8 lat polskiej migracji zarobkowej w UE: wnioski i

Monitor Emigracji Zarobkowej 2012 „Powrót czy emigracja”, Berlin 26-28.10.2012
V sesja problemowa „Powrót czy emigracja”:
„8 lat polskiej migracji zarobkowej w UE: wnioski i zalecenia”
Małgorzata Bos-Karczewska, redaktor naczelna portalu Polonia.nl i prezes Stowarzyszenia
Ekspertow Polskich w Holandii (organizacja członkowska EUWP)
Główne przesłanie
 Migracja zarobkowa nabiera coraz bardziej charakteru osiedleńczego – problemy z
pobytem w krajach przyjmujących narastają.
 Syndrom tymczasowości migrantów powoduje, że marnuje się kapitał ludzki. Jeśli
migranci nie wyjdą z syndromu tymczasowości, to będziemy mieli do czynienia ze
straconym pokoleniem. To stawia kwestiȩ powrotów w innym świetle.
 Kryzys w strefie euro i w efekcie obniżenie wzrostu gospodarczego Polski nasilają
wyjazdy ‘za chlebem’. To oznacza, że nam – organizacjom polonijnym w UE problemów będzie tylko przybywać a rozwiązań wciąż brak.
 Dlatego konieczne jest opracowanie przez władze RP wizji i polityki odnośnie
migracji zarobkowej w UE. Również dlatego, że w rachubȩ wchodzi wizerunek
Polski i Polaków w krajach UE. Leży to także w interesie Polski jako wiarygodnego i
ambitnego partnera w Unii, który współpracuje z innymi państwami UE, bo na tym
właśnie polega integracja europejska.
Konferencja Monitor 2012 jest dobrym momentem by:
 wywołać poczucie pilności (sense of urgency) u władz RP, by stworzyły odrȩbną
politykȩ emigracji zarobkowej w imiȩ dobrze pojȩtego interesu własnego państwa
polskiego. Polityka wobec Polonii jest całkowicie innym obszarem, choć pewne
działania są zbieżne (np. oświata polska), ale skala i zakres problemów są
diametralnie inne.
 Polonia zastanowiła się nad rolą, jaką chce odgrywać na polu migracji zarobkowej?
Jedyna słuszna rola to katalizator zmian, czyli sygnalizowanie problemów, pomoc
w wtyczaniu kierunku działania wszystkich zaangażowanych stron: w Polsce - władz
RP (MSZ, MEN, Ministerstwo Spraw Socjalnych, Senat, Sejm), mediów, NGO oraz
w danym kraju – władz centralnych i lokalnych, NGO, zw. zawodowych i Polonii
oraz mobilizowanie do adekwatnego podejscia.
1. Brak perspektyw w kraju – główną przyczyną migracji zarobkowej
Osiem lat masowej polskiej migracji w UE pokazuje w soczewce problemy strukturalne, z
jakimi Polska przez te 8 lat – pomimo lat gospodarczej prosperity - się boryka.
Tysiące ludzi opuszcza Polskȩ nie widząc dla siebie perspektyw w kraju. Chodzi o jakość
życia bardzo dużej grupy ludzi z miast, miasteczek i wsi; o godziwy zarobek i normalne
życie. Chodzi także o niespelnione oczekiwania jeszcze innej, mniejszej grupy ludzi, tj.
dążenie do rozwoju osobistego i zawodowego. Bieda i brak perspektyw wypychają Polaków
z kraju (czynniki push).
Migracja zarobkowa jest w skali makro rodzajem wentyla bezpieczeństwa, pomniejsza
problemy w Polsce, eksportując czȩść z nich poza kraj.
2. Trend: migracja osiedleńcza – i problemy, o ktorych się nie mówi
Pobyt - wyzwania dla migrantów:




Partycypacja obywatelska verus polskie enklawy
Integracja, nauka jȩzyka, praktyczna pomoc, pomoc psychologiczna
Zwiȩkszanie kompetencji zawodowych (szkolenia), by móc utrzymać się na rynku
pracy i mieć środki na życie (wiȩkszość jest na umowach tymczasowych)
Utrzymanie kontaktu z polskością (polska oświata)
Skutki migracji zarobkowej dla samego migranta:
rozbite rodziny, zjawisko eurosierot, dekwalifikacja zawodowa, „stan zawieszenia” jako
skutek migracji cyrkularnej, syndrom tymczasowości podczas pobytu migranta na emigracji,
problemy z adaptacją po powrocie (m.in. postawy społeczne jak „szklany sufit”).
3. Oczekiwania wobec władz RP
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Zrozumienie, że polska migracja zarobkowa jest także problemem Polski.
Informowanie migrantów o prawach i obowiązkach w kraju przyjmującym.
Stworzenie polityki emigracji zarobkowej.
Ewidentnie potrzebna jest współpraca z władzami kraju przyjmującego, włączenie w
nią organizacje typu NGO z Polski i z danego kraju UE.
Powołanie grupy doradczej przy ministrze SZ na rzecz emigracji zarobkowej jako
problemu unijnego.
Propagowanie w kraju badań naukowych nad polską emigracją zarobkową (prace
dyplomowe, doktorskie - ustanowienie osobnej nagrody).
Propagowanie w polskich mediach artykułów prasowych o emigracji zarobkowej
(ustanowienie osobnej nagrody).
Stworzenie platformy do wymiany doświadczeń z polską migracją w skali UE.
Piorytet nr 1 : Stworzenie Polakom warunków na godne życie w kraju, również po to,
by powroty stały się atrakcyjną opcją. Za parȩ lat Polska będzie konkurować w UE o
zasoby ludzkie.
Ponad 8 lat polskiej migracji w UE - jakie wnioski?
Jakie są „lessons learned”?
1. Polska migracja zarobkowa nie jest zjawiskiem przejściowym - trwa już ponad osiem
lat. Główną siłą napȩdową jest brak perspektyw w kraju.
2. Migracja ta nabiera coraz bardziej charakteru osiedleńczego – problemy z pobytem
narastają.
3. Syndrom tymczasowości migrantów powoduje, że marnuje się kapitał ludzki.
4. W kraju migracja zarobkowa wciąż owiana jest mitem sukcesu i mitem: „na
Zachodzie pieniądze leżą na ulicy”.
5. Temat tabu: brak poważnej i konstruktywnej dyskusji w kraju na temat migracji
zarobkowej – problemów i wyzwań. Temat jakby nie istnieje. Podczas gdy w krajach
przyjmujących jest to ważnych problem polityczny i społeczny.
6. Policy making: Migracja zarobkowa nie ma w Polsce właściciela. Unika siȩ trudnych
tematów. W efekcie odczuwalny jest brak polityki władz RP odnośnie emigracji
zarobkowej.
7. Konieczne jest nowe spojrzenie, bo to właśnie migracja zarobkowa wystawia Polsce
świadectwo i kształtuje (negatywny) wizerunek Polaków w UE, Polonia ma bardzo
ograniczone pole działania.
8. Jaka rola Polonii na polu emigracji zarobkowej? Jedynie jako katalizator zmian,
jakoże problemy przerastają nasze możliwości i kompetencje.
9. Wyzwania instytucjonalne dla Polonii i władz RP - tworzenie polskiego lobby
(NGO) w danym kraju na rzecz rozwiązywania problemów z migracją zarobkową.
10. Wyzwania instytucjonalne dla Polonii: Inkorporacja młodej emigracji zarobkowej
w życie polonijne - czy jest to możliwe?
 Polska migracja zarobkowa jest także problemem Polski. Ponadto w rachubȩ
wchodzi wizerunek Polski i Polaków w krajach UE. W interesie Polski jako
wiarygodnego i ambitnego partnera w Unii leży by współpracować z innymi
państwami UE, by w ten sposób krzewić idee integracji europejskiej.
11. Ewidentnie potrzebna jest współpraca w zakresie migracji zarobkowej z władzami
kraju przyjmującego, włączenie w nią organizacji typu NGO z Polski i z danego
kraju. Z tego można wiele się nauczyć, by wykorzystać m.in. do tworzonej polityki
imigracyjnej Polski.