
6,0
6,2
6,2
121
(111, 112)
4,8
2,3
3,3
4,9
15,5
11,1
3,4
7,3
6,7
8,8
12,0
11,7
13,8
15,3
12,1
9,6
11,4
11,6
11,7
11,6
11,6
11,6
11,4
11,3
11,3
11,1
122
123
131
5,5
2,8
4,5
12,9
18,3
16,6
13,0
13,4
23,8
33,5
33,7
21,5
21,4
25,2
37,3
26,5
27,8
28,5
28,8
28,6
28,7
28,8
28,3
28,3
28,4
28,1
2,3
2,1
5,7
7,5
4,2
9,2
11,4
14,7
10,8
10,0
10,0
12,0
7,2
19,0
21,3
24,1
19,5
20,6
21,5
21,9
22,7
23,4
23,6
24,2
24,9
25,2
56,2
66,0
69,3
52,9
39,4
46,7
49,1
34,8
35,1
23,7
29,7
26,1
27,2
35,6
33,6
22,8
27,4
27,2
26,7
25,7
25,1
24,6
23,7
23,1
22,7
22,0
213
(211, 212)
3,8
4,9
4,2
3,8
5,9
5,8
4,9
7,4
7,5
5,3
6,8
10,9
12,7
11,9
11,9
14,6
12,7
13,5
14,2
14,5
15,1
15,6
15,9
16,4
16,9
17,2
223
224
(221, 222)
10,5
15,2
17,5
10,9
12,0
17,8
13,1
13,5
16,2
10,7
10,7
16,4
13,2
18,8
22,5
6,8
15,9
18,6
8,1
15,9
14,7
11,6
15,4
22,1
12,8
12,3
18,9
18,1
13,4
11,3
20,3
19,8
11,7
15,3
17,3
21,8
21,0
16,6
20,9
20,9
15,6
17,5
15,1
16,0
13,4
14,7
18,5
14,6
19,2
18,3
16,8
20,1
18,7
17,0
20,7
18,8
16,9
21,0
18,7
16,6
21,5
18,7
16,5
22,0
18,8
16,4
22,2
18,5
16,0
22,7
18,5
15,8
23,2
18,6
15,7
23,5
18,5
15,4
214
377
Tabela Z1.6 (c.d.)
Rok
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
378
231
3,2
4,3
5,7
8,1
4,1
5,5
6,6
5,7
3,3
5,6
10,4
11,1
9,3
11,0
4,8
6,3
8,3
8,6
8,8
8,8
8,9
9,1
9,0
9,1
9,2
9,2
232
20,2
23,4
24,2
25,3
29,2
27,9
27,2
30,2
16,5
18,6
18,9
18,8
20,6
12,3
15,1
21,9
20,3
20,7
20,8
20,5
20,5
20,6
20,2
20,2
20,2
20,0
233 235 (234)
5,5
2,3
6,9
1,2
6,1
1,7
8,5
1,8
8,7
6,1
8,8
5,9
8,9
1,6
6,6
0,8
17,4
3,0
15,0
7,9
22,4
9,2
24,5
5,7
26,2
7,2
23,9
5,5
17,7
11,0
27,5
8,9
23,9
9,4
24,8
10,2
25,3
10,8
25,2
11,2
25,6
11,8
25,9
12,3
25,7
12,7
25,9
13,2
26,2
13,8
26,1
14,2
241
11,3
7,7
8,7
17,8
22,0
26,5
23,6
27,5
19,1
15,1
24,5
38,6
49,4
49,5
42,2
49,4
49,2
53,0
56,3
58,5
61,6
64,7
66,6
69,5
72,6
75,0
242
5,9
4,8
6,7
7,8
1,8
2,2
3,8
6,3
4,5
2,3
4,1
5,3
7,9
9,3
6,9
5,6
6,1
6,4
6,5
6,5
6,6
6,8
6,8
6,9
7,0
7,0
243
4,4
4,0
3,5
2,4
3,0
1,4
244
8,7
7,8
7,3
3,7
5,0
1,6
245 (246) 247
1,2
0,5
1,7
0,5
3,6
0,9
4,3
0,4
3,5
5,9
0,7
5,0
0,8
1,8
3,1
4,9
1,8
3,0
2,6
4,8
3,1
1,7
1,6
7,3
3,0
2,2
5,6
4,4
4,1
5,7
8,1
0,8
2,5
3,7
11,6
2,4
5,1
3,6
9,3
2,6
5,1
5,0
13,9
1,6
6,4
6,0
9,1
1,9
5,7
5,3
10,8
1,9
6,2
5,5
11,4
1,9
6,7
5,6
11,8
1,8
7,0
5,6
11,9
1,8
7,5
5,7
12,2
1,7
7,9
5,8
12,5
1,7
8,2
5,8
12,6
1,6
8,7
5,9
12,8
1,6
9,1
6,0
13,1
1,6
9,5
6,0
13,2
Tabela Z1.6 (c.d.)
Rok
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
311
(314)
38,0
40,8
35,0
36,4
38,6
38,3
28,6
25,9
14,0
20,6
13,8
10,8
12,3
11,5
17,6
20,9
18,4
18,7
18,7
18,3
18,2
18,0
17,6
17,4
17,2
16,9
312
313
315
321
322
341
0,5
0,6
6,0
1,6
3,3
3,5
5,5
8,5
12,8
11,6
9,4
5,5
6,2
10,9
10,2
9,5
17,1
8,5
10,1
10,0
9,8
9,4
9,2
9,0
8,7
8,5
8,4
8,2
1,1
0,5
7,0
5,4
4,7
3,0
4,9
5,2
9,5
10,2
5,5
8,6
7,3
9,1
8,0
7,7
9,0
5,3
6,1
5,9
5,6
5,2
4,9
4,6
4,3
4,0
3,7
3,5
10,7
6,8
5,0
14,0
18,3
12,1
10,5
17,2
20,2
18,7
18,2
11,2
15,7
28,5
32,0
25,4
27,0
28,7
30,1
30,9
32,2
33,5
34,1
35,2
36,5
37,3
1,2
8,1
5,8
5,8
3,0
1,4
1,7
3,3
4,3
1,8
2,6
3,6
2,7
2,7
2,6
2,5
2,4
2,4
2,3
2,2
2,2
2,1
2,1
1,2
1,7
1,5
0,8
1,6
2,4
1,4
0,6
1,0
1,0
0,8
0,9
2,0
1,6
1,5
1,5
1,4
1,4
1,4
1,3
1,3
1,2
1,2
0,5
0,8
5,3
2,4
1,5
3,9
2,5
1,7
3,7
5,5
5,1
5,4
5,9
6,2
6,6
7,0
7,2
7,6
7,9
8,1
342
343
1,3
0,9
2,4
3,1
4,0
5,8
2,2
4,8
7,6
3,9
4,3
4,4
5,3
5,5
5,7
5,8
5,7
5,8
5,9
5,8
5,8
5,9
5,8
32,3
28,7
23,2
30,0
34,2
31,4
33,6
29,3
26,3
28,2
28,2
29,9
34,7
29,1
26,6
31,1
28,7
28,8
28,5
27,7
27,4
27,0
26,1
25,7
25,3
24,7
348
(331)
3,9
4,9 0,6 0,7 1,7
3,6
9,2 0,6
1,1
5,5
8,7 0,5 1,2 1,2
7,0
3,6 1,1 1,4 1,8
9,4 10,8 1,5 4,4 2,2
5,1
5,8 3,8 0,9 0,7
1,6
7,1 2,3 1,7 2,2
3,7
9,7 1,6 3,2 2,3
6,7
6,5 1,3 2,3 1,4
6,4
3,0 1,4 3,9 2,3
6,2
8,0 1,4 4,0 2,1
3,8
7,8 2,6 2,5 1,2
4,6
7,3 4,1 2,5 0,8
6,5 13,2 3,3 3,9 1,7
3,7 17,4 2,9 1,9 1,0
3,5
9,3 5,7 3,3 2,0
4,4
9,3 4,5 3,3 1,6
4,4
9,5 4,8 3,4 1,6
4,3
9,6 5,1 3,4 1,6
4,1
9,4 5,2 3,4 1,5
4,0
9,5 5,4 3,4 1,5
3,9
9,5 5,6 3,4 1,5
3,8
9,3 5,7 3,4 1,4
3,6
9,2 5,9 3,4 1,4
3,5
9,2 6,1 3,4 1,4
3,4
9,1 6,2 3,3 1,4
344
345
346
347
379
Tabela Z1.6 (c.d.)
Rok
411
413
414
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
6,3
5,8
5,8
8,6
3,5
3,3
3,8
3,9
1,4
2,5
3,9
4,9
7,2
8,7
8,4
4,7
5,7
5,8
5,9
5,8
5,8
5,7
5,6
5,6
5,5
5,4
12,6
24,7
18,1
13,2
25,6
19,8
19,2
17,6
15,7
21,3
18,0
13,4
17,0
26,4
22,8
20,0
20,3
20,6
20,6
20,3
20,2
20,0
19,5
19,3
19,1
18,7
6,3
6,7
8,1
5,2
3,9
7,8
6,2
3,7
0,7
1,6
5,5
5,4
3,8
3,3
3,3
3,3
3,2
3,1
3,0
2,9
2,8
2,7
2,5
2,4
2,3
2,2
380
419
(412)
30,3
28,3
24,5
22,6
38,6
37,1
36,6
50,4
43,2
40,8
39,6
38,3
38,6
38,7
40,8
31,2
34,3
33,9
33,1
31,8
30,9
31,0
30,6
30,6
30,7
30,5
421
422
512
10,7
10,8
12,6
10,3
11,0
12,9
13,2
12,0
15,2
18,2
15,6
16,8
15,9
15,1
15,4
18,2
18,1
18,9
19,4
19,6
20,0
20,4
20,5
20,9
21,3
21,5
4,0
4,6
3,2
1,7
3,3
2,2
3,3
3,1
2,1
2,1
3,5
2,5
6,2
7,0
5,4
3,5
4,5
4,7
4,8
4,8
4,9
5,0
5,1
5,1
5,2
5,3
4,5
8,6
11,7
13,3
11,7
8,0
6,6
12,4
9,9
11,9
12,1
13,7
12,6
9,1
20,4
20,4
17,4
18,5
19,3
19,7
20,5
21,2
21,5
22,2
22,9
23,4
514
522
515
(511)
(521)
4,3
3,2
9,9 62,9
6,7
6,1
13,9 72,5
9,9
6,1
16,7 83,7
13,5
4,7
16,7 76,8
6,3
11,7
12,7 79,0
6,8
4,8
20,9 81,8
5,2
4,7
17,6 69,1
3,9
5,4
19,3 81,1
2,9
8,0
20,4 81,4
5,4
5,3
12,7 95,7
5,2
10,8
13,5 87,9
5,4
10,1
19,1 80,0
7,9
10,7
19,5 85,6
4,3
8,2
21,2 96,4
10,3
6,6
18,0 83,5
10,5
10,8
23,1 90,4
8,6
9,0
20,5 93,4
9,2
9,3
21,0 96,1
9,7
9,5
21,2 97,6
10,1
9,5
21,1 97,3
10,5
9,6
21,2 98,3
11,0
9,8
21,3 99,3
11,2
9,7
21,1 98,5
11,7
9,8
21,1 99,2
12,1
10,0
21,3 100,2
12,4
10,0
21,2 100,1
513
Tabela Z1.6 (c.d.)
Rok
611
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
8,4
9,3
10,1
13,6
12,9
10,2
14,9
6,4
4,2
7,1
7,6
10,2
14,2
24,7
21,5
17,5
16,3
16,9
17,2
17,0
17,0
16,9
16,4
16,0
15,5
14,6
613
621
(612, (631–
641) 633)
233,0
236,2
234,0
245,8
196,6
183,0
168,6
202,4
215,1
7,4
188,6
9,9
139,3
8,5
169,1
9,1
186,4 14,2
145,9 25,6
135,4 24,9
124,5 12,1
119,4 18,9
118,6 19,6
116,3 20,1
111,8 20,2
108,9 20,6
106,0 21,0
101,1 21,1
97,9 21,4
94,9 21,9
90,8 22,1
711
712
713
714
721
0,6
3,3
2,1
17,0
13,7
21,3
20,2
20,1
21,5
15,3
14,6
13,4
13,4
9,1
5,9
20,7
22,9
24,7
14,2
16,1
16,1
15,9
15,4
15,1
14,8
14,3
13,9
13,7
13,2
12,2
13,3
14,6
17,5
16,8
14,8
8,5
5,1
16,1
22,1
12,1
21,1
27,9
30,3
35,6
37,4
33,4
36,2
38,5
40,0
41,9
43,8
44,9
46,5
48,2
49,3
6,7
6,8
8,3
7,1
2,3
4,3
4,8
2,3
6,5
6,9
1,6
3,5
7,5
4,8
4,4
6,1
5,1
5,2
5,2
5,1
5,1
5,1
5,0
5,0
5,0
4,9
12,9
16,8
7,8
7,1
5,7
13,4
11,5
7,0
7,6
9,8
5,2
9,6
13,8
11,5
13,4
9,4
9,5
9,6
9,7
9,5
9,5
9,4
9,2
9,1
9,1
8,9
1,7
0,6
1,5
0,7
1,4
1,4
0,6
1,6
2,4
0,8
0,8
3,2
2,0
2,1
2,1
2,2
2,2
2,3
2,3
2,4
2,4
2,5
722
723
724
725
31,6 21,7 19,0
30,2 22,1 25,2
26,3 20,1 18,1
24,2 18,2 24,3
22,2 12,9 26,7
23,1
9,6 24,4
17,1 10,8 17,6
16,6 15,0 14,6
14,1 14,1 13,0 0,8
13,5 16,4 13,5 2,0
14,6 14,4 20,7 1,3
13,0 17,3 21,3 3,5
13,2 16,6 16,2 4,1
18,8 15,1 15,4 2,2
16,9 25,2 15,5 5,1
18,6 17,1 15,4 1,5
13,1 17,3 14,9 1,5
12,9 17,7 14,8 1,5
12,5 17,9 14,5 1,6
11,9 17,7 13,9 1,5
11,5 17,8 13,5 1,5
11,2 17,8 13,2 1,5
10,6 17,5 12,6 1,5
10,3 17,5 12,2 1,5
9,9 17,5 11,9 1,5
9,5 17,3 11,4 1,5
381
Tabela Z1.6 (c.d.)
Rok
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
382
732
(731, 733)
3,9
2,3
6,2
3,9
4,0
4,6
3,9
4,7
5,2
7,6
5,2
1,7
2,6
2,8
2,2
4,0
3,8
3,9
3,9
3,8
3,7
3,7
3,6
3,5
3,5
3,4
734
741
742
743
744
0,6
2,1
1,1
11,4
16,0
18,1
13,3
11,3
8,0
10,4
16,8
15,4
12,8
10,2
8,1
7,1
10,3
16,4
19,5
15,3
16,1
16,8
17,0
17,5
18,0
18,0
18,3
18,6
18,7
6,7
8,8
16,1
14,0
12,7
14,1
15,5
10,8
14,5
18,2
13,5
12,5
13,2
16,1
10,6
12,8
13,5
13,4
13,2
12,8
12,5
12,2
11,7
11,4
11,1
10,7
91,0
83,9
90,6
89,7
64,0
55,2
55,1
43,6
39,6
48,4
46,3
49,2
45,1
36,8
33,1
35,8
35,5
34,1
32,3
29,9
28,2
26,5
24,4
22,9
21,5
19,9
5,2
4,7
3,7
1,3
4,2
4,6
6,2
2,3
4,5
3,3
4,0
0,6
1,0
1,1
3,2
4,8
1,7
0,8
0,9
1,0
1,9
2,8
1,2
2,1
1,8
1,9
1,9
1,9
1,9
1,9
1,9
1,9
1,9
1,9
1,4
1,3
1,3
1,3
1,2
1,2
1,2
1,1
1,1
1,1
1,1
813
816 (817)
(814, 815)
4,7
1,7
5,0
3,6
1,2
5,0
5,0
2,3
2,8
4,7
2,9
1,8
3,7
8,0
4,6
5,2
4,4
4,3
3,1
2,2
4,3
2,0
4,3
4,6
3,9
9,3
5,4
6,9
9,9
7,5
4,1
2,3
9,2
3,8
2,5
8,8
4,9
9,7
4,3
4,4
8,5
6,7
2,3
10,0
5,7
4,9
6,7
3,9
4,1
7,9
6,6
4,1
8,2
6,8
4,1
8,4
7,0
4,0
8,4
7,0
3,9
8,6
7,2
3,9
8,7
7,3
3,7
8,6
7,3
3,7
8,7
7,4
3,6
8,8
7,5
3,5
8,8
7,5
811 (812)
Tabela Z1.6 (c.d.)
Rok
821
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,7
0,5
2,6
1,4
2,5
3,7
2,5
1,4
2,2
4,4
3,9
3,2
3,6
4,1
3,4
6,2
5,4
5,8
6,1
6,3
6,6
6,9
7,1
7,4
7,7
7,9
823
(822, 824)
4,4
3,8
3,8
2,4
1,7
7,1
4,9
3,7
4,6
3,7
5,0
9,4
12,6
17,1
10,1
10,5
12,5
13,5
14,3
14,8
15,6
16,3
16,8
17,5
18,2
18,8
825
826
827 (829)
828
2,4
4,0
2,5
4,6
1,7
3,4
4,2
3,3
2,7
0,9
2,3
4,5
1,8
2,0
5,3
5,5
5,7
5,8
7,7
12,4
9,5
6,7
9,3
13,5
8,1
8,3
10,4
10,9
11,2
11,3
11,5
11,7
11,7
11,9
12,1
12,2
6,5
6,1
5,2
5,5
4,8
3,1
0,8
3,5
4,9
6,8
9,3
10,0
15,1
9,4
3,1
10,5
8,7
9,2
9,5
9,7
10,0
10,4
10,5
10,8
11,1
11,3
6,0
5,1
5,6
2,7
5,8
3,9
9,7
9,6
11,3
11,2
12,2
13,1
13,9
18,0
14,9
22,8
19,9
21,4
22,7
23,6
24,8
25,5
25,6
26,2
26,9
27,2
3,5
4,5
5,0
6,1
4,5
4,7
4,9
5,1
5,1
5,3
5,4
5,4
5,5
5,7
5,7
831
832
833
8,3
41,0
5,6
9,7
37,4
5,4
8,9
40,6
5,9
9,2
50,0
6,8
10,9
39,9
3,2
11,7
43,1
3,5
6,1
44,1
3,9
5,0
42,2
4,8
3,7
48,2
9,5
4,2
46,1
9,6
3,5
43,0
10,4
2,1
48,4
14,5
5,4
54,8
16,8
3,5
61,9
16,7
4,5
55,7
19,7
5,6
55,4
18,0
4,5
54,6
18,3
4,7
56,3
19,2
4,8
57,4
19,9
4,9
57,4
20,1
5,0
58,3
20,6
5,2
59,1
21,1
5,2
58,9
21,1
5,3
59,6
21,5
5,5
60,5
21,9
5,5
60,6
22,0
383
Tabela Z1.6 (c.d.)
Rok
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
911
5,7
3,2
2,0
2,5
5,9
1,7
0,8
4,6
6,2
2,9
3,8
10,0
5,3
4,8
4,3
3,9
3,5
3,1
2,6
2,6
2,6
2,6
2,6
2,6
913 (912) 914 (916)
28,2
2,9
28,8
5,6
32,2
7,6
37,5
7,9
18,1
5,3
23,8
6,6
30,7
10,1
22,8
8,9
21,9
12,1
27,8
12,6
24,8
15,2
35,4
17,1
37,3
15,3
24,7
14,0
26,1
16,5
28,3
17,2
27,8
16,1
28,2
16,8
28,3
17,3
27,9
17,4
27,8
17,8
27,7
18,2
27,2
18,2
27,0
18,5
26,9
18,9
26,6
19,0
915
15,8
13,9
18,7
13,5
12,6
13,6
15,5
13,5
13,4
11,1
14,6
9,1
9,0
7,5
12,2
11,6
12,4
12,6
12,6
12,3
12,3
12,3
12,0
11,9
11,9
11,8
921
0,5
1,1
2,1
0,5
2,9
5,2
7,2
0,7
3,8
3,4
4,2
2,2
3,8
6,0
8,5
7,9
5,4
5,5
5,6
5,5
5,5
5,6
5,5
5,5
5,5
5,5
931
8,8
8,2
8,5
8,5
6,4
11,5
11,8
9,9
6,8
5,7
8,5
6,3
8,4
9,9
11,9
8,8
9,3
9,4
9,5
9,3
9,3
9,3
9,1
9,1
9,1
9,0
932
23,0
21,4
21,7
27,1
20,1
22,4
21,3
25,1
20,7
20,4
22,6
18,3
30,6
29,4
21,8
24,6
25,1
25,7
25,9
25,6
25,7
25,7
25,4
25,3
25,4
25,2
933
5,2
2,3
5,0
6,3
3,0
8,3
7,8
4,0
2,2
5,1
7,5
7,7
9,7
7,0
10,4
9,9
8,6
9,1
9,4
9,6
9,9
10,2
10,4
10,6
11,0
11,2
384
Tabela Z1.7
Liczba pracujących (w tys. osób) w przekroju dużych grup zawodowych (KZiS2010)
w województwie łódzkim w 2010 roku (prognoza na lata 2011–2020)
Kod
grupy
01–03
11
12
13
14
21
22
23
24
25
26
31
32
33
34
35
41
42
43
44
51
52
53
54
61
62–63
71
72
73
74
75
81
82
83
91
92
93
96 (94, 95)
Razem
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
6,7
8,1
25,0
30,8
19,8
19,2
31,4
65,1
55,9
12,5
20,1
33,4
8,8
71,0
9,8
3,1
31,1
15,6
23,4
7,0
43,9
105,7
10,9
36,3
146,7
7,4
59,6
48,5
12,5
16,7
64,8
48,7
22,3
76,9
26,8
7,8
44,5
6,4
1284,5
5,1
9,5
21,9
33,3
22,0
23,2
33,4
62,3
57,8
10,9
19,5
33,3
9,5
71,5
8,3
2,7
34,8
16,5
23,7
7,2
38,3
108,2
9,0
34,4
147,4
7,4
56,0
42,8
12,1
16,2
61,0
51,7
19,4
75,3
26,3
5,4
44,2
6,2
1267,8
5,4
9,7
22,9
33,8
22,2
24,2
34,0
64,5
61,7
11,6
20,5
33,8
9,5
73,7
8,7
2,6
34,6
17,2
24,0
7,2
40,1
110,9
9,6
35,1
147,9
7,4
58,9
43,3
12,2
16,1
60,6
54,3
20,9
78,1
26,7
5,5
45,4
6,4
1301,2
5,5
9,8
23,7
33,9
22,1
24,9
34,2
65,9
65,0
12,1
21,2
34,0
9,4
75,1
8,9
2,6
34,0
17,6
24,1
7,1
41,4
112,2
10,2
35,3
146,5
7,4
61,0
43,3
12,1
15,8
59,5
56,2
22,2
79,9
26,8
5,6
46,1
6,5
1319,0
5,6
9,7
24,0
33,3
21,5
25,1
33,7
66,0
67,0
12,4
21,6
33,5
9,2
75,0
9,1
2,5
32,8
17,7
23,6
6,9
41,9
111,5
10,5
34,9
142,1
7,2
61,9
42,5
11,8
15,2
57,2
57,1
23,1
80,2
26,4
5,5
45,9
6,5
1311,3
5,7
9,7
24,6
33,2
21,4
25,7
33,7
67,1
70,0
12,9
22,2
33,4
9,1
75,9
9,3
2,4
32,0
18,0
23,5
6,8
43,0
112,3
11,0
35,0
139,8
7,1
63,7
42,3
11,6
14,9
55,9
58,8
24,2
81,6
26,4
5,5
46,3
6,6
1322,7
5,9
9,7
25,2
33,1
21,2
26,3
33,8
68,1
73,0
13,4
22,8
33,4
9,0
76,9
9,5
2,3
32,1
18,4
23,3
6,7
44,1
113,5
11,4
35,1
137,2
7,0
65,3
42,1
11,5
14,5
54,6
60,4
24,9
83,0
26,3
5,6
46,7
6,7
1333,9
5,9
9,5
25,3
32,4
20,6
26,4
33,2
67,8
74,7
13,6
23,0
32,8
8,8
76,5
9,6
2,2
31,7
18,4
22,8
6,6
44,4
112,7
11,7
34,5
132,1
6,7
65,7
41,1
11,1
13,9
52,3
60,9
25,0
82,9
25,8
5,5
46,3
6,7
1321,1
6,0
9,5
25,7
32,2
20,4
26,9
33,1
68,6
77,5
14,0
23,6
32,7
8,7
77,2
9,8
2,2
31,7
18,7
22,5
6,6
45,3
113,6
12,1
34,5
129,0
6,6
67,0
40,8
11,0
13,6
50,9
62,3
25,6
84,0
25,6
5,5
46,6
6,7
1328,0
6,2
9,5
26,3
32,2
20,3
27,5
33,1
69,5
80,5
14,5
24,3
32,6
8,6
78,1
10,0
2,2
31,8
19,0
22,3
6,5
46,4
114,8
12,5
34,7
126,1
6,5
68,5
40,5
10,8
13,3
49,7
63,8
26,2
85,4
25,6
5,5
47,0
6,8
1339,0
6,2
9,4
26,5
31,7
19,9
27,8
32,7
69,6
82,6
14,7
24,6
32,2
8,4
78,2
10,1
2,1
31,5
19,2
21,9
6,5
46,9
114,7
12,8
34,4
121,7
6,2
69,1
39,9
10,6
12,8
48,0
64,6
26,6
85,8
25,2
5,5
46,8
6,8
1334,4
385
Tabela Z1.8
Liczba pracujących (w tys. osób) w przekroju średnich grup zawodowych
(KZiS2010) w województwie łódzkim w 2010 roku (prognoza na lata 2011–2020)
Kod grupy
011–031
112 (111)
121 (122)
132 (133)
134
142
143 (141)
215 (211, 213)
214
216
221 (226)
222 (223)
228 (227)
231
233
234
235
241
242 (244)
243
251 (252)
261
263 (262)
264 (265)
311
313 (312, 314)
321–325
331
332
333
334
335
341 (342, 343)
351 (352)
411
412
421
422
432 (431)
441
512
513
386
2010
6,7
8,1
25,0
26,4
4,4
11,4
8,4
5,7
9,5
4,0
9,3
14,6
7,5
6,8
21,9
28,0
8,3
20,2
24,6
11,2
12,5
5,6
7,9
6,6
22,0
11,4
8,8
24,7
18,5
5,3
11,5
11,0
9,8
3,1
26,4
4,7
10,4
5,2
23,4
7,0
12,3
6,0
2011
5,1
9,5
21,9
28,5
4,8
12,7
9,3
6,4
11,5
5,2
9,1
16,8
7,4
8,7
20,3
24,5
8,8
20,4
26,3
11,1
10,9
6,1
7,5
5,9
19,6
13,7
9,5
23,7
19,7
5,6
10,6
11,9
8,3
2,7
29,0
5,7
10,3
6,2
23,7
7,2
10,5
5,1
2012
5,4
9,7
22,9
28,9
4,9
12,8
9,3
6,7
12,0
5,4
9,3
17,0
7,7
9,0
20,7
25,3
9,5
21,8
28,0
12,0
11,6
6,4
8,0
6,1
19,9
13,9
9,5
24,3
21,0
5,8
10,7
12,0
8,7
2,6
28,7
5,8
10,7
6,5
24,0
7,2
11,1
5,4
2013
5,5
9,8
23,7
28,9
4,9
12,8
9,3
6,8
12,4
5,6
9,4
16,9
7,8
9,2
20,8
25,9
10,0
23,0
29,3
12,7
12,1
6,5
8,4
6,3
19,9
14,1
9,4
24,5
22,0
6,0
10,6
12,0
8,9
2,6
28,1
5,9
11,0
6,6
24,1
7,1
11,6
5,6
2014
5,6
9,7
24,0
28,4
4,9
12,5
9,1
6,9
12,5
5,7
9,3
16,6
7,8
9,3
20,5
25,9
10,4
23,7
30,1
13,2
12,4
6,5
8,7
6,3
19,4
14,0
9,2
24,3
22,6
6,0
10,4
11,7
9,1
2,5
27,0
5,8
11,0
6,7
23,6
6,9
11,9
5,8
2015
5,7
9,7
24,6
28,3
4,9
12,4
9,0
7,0
12,8
5,8
9,4
16,5
7,9
9,4
20,5
26,3
10,9
24,8
31,3
13,9
12,9
6,6
9,1
6,5
19,3
14,2
9,1
24,5
23,5
6,0
10,3
11,6
9,3
2,4
26,3
5,8
11,3
6,8
23,5
6,8
12,3
6,0
2016
5,9
9,7
25,2
28,2
4,9
12,3
8,9
7,2
13,2
6,0
9,4
16,4
8,0
9,6
20,6
26,6
11,4
25,9
32,5
14,6
13,4
6,8
9,5
6,6
19,1
14,3
9,0
24,6
24,4
6,1
10,2
11,6
9,5
2,3
26,4
5,7
11,5
6,9
23,3
6,7
12,8
6,2
2017
5,9
9,5
25,3
27,6
4,8
11,9
8,7
7,2
13,2
6,0
9,3
16,0
7,9
9,5
20,2
26,4
11,7
26,6
33,1
15,0
13,6
6,8
9,7
6,6
18,6
14,2
8,8
24,3
24,9
6,1
9,9
11,3
9,6
2,2
26,1
5,6
11,5
6,9
22,8
6,6
13,0
6,3
2018
6,0
9,5
25,7
27,4
4,8
11,8
8,6
7,3
13,5
6,2
9,3
15,8
8,0
9,6
20,2
26,7
12,1
27,6
34,2
15,7
14,0
6,9
10,0
6,7
18,4
14,2
8,7
24,4
25,7
6,1
9,7
11,2
9,8
2,2
26,1
5,6
11,7
7,0
22,5
6,6
13,4
6,5
2019
6,2
9,5
26,3
27,3
4,8
11,7
8,6
7,4
13,8
6,3
9,3
15,7
8,1
9,7
20,2
26,9
12,6
28,8
35,4
16,4
14,5
7,0
10,4
6,8
18,3
14,4
8,6
24,6
26,7
6,2
9,6
11,1
10,0
2,2
26,2
5,5
11,9
7,1
22,3
6,5
13,8
6,7
2020
6,2
9,4
26,5
26,9
4,8
11,5
8,4
7,5
13,9
6,4
9,3
15,4
8,1
9,8
20,0
26,9
13,0
29,6
36,1
16,9
14,7
7,0
10,7
6,9
17,9
14,3
8,4
24,5
27,3
6,1
9,4
10,9
10,1
2,1
26,1
5,4
12,0
7,2
21,9
6,5
14,1
6,8
Kod grupy
514
515 (516)
521
522
523
524
531
532
541
611
613 (612)
633 (631, 621)
711
712
713
721
722
723
731
732
741 (742)
751
752
753
811 (812)
813
814
815
816
818 (817)
821
831
832
833
834
911 (912)
921
931
932
933
961 (962,
941, 951)
Razem
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
9,8
8,2
8,5
8,7
8,7
8,8
8,9
8,9
15,8 14,5 15,1 15,5 15,6 15,9 16,3 16,3
5,1
4,7
4,3
3,9
3,5
3,0
3,1
3,0
87,7 90,8 93,4 94,8 94,4 95,4 96,4 95,6
8,4
8,3
8,6
8,9
9,0
9,2
9,4
9,4
4,4
4,3
4,5
4,6
4,6
4,7
4,8
4,7
5,8
4,8
5,2
5,4
5,6
5,9
6,1
6,2
5,1
4,2
4,5
4,7
4,9
5,1
5,3
5,5
36,3 34,4 35,1 35,3 34,9 35,0 35,1 34,5
28,4 33,9 35,1 35,8 35,8 36,1 36,4 35,9
118,3 113,5 112,8 110,7 106,4 103,7 100,8 96,2
7,4
7,4
7,4
7,4
7,2
7,1
7,0
6,7
15,2 16,6 16,6 16,4 16,0 15,7 15,4 14,9
37,9 33,9 36,7 39,0 40,5 42,5 44,4 45,5
6,5
5,5
5,6
5,6
5,5
5,5
5,5
5,3
9,8
9,9 10,0 10,1
9,9
9,9
9,8
9,6
21,5 15,6 15,6 15,4 14,9 14,7 14,5 14,0
17,2 17,3 17,7 17,9 17,7 17,8 17,8 17,5
7,9
7,7
7,6
7,4
7,0
6,8
6,6
6,2
4,6
4,4
4,6
4,7
4,7
4,8
4,9
4,9
16,7 16,2 16,1 15,8 15,2 14,9 14,5 13,9
19,1 15,0 15,8 16,5 16,7 17,2 17,6 17,7
12,7 13,4 13,4 13,3 12,9 12,6 12,4 11,9
32,9 32,6 31,3 29,7 27,6 26,1 24,5 22,7
9,0
7,5
7,7
7,9
7,9
8,0
8,1
8,0
4,1
4,7
5,0
5,3
5,4
5,6
5,8
5,9
10,3 11,8 12,6 13,3 13,8 14,4 15,0 15,4
8,3 10,4 10,9 11,2 11,3 11,5 11,7 11,7
6,8
5,6
5,9
6,2
6,3
6,5
6,7
6,8
10,1 11,6 12,1 12,4 12,5 12,7 12,9 12,9
22,3 19,4 20,9 22,2 23,1 24,2 24,9 25,0
5,2
4,2
4,4
4,5
4,6
4,7
4,8
4,9
8,4
8,2
8,5
8,7
8,7
8,8
8,9
8,9
46,2 45,5 46,9 47,8 47,8 48,5 49,2 49,0
17,2 17,4 18,3 18,9 19,1 19,6 20,1 20,1
26,8 26,3 26,7 26,8 26,4 26,4 26,3 25,8
7,8
5,4
5,5
5,6
5,5
5,5
5,6
5,5
10,0 10,6 10,8 10,8 10,7 10,7 10,7 10,5
24,1 24,4 24,9 25,2 24,9 25,0 25,1 24,7
10,4
9,2
9,7
10,1 10,3 10,6 11,0 11,1
2018
9,0
16,5
3,0
96,2
9,5
4,8
6,4
5,7
34,5
35,9
93,1
6,6
14,6
47,1
5,3
9,5
13,8
17,5
6,0
4,9
13,6
18,0
11,6
21,3
8,1
6,1
16,0
11,9
7,0
13,1
25,6
5,0
9,0
49,6
20,5
25,6
5,5
10,5
24,7
11,4
2019
9,1
16,8
3,0
97,2
9,7
4,9
6,6
5,9
34,7
35,8
90,3
6,5
14,3
48,9
5,3
9,4
13,6
17,5
5,8
5,0
13,3
18,3
11,4
20,0
8,2
6,3
16,6
12,1
7,2
13,3
26,2
5,1
9,1
50,3
20,9
25,6
5,5
10,5
24,8
11,8
2020
9,1
16,9
3,0
97,0
9,8
4,9
6,8
6,0
34,4
35,3
86,5
6,2
13,9
50,0
5,2
9,3
13,3
17,3
5,5
5,1
12,8
18,4
11,0
18,6
8,2
6,5
17,0
12,2
7,3
13,4
26,6
5,2
9,1
50,5
21,0
25,2
5,5
10,3
24,5
12,0
6,4
6,2
6,4
6,5
6,5
6,6
6,7
6,7
6,7
6,8
6,8
1284,5 1267,8 1301,2 1319,0 1311,3 1322,7 1333,9 1321,1 1328,0 1339,0 1334,4
387
Tabela Z1.9
Wzrosty liczby pracujących (2011–2020) w przekroju dużych grup zawodowych
(KZiS2010)
Kod
Nazwa
Specjaliści do spraw ekonomicznych i zarządzania
Pracownicy opieki osobistej i pokrewni
Monterzy
Specjaliści do spraw technologii informacyjno25
-komunikacyjnych
Specjaliści z dziedziny prawa, dziedzin społecznych
26
i kultury
Operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i prze81
twórczych
Robotnicy budowlani i pokrewni (z wyłączeniem elek71
tryków)
51
Średni personel z dziedziny prawa, spraw społecz34
nych, kultury i pokrewny
12
Kierownicy do spraw zarządzania i handlu
Oficerowie sił zbrojnych
01–03 Podoficerowie sił zbrojnych
Żołnierze szeregowi
Specjaliści nauk fizycznych, matematycznych
21
i technicznych
42
Pracownicy obsługi klienta
83
Kierowcy i operatorzy pojazdów
23
Specjaliści nauczania i wychowania
33
Średni personel do spraw biznesu i administracji
Ładowacze nieczystości i inni pracownicy przy pracach prostych
96
Pracownicy pomocniczy przygotowujący posiłki
(94, 95)
Sprzedawcy uliczni i pracownicy świadczący usługi na
ulicach
52
Sprzedawcy i pokrewni
24
53
82
93
Przyrost
(w tys. osób)
24,8
3,8
7,1
Przyrost
(w %)
43
42
37
3,8
35
5,1
26
13,0
25
13,0
8,6
23
22
1,8
4,6
22
21
1,1
21
4,6
2,7
10,5
7,3
6,7
20
16
14
12
9
0,6
9
6,6
6
2,7
6
388
Tabela Z1.10
Spadki liczby pracujących (2011–2020)
w przekroju dużych grup zawodowych (KZiS2010)
Kod
Nazwa
35
Technicy informatycy
Robotnicy w przetwórstwie spożywczym, obróbce
drewna, produkcji wyrobów tekstylnych i pokrewni
Elektrycy i elektronicy
Rolnicy produkcji towarowej
Leśnicy i rybacy
Rolnicy i rybacy pracujący na własne potrzeby
Rzemieślnicy i robotnicy poligraficzni
Średni personel do spraw zdrowia
Pozostali pracownicy obsługi biura
Kierownicy w branży hotelarskiej, handlu i innych branżach usługowych
Sekretarki, operatorzy urządzeń biurowych i pokrewni
75
74
61
62–63
73
32
44
14
41
43
72
13
91
Spadek
(w tys. osób)
0,6
Spadek
(w %)
22
13,0
3,4
25,6
21
21
17
1,1
1,5
1,1
0,8
15
13
12
11
2,1
10
3,3
9
1,8
8
2,9
1,6
1,1
7
5
4
Pracownicy do spraw finansowo-statystycznych
i ewidencji materiałowej
Robotnicy obróbki metali, mechanicy maszyn i urządzeń
i pokrewni
Kierownicy do spraw produkcji i usług
Pomoce domowe i sprzątaczki
Tabela Z1.11
Względny brak zmian liczby pracujących (2011–2020)
w przekroju dużych grup zawodowych (KZiS2010)
Kod
Nazwa
92
54
Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie
Pracownicy usług ochrony
Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i dyrektorzy generalni
Specjaliści do spraw zdrowia
Średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych
11
22
31
Zmiana
(w tys. osób)
0,1
0,0
Zmiana
(w %)
1
0
-0,2
-0,6
-1,1
-2
-2
-3
389
Załącznik 2
Tabela Z2.1
Szacunkowa liczba pracujących (w tys. osób) w przekroju
wielkich grup zawodowych (KZIS2010) w województwie łódzkim
według podregionów (BAEL) – IV kwartał 2010 roku
Symbol
grupy
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Ogółem
łódzki
0,7
10,9
22,6
15,3
9,5
23,4
14,1
29,8
20,9
10,8
157,9
miasto
Łódź
2,8
29,6
81,7
46,1
29,3
81,9
1,8
54,8
47,1
26,9
401,9
Podregion
piotrkowski
1,4
19,4
42,8
28,2
17,0
41,1
41,2
53,3
36,6
20,3
301,5
sieradzki
1,0
13,1
30,3
19,9
11,3
26,1
52,8
37,3
24,4
15,2
231,4
skierniewicki
0,9
10,8
26,9
16,8
9,9
24,3
44,1
27,0
18,9
12,3
191,8
Województwo
łódzkie
6,7
83,7
204,3
126,2
77,1
196,8
154,1
202,1
147,9
85,5
1284,5
Tabela Z2.2
Szacunkowa liczba pracujących (w tys. osób) w przekroju
wielkich grup zawodowych (KZIS2010) w województwie łódzkim
według podregionów (BAEL) – IV kwartał 2020 roku
Symbol
grupy
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Ogółem
łódzki
0,6
11,7
29,7
16,5
10,1
25,8
12,0
27,2
26,0
11,1
170,7
miasto
Łódź
2,5
30,6
98,8
47,0
29,7
85,8
1,4
49,2
54,6
26,7
426,3
Podregion
piotrkowski
1,2
20,1
52,6
29,2
17,2
43,3
33,7
47,1
43,7
19,8
308,0
sieradzki
0,9
13,5
37,0
20,5
11,5
27,4
43,3
32,3
29,3
14,5
230,1
skierniewicki
0,9
11,6
34,0
17,9
10,5
26,6
37,6
24,6
23,5
12,2
199,3
Województwo
łódzkie
6,2
87,5
252,1
131,1
79,0
208,8
128,0
180,4
177,0
84,3
1334,4
390
Tabela Z2.3
Szacunkowa liczba pracujących (w tys. osób) w przekroju dużych grup zawodowych
(KZIS2010) w województwie łódzkim według podregionów (BAEL) – IV kwartał 2010 r.
Symbol
grupy
łódzki
01–03
11
12
13
14
21
22
23
24
25
26
31
32
33
34
35
41
42
43
44
51
52
53
54
61
62–63
71
72
73
74
75
81
82
83
91
92
93
96 (94, 95)
Ogółem
0,7
1,0
3,2
4,3
2,4
2,4
3,2
6,6
6,6
1,6
2,2
4,5
1,0
8,4
1,0
0,4
3,7
1,8
3,1
0,8
5,0
13,4
1,1
3,8
13,4
0,7
8,9
7,1
1,9
2,3
9,7
7,3
3,4
10,2
3,0
0,7
6,3
0,8
157,9
miasto
Łódź
2,8
3,0
8,7
9,6
8,3
6,6
13,1
27,0
22,1
4,7
8,2
9,6
3,4
27,7
4,1
1,2
11,6
6,5
8,4
2,9
17,9
45,1
4,5
14,4
1,5
0,3
15,7
14,1
3,3
5,3
16,6
12,7
5,5
28,8
10,5
0,5
13,4
2,6
401,9
Podregion
piotrkowski
1,4
1,8
5,8
7,7
4,2
4,5
6,3
13,0
12,0
2,8
4,1
8,4
1,9
15,3
2,0
0,7
6,9
3,2
5,4
1,5
9,2
22,3
2,2
7,5
39,3
1,9
15,9
12,5
3,3
4,1
17,4
13,0
6,1
17,5
5,7
2,0
11,2
1,4
301,5
sieradzki
1,0
1,3
4,1
5,2
2,5
3,2
4,6
9,7
8,1
1,8
2,9
6,2
1,3
10,5
1,4
0,5
4,8
2,0
3,5
0,9
6,2
12,7
1,6
5,6
50,4
2,4
11,2
8,5
2,3
2,8
12,3
9,2
4,3
10,9
4,1
2,5
7,7
0,9
231,4
skierniewicki
0,9
1,1
3,3
4,0
2,4
2,6
4,2
8,8
7,1
1,6
2,6
4,7
1,2
9,2
1,3
0,4
4,1
1,9
3,0
0,9
5,6
12,2
1,5
5,0
42,1
2,0
8,0
6,3
1,7
2,2
8,8
6,5
3,0
9,4
3,5
2,1
5,8
0,8
191,8
Województwo
łódzkie
6,7
8,1
25,0
30,8
19,8
19,2
31,4
65,1
55,9
12,5
20,1
33,4
8,8
71,0
9,8
3,1
31,1
15,6
23,4
7,0
43,9
105,7
10,9
36,3
146,7
7,4
59,6
48,5
12,5
16,7
64,8
48,7
22,3
76,9
26,8
7,8
44,5
6,4
1284,5
391
Tabela Z2.4
Szacunkowa liczba pracujących (w tys. osób) w przekroju dużych grup zawodowych
Symbol grupy
łódzki
01–03
11
12
13
14
21
22
23
24
25
26
31
32
33
34
35
41
42
43
44
51
52
53
54
61
62–63
71
72
73
74
75
81
82
83
91
92
93
96 (94, 95)
Ogółem
0,6
1,1
3,5
4,6
2,5
3,6
3,5
7,8
10,1
1,9
2,7
4,5
1,0
9,7
1,1
0,3
3,9
2,3
3,0
0,8
5,6
15,1
1,4
3,7
11,4
0,6
10,6
6,0
1,6
1,4
7,6
10,0
4,2
11,8
2,9
0,5
6,9
0,8
170,7
miasto
Łódź
2,5
3,5
9,2
9,7
8,2
9,3
13,4
28,5
32,2
5,5
9,9
8,8
3,3
29,8
4,1
1,0
11,5
7,9
7,7
2,6
18,9
48,2
5,2
13,4
1,2
0,2
17,8
11,7
2,8
4,7
12,3
16,6
6,5
31,5
9,7
0,3
14,0
2,7
426,3
Podregion
piotrkowski
1,2
2,0
6,1
7,8
4,2
6,4
6,5
13,8
17,6
3,2
5,0
8,1
1,8
16,9
2,0
0,4
6,9
4,0
5,0
1,3
9,7
24,0
2,6
7,0
32,1
1,6
18,3
10,1
2,8
3,0
13,0
17,1
7,2
19,4
5,3
1,4
11,7
1,4
308,0
sieradzki
0,9
1,4
4,2
5,3
2,5
4,6
4,8
10,1
11,8
2,1
3,6
6,1
1,2
11,5
1,5
0,2
4,9
2,5
3,3
0,9
6,6
13,7
1,9
5,3
41,2
2,0
12,9
6,8
2,0
1,9
8,8
12,0
5,1
12,2
3,8
1,7
8,0
1,0
230,1
skierniewicki
0,9
1,3
3,6
4,3
2,5
3,8
4,5
9,4
10,9
2,0
3,4
4,8
1,1
10,4
1,4
0,2
4,3
2,4
2,9
0,8
6,2
13,7
1,8
4,9
35,8
1,8
9,6
5,3
1,5
1,8
6,4
8,9
3,7
10,9
3,5
1,5
6,3
0,9
199,3
Województwo
łódzkie
6,2
9,4
26,5
31,7
19,9
27,8
32,7
69,6
82,6
14,7
24,6
32,2
8,4
78,2
10,1
2,1
31,5
19,2
21,9
6,5
46,9
114,7
12,8
34,4
121,7
6,2
69,1
39,9
10,6
12,8
48,0
64,6
26,6
85,8
25,2
5,5
46,8
6,8
1334,4
392
Tabela Z2.5
Szacunkowa liczba pracujących (w tys. osób) w przekroju średnich grup zawodowych
Symbol grupy
łódzki
011–031
112 (111)
121 (122)
132 (133)
134
142
143 (141)
215 (211, 213)
214
216
221 (226)
222 (223)
228 (227)
231
233
234
235
241
242 (244)
243
251 (252)
261
263 (262)
264 (265)
311
313 (312, 314)
321–325
331
332
333
334
335
341 (342, 343)
351 (352)
411
412
421
422
432 (431)
441
512
513
0,7
1,0
3,2
3,8
0,5
1,5
1,0
0,7
1,3
0,4
0,9
1,5
0,8
0,7
2,2
2,8
0,9
2,4
2,8
1,4
1,6
0,6
0,8
0,8
2,9
1,6
1,0
2,9
2,5
0,6
1,3
1,1
1,0
0,4
3,2
0,5
1,3
0,6
3,1
0,8
1,4
0,8
miasto
Łódź
2,8
3,0
8,7
7,7
1,9
4,9
3,4
2,2
2,7
1,7
3,8
6,1
3,2
2,8
9,1
11,6
3,5
8,2
9,7
4,1
4,7
2,3
3,3
2,6
7,1
2,6
3,4
9,6
6,7
2,2
4,7
4,5
4,1
1,2
9,9
1,6
4,3
2,2
8,4
2,9
5,2
2,6
Podregion
piotrkowsieradzki
ski
1,4
1,0
1,8
1,3
5,8
4,1
6,8
4,6
0,9
0,6
2,4
1,3
1,8
1,2
1,2
0,9
2,4
1,7
0,8
0,6
1,9
1,4
2,9
2,2
1,5
1,0
1,4
1,0
4,4
3,3
5,6
4,2
1,7
1,2
4,3
2,7
5,2
3,7
2,5
1,7
2,8
1,8
1,1
0,8
1,6
1,2
1,4
0,9
5,3
3,7
3,0
2,4
1,9
1,3
5,3
3,6
4,3
2,7
1,1
0,8
2,4
1,7
2,2
1,7
2,0
1,4
0,7
0,5
5,9
4,0
1,0
0,8
2,2
1,3
1,1
0,7
5,4
3,5
1,5
0,9
2,5
1,6
1,3
0,7
skierniewicki
0,9
1,1
3,3
3,4
0,6
1,3
1,1
0,7
1,3
0,5
1,3
2,0
1,0
0,9
3,0
3,8
1,1
2,5
3,2
1,4
1,6
0,8
1,1
0,8
2,9
1,8
1,2
3,2
2,3
0,7
1,5
1,5
1,3
0,4
3,4
0,7
1,2
0,7
3,0
0,9
1,5
0,7
Województwo
łódzkie
6,7
8,1
25,0
26,4
4,4
11,4
8,4
5,7
9,5
4,0
9,3
14,6
7,5
6,8
21,9
28,0
8,3
20,2
24,6
11,2
12,5
5,6
7,9
6,6
22,0
11,4
8,8
24,7
18,5
5,3
11,5
11,0
9,8
3,1
26,4
4,7
10,4
5,2
23,4
7,0
12,3
6,0
393
Symbol grupy
łódzki
514
515 (516)
521
522
523
524
531
532
541
611
613 (612)
633 (631, 621)
711
712
713
721
722
723
731
732
741 (742)
751
752
753
811 (812)
813
814
815
816
818 (817)
821
831
832
833
834
911 (912)
921
931
932
933
961 (962, 941, 951)
Ogółem
1,0
1,8
0,7
11,2
1,0
0,6
0,6
0,5
3,8
2,6
10,8
0,7
2,3
5,7
0,9
1,5
3,2
2,4
1,2
0,7
2,3
2,9
1,9
4,9
1,4
0,6
1,5
1,3
1,0
1,5
3,4
0,7
1,0
6,1
2,5
3,0
0,7
1,5
3,4
1,4
0,8
157,9
miasto
Łódź
4,1
6,1
2,2
37,5
3,6
1,8
2,4
2,1
14,4
0,3
1,2
0,3
4,0
9,8
1,9
2,7
5,4
6,0
2,0
1,3
5,3
5,1
3,1
8,4
2,2
1,0
2,8
2,2
1,8
2,7
5,5
2,2
3,3
18,3
5,0
10,5
0,5
2,5
6,7
4,2
2,6
401,9
Podregion
piotrkowsieradzki
ski
2,0
1,5
3,4
2,4
1,1
0,6
18,5
10,5
1,8
1,0
0,9
0,6
1,2
0,9
1,0
0,7
7,5
5,6
7,6
9,8
31,7
40,6
1,9
2,4
4,1
2,8
10,2
7,2
1,7
1,2
2,6
1,8
5,8
4,1
4,1
2,6
2,1
1,5
1,2
0,8
4,1
2,8
5,1
3,6
3,5
2,5
8,9
6,3
2,5
1,7
1,1
0,8
2,7
1,9
2,2
1,6
1,8
1,3
2,7
1,9
6,1
4,3
1,1
0,6
1,8
1,2
10,2
6,1
4,4
3,0
5,7
4,1
2,0
2,5
2,7
1,9
6,3
4,5
2,3
1,3
1,4
0,9
301,5
231,4
skierniewicki
1,3
2,1
0,6
10,1
1,0
0,5
0,8
0,7
5,0
8,2
33,9
2,0
2,0
5,1
0,9
1,3
2,9
2,1
1,1
0,6
2,2
2,5
1,8
4,4
1,2
0,6
1,4
1,1
0,9
1,4
3,0
0,6
1,0
5,5
2,3
3,5
2,1
1,3
3,3
1,2
0,8
191,8
Województwo
łódzkie
9,8
15,8
5,1
87,7
8,4
4,4
5,8
5,1
36,3
28,4
118,3
7,4
15,2
37,9
6,5
9,8
21,5
17,2
7,9
4,6
16,7
19,2
12,7
32,9
9,0
4,1
10,3
8,3
6,8
10,1
22,3
5,2
8,4
46,2
17,2
26,8
7,8
10,0
24,1
10,4
6,4
1284,5
394
Tabela Z2.6
Szacunkowa liczba pracujących (w tys. osób) w przekroju średnich grup zawodowych
Symbol grupy
łódzki
011–031
112 (111)
121 (122)
132 (133)
134
142
143 (141)
215 (211, 213)
214
216
221 (226)
222 (223)
228 (227)
231
233
234
235
241
242 (244)
243
251 (252)
261
263 (262)
264 (265)
311
313 (312, 314)
321–325
331
332
333
334
335
341 (342, 343)
351 (352)
411
412
421
422
432 (431)
441
512
513
0,6
1,1
3,5
4,0
0,5
1,5
1,0
0,9
2,0
0,7
1,0
1,6
0,9
1,5
2,1
2,8
1,4
3,7
4,2
2,2
1,9
0,7
1,1
0,9
2,5
2,0
1,0
3,0
3,8
0,7
1,1
1,2
1,1
0,3
3,3
0,6
1,5
0,8
3,0
0,8
1,7
0,9
miasto
Łódź
2,5
3,5
9,2
7,7
2,0
4,9
3,3
2,8
3,9
2,6
3,8
6,3
3,3
4,0
8,2
11,0
5,3
11,9
14,1
6,2
5,5
2,9
4,4
2,7
5,7
3,1
3,3
9,4
9,8
2,4
3,8
4,4
4,1
1,0
9,7
1,8
5,0
3,0
7,7
2,6
5,9
2,9
Podregion
piotrkowsieradzki
ski
1,2
0,9
2,0
1,4
6,1
4,2
6,9
4,7
1,0
0,7
2,4
1,3
1,8
1,2
1,6
1,1
3,5
2,5
1,3
0,9
1,8
1,4
3,1
2,3
1,6
1,1
1,9
1,2
4,0
3,0
5,3
4,0
2,6
1,9
6,2
4,0
7,6
5,3
3,8
2,5
3,2
2,1
1,4
1,0
2,1
1,6
1,5
1,0
4,3
3,0
3,7
3,1
1,8
1,2
5,2
3,6
6,3
4,0
1,3
0,9
1,9
1,4
2,2
1,6
2,0
1,5
0,4
0,2
5,7
3,9
1,2
0,9
2,5
1,5
1,4
1,0
5,0
3,3
1,3
0,9
2,9
1,9
1,4
0,8
skierniewicki
0,9
1,3
3,6
3,6
0,6
1,4
1,1
1,0
1,9
0,9
1,3
2,2
1,1
1,1
2,8
3,8
1,8
3,8
4,9
2,2
2,0
1,0
1,5
0,9
2,4
2,4
1,1
3,3
3,5
0,8
1,3
1,5
1,4
0,2
3,5
0,8
1,5
1,0
2,9
0,8
1,8
0,8
Województwo
łódzkie
6,2
9,4
26,5
26,9
4,8
11,5
8,4
7,5
13,9
6,4
9,3
15,4
8,1
9,8
20,0
26,9
13,0
29,6
36,1
16,9
14,7
7,0
10,7
6,9
17,9
14,3
8,4
24,5
27,3
6,1
9,4
10,9
10,1
2,1
26,1
5,4
12,0
7,2
21,9
6,5
14,1
6,8
395
Symbol grupy
łódzki
514
515 (516)
521
522
523
524
531
532
541
611
613 (612)
633 (631, 621)
711
712
713
721
722
723
731
732
741 (742)
751
752
753
811 (812)
813
814
815
816
818 (817)
821
831
832
833
834
911 (912)
921
931
932
933
961 (962, 941, 951)
Ogółem
0,9
2,0
0,4
12,8
1,3
0,6
0,7
0,7
3,7
3,3
8,1
0,6
2,2
7,7
0,8
1,4
2,1
2,5
0,9
0,8
1,4
2,8
1,7
3,1
1,3
1,0
2,6
1,9
1,1
2,1
4,2
0,7
1,2
6,9
3,1
2,9
0,5
1,6
3,6
1,6
0,8
170,7
miasto
Łódź
3,7
6,4
1,3
40,8
4,1
2,0
2,8
2,5
13,4
0,3
0,9
0,2
3,6
12,7
1,5
2,5
3,3
5,9
1,4
1,4
4,7
4,8
2,6
4,9
2,0
1,6
4,6
3,1
1,9
3,5
6,5
2,2
3,5
19,7
6,0
9,7
0,3
2,5
6,7
4,8
2,7
426,3
Podregion
piotrkowsieradzki
ski
1,8
1,4
3,6
2,5
0,6
0,4
20,3
11,5
2,0
1,2
1,0
0,6
1,3
1,0
1,2
0,9
7,0
5,3
9,3
12,0
22,8
29,3
1,6
2,0
3,7
2,6
13,3
9,4
1,3
0,9
2,4
1,7
3,6
2,5
4,1
2,6
1,5
1,1
1,3
0,9
3,0
1,9
4,8
3,4
3,0
2,2
5,1
3,2
2,2
1,6
1,7
1,2
4,4
3,1
3,2
2,3
2,0
1,4
3,5
2,5
7,2
5,1
1,1
0,6
2,0
1,3
11,1
6,6
5,3
3,7
5,3
3,8
1,4
1,7
2,8
2,0
6,3
4,5
2,6
1,5
1,4
1,0
308,0
230,1
skierniewicki
1,3
2,3
0,4
11,6
1,2
0,6
0,9
0,8
4,9
10,4
25,4
1,8
1,9
6,9
0,7
1,3
1,8
2,2
0,8
0,7
1,8
2,5
1,6
2,3
1,1
0,9
2,3
1,7
1,0
1,9
3,7
0,6
1,2
6,2
2,9
3,5
1,5
1,4
3,4
1,5
0,9
199,3
Województwo
łódzkie
9,1
16,9
3,0
97,0
9,8
4,9
6,8
6,0
34,4
35,3
86,5
6,2
13,9
50,0
5,2
9,3
13,3
17,3
5,5
5,1
12,8
18,4
11,0
18,6
8,2
6,5
17,0
12,2
7,3
13,4
26,6
5,2
9,1
50,5
21,0
25,2
5,5
10,3
24,5
12,0
6,8
1334,4
396
Załącznik 3
Tabela Z3.1
Skorygowana prognoza liczby pracujących ogółem (w tys. osób)
według grup zawodów (wielkie) w województwie łódzkim do 2020 r.
Symbol
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
grupy
0
6,7
5,1
5,4
5,5
5,6
5,7
5,9
5,9
6,0
6,2
6,2
1
83,7
86,7
88,6
89,4
88,5
88,8
89,1
87,9
87,9
88,2
87,5
2
204,3 207,1 216,5 223,3 225,9 231,7 237,4 238,7 243,6 249,3 252,1
3
126,2 125,3 128,3 129,9 129,1 130,2 131,2 129,8 130,4 131,5 131,1
4
77,1
82,2
83,0
82,7
80,9
80,3
80,6
79,4
79,4
79,7
79,0
5
196,8 189,9 195,7 199,2 198,8 201,3 204,2 203,3 205,5 208,4 208,8
6
154,1 154,8 155,3 153,8 149,3 146,9 144,2 138,9 135,6 132,6 128,0
7
202,1 188,2 191,1 191,7 188,6 188,3 187,9 184,2 183,2 182,8 180,4
8
147,9 146,4 153,3 158,3 160,3 164,6 168,2 168,8 171,9 175,5 177,0
9
85,5
82,1
84,1
85,0
84,3
84,8
85,3
84,2
84,4
84,8
84,3
Razem 1284,5 1267,8 1301,2 1319,0 1311,3 1322,7 1333,9 1321,1 1328,0 1339,0 1334,4
Źródło: załącznik do: E. Kwiatkowski, L. Kucharski, E. Kusideł, A. Gajdos, Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w wybranym województwie według grup zawodów i sektorów do
2020 r., IPiSS, maszynopis.
397
Tabela Z3.2
według grup zawodów (duże) w województwie łódzkim do 2020 roku
Symbol
2010
grupy
01–03
6,7
11
8,1
12
25,0
13
30,8
14
19,8
21
19,2
22
31,4
23
65,1
24
55,9
25
12,5
26
20,1
31
33,4
32
8,8
33
71,0
34
9,8
35
3,1
41
31,1
42
15,6
43
23,4
44
7,0
51
43,9
52
105,7
53
10,9
54
36,3
61
146,7
62–63
7,4
71
59,6
72
48,5
73
12,5
74
16,7
75
64,8
81
48,7
82
22,3
83
76,9
91
26,8
92
7,8
93
44,5
96 (94, 95)
6,4
Razem 1284,5
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
5,1
5,4
5,5
5,6
5,7
5,9
5,9
6,0
6,2
6,2
9,5
9,7
9,8
9,7
9,7
9,7
9,5
9,5
9,5
9,4
21,9 22,9 23,7 24,0 24,6 25,2 25,3 25,7 26,3 26,5
33,3 33,8 33,9 33,3 33,2 33,1 32,4 32,2 32,2 31,7
22,0 22,2 22,1 21,5 21,4 21,2 20,6 20,4 20,3 19,9
23,2 24,2 24,9 25,1 25,7 26,3 26,4 26,9 27,5 27,8
33,4 34,0 34,2 33,7 33,7 33,8 33,2 33,1 33,1 32,7
62,3 64,5 65,9 66,0 67,1 68,1 67,8 68,6 69,5 69,6
57,8 61,7 65,0 67,0 70,0 73,0 74,7 77,5 80,5 82,6
10,9 11,6 12,1 12,4 12,9 13,4 13,6 14,0 14,5 14,7
19,5 20,5 21,2 21,6 22,2 22,8 23,0 23,6 24,3 24,6
33,3 33,8 34,0 33,5 33,4 33,4 32,8 32,7 32,6 32,2
9,5
9,5
9,4
9,2
9,1
9,0
8,8
8,7
8,6
8,4
71,5 73,7 75,1 75,0 75,9 76,9 76,5 77,2 78,1 78,2
8,3
8,7
8,9
9,1
9,3
9,5
9,6
9,8 10,0 10,1
2,7
2,6
2,6
2,5
2,4
2,3
2,2
2,2
2,2
2,1
34,8 34,6 34,0 32,8 32,0 32,1 31,7 31,7 31,8 31,5
16,5 17,2 17,6 17,7 18,0 18,4 18,4 18,7 19,0 19,2
23,7 24,0 24,1 23,6 23,5 23,3 22,8 22,5 22,3 21,9
7,2
7,2
7,1
6,9
6,8
6,7
6,6
6,6
6,5
6,5
38,3 40,1 41,4 41,9 43,0 44,1 44,4 45,3 46,4 46,9
108,2 110,9 112,2 111,5 112,3 113,5 112,7 113,6 114,8 114,7
9,0
9,6 10,2 10,5 11,0 11,4 11,7 12,1 12,5 12,8
34,4 35,1 35,3 34,9 35,0 35,1 34,5 34,5 34,7 34,4
147,4 147,9 146,5 142,1 139,8 137,2 132,1 129,0 126,1 121,7
7,4
7,4
7,4
7,2
7,1
7,0
6,7
6,6
6,5
6,2
56,0 58,9 61,0 61,9 63,7 65,3 65,7 67,0 68,5 69,1
42,8 43,3 43,3 42,5 42,3 42,1 41,1 40,8 40,5 39,9
12,1 12,2 12,1 11,8 11,6 11,5 11,1 11,0 10,8 10,6
16,2 16,1 15,8 15,2 14,9 14,5 13,9 13,6 13,3 12,8
61,0 60,6 59,5 57,2 55,9 54,6 52,3 50,9 49,7 48,0
51,7 54,3 56,2 57,1 58,8 60,4 60,9 62,3 63,8 64,6
19,4 20,9 22,2 23,1 24,2 24,9 25,0 25,6 26,2 26,6
75,3 78,1 79,9 80,2 81,6 83,0 82,9 84,0 85,4 85,8
26,3 26,7 26,8 26,4 26,4 26,3 25,8 25,6 25,6 25,2
5,4
5,5
5,6
5,5
5,5
5,6
5,5
5,5
5,5
5,5
44,2 45,4 46,1 45,9 46,3 46,7 46,3 46,6 47,0 46,8
6,2
6,4
6,5
6,5
6,6
6,7
6,7
6,7
6,8
6,8
1267,8 1301,2 1319,0 1311,3 1322,7 1333,9 1321,1 1328,0 1339,0 1334,4
398
Tabela Z3.3
według grup zawodów (średnie) w województwie łódzkim do 2020 roku
Symbol grupy
011–031
112 (111)
121 (122)
132 (133)
134
142
143 (141)
215 (211, 213)
214
216
221 (226)
222 (223)
228 (227)
231
233
234
235
241
242 (244)
243
251 (252)
261
263 (262)
264 (265)
311
313 (312, 314)
321–325
331
332
333
334
335
341 (342, 343)
351 (352)
411
412
421
422
432 (431)
441
512
513
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
6,7
5,1
5,4
5,5
5,6
5,7
5,9
5,9
6,0
6,2
6,2
8,1
9,5
9,7
9,8
9,7
9,7
9,7
9,5
9,5
9,5
9,4
25,0 21,9 22,9 23,7 24,0 24,6 25,2 25,3 25,7 26,3 26,5
26,4 28,5 28,9 28,9 28,4 28,3 28,2 27,6 27,4 27,3 26,9
4,4
4,8
4,9
4,9
4,9
4,9
4,9
4,8
4,8
4,8
4,8
11,4 12,7 12,8 12,8 12,5 12,4 12,3 11,9 11,8 11,7 11,5
8,4
9,3
9,3
9,3
9,1
9,0
8,9
8,7
8,6
8,6
8,4
5,7
6,4
6,7
6,8
6,9
7,0
7,2
7,2
7,3
7,4
7,5
9,5 11,5 12,0 12,4 12,5 12,8 13,2 13,2 13,5 13,8 13,9
4,0
5,2
5,4
5,6
5,7
5,8
6,0
6,0
6,2
6,3
6,4
9,3
9,1
9,3
9,4
9,3
9,4
9,4
9,3
9,3
9,3
9,3
14,6 16,8 17,0 16,9 16,6 16,5 16,4 16,0 15,8 15,7 15,4
7,5
7,4
7,7
7,8
7,8
7,9
8,0
7,9
8,0
8,1
8,1
6,8
8,7
9,0
9,2
9,3
9,4
9,6
9,5
9,6
9,7
9,8
21,9 20,3 20,7 20,8 20,5 20,5 20,6 20,2 20,2 20,2 20,0
28,0 24,5 25,3 25,9 25,9 26,3 26,6 26,4 26,7 26,9 26,9
8,3
8,8
9,5 10,0 10,4 10,9 11,4 11,7 12,1 12,6 13,0
20,2 20,4 21,8 23,0 23,7 24,8 25,9 26,6 27,6 28,8 29,6
24,6 26,3 28,0 29,3 30,1 31,3 32,5 33,1 34,2 35,4 36,1
11,2 11,1 12,0 12,7 13,2 13,9 14,6 15,0 15,7 16,4 16,9
12,5 10,9 11,6 12,1 12,4 12,9 13,4 13,6 14,0 14,5 14,7
5,6
6,1
6,4
6,5
6,5
6,6
6,8
6,8
6,9
7,0
7,0
7,9
7,5
8,0
8,4
8,7
9,1
9,5
9,7 10,0 10,4 10,7
6,6
5,9
6,1
6,3
6,3
6,5
6,6
6,6
6,7
6,8
6,9
22,0 19,6 19,9 19,9 19,4 19,3 19,1 18,6 18,4 18,3 17,9
11,4 13,7 13,9 14,1 14,0 14,2 14,3 14,2 14,2 14,4 14,3
8,8
9,5
9,5
9,4
9,2
9,1
9,0
8,8
8,7
8,6
8,4
24,7 23,7 24,3 24,5 24,3 24,5 24,6 24,3 24,4 24,6 24,5
18,5 19,7 21,0 22,0 22,6 23,5 24,4 24,9 25,7 26,7 27,3
5,3
5,6
5,8
6,0
6,0
6,0
6,1
6,1
6,1
6,2
6,1
11,5 10,6 10,7 10,6 10,4 10,3 10,2
9,9
9,7
9,6
9,4
11,0 11,9 12,0 12,0 11,7 11,6 11,6 11,3 11,2 11,1 10,9
9,8
8,3
8,7
8,9
9,1
9,3
9,5
9,6 9,8 10,0 10,1
3,1
2,7
2,6
2,6
2,5
2,4
2,3
2,2
2,2
2,2
2,1
26,4 29,0 28,7 28,1 27,0 26,3 26,4 26,1 26,1 26,2 26,1
4,7
5,7
5,8
5,9
5,8
5,8
5,7
5,6
5,6
5,5
5,4
10,4 10,3 10,7 11,0 11,0 11,3 11,5 11,5 11,7 11,9 12,0
5,2
6,2
6,5
6,6
6,7
6,8
6,9
6,9
7,0
7,1
7,2
23,4 23,7 24,0 24,1 23,6 23,5 23,3 22,8 22,5 22,3 21,9
7,0
7,2
7,2
7,1
6,9
6,8
6,7
6,6
6,6
6,5
6,5
12,3 10,5 11,1 11,6 11,9 12,3 12,8 13,0 13,4 13,8 14,1
6,0
5,1
5,4
5,6
5,8
6,0
6,2
6,3
6,5
6,7
6,8
399
Symbol grupy 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
514
9,8
8,2
8,5
8,7
8,7
8,8
8,9
8,9
9,0
9,1
9,1
515 (516)
15,8 14,5 15,1 15,5 15,6 15,9 16,3 16,3 16,5 16,8 16,9
521
5,1
4,7
4,3
3,9
3,5
3,0
3,1
3,0
3,0
3,0
3,0
522
87,7 90,8 93,4 94,8 94,4 95,4 96,4 95,6 96,2 97,2 97,0
523
8,4
8,3
8,6
8,9
9,0
9,2
9,4
9,4
9,5
9,7
9,8
524
4,4
4,3
4,5
4,6
4,6
4,7
4,8
4,7
4,8
4,9
4,9
531
5,8
4,8
5,2
5,4
5,6
5,9
6,1
6,2
6,4
6,6
6,8
532
5,1
4,2
4,5
4,7
4,9
5,1
5,3
5,5
5,7
5,9
6,0
541
36,3 34,4 35,1 35,3 34,9 35,0 35,1 34,5 34,5 34,7 34,4
611
28,4 33,9 35,1 35,8 35,8 36,1 36,4 35,9 35,9 35,8 35,3
613 (612)
118,3 113,5 112,8 110,7 106,4 103,7 100,8 96,2 93,1 90,3 86,5
633 (631, 621)
7,4
7,4
7,4
7,4
7,2
7,1
7,0
6,7
6,6
6,5
6,2
711
15,2 16,6 16,6 16,4 16,0 15,7 15,4 14,9 14,6 14,3 13,9
712
37,9 33,9 36,7 39,0 40,5 42,5 44,4 45,5 47,1 48,9 50,0
713
6,5
5,5
5,6
5,6
5,5
5,5
5,5
5,3
5,3
5,3
5,2
721
9,8
9,9 10,0 10,1
9,9
9,9
9,8
9,6
9,5
9,4
9,3
722
21,5 15,6 15,6 15,4 14,9 14,7 14,5 14,0 13,8 13,6 13,3
723
17,2 17,3 17,7 17,9 17,7 17,8 17,8 17,5 17,5 17,5 17,3
731
7,9
7,7
7,6
7,4
7,0
6,8
6,6
6,2
6,0
5,8
5,5
732
4,6
4,4
4,6
4,7
4,7
4,8
4,9
4,9
4,9
5,0
5,1
741 (742)
16,7 16,2 16,1 15,8 15,2 14,9 14,5 13,9 13,6 13,3 12,8
751
19,1 15,0 15,8 16,5 16,7 17,2 17,6 17,7 18,0 18,3 18,4
752
12,7 13,4 13,4 13,3 12,9 12,6 12,4 11,9 11,6 11,4 11,0
753
32,9 32,6 31,3 29,7 27,6 26,1 24,5 22,7 21,3 20,0 18,6
811 (812)
9,0
7,5
7,7
7,9
7,9
8,0
8,1
8,0
8,1
8,2
8,2
813
4,1
4,7
5,0
5,3
5,4
5,6
5,8
5,9
6,1
6,3
6,5
814
10,3 11,8 12,6 13,3 13,8 14,4 15,0 15,4 16,0 16,6 17,0
815
8,3 10,4 10,9 11,2 11,3 11,5 11,7 11,7 11,9 12,1 12,2
816
6,8
5,6
5,9
6,2
6,3
6,5
6,7
6,8
7,0
7,2
7,3
818 (817)
10,1 11,6 12,1 12,4 12,5 12,7 12,9 12,9 13,1 13,3 13,4
821
22,3 19,4 20,9 22,2 23,1 24,2 24,9 25,0 25,6 26,2 26,6
831
5,2
4,2
4,4
4,5
4,6
4,7
4,8
4,9
5,0
5,1
5,2
832
8,4
8,2
8,5
8,7
8,7
8,8
8,9
8,9
9,0
9,1
9,1
833
46,2 45,5 46,9 47,8 47,8 48,5 49,2 49,0 49,6 50,3 50,5
834
17,2 17,4 18,3 18,9 19,1 19,6 20,1 20,1 20,5 20,9 21,0
911 (912)
26,8 26,3 26,7 26,8 26,4 26,4 26,3 25,8 25,6 25,6 25,2
921
7,8
5,4
5,5
5,6
5,5
5,5
5,6
5,5
5,5
5,5
5,5
931
10,0 10,6 10,8 10,8 10,7 10,7 10,7 10,5 10,5 10,5 10,3
932
24,1 24,4 24,9 25,2 24,9 25,0 25,1 24,7 24,7 24,8 24,5
933
10,4
9,2
9,7 10,1 10,3 10,6 11,0 11,1 11,4 11,8 12,0
961 (962, 941, 951)
6,4
6,2
6,4
6,5
6,5
6,6
6,7
6,7
6,7
6,8
6,8
Razem
1284,5 1267,8 1301,2 1319,0 1311,3 1322,7 1333,9 1321,1 1328,0 1339,0 1334,4
400
Tabela Z3.4
Skorygowana prognoza liczby pracujących (w tys. osób) według grup zawodów
(wielkie) w rolnictwie w województwie łódzkim do 2020 roku
Symbol
grupy
1*
2*
3
4
5
6
7
8*
9
Razem
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,3
0,3
0,3
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,5
0,5
0,5
0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,7
1,9
1,8
2,0
2,2
2,3
2,4
2,5
2,6
2,7
2,9
3,0
1,4
1,5
1,7
1,7
1,7
1,6
1,6
1,6
1,6
1,6
1,7
1,1
1,2
1,3
1,4
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,4
1,5
153,3 154,0 154,6 153,2 148,6 146,2 143,5 138,2 135,0 132,0 127,4
0,9
0,9
1,0
1,0
1,0
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,5
0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,7
0,7
7,4
5,4
5,6
5,7
5,6
5,6
5,6
5,5
5,6
5,6
5,6
167,3 166,1 167,6 166,6 162,0 159,5 157,0 151,7 148,7 146,2 142,0
* Niska liczebność – możliwy błąd pomiaru.
Tabela Z3.5
(duże) w rolnictwie w województwie łódzkim do 2020 r.
Symbol
grupy
12
25
31
41
43
54
61
62–63
71
75
83
92
93
Razem
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,3
0,3
0,3
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,5
0,5
0,5
0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,7
1,9
1,8
2,0
2,2
2,3
2,4
2,5
2,6
2,7
2,9
3,0
0,4
0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
1,0
1,0
1,1
1,1
1,1
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,4
1,5
146,4 147,1 147,7 146,2 141,9 139,6 137,0 131,9 128,8 126,0 121,6
6,9
6,9
7,0
6,9
6,7
6,6
6,5
6,3
6,2
6,1
5,9
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,5
0,6
0,6
0,6
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,7
0,7
6,9
4,9
5,0
5,1
5,0
5,0
5,0
5,0
5,0
5,0
5,0
0,5
0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
167,3 166,1 167,6 166,6 162,0 159,5 157,0 151,7 148,7 146,2 142,0
401
Tabela Z3.6
(średnie) w rolnictwie w województwie łódzkim do 2020 r.
Symbol grupy 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
121 (122)
0,3 0,3
0,3
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
251 (252)
0,5 0,5
0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
313 (312, 314)
1,9 1,8
2,0
2,2
2,3
2,4
2,5
2,6
2,7
2,9
412
0,4 0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
432 (431)
1,0 1,0
1,1
1,1
1,1
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
541
1,1 1,2
1,3
1,4
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,4
611
28,4 33,9 35,1 35,8 35,8 36,1 36,4 35,9 35,9 35,8
613 (612)
118,0 113,2 112,6 110,4 106,1 103,4 100,6 96,0 92,9 90,1
633 (631, 621)
6,9 6,9
7,0
6,9
6,7
6,6
6,5
6,3
6,2
6,1
713
0,4 0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
752
0,4 0,5
0,6
0,6
0,6
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
834
0,5 0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,7
921
6,9 4,9
5,0
5,1
5,0
5,0
5,0
5,0
5,0
5,0
932
0,5 0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
Razem
167,3 166,1 167,6 166,6 162,0 159,5 157,0 151,7 148,7 146,2
2020
0,5
0,7
3,0
0,6
1,0
1,5
35,3
86,3
5,9
0,4
0,5
0,7
5,0
0,6
142,0
Tabela Z3.7
(wielkie) w przemyśle w województwie łódzkim do 2020 r.
Symbol
grupy
1
2
3
4
5
6*
7
8
9
Razem
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
33,5 34,0 33,9 33,7 33,4 33,6
33,7 33,1 33,1 33,1 32,7
21,1 22,7 23,2 23,8 24,3 25,2
26,1 26,4 27,0 27,8 28,2
36,7 37,8 37,5 37,2 36,8 37,1
37,3 36,7 36,7 36,7 36,3
16,7 17,2 16,4 15,8 15,3 15,2
15,2 14,8 14,6 14,5 14,2
7,2
6,7
6,6
6,5
6,5 6,7
6,8
6,7
6,7
6,8
6,7
0,3
0,3
0,2
0,2
0,2 0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
175,6 161,7 162,9 162,7 160,0 159,8 159,3 155,9 154,9 154,3 152,0
90,7 89,2 92,8 95,8 97,5 100,7 103,1 103,5 105,4 107,5 108,4
35,8 36,2 36,5 36,5 36,1
36,3 36,4 35,8 35,7 35,8 35,4
417,8 405,8 410,0 412,4 410,2 414,7 418,0 413,0 414,3 416,7 414,0
402
Tabela Z3.8
(duże) w przemyśle w województwie łódzkim do 2020 r.
Symbol
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
grupy
11
2,1
2,5
2,4
2,4
2,4
2,4
2,4
2,3
2,3
2,3
2,3
12
10,0
8,7
8,8
9,0
9,1
9,4
9,6
9,7
9,8 10,0 10,1
13
20,3 21,6 21,5 21,3 20,9 20,8 20,6 20,1 19,9 19,7 19,4
14
1,0
1,2
1,1
1,1
1,1
1,1
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
21
8,7 10,7 11,0 11,2 11,4 11,7
12,0 12,1 12,3 12,6 12,7
24
8,9
9,0
9,2
9,5
9,8 10,3
10,7 10,9 11,3 11,7 11,9
25
2,4
2,0
2,0
2,1
2,1
2,2
2,3
2,3
2,4
2,4
2,5
26
1,2
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
31
21,4 22,4 22,3 22,1 21,7 21,6 21,5 21,0 20,9 20,7 20,4
32
1,7
1,9
1,8
1,7
1,6
1,6
1,5
1,5
1,4
1,4
1,3
33
13,2 13,0 12,9 13,0 13,1 13,5 13,8 13,8 13,9 14,2 14,2
35
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
41
8,2
9,1
8,7
8,3
8,0
7,9
8,0
7,8
7,8
7,8
7,7
42
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
43
7,5
7,1
6,8
6,6
6,5
6,4
6,4
6,1
6,0
5,9
5,7
44
0,5
0,5
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
51
3,4
3,1
3,1
3,1
3,1
3,2
3,3
3,3
3,3
3,4
3,4
52
2,0
1,9
1,8
1,7
1,7
1,7
1,8
1,7
1,7
1,7
1,7
54
1,8
1,8
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
61
0,3
0,3
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
71
54,3 50,9 53,3 55,1 56,0 57,6 59,2 59,5 60,7 62,0 62,6
72
37,8 31,6 31,4 31,1 30,3 30,1 29,8 29,0 28,6 28,3 27,7
73
11,6 11,3 11,2 11,1 10,7 10,6 10,4 10,1
9,9
9,7
9,5
74
10,7 10,2
9,9
9,6
9,2
9,0
8,8
8,4
8,1
7,9
7,6
75
61,3 57,7 57,1 55,9 53,7 52,4 51,1 49,0 47,6 46,3 44,6
81
45,6 48,0 50,2 51,8 52,5 54,1 55,5 55,9 57,1 58,5 59,1
82
22,3 19,4 20,9 22,2 23,1 24,2 24,9 25,0 25,6 26,2 26,6
83
22,8 21,7 21,7 21,8 21,9 22,4 22,7 22,5 22,7 22,9 22,8
91
4,2
4,1
4,1
4,0
4,0
4,0
4,0
3,9
3,9
3,9
3,9
93
30,7 31,2 31,5 31,6 31,3 31,4 31,5 31,0
31,0 31,0 30,6
96 (94, 95)
0,9
0,9
0,9
0,9
0,8
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
Razem 417,8 405,8 410,0 412,4 410,2 414,7 418,0 413,0 414,3 416,7 414,0
403
Tabela Z3.9
(średnie) w przemyśle w województwie łódzkim do 2020 roku
Symbol grupy
112 (111)
121 (122)
132 (133)
143 (141)
215 (211, 213)
214
241
242 (244)
243
251 (252)
264 (265)
311
313 (312, 314)
321–325
331
332
333
334
335
351 (352)
411
412
421
432 (431)
441
515 (516)
522
524
541
613 (612)
711
712
713
721
722
723
731
732
741 (742)
751
752
404
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
2,1
2,5
2,4
2,4
2,4
2,4
2,4
2,3
2,3
2,3
2,3
10,0
8,7
8,8
9,0
9,1
9,4
9,6
9,7
9,8 10,0 10,1
20,3 21,6 21,5 21,3 20,9 20,8 20,6 20,1 19,9 19,7 19,4
1,0
1,2
1,1
1,1
1,1
1,1
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,2
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
1,6
1,6
1,6
1,6
1,6
7,5
9,2
9,5
9,8
9,9 10,2 10,4 10,5 10,7 11,0 11,1
1,9
1,8
1,8
1,9
1,9
2,0
2,1
2,1
2,2
2,3
2,3
3,5
3,9
3,9
4,0
4,1
4,3
4,5
4,6
4,8
4,9
5,0
3,5
3,4
3,5
3,6
3,7
3,9
4,1
4,2
4,3
4,5
4,6
2,4
2,0
2,0
2,1
2,1
2,2
2,3
2,3
2,4
2,4
2,5
1,2
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
1,0
12,9 11,5 11,4 11,2 11,0 10,9 10,9 10,6 10,5 10,4 10,1
8,4 10,9 10,9 10,8 10,7 10,7 10,6 10,4 10,4 10,4 10,3
1,7
1,9
1,8
1,7
1,6
1,6
1,5
1,5
1,4
1,4
1,3
4,5
4,3
4,1
4,1
4,1
4,1
4,1
4,1
4,1
4,1
4,1
7,0
7,0
7,1
7,2
7,4
7,7
8,0
8,0
8,2
8,4
8,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,8
0,8
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,4
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
7,2
7,8
7,4
7,1
6,8
6,6
6,7
6,6
6,6
6,6
6,5
1,1
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,2
1,2
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
7,5
7,1
6,8
6,6
6,5
6,4
6,4
6,1
6,0
5,9
5,7
0,5
0,5
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
3,4
3,1
3,1
3,1
3,1
3,2
3,3
3,3
3,3
3,4
3,4
1,6
1,5
1,4
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
1,8
1,8
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
0,3
0,3
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
14,2 15,4 15,4 15,1 14,7 14,4 14,2 13,7 13,4 13,1 12,7
35,7 31,9 34,4 36,5 37,9 39,8 41,6 42,6 44,1 45,7 46,8
4,4
3,6
3,5
3,5
3,4
3,4
3,4
3,3
3,2
3,2
3,1
8,7
8,6
8,7
8,6
8,5
8,5
8,4
8,2
8,1
8,0
7,9
21,1 15,3 15,3 15,1 14,6 14,4 14,2 13,7 13,5 13,3 13,0
8,0
7,6
7,4
7,3
7,2
7,3
7,2
7,0
7,0
6,9
6,8
7,9
7,7
7,6
7,4
7,0
6,8
6,6
6,2
6,0
5,8
5,5
3,7
3,5
3,6
3,7
3,7
3,8
3,8
3,8
3,9
3,9
3,9
10,7 10,2
9,9
9,6
9,2
9,0
8,8
8,4
8,1
7,9
7,6
17,5 13,6 14,3 14,8 15,0 15,4 15,8 15,8 16,1 16,3 16,3
12,3 12,9 12,9 12,7 12,3 12,1 11,9 11,4 11,1 10,9 10,5
Symbol grupy
2010 2011
753
31,5 31,2
811 (812)
9,0
7,5
813
4,1
4,7
814
8,8 10,0
815
7,8
9,7
816
6,5
5,4
818 (817)
9,3 10,7
821
22,3 19,4
832
1,6
1,5
833
9,0
8,2
834
12,2 12,1
911 (912)
4,2
4,1
931
10,0 10,6
932
19,3 19,5
933
1,4
1,2
961 (962, 941, 951)
0,9
0,9
Razem
417,8 405,8
2012
29,9
7,7
5,0
10,6
10,1
5,6
11,0
20,9
1,5
7,9
12,3
4,1
10,8
19,6
1,1
0,9
410,0
2013
28,4
7,9
5,3
11,2
10,4
5,8
11,3
22,2
1,5
7,8
12,6
4,0
10,8
19,6
1,1
0,9
412,4
2014
26,4
7,9
5,4
11,5
10,4
5,9
11,4
23,1
1,4
7,7
12,7
4,0
10,7
19,4
1,2
0,8
410,2
2015
24,9
8,0
5,6
12,1
10,7
6,1
11,6
24,2
1,5
7,9
13,1
4,0
10,7
19,5
1,2
0,9
414,7
2016
23,5
8,1
5,8
12,6
10,9
6,3
11,8
24,9
1,5
7,9
13,3
4,0
10,7
19,6
1,2
0,9
418,0
2017
21,7
8,0
5,9
12,9
10,8
6,4
11,8
25,0
1,5
7,8
13,3
3,9
10,5
19,3
1,2
0,9
413,0
2018
20,4
8,1
6,1
13,3
11,0
6,6
11,9
25,6
1,5
7,7
13,5
3,9
10,5
19,3
1,2
0,9
414,3
2019
19,2
8,2
6,3
13,8
11,2
6,8
12,1
26,2
1,5
7,8
13,6
3,9
10,5
19,3
1,3
0,9
416,7
2020
17,8
8,2
6,5
14,2
11,2
6,9
12,2
26,6
1,5
7,7
13,6
3,9
10,3
19,0
1,3
0,9
414,0
Tabela Z3.10
(wielkie) w usługach rynkowych w województwie łódzkim do 2020 r.
Symbol
grupy
1
2
3
4
5
6*
7
8
9
Razem
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
28,8 32,0 33,2 33,8 33,3 33,4 33,5 33,1 33,2 33,4 33,2
37,4 38,9 42,1 44,5 45,9 47,9 50,1 51,5 53,7 55,9 57,6
28,0 29,9 32,0 33,3 33,6 34,4 35,3 35,7 36,6 37,6 38,1
36,2 39,6 40,9 41,4 40,8 40,8 41,2 40,9 41,2 41,6 41,5
121,9 123,6 127,7 130,0 129,7 131,3 133,3 133,0 134,7 136,8 137,3
0,5
0,5
0,5
0,5
0,4
0,5
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
19,2 19,8 21,2 21,9 21,7 21,8 22,0 21,9 22,0 22,3 22,2
53,4 53,6 56,6 58,5 58,8 59,9 61,1 61,3 62,4 63,7 64,4
16,7 16,4 17,4 18,1 18,3 18,7 19,1 19,3 19,7 20,2 20,5
342,0 354,3 371,5 381,9 382,5 388,6 396,1 397,1 404,0 411,9 415,2
405
Tabela Z3.11
(duże) w usługach rynkowych w województwie łódzkim do 2020 roku
Symbol
grupy
11
12
13
14
21
22
23
24
25
26
31
32
33
34
35
41
42
43
44
51
52
53
54
62–63
71
72
73
74
75
81
83
91
93
96 (94, 95)
Razem
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
1,4
1,8
1,9
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
5,2
4,9
5,3
5,5
5,6
5,7
5,9
5,9
6,1
6,2
6,3
7,3
8,4
9,0
9,2
9,1
9,2
9,2
9,2
9,2
9,3
9,3
15,0 16,8 17,0 17,0 16,6 16,5 16,4 16,0 15,9 15,8 15,6
1,1
1,5
1,7
1,8
1,8
1,8
1,9
1,9
2,0
2,1
2,1
3,0
3,2
3,4
3,5
3,5
3,6
3,6
3,7
3,7
3,8
3,9
0,5
0,6
0,6
0,7
0,7
0,7
0,8
0,8
0,9
0,9
1,0
21,0 22,7 24,8 26,5 27,5 28,9 30,5 31,6 33,1 34,8 36,1
8,0
7,2
7,7
8,1
8,3
8,7
9,0
9,2
9,5
9,8 10,1
3,8
3,7
3,9
4,1
4,1
4,2
4,3
4,3
4,4
4,5
4,5
2,9
2,9
3,1
3,2
3,1
3,1
3,1
3,1
3,1
3,1
3,1
2,0
2,3
2,4
2,5
2,5
2,5
2,6
2,6
2,6
2,7
2,7
21,4 23,3 25,0 26,1 26,5 27,3 28,1 28,6 29,4 30,3 30,9
0,6
0,6
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
1,0
0,9
0,8
0,8
0,8
0,8
0,8
0,8
0,7
0,7
0,7
7,7
9,2
9,5
9,4
9,1
8,9
9,1
9,1
9,2
9,4
9,4
9,6 10,3 10,8 11,2 11,3 11,5 11,8 11,9 12,2 12,5 12,6
14,9 15,6 16,2 16,4 16,1 16,0 16,0 15,7 15,5 15,5 15,2
4,0
4,4
4,5
4,5
4,3
4,3
4,3
4,2
4,2
4,3
4,2
15,8 14,5 15,5 16,2 16,6 17,2 17,9 18,3 18,9 19,6 20,1
101,9 104,7 107,5 108,9 108,2 109,0 110,2 109,5 110,4 111,6 111,6
1,0
0,9
1,0
1,1
1,1
1,2
1,2
1,3
1,4
1,4
1,5
3,3
3,6
3,7
3,8
3,8
3,9
3,9
4,0
4,0
4,1
4,1
0,5
0,5
0,5
0,5
0,4
0,5
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
3,6
3,6
3,9
4,1
4,1
4,1
4,2
4,2
4,3
4,3
4,4
10,4 10,9 11,6 12,0 11,9 11,9 12,0 11,9 11,9 12,0 12,0
0,5
0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,7
0,7
3,2
3,3
3,5
3,5
3,5
3,4
3,4
3,3
3,3
3,2
3,2
1,6
1,4
1,6
1,7
1,7
1,8
1,8
1,9
1,9
2,0
2,0
2,2
2,8
3,1
3,4
3,5
3,6
3,8
3,9
4,0
4,2
4,4
51,1 50,8 53,5 55,1 55,3 56,3 57,3 57,4 58,4 59,5 60,0
3,5
3,8
4,0
4,1
4,1
4,1
4,2
4,2
4,3
4,3
4,3
10,9 10,1 10,8 11,3 11,5 11,8 12,1 12,3 12,6 13,0 13,2
2,3
2,4
2,6
2,7
2,7
2,7
2,8
2,8
2,9
2,9
3,0
342,0 354,3 371,5 381,9 382,5 388,6 396,1 397,1 404,0 411,9 415,2
406
Tabela Z3.12
(średnie) w usługach rynkowych w województwie łódzkim do 2020 roku
Symbol grupy
112 (111)
121 (122)
132 (133)
134
142
143 (141)
215 (211, 213)
228 (227)
235
241
242 (244)
243
251 (252)
263 (262)
264 (265)
311
321–325
331
332
333
334
341 (342, 343)
351 (352)
411
421
422
432 (431)
441
512
513
515 (516)
521
522
523
524
532
541
633 (631, 621)
711
712
713
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
1,4
1,8
1,9
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
5,2
4,9
5,3
5,5
5,6
5,7
5,9
5,9
6,1
6,2
6,3
5,6
6,5
6,9
7,2
7,1
7,1
7,1
7,1
7,1
7,2
7,2
1,6
1,9
2,0
2,1
2,0
2,1
2,1
2,1
2,1
2,2
2,2
11,4 12,7 12,8 12,8 12,5 12,4 12,3 11,9 11,8 11,7 11,5
3,6
4,1
4,2
4,2
4,2
4,2
4,2
4,1
4,1
4,1
4,1
1,1
1,5
1,7
1,8
1,8
1,8
1,9
1,9
2,0
2,1
2,1
3,0
3,2
3,4
3,5
3,5
3,6
3,6
3,7
3,7
3,8
3,9
0,5
0,6
0,6
0,7
0,7
0,7
0,8
0,8
0,9
0,9
1,0
11,0 11,8 12,8 13,7 14,2 14,9 15,7 16,3 17,0 17,9 18,5
5,1
5,6
6,1
6,5
6,8
7,1
7,5
7,7
8,1
8,5
8,8
4,9
5,2
5,8
6,3
6,5
6,9
7,3
7,6
8,0
8,4
8,8
8,0
7,2
7,7
8,1
8,3
8,7
9,0
9,2
9,5
9,8 10,1
0,5
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,6
0,6
0,6
0,6
3,3
3,0
3,2
3,4
3,4
3,5
3,6
3,6
3,7
3,8
3,9
2,9
2,9
3,1
3,2
3,1
3,1
3,1
3,1
3,1
3,1
3,1
2,0
2,3
2,4
2,5
2,5
2,5
2,6
2,6
2,6
2,7
2,7
7,2
7,6
8,0
8,2
8,2
8,3
8,5
8,5
8,6
8,8
8,9
10,7 11,9 13,0 13,8 14,2 14,8 15,5 15,9 16,5 17,2 17,7
1,5
1,7
1,8
1,9
1,9
1,9
2,0
2,0
2,1
2,1
2,1
2,1
2,1
2,2
2,2
2,2
2,2
2,2
2,2
2,2
2,2
2,2
0,6
0,6
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
1,0
0,9
0,8
0,8
0,8
0,8
0,8
0,8
0,7
0,7
0,7
7,7
9,2
9,5
9,4
9,1
8,9
9,1
9,1
9,2
9,4
9,4
8,0
8,2
8,6
8,8
8,9
9,1
9,3
9,4
9,6
9,8
9,9
1,6
2,1
2,3
2,3
2,4
2,4
2,5
2,6
2,6
2,7
2,8
14,9 15,6 16,2 16,4 16,1 16,0 16,0 15,7 15,5 15,5 15,2
4,0
4,4
4,5
4,5
4,3
4,3
4,3
4,2
4,2
4,3
4,2
6,5
5,9
6,3
6,7
6,9
7,2
7,5
7,7
8,0
8,3
8,5
6,0
5,1
5,4
5,6
5,8
6,0
6,2
6,3
6,5
6,7
6,8
3,4
3,5
3,7
3,9
4,0
4,1
4,3
4,3
4,5
4,6
4,7
5,1
4,7
4,3
3,9
3,5
3,0
3,1
3,0
3,0
3,0
3,0
85,8 89,0 91,6 93,1 92,8 93,7 94,7 93,9 94,6 95,5 95,4
7,5
7,5
7,9
8,1
8,2
8,3
8,5
8,6
8,8
8,9
9,0
3,5
3,5
3,7
3,8
3,8
3,9
3,9
3,9
4,0
4,1
4,1
1,0
0,9
1,0
1,1
1,1
1,2
1,2
1,3
1,4
1,4
1,5
3,3
3,6
3,7
3,8
3,8
3,9
3,9
4,0
4,0
4,1
4,1
0,5
0,5
0,5
0,5
0,4
0,5
0,5
0,4
0,4
0,4
0,4
1,0
1,2
1,3
1,3
1,3
1,3
1,3
1,2
1,2
1,2
1,2
0,8
0,8
1,0
1,1
1,1
1,2
1,2
1,3
1,3
1,4
1,5
1,8
1,6
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
1,7
407
Symbol grupy 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
721
1,1
1,3
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
723
9,2
9,7 10,3 10,5 10,5 10,5 10,6 10,5 10,5 10,6 10,6
732
0,5
0,5
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,7
0,7
741 (742)
3,2
3,3
3,5
3,5
3,5
3,4
3,4
3,3
3,3
3,2
3,2
751
1,6
1,4
1,6
1,7
1,7
1,8
1,8
1,9
1,9
2,0
2,0
814
1,0
1,2
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
1,8
1,9
2,1
2,1
815
0,5
0,7
0,8
0,8
0,8
0,9
0,9
0,9
0,9
0,9
1,0
816
0,3
0,3
0,3
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,5
818 (817)
0,4
0,6
0,6
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,8
0,8
0,8
831
5,2
4,2
4,4
4,5
4,6
4,7
4,8
4,9
5,0
5,1
5,2
832
4,7
4,9
5,2
5,3
5,4
5,4
5,6
5,6
5,7
5,8
5,9
833
37,1 37,3 39,0 40,0 40,1 40,7 41,3 41,3 41,9 42,6 42,8
834
4,1
4,4
4,9
5,2
5,3
5,5
5,6
5,7
5,9
6,0
6,1
911 (912)
3,5
3,8
4,0
4,1
4,1
4,1
4,2
4,2
4,3
4,3
4,3
932
1,9
2,1
2,3
2,4
2,4
2,4
2,4
2,4
2,4
2,5
2,5
933
9,0
8,0
8,5
8,9
9,1
9,4
9,7
9,9 10,2 10,5 10,7
961 (962, 941, 951)
2,3
2,4
2,6
2,7
2,7
2,7
2,8
2,8
2,9
2,9
3,0
Razem
342,0 354,3 371,5 381,9 382,5 388,6 396,1 397,1 404,0 411,9 415,2
Tabela Z3.13
(wielkie) w usługach nierynkowych w województwie łódzkim do 2020 r.
Symbol
grupy
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Razem
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
6,7
5,1
5,4
5,5
5,6
5,7
5,9
5,9
6,0
6,2
6,2
21,1 20,4 21,1 21,5 21,4 21,5 21,6 21,2 21,2 21,3 21,2
145,3 145,0 150,7 154,5 155,2 158,0 160,6 160,3 162,3 164,9 165,6
59,5 55,8 56,9 57,2 56,4 56,3 56,1 54,9 54,5 54,4 53,6
22,8 23,9 24,0 23,8 23,1 22,8 22,7 22,2 22,0 22,0 21,7
66,5 58,3
60,1 61,3 61,3 62,1 62,8 62,3 62,7 63,4 63,3
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
6,5
5,8
6,1
6,1
6,0
5,8
5,7
5,5
5,4
5,3
5,2
3,3
3,1
3,3
3,4
3,4
3,4
3,5
3,4
3,4
3,5
3,5
25,6 24,2 24,6 24,7 24,3 24,3 24,1 23,5 23,3 23,2 22,8
357,4 341,8 352,1 358,1 356,6 360,0 362,9 359,3 361,0 364,2 363,2
408
Tabela Z3.14
(duże) w usługach nierynkowych w województwie łódzkim do 2020 r.
Symbol
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
grupy
01–03
6,7
5,1
5,4
5,5
5,6
5,7
5,9
5,9
6,0
6,2
6,2
11
4,6
5,2
5,4
5,4
5,3
5,3
5,3
5,2
5,1
5,1
5,1
12
9,5
7,9
8,4
8,8
8,9
9,1
9,3
9,3
9,5
9,6
9,7
13
3,2
3,3
3,3
3,3
3,3
3,3
3,2
3,2
3,1
3,1
3,0
14
3,8
4,0
4,0
4,0
3,8
3,8
3,7
3,6
3,5
3,4
3,4
21
9,4 10,9 11,5 11,9 11,9 12,2 12,4 12,4 12,6 12,8 12,9
22
28,4 30,1 30,6 30,7 30,2 30,2 30,1 29,5 29,3 29,3 28,9
23
64,6 61,8 63,9 65,2 65,3 66,3 67,3 67,0 67,7 68,5 68,6
24
26,0 26,1 27,7 29,1 29,8 30,9 31,8 32,2 33,0 34,0 34,6
25
1,6
1,3
1,4
1,4
1,4
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
26
15,1 14,8 15,6 16,2 16,5 17,0 17,5 17,7 18,2 18,8 19,1
31
7,1
6,3
6,5
6,5
6,4
6,4
6,3
6,1
6,0
5,9
5,8
32
5,1
5,3
5,3
5,3
5,1
5,0
4,9
4,7
4,6
4,5
4,4
33
36,5 35,2 35,8 35,9 35,3 35,2 35,0 34,1 33,8 33,7 33,2
34
9,2
7,6
8,0
8,3
8,4
8,6
8,8
8,9
9,0
9,2
9,3
35
1,6
1,3
1,3
1,2
1,2
1,2
1,1
1,1
1,0
1,0
1,0
41
14,8 15,8 15,8 15,6 15,0 14,6 14,5 14,2 14,0 14,0 13,7
42
5,5
5,8
5,9
6,0
6,0
6,1
6,1
6,0
6,1
6,1
6,1
43
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
44
2,5
2,3
2,3
2,2
2,1
2,1
2,0
2,0
1,9
1,9
1,8
51
24,7 20,8 21,6 22,1 22,2 22,6 22,9 22,8 23,1 23,4 23,5
52
1,8
1,6
1,6
1,6
1,6
1,6
1,6
1,5
1,5
1,5
1,5
53
9,9
8,1
8,7
9,1
9,4
9,8 10,2 10,4 10,7 11,1 11,3
54
30,0 27,9 28,3 28,4 28,1 28,1 28,1 27,6 27,4 27,4 27,0
61
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
62–63
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
71
1,4
1,2
1,3
1,4
1,5
1,5
1,6
1,6
1,7
1,7
1,7
72
0,4
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,2
73
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
74
2,9
2,6
2,7
2,7
2,5
2,5
2,4
2,3
2,2
2,1
2,0
75
1,4
1,4
1,4
1,3
1,2
1,1
1,1
1,0
0,9
0,8
0,8
81
0,8
0,9
1,0
1,0
1,0
1,1
1,1
1,1
1,1
1,2
1,2
82
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
83
2,5
2,3
2,3
2,4
2,4
2,4
2,4
2,3
2,3
2,3
2,3
91
19,1 18,3 18,6 18,6 18,3 18,2 18,1 17,6 17,5 17,3 17,0
92
0,9
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,4
93
2,5
2,4
2,5
2,6
2,5
2,5
2,5
2,4
2,4
2,4
2,4
96 (94, 95)
3,2
2,9
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
Razem
357,4 341,8 352,1 358,1 356,6 360,0 362,9 359,3 361,0 364,2 363,2
409
Tabela Z3.15
(średnie) w usługach nierynkowych w województwie łódzkim do 2020 r.
Symbol
grupy
011–031
112 (111)
121 (122)
132 (133)
134
143 (141)
215 (211, 213)
214
216
221 (226)
222 (223)
228 (227)
231
233
234
235
241
242 (244)
243
251 (252)
261
263 (262)
264 (265)
311
313 (312, 314)
321–325
331
332
333
334
335
341 (342, 343)
351 (352)
411
412
421
422
441
512
513
514
515 (516)
410
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
6,7
4,6
9,5
0,4
2,8
3,8
3,4
2,0
4,0
9,3
14,6
4,5
6,8
21,9
28,0
7,9
7,3
16,0
2,8
1,6
5,6
7,4
2,1
6,2
1,0
5,1
13,0
0,9
3,4
8,6
10,6
9,2
1,6
11,6
3,2
1,9
3,6
2,5
5,9
0,0
9,8
9,1
5,1
5,2
7,9
0,4
2,8
4,0
3,4
2,3
5,2
9,1
16,8
4,2
8,7
20,3
24,5
8,3
6,7
16,8
2,5
1,3
6,1
6,9
1,8
5,2
1,0
5,3
11,9
0,9
3,4
7,7
11,4
7,6
1,3
12,0
3,9
1,7
4,1
2,3
4,6
0,0
8,2
7,9
5,4
5,4
8,4
0,5
2,9
4,0
3,5
2,5
5,4
9,3
17,0
4,3
9,0
20,7
25,3
8,8
7,1
17,9
2,7
1,4
6,4
7,3
1,9
5,4
1,1
5,3
12,1
0,9
3,5
7,7
11,5
8,0
1,3
11,9
3,9
1,7
4,2
2,3
4,8
0,0
8,5
8,3
5,5
5,4
8,8
0,5
2,9
4,0
3,6
2,6
5,6
9,4
16,9
4,3
9,2
20,8
25,9
9,3
7,4
18,8
2,9
1,4
6,5
7,8
1,9
5,5
1,1
5,3
12,2
0,9
3,6
7,7
11,5
8,3
1,2
11,6
4,0
1,7
4,3
2,2
5,0
0,0
8,7
8,5
5,6
5,3
8,9
0,5
2,8
3,8
3,6
2,7
5,7
9,3
16,6
4,3
9,3
20,5
25,9
9,7
7,6
19,2
3,0
1,4
6,5
8,0
1,9
5,3
1,1
5,1
12,1
1,0
3,6
7,5
11,3
8,4
1,2
11,1
3,9
1,7
4,3
2,1
5,0
0,0
8,7
8,5
5,7
5,3
9,1
0,5
2,8
3,8
3,6
2,7
5,8
9,4
16,5
4,3
9,4
20,5
26,3
10,1
7,9
19,9
3,1
1,5
6,6
8,4
2,0
5,2
1,1
5,0
12,1
1,0
3,6
7,4
11,2
8,6
1,2
10,7
3,9
1,7
4,4
2,1
5,2
0,0
8,8
8,7
5,9
5,3
9,3
0,4
2,8
3,7
3,7
2,7
6,0
9,4
16,4
4,3
9,6
20,6
26,6
10,6
8,1
20,5
3,2
1,5
6,8
8,8
2,0
5,1
1,1
4,9
12,0
1,0
3,6
7,2
11,1
8,8
1,1
10,7
3,9
1,7
4,4
2,0
5,3
0,0
8,9
8,7
5,9
5,2
9,3
0,4
2,7
3,6
3,6
2,7
6,0
9,3
16,0
4,2
9,5
20,2
26,4
10,8
8,2
20,8
3,3
1,5
6,8
9,0
2,0
5,0
1,1
4,7
11,8
1,0
3,5
7,0
10,8
8,9
1,1
10,4
3,8
1,7
4,4
2,0
5,3
0,0
8,9
8,7
6,0
5,1
9,5
0,4
2,7
3,5
3,7
2,8
6,2
9,3
15,8
4,2
9,6
20,2
26,7
11,2
8,4
21,3
3,4
1,5
6,9
9,4
2,0
4,9
1,1
4,6
11,7
1,0
3,5
6,9
10,7
9,0
1,0
10,3
3,7
1,7
4,4
1,9
5,4
0,0
9,0
8,7
6,2
5,1
9,6
0,4
2,7
3,4
3,7
2,8
6,3
9,3
15,7
4,2
9,7
20,2
26,9
11,7
8,6
21,9
3,5
1,5
7,0
9,8
2,0
4,8
1,1
4,5
11,7
1,0
3,5
6,8
10,7
9,2
1,0
10,3
3,7
1,7
4,4
1,9
5,5
0,0
9,1
8,8
6,2
5,1
9,7
0,4
2,6
3,4
3,7
2,8
6,4
9,3
15,4
4,2
9,8
20,0
26,9
12,0
8,8
22,3
3,5
1,5
7,0
10,1
2,0
4,7
1,1
4,4
11,5
1,1
3,5
6,6
10,5
9,3
1,0
10,2
3,6
1,7
4,4
1,8
5,5
0,0
9,1
8,8
Symbol
grupy
522
523
524
531
532
541
712
722
732
741 (742)
753
814
818 (817)
832
834
911 (912)
921
932
961 (962,
941, 951)
Razem
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0,4
0,9
0,5
5,8
4,1
30,0
1,4
0,4
0,4
2,9
1,4
0,5
0,3
2,0
0,5
19,1
0,9
2,5
0,4
0,8
0,4
4,8
3,3
27,9
1,2
0,3
0,4
2,6
1,4
0,5
0,4
1,8
0,4
18,3
0,5
2,4
0,4
0,8
0,4
5,2
3,5
28,3
1,3
0,3
0,4
2,7
1,4
0,6
0,4
1,8
0,5
18,6
0,5
2,5
0,4
0,8
0,4
5,4
3,7
28,4
1,4
0,3
0,4
2,7
1,3
0,6
0,4
1,9
0,5
18,6
0,5
2,6
0,4
0,8
0,4
5,6
3,8
28,1
1,5
0,3
0,4
2,5
1,2
0,6
0,4
1,9
0,5
18,3
0,5
2,5
0,4
0,8
0,4
5,9
4,0
28,1
1,5
0,3
0,4
2,5
1,1
0,6
0,4
1,9
0,5
18,2
0,5
2,5
0,4
0,8
0,4
6,1
4,1
28,1
1,6
0,3
0,4
2,4
1,1
0,7
0,4
1,9
0,5
18,1
0,5
2,5
0,3
0,8
0,4
6,2
4,2
27,6
1,6
0,3
0,4
2,3
1,0
0,7
0,4
1,8
0,5
17,6
0,5
2,4
0,3
0,8
0,4
6,4
4,3
27,4
1,7
0,3
0,4
2,2
0,9
0,7
0,4
1,8
0,5
17,5
0,5
2,4
0,3
0,8
0,4
6,6
4,4
27,4
1,7
0,3
0,4
2,1
0,8
0,7
0,4
1,8
0,5
17,3
0,5
2,4
0,3
0,8
0,4
6,8
4,5
27,0
1,7
0,2
0,4
2,0
0,8
0,7
0,4
1,8
0,5
17,0
0,4
2,4
3,2
2,9
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
357,4 341,8 352,1 358,1 356,6 360,0 362,9 359,3 361,0 364,2 363,2
411

Pobierz pełną wersję Raportu X

Transkrypt

Podobne dokumenty

Średnia płaca członków Związku Liczba osób w Komisji Zakładowej

Kampania CIOP Zdrowie pracowników zyskiem firmy

Szokująca struktura wynagrodzeń w Polsce

Prawa osób pracujących w organizacjach pozarządowych. Badania

Kupuj odpowiedzialnie ubrania!

spis treści