Prawo cywilne - zobowiązania

2014-02-23
Prawo cywilne - zobowiązania
Wiadomości wstępne
Pojęcie zobowiązania
Strony i podmioty
Sprawy techniczne
• Ciąg dalszy Prawa Cywilnego I
• Prowadzący: prof. UO dr hab. Piotr Stec
• Egzamin pisemny
– Test
– Dwa kazusy
• Wykłady i ćwiczenia pokrywają się
częściowo
Wiadomości wstępne
• Prawo wymiany dóbr i usług
• Kluczowe dla funkcjonowania obrotu
• Prawa podmiotowe względne
– Brak droit de suite (prawnorzeczowego)
– Wierzytelność pozbawiona prawa
pierwszeństwa w konflikcie z prawem
rzeczowym
– Możliwe roszerzenie skuteczności.
1
2014-02-23
Źródła
• Krajowe
– Konstytucja
– Kodeks cywilny
– Ustawy szczególne
• Prawo unijne
• Prawo międzynarodowe
• Problem unifikacji prawa zobowiązań.
Pojęcie zobowiązania
• Wierzyciel może żądać od dłużnika
pewnego zachowania (świadczenia)
• Dłużnik powinien świadczenie spełnić
• Elementy stosunku zobowiązaniowego
– Podmioty: wierzyciel, dłużnik ( wyjątkowo
osoba trzecia)
– Przedmiot: świadczenie (dare, facere)
– Treść: prawa i obowiązki stron.
Podmioty i strony
• Wierzytelność i dług
• Osoba trzecia – wyjątek.
• Strona zawsze wierzyciel lub dłużnik
– Sytuacja szczególna: spółka
• Po każdej ze stron może być jeden
podmiot lub wiele podmiotów
• Posługiwanie się osobami trzecimi przy
wykonaniu zobowiązania
2
2014-02-23
Indywidualizacja podmiotów
• W i D muszą być oznaczonymi osobami
• Konkretyzacja zasadniczo na początku
– Wyjątek np. przyrzeczenie publiczne
– Konkretyzacja najpóźniej w momencie
spełnienia świadczenia
• Zobowiązania realne: stosunek
prawnorzeczowy wyznacza wierzyciela
lub dłużnika (np. stosunki sąsiedzkie)
Świadczenie
• Zachowanie dłużnika zgodne z treścią
zobowiązania
• Zadośćuczynienie godnemu ochrony
interesowi wierzyciela
• Interes co do zasady majątkowy
• Przedmiot świadczenia: rzecz lub
prawo. Nie zawsze istnieje
Cel zobowiązania
• Ekonomiczny
– Wymiana dóbr i usług
– Czasem powiązanie z prawem rzeczowym
(powiernictwo)
• Inny
– Interes jednej ze stron (naprawienie
szkody)
– Ambicje osobiste (darowizna)
3
2014-02-23
Prawa i obowiązki
• Prawa i obowiązki mają tylko strony
• Zwiększona ochrona
– Art. 59 kc (ius ad rem) i skarga pauliańska
– Delikt uniemożliwienie wykonania
zobowiązania przez dłużnika
– Wpis do księgi wieczystej
– Prawa o rozszerzonej skuteczności
(najem, dzierżawa, dożywocie)
Wierzytelność
prawo podmiotowe
• Roszczenia wierzyciela wobec dłużnika
• Uprawnienia zasadnicze
– Uzyskanie świadczenia
– Uzyskanie odszkodowania lub surogatu
• Uprawnienia uboczne
– Odsetki
– Inne (informacje, rachunek z zarządu,
zabezpieczenie)
Realizacja
• Realne wykonanie zobowiązań
– Wierzyciel ma wybór
– Problem gospodarki niedoboru
• Obowiązki dłużnika
– Brak zbiorczego pojęcia
– Obowiązek świadczenia
– Nie można się zwolnić płacąc
odszkodowanie
4
2014-02-23
Dług a odpowiedzialność
• Dług = obowiązek
• Odpowiedzialność = przymusowa
realizacja świadczenia (pokrycie długu)
• Warianty
– Dług i odpowiedzialność
– Dług bez odpowiedzialności
– Odpowiedzialność bez długu (prawo
niemieckie – Grundschuld)
Odpowiedzialność osobista
• Zasadniczo nieograniczona
• całym majątkiem
– Wierzyciel wybiera sposób zaspokojenia i
przedmioty, z których się zaspokaja
– Dług > majątek => częściowe zaspokojenie
wierzycieli
– Można dochodzić niezaspokojonej reszty z
nowego majątku
Ograniczenia
odpowiedzialności
• Odpowiedzialność z określonej masy
majątkowej (konkretnymi składnikami
majątku)
– 1030 kc (do przyjęcia spadku)
• Odpowiedzialność całym majątkiem z
ograniczona do określonej wysokości
– 1030 kc (po przyjęciu spadku)
– Zbycie przedsiębiorstwa
5
2014-02-23
Odpowiedzialność rzeczowa
• Niezależna od osobistej
• Związana z zastawem i hipoteką
• Prawo do zaspokojenia się
– z konkretnego przedmiotu
– Niezależnie od tego, kto jest właścicielem
– Z pierwszeństwem przed wierzycielami
osobistymi
• Może istnieć razem z osobistą
Odpowiedzialność rzeczowa II
• Osobista
– ma szerszy charakter
– daje mniejszą pewność zaspokojenia
– Wszyscy wierzyciele traktowani równo
– Może być wzmocniona poręczeniem
• Rzeczowa
– mocniejsza
– Ograniczona do konkretnego składnika
Zobowiązania niezupełne
• Decydują względy etyczne
• Cechy
– Niezaskarżalne
– Dobrowolne spełnienie skuteczne
• Przykłady
– Gra i zakład
– Zobowiązania przedawnione
– Zgodne z zasadami współżycia społ.
6