Lokalne Grupy Wsparcia seminarium

URBACT II
Metodologia pracy
Lokalnych Grup Wsparcia
seminarium szkoleniowe
prowadzenie seminarium: Krzysztof Wrana
AE Katowice, Katedra Badań Strategicznych
i Regionalnych
1
Katowice, 28 października 2008
Cele seminarium
Sformułowanie zasad organizacji pracy
Lokalnej Grupy Wsparcia.
Zaprezentowanie propozycji metodologii
opracowania Lokalnego Planu Działania.
Przedstawienie warunków i sposobów
włączania społeczności lokalnej w rozwój
miasta, procesy rewitalizacyjne oraz w
proces decyzyjny na poziomie lokalnym.
2
Prezentacja uczestników
seminarium
miasto,
reprezentowane środowisko,
sieć tematyczna,
zaawansowanie działań,
obecni i potencjalni partnerzy w ULSG/LGW,
…
3
Zagadnienia wstępne
4
Punkt startu: specyfika
rozwoju lokalnego
Lokalna skala działalności społeczno-gospodarczej.
Lokalne środowisko Ŝycia społeczności.
Kształtowanie rozwoju z punktu widzenia potrzeb społeczności
lokalnych.
Prowadzony przy wykorzystaniu lokalnych zasobów rozwoju i
podnoszący na wyŜszy poziom lokalny potencjał produkcyjny.
AngaŜujący społeczność lokalną, struktury samorządu
terytorialnego, lokalne organizacje i instytucje niekomercyjne i
komercyjne.
Bazuje na czynnikach endogennych i stanowi uzupełnienie,
prowadzonego w odniesieniu do czynników egzogennych, rozwoju
regionalnego.
5
Główna idea
wypracowanie zintegrowanego podejścia do
problematyki przekształcania obszarów miejskich z
uwzględnieniem specyfiki lokalnej, w oparciu o
doświadczenia praktyczne innych ośrodków.
Głównym celem Programu URBACT II jest
zwiększenie efektywności polityk zrównowaŜonego i
zintegrowanego rozwoju miast w Europie z
uwzględnieniem postanowień Strategii Lizbońskiej i
Goeteborskiej.
6
Priorytety
1.
Miasta, motory wzrostu i tworzenia miejsc
pracy:
Promowanie przedsiębiorczości (włącznie z
instrumentami finansowymi).
Nowoczesność i gospodarka oparta na wiedzy.
Zatrudnienie i kapitał ludzki (zdolność do podjęcia
pracy, kwalifikacje, dostęp do rynku pracy,
edukacja i systemy szkolenia zawodowego,
tworzenie miejsc pracy przede wszystkim dla
grup w niekorzystnej sytuacji).
7
Priorytety
Atrakcyjne i spójne miasta, zdolne do wygenerowania
spójności społecznej:
2.
Zintegrowany rozwój rejonów zdegradowanych lub zagroŜonych
degradacją – tereny poprzemysłowe, ubogie części śródmieścia,
peryferyjne dzielnice zdegradowane.
Integracja społeczna: mieszkalnictwo, zarządzanie imigracją, ludzie
młodzi, ochrona zdrowia, bezpieczeństwo, technologie informatyczne,
kultura.
Problematyka środowiskowa: odpady, usprawnienie monitorowania
środowiska naturalnego, poprawa jakości powietrza; jakość i
dostarczanie wody; energie odnawialne, polityki zintegrowanego
transportu, przechodzenie do społeczeństwa recyclingu …
Zarządzanie i planowanie miejskie: planowanie miejskie, zarządzanie
wielopoziomowe, uczestnictwo obywateli, zarządzanie terytorialne 8
(poziome i pionowe).
Lokalna Grupa Wsparcia organizacja działania
9
Lokalna Grupa Wsparcia
Jasne cele:
czytelne,
motywujące do działania,
koncentrujące uwagę na starannie
wyselekcjonowanych zagadnieniach decydujących
o mechanizmie rozwojowym miasta (nie ma
sprzeczności z rozwojem zintegrowanym!).
Reprezentatywność – główne wyzwanie:
zaangaŜowanie właściwych podmiotów w
funkcjonowanie Lokalnej Grupy Wsparcia.
10
Lokalne Grupy Wsparcia –
kryteria selekcji
podmioty o istotnej sile
destruktywnej dla
funkcjonowania miasta,
dzielnicy, społeczności
lokalnej,
podmioty kontrolujące
lokalne zasoby (materialne i
niematerialne),
podmioty wpływające na
lokalne procesy,
podmioty zdolne do
tworzenia idei i koncepcji
jednoczących znaczną
część społeczności lokalnej
- liderzy,
podmioty przedsiębiorcze,
zdeterminowane, aktywne
w swoich zachowaniach.
podmioty o istotnej sile
destruktywnej dla
funkcjonowania miasta,
dzielnicy, społeczności
lokalnej,
11
Jakie korzyści powinny być
widoczne dla podmiotów
lokalnych z tytułu uczestnictwa
w Lokalnej Grupie Wsparcia?
12
Jakich korzyści dostarcza
podmiotom lokalnym udział w
pracach LGW?
MoŜliwość bezpośredniego wpływu na
przyszłość swojej miejscowości → stworzenie
sobie nowego pola do działania w mieście.
Poznanie innych podmiotów działających w
sąsiedztwie → stworzenie sobie miejsca w
lokalnych sieciach współpracy.
MoŜliwość wykorzystania poznanych metod
zarządzania we własnej działalności →
przeniesienie umiejętności strategicznych do
swojego środowiska.
13
Jakie główne niebezpieczeństwa
zagraŜają funkcjonowaniu
Lokalnych Grup Wsparcia?
14
Niebezpieczeństwa zagraŜające
funkcjonowaniu LGW
partykularyzm interesów podmiotów,
wadliwy obieg informacji,
zastępowanie działań realnych werbalnymi
deklaracjami,
zdominowanie grupy przez kilka
silnych/autorytarnych podmiotów,
zamknięcie grupy i jej wyizolowanie ze społeczności
lokalnej,
działanie oderwane od wcześniej ustalonych celów
– powrót do stereotypowego myślenia
…
15
Wkład podmiotów lokalnych
w funkcjonowanie LGW
udział w spotkaniach, warsztatach,
konsultacjach,
dzielenie się wiedzą, posiadanymi
informacjami, udostępnianie materiałów
mogących pomóc w tworzeniu i ocenie
powstających koncepcji rozwoju (LPD),
konsultacja zapisów LPD,
promowanie idei LGW w swoim
środowisku.
16
Jakie powinny być główne zadania
realizowane przez Lokalne Grupy
Wsparcia?
17
LGW – rola w rozwoju
lokalnym
LGW jako samodzielny podmiot ustalający i
realizujący swoje zadania (LPD).
LGW jako platforma dialogu lokalnego i
edukacji lokalnej – organizator społeczności
lokalnych.
LGW jako partner dla władz lokalnych.
18
Zadania stawiane wobec LGW
konsolidowanie wiedzy o sytuacji i rozwoju miasta
oraz ocena wpływu realizowanych działań/planów na
sytuację miasta i społeczności lokalnych,
inspirowanie do zawiązywania nowych struktur
pozwalających na wspólne działanie róŜnych
podmiotów lokalnych,
pozyskiwanie kolejnych podmiotów/sojuszników dla
rozwoju lokalnego, włączanie podmiotów lokalnych w
działania na rzecz miasta,
budowanie pozycji miasta w otoczeniu i
zainteresowanie ofertą miasta nowych uŜytkowników,
upowszechnianie informacji o efektach realizowanych
polityk lokalnych.
19
LOKALNY PLAN DZIAŁANIA
20
Istota planowania lokalnego
oparcie
procesu formułowania
oraz wdraŜania strategii i planów na
zasadach partnerstwa,
stworzenie podstaw dla długofalowego
rozwoju obszaru,
uzyskanie elastyczności treści planów
i ścieŜek ich wdraŜania.
21
Środowisko funkcjonowania
LGW oraz realizacji LPD
rosnąca złoŜoność rzeczywistości, rosnąca liczba
zmiennych,
rosnąca inercja systemów przy równoczesnej
podatności na destabilizację,
dynamizacja otoczenia,
zmiana postrzeganego „kształtu” czasu,
zagęszczająca się sieć relacji międzypodmiotowych,
konieczność konkurowania, wygrywania,
wyprzedzania,
wzrost znaczenia rozwoju jakościowego kosztem
ilościowego, konieczność wyróŜniania się.
22
Lokalny Plan Działania - cechy
LPD wspiera i reguluje proces rozwoju
lokalnego ⇒ LPD musi być formułą
dynamiczną.
LPD łączy aktywności podmiotów lokalnych i
wzmacnia lokalny kapitał zaufania ⇒ LPD musi
powstawać we współpracy z lokalnymi
podmiotami.
LPD wypełnia luki w procesie rozwoju lokalnego
⇒ LPD musi wynikać z rzetelnej analizy sytuacji
miasta i społeczności lokalnej.
23
Stworzenie warunków dla
opracowania Lokalnego Planu
Działania
24
Na jakie główne pytanie powinien
odpowiedzieć LPD w wymiarze
lokalnym (wartość programu dla miasta
i społeczności lokalnej)?
W jaki sposób moŜna wspólnie działać na
rzecz rozwoju miasta?
A. jak zmieniać miasto w zgodzie z aspiracjami
i oczekiwaniami mieszkańców?
B. jak wzmacniać pozycję miasta w jego
otoczeniu?
C. jak koordynować działania podmiotów
lokalnych?
D. jak tworzyć system wzajemnej pomocy
podmiotów lokalnych.
25
A. Jak zmieniać miasto w zgodzie
z aspiracjami i oczekiwaniami
mieszkańców?
Zainteresowanie mieszkańców sytuacją miasta:
dostęp do wiarygodnych, aktualnych, uŜytecznych informacji, podanych
w przystępny sposób, z wykorzystaniem odpowiednich kanałów i
narzędzi transferu informacji (preferencja dla kanałów bezpośrednich),
pełna informacja o kluczowych planach i przedsięwzięciach
wpływających na rozwój miasta
Łamanie stereotypów na temat rozwoju miasta, zwłaszcza
negatywnych – promocja miasta jako miejsca szans dla
mieszkańców (dobre wzorce oraz pozytywne opinie „z
zewnątrz’ – ludzie, gremia, organizacje, rankingi itp.).
Stworzenie warunków dla artykułowania przez mieszkańców
swoich oczekiwań i aspiracji – procedury dialogu, zbieranie i
porządkowanie opinii.
26
B. Jak wzmacniać pozycję
miasta w jego otoczeniu?
Określenie z jakimi podmiotami w otoczeniu łączą (powinny
łączyć) miasto/społeczność lokalną relacje kooperacyjne i w
jakich dziedzinach – płaszczyzna dla wspólnego kreowania i
realizowania projektów oraz wspólnego planowania z
uwzględnieniem:
charakteru subregionu,
dotychczasowych doświadczeń,
podobieństwa problemów i planów.
Określenie aktualnych pozytywnych i negatywnych wyróŜników
miasta.
Wskazanie obszarów będących punktami odniesienia dla
rozwoju miasta i kształtowania opinii społeczności lokalnej –
27
istotni konkurenci.
C. Jak koordynować działania
podmiotów lokalnych?
Zidentyfikowanie relacji łączących podmioty
w obrębie społeczności lokalnej – pola
aliansów, sytuacje inspirujące do wspólnego
działania, przejawy kooperacji.
Rozpoznanie sytuacji konfliktowych
rozbijających więzi łączące społeczność
lokalną.
Rozpoznanie narzędzi uŜytecznych dla
koordynowania działań podmiotów lokalnych
– analiza doświadczeń.
28
D. Jak tworzyć system wzajemnej
pomocy podmiotów lokalnych?
Jak realizować własne cele dostarczając
korzyści innym podmiotom? – odkrycie
oczekiwań własnych i innych.
Jakie rezerwy znajdują się w dyspozycji
lokalnych podmiotów i w jaki sposób mogą
być one udostępniane innym podmiotom?
Jakie projekty mogą być realizowane dzięki
dodawaniu lokalnych potencjałów będących
w dyspozycji róŜnych podmiotów?
29
Na jakie pytanie LPD powinien
odpowiedzieć w wymiarze
indywidualnym?
W jaki sposób mogę działać na rzecz
rozwoju własnego, a równocześnie innych
podmiotów i swoich miejscowości?
rozpoznanie moich moŜliwości działania,
rozpoznanie potencjalnych partnerów w
mieście, z którymi mógłbym wspólnie
realizować interesujące mnie działania.
30
LPD – pomysł i działanie
pomysł na:
1.
2.
rozwój miast lub ich części, wspólne projekty łączące lokalne
podmioty, ich zasoby, wykorzystujące podobieństwa celów
podmiotów, rozwiązujące wybrane problemy w drodze
współpracy,
pola zaangaŜowania się podmiotów lokalnych (mieszkańcy,
firmy, samorządy, organizacje itp.), na ich wspólne działania,
nacechowane moŜliwie duŜą samodzielnością, odejściem od
postawy oczekiwania w kierunku aktywności, łączenia
działań indywidualnych w działania wspólne,
łączenie róŜnych funkcji/działań w spójny plan, słuŜący
rozwojowi miast i społeczności gminnych,
pierwszy krok, poprzedzający wdraŜanie koncepcji
rozwoju i realizowanie wybranych projektów.
31
LPD a proces zmian lokalnych
zmiana naturalna:
zmiana wymuszona (reaktywna):
zmiana bez ingerencji podmiotu zarządzającego, będąca
wynikiem samoistnych procesów, nieodkształcana
decyzjami podmiotu zarządzającego,
zmiana, w której udział bierze podmiot zarządzający,
a jego decyzje są dyktowane przez zaistniałe procesy
o charakterze samoistnym,
zmiana zaplanowana (antycypacyjna):
wiodąca rola podmiotu zarządzającego, uprzedzającego
procesy, dąŜącego do kontroli procesów i kształtowania
nowych procesów.
32
Obszary generowania
rezultatów
informacja – wymiana (źródła i dysponenci
informacji), gromadzenie (systematyzacja i
centralizacja), przetwarzanie (ujednolicanie i
modele), upowszechnianie (decentralizacja),
wykorzystywanie (wnioskowanie,
monitorowanie dynamiki zjawisk, proces
decyzyjny)
świadomość – zainteresowanie, zbudowanie
kompetencji, zaangaŜowanie,
procedury – platformy dialogu, pętle uczenia
się, partnerskie strategie i projekty.
33
Informacja
określenie na szczeblu lokalnym źródeł informacji uŜytecznej
do stałego monitorowania procesów związanych ze
zrównowaŜonym i zintegrowanym rozwojem miast,
wypracowanie zasad stałej współpracy z dysponentami
informacji,
opracowanie modelu bazującego na informacjach lokalnych
umoŜliwiającego okresową (stałą) ocenę procesów rozwoju pod
kątem ich równowaŜenia,
sporządzanie, w oparciu o wskazane informacje i
skonstruowany model, diagnozy prospektywnej na szczeblu
lokalnym (stan, zachodzące procesy, prognozy),
przygotowanie lokalnych podmiotów do samodzielnej realizacji
procedury w ramach tworzonej sieci współpracy,
wyzwanie: konieczność dezagregacji danych na mniejsze
obszary (dzielnice, kwartały).
34
Świadomość
analiza zachowań lokalnych podmiotów – kierunki i intensywność
przejawianych aktywności:
relacje między zachowaniami a realizowanym i planowanym lokalnym
rozwojem społeczno-gospodarczym,
luki w aktywnościach w relacji do planowanego rozwoju,
identyfikacja i ocena narzędzi wykorzystywanych na szczeblu lokalnym
dla wzmacniania społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorczości
mieszkańców,
zdiagnozowanie moŜliwości włączania się mieszkańców w rozwój
lokalny (np. identyfikacja braków w infrastrukturze, procedurach itp.),
rozpoznanie wiedzy lokalnych podmiotów na temat rozwoju lokalnego,
opracowanie programu budowania świadomości społeczności lokalnej
i wzmacniania poŜądanych aktywności,
zaproponowanie partnerskich projektów sprzyjających wdraŜaniu
zachowań partnerskich,
przedstawienie dobrych praktyk moŜliwych do multiplikowania.
35
Walory odpowiednio
opracowanego LPD
Osadzenie Lokalnego Planu Działania w lokalnym
systemie planowania.
Zbudowanie LPD w oparciu o właściwie
przeprowadzoną analizę podmiotową i analizę
przedmiotową.
Kreatywne ukierunkowanie koncepcji wyraŜonej
przez LPD.
Wyraźne wskazywanie podmiotów: liderzy,
beneficjenci, realizatorzy …
Uwzględnienie mechanizmów nadających
dynamikę LPD i LGW.
36
Sekwencja zmiany przedsiębiorczej
wyraŜanej przez LPD
kreatywne myślenie i tworzenie nowych rozwiązań,
które wyraźnie i odczuwalnie zrywają z tym, co
istniejące,
znajdowanie nowych sposobów podejścia do
problemu zamiast optymalizacji istniejącego systemu
za pomocą drobnych zmian,
wzmacnianie samodzielności lokalnych podmiotów w
dąŜeniu do zmiany sytuacji (swojej i miasta) –
samodzielne działanie, podejmowanie ryzyka,
śmiałość w tworzeniu niekonwencjonalnych koncepcji
(rozwiązania „nierozsądne”, „niewykonalne”),
doprowadzenie do przejścia od równowagi niŜszej
jakości do równowagi wyŜszej jakości.
37
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
charakter przełomowy
wysoki poziom ryzyka ⇒
zarządzanie ryzykiem
określony czas trwania
zmiany przełomowe
realizacja w warunkach
nierównowagi
naruszanie istniejącego status
quo
angaŜowanie zasobów
zmiennych, przemijających,
niestabilne środowisko
realizacji
brak precedensów ⇒ dąŜenie
do skutecznego osiągania
celów
więzi ludzkie wyznaczane
dąŜeniem do realizacji
wspólnej wizji ⇒ motywacja
typu transformacyjnego
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
charakter rutynowy
wykorzystywanie
poprzednich doświadczeń
⇒ zarządzanie status quo
ciągłość
zmiany przyrostowe ewolucyjne
realizacja w warunkach
równowagi
podtrzymywanie status
quo
angaŜowanie zasobów
powtarzalnych,
standardowych
stabilne środowisko
realizacji
powtarzalność ⇒ dąŜenie
do wzrostu efektywności
więzi ludzkie wyznaczane
przez precedensy i
standardy ⇒ motywacja
typu transakcyjnego
38
Lokalny Plan Działania –
proponowany zakres
wstępna diagnoza: sytuacja i perspektywy rozwojowe
miasta,
wizja rozwoju wyraŜająca oczekiwania społeczności
lokalnej, motywująca do wspólnych działań,
koncentrująca uwagę na kluczowych zagadnieniach
rozwoju,
priorytety działalności: konfrontacja oczekiwań z
procesami rozwoju ⇒ identyfikacja i hierarchizacja
problemów,
cele działalności i ocena uwarunkowań w kontekście
celów,
kierunki działań,
projekty współpracy,
system wdraŜania projektów i system monitoringu.
39
„Nic nie jest tak trudne do rozpoczęcia,
niebezpieczne do przeprowadzenia
i nie dające gwarancji powodzenia jak wprowadzanie
nowego porządku rzeczy.”
N. Machiavelli
40
Dziękuję za udział
w spotkaniu
[email protected]
41