Praca_magisterska

Uniwersytet Jagielloński
Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej
INSTYTUT EKONOMII I ZARZĄDZANIA
Kierunek: Zarządzanie
Specjalność: Marketing i logistyka
Studia niestacjonarne (zaoczne)
Nr albumu: 1082095
Robert Błaszczyk
Czynniki determinujące komunikację
przy pomocy urządzeń mobilnych
w Polsce
Promotor pracy magisterskiej
dr Monika Jedynak
Kraków 2013
Opracowano zgodnie z Ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych
z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83) wraz z nowelizacją z dnia 25 lipca 2003 r.
(Dz.U. 2003 nr 166 poz. 1610) oraz z dnia 1 kwietnia 2004 r. (Dz.U. 2004 nr 91 poz. 869)
1
Błaszczyk, Robert (2013), Czynniki determinujące komunikację przy pomocy
urządzeń mobilnych w Polsce, Praca magisterska pod kierunkiem dr Moniki
Jedynak, Kraków: Instytut IEiZ UJ, s. 101, 107 poz. bibliograficznych, 1 aneks, 30
rysunków, 7 tabel.
Abstrakt
Praca magisterska została poświęcona analizie czynników determinujących
komunikację przy pomocy urządzeń mobilnych drugiej generacji.
Pod uwagę zostały wzięte aparaty cyfrowe z dostępem do Internetu,
smartfony i tablety. Przedstawione zostały możliwości wykorzystania tych
urządzeń i perspektywy dla rynku urządzeń mobilnych. Ostatni rozdział
dedykowany został badaniom polskich użytkowników. Przedstawione wyniki
badań dokumentują rosnące zainteresowanie urządzeniami mobilnymi
w Polsce, ale wskazują również obszary problematyczne.
Słowa kluczowe: Internet mobilny, Internet, komunikacja, urządzenia
mobilne
2
Błaszczyk, Robert (2013), Factors determining the use of mobile instruments
for communication in Poland, Master’s thesis under direction of dr Monika
Jednak, Kraków: Institute of Economics UJ, 101 pages, 107 pos. bibl., 1 annex,
30 pictures, 7 tables.
Abstract
This master’s thesis tries to explain the factors that lead to communication
through mobile-instruments of generation next; like digital cameras with
Internet-access, Smartphone’s and tablets. It showcases the possibilities
of their application and prospects for the mobile-instruments market.
The last chapter is a survey done on the Polish users. The presented
results of the survey confirm the use of mobile-instruments in Poland is
growing, but there are also some problematic areas.
Keywords: communication, Internet, mobilne instruments, mobile
Internet.
3
WSTĘP.............................................................................................................................6
1. Czym jest komunikacja? ............................................................................................8
1.1. Komunikacja społeczna ..................................................................................... 8
1.2. Wybrane modele komunikacji ............................................................................ 9
1.2.1. Model komunikacji Shannona ................................................................... 10
1.2.2. Model komunikacji Laswella...................................................................... 11
1.2.3. Model kołowy Osgooda-Schramma .......................................................... 12
1.3. Bariery pomiędzy nadawcą a odbiorcą komunikatu ...................................... 13
1.4. Specyfika komunikacji w świecie wirtualnym ................................................ 14
2. Ewolucja komunikacji ..............................................................................................18
2.1. Zarys początków komunikacji.......................................................................... 18
2.2. Historia rozwoju środków komunikacji ........................................................... 20
2.2.1. List ............................................................................................................... 20
2.2.2. Telegraf ....................................................................................................... 21
2.2.3. Prasa ............................................................................................................ 22
2.2.4. Radio i telewizja .......................................................................................... 27
2.2.5. Telefon stacjonarny i telefon komórkowy ................................................ 29
2.2.6. Internet ........................................................................................................ 34
2.3. Kierunki ewolucji komunikacyjnej ................................................................... 37
3. Mobilne urządzenia komunikacyjne ........................................................................40
3.1. Charakterystyka urządzeń mobilnych ............................................................. 40
3.2. Rokowania dla urządzeń mobilnych drugiej generacji .................................. 43
3.3. Wykorzystanie urządzeń mobilnych ................................................................ 47
3.4. Rynek urządzeń mobilnych w Polsce.............................................................. 57
3.5. Koszty Internetu mobilnego ............................................................................. 63
3.7. Infrastruktura internetowa w Polsce ............................................................... 68
3.8. Pokolenie 50+ w Polsce a nowe technologie.................................................. 72
4. Badanie ankietowe na temat perspektyw urządzeń mobilnych w Polsce ...........74
4.1. Charakterystyka badania .................................................................................. 74
4.2. Wyniki i analiza badań 4.2.1. Dostęp do urządzeń mobilnych ................... 75
4.2.2 Użytkowanie urządzeń mobilnych ............................................................. 78
4
4.2.3 Dostęp do Internetu w urządzenia mobilnych ........................................... 82
4.2.4. Obycie z urządzeniami mobilnymi ............................................................ 84
4.3. Wnioski badawcze ............................................................................................ 85
Aneks 1. – Kwestionariusz badań ...............................................................................87
Spis tabel ......................................................................................................................90
Spis rysunków ..............................................................................................................90
Bibliografia ....................................................................................................................93
5
WSTĘP
Europa traktowana jest jako jeden z najbardziej perspektywicznych rynków
wschodzących dla urządzeń mobilnych. Wybór tematu pracy podyktowany był chęcią
sprawdzenia potencjału polskiej infrastruktury pod urządzenia mobilne oraz nastawienia
społeczeństwa do ich wykorzystywania.
Celem pracy było wskazanie czynników, jakie determinują komunikację
przy pomocy urządzeń mobilnych. Istotę stanowiło wskazanie obszarów, w których
zyskały one aprobatę i są najbardziej przyszłościowe, ale również nakreślenie barier,
ograniczających rozwój mobilnych środków komunikacji w Polsce.
Przy pisaniu pracy postawione zostały następujące hipotezy:

urządzenia mobilne wypierają tradycyjne urządzenia komunikacyjne

urządzenia
mobilne
wymuszają
dostosowanie
zawartości
Internetu
do ich potrzeb technologicznych

malejące koszty pozyskania i eksploatowania urządzeń mobilnych
wpływają na ich popularność
Rozdział 1. koncentruje się na procesie komunikacji. Opisana jest w nim jego
istota, w czym pomagają przedstawione modele. Uwzględnione zostały również bariery
występujące pomiędzy nadawcami i odbiorcami komunikatu. W ostatnim podrozdziale
dokonana została charakterystyka komunikacji w świecie wirtualnym, który jest mocno
powiązany z urządzeniami mobilnymi.
W następnym rozdziale znajdują się etapy ewolucji komunikacyjnej – od zarysów
początku komunikowania, przez kolejne narzędzia usprawniające przekazywanie
i zachowywanie informacji, po najnowsze osiągnięcia techniki, które wyznaczają dalsze
trendy ewolucji komunikacyjnej.
Centralną częścią pracy jest rozdział 3., który poświęcony został charakterystyce
urządzeń mobilnych. Opisane zostały w nim możliwości wykorzystania tych urządzeń,
globalne trendy w sektorze rozwiązań mobilnych i uwarunkowania rozwojowe.
Poszczególne aspekty były odwoływane zarówno do sytuacji ogólnoświatowej
jak i polskiej. W przypadku zagadnień lokalnych szczególny nacisk został położony
6
na infrastrukturę internetową, która stanowi podwaliny pod funkcjonowanie urządzeń
mobilnych.
Ostatni
rozdział
poświęcony
został
badaniom
w
zakresie
obecnego
i planowanego wykorzystania urządzeń mobilnych w Polsce. Otrzymane wyniki
potwierdziły, że urządzenia mobilne cieszą się coraz większą popularnością,
czego dowodem nie jest wyłącznie ilość nabywanego sprzętu, ale przede wszystkim
wykorzystywanie tych urządzeń przez ich użytkowników do różnorakich aktywności.
Badania zasygnalizowały ponadto pewne problemy jak niedostateczne poinformowanie
w zakresie przesyłania danych drogą Internetu mobilnego oraz stosunkowo niewielkie
wykorzystanie urządzeń mobilnych przez użytkowników po 36 roku życia.
7
1. Czym jest komunikacja?
1.1. Komunikacja społeczna
Chociaż prowadzone są liczne badania na temat komunikacji społęcznej,
nie wypracowano dotąd jednej definicji. Wynika to między innymi z obszerności
zagadnienia, prowadzącego do zaangażowania w badanie problematyki przedstawicieli
wielu dyscyplin naukowych. Rozumienie terminu komunikowanie sprowadza się jednak
do transmisji informacji. Istotą procesu jest przepływ informacji pomiędzy różnymi
podmiotami, służący do uzgodnienia stanu przez uczestników procesu. Tylko wtedy
komunikowanie staje się skuteczne, jeśli definicja danej sytuacji jest rozumiana w taki
sam sposób przez wszystkich uczestników procesu wymiany informacji.1
Komunikację społeczną możemy podzielić na kilka rodzajów:

komunikacja horyzontalna (pozioma) i wertykalna (pionowa)

komunikacja werbalna, symboliczna i niewerbalna

komunikacja formalna i nieformalna

komunikacja intencjonalna i nieintencjonalna

komunikacja scentralizowana i zdecentralizowana

komunikacja osobowa i nieosobowa2
Komunikacja horyzontalna ma miejsce wtedy, gdy do wymiany informacji
dochodzi pomiędzy osobami z tej samej grupy społecznej. Przeciwieństwem jest
komunikacja wertykalna. Charakteryzuje się ona wymianą komunikatów pomiędzy
grupami na różnych poziomach hierarchii społecznej.
Kolejny podział odnosi się do sposobu komunikowania. Gdy dokonywane jest ono
za pomocą języka mamy do czynienia z komunikacją werbalną, w przypadku przekazu
gestami występuje komunikacja symboliczna, natomiast pozostałe formy przekazu
zalicza się do komunikacji niewerbalnej. Są one również warte podkreślenia, bowiem
wzbogacają przekaz komunikatu, ułatwiają jego odczytywania, a także wpływają
na relacje pomiędzy komunikującymi się podmiotami.3
J. Hausner, Komunikacja i partycypacja społeczna, wyd. Małopolska Szkoła Administracji Publicznej
w Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 1999, s. 18.
2 A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, wyd. Astrum, Wrocław 2002, s. 16.
3 Zobacz: Z. Nęcki, Negocjacje w biznesie, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1991,
s. 73-87.
1
8
Komunikacja formalna i nieformalna odnosi się do wybranego kanału komunikacyjnego.
Może być on oficjalny lub nieoficjalny, co przejawia się przez dobór treści komunikatów.
W przypadku komunikacji intencjonalnej i nieintencjonalnej wyznacznikiem jest zamiar.
Komunikacja scentralizowana ma miejsce, gdy nad procesem komunikowania czuwa
moderator, mający prawo do prowadzenia, koordynowania i kontrolowania dyskusji.
Odwrotnością jest komunikacja zdecentralizowana, w której status uczestników procesu
jest równy. Posiadają oni zatem pełną swobodę.
Podział na komunikację osobową i nieosobową dotyczy zaś okoliczności, w jakich
dochodzi do komunikowania. Komunikowanie osobowe dokonuje się podczas
bezpośredniego fizycznego spotkania osób komunikujących. Komunikacją nieosobową
jest choćby tradycyjna korespondencja listowa czy dokonywana za pośrednictwem sieci
internetowej. Ta ostatnia klasyfikowana jest w wielu źródłach poza podstawowymi
kanałami
komunikacyjnymi,
chociaż
nieustannie
zyskuje
na
znaczeniu
i charakteryzuje się największą dynamiką rozwoju, co zostanie udokumentowane
w dalszej części pracy.
Charakter komunikacji zależy od rozmiarów, złożoności i specyfiki podmiotów,
zawsze związany jest z obszarem kultury. Z jednej strony procesy komunikacyjne
kreują, wspierają lub modyfikują zarówno wartości, normy, jak i zachowania
oraz wytwory kulturowe. Z drugiej strony same podlegają przemianą w związku
z oddziaływującymi na nie procesami społeczno-kulturowymi.4 Wzbogaca to przekaz,
a zarazem prowadzi do nieustannej ewolucji komunikacyjnej.
1.2. Wybrane modele komunikacji
W przyswojeniu i zrozumieniu teoretycznych aspektów komunikowania pomagają
sporządzane na przestrzeni lat modele komunikacji. W większości z nich autorzy stosują
podobne elementy jak komunikat, osoba komunikująca i odbierająca komunikat, sygnał,
zakłócenia. Pojawiające się między nimi różnice wynikają z przywiązania większej uwagi
konkretnym elementom przez twórców modeli. W jednym przypadku jest to jasność
komunikatu, czyli zrozumienie go przez odbiorcę i wywołanie określonych zdarzeń,
4
D. Majka-Rostek, Komunikacja społeczna a wyzwania współczesności, wyd. Difin, Warszawa 2010, s. 7.
9
w innym zorientowanie na dobór kanału komunikacyjnego prowadzącego do wywołania
określonych skutków.
1.2.1. Model komunikacji Shannona
Rysunek 1 Model komunikacji Shannona
Źródło: opracowanie własne na podstawie C.E. Shannon, A Mathematical Theory of Communication,
[w:] The Bell System Technical Journal Vol. 27, wyd. University of Illnois, 1948.
Sam autor dokonał objaśnienia przedstawionego przez siebie modelu. W źródle
informacji powstaje komunikat lub sekwencja komunikatów, które wyprowadzane są
do odbiorcy. Wyróżnionych zostało sześć typów komunikatów:

sekwencja liter w systemie telegraficznym

funkcja czasu w radio i telefonii

funkcja czasu i innych zmiennych w czarno-białej telewizji

trójwymiarowy przekaz dźwięku

inne kombinacje zmiennych
Ideą modelu Shannona jest to, iż każde źródło informacji wymaga pewnego
nadajnika, który służy do zakodowania wiadomości, aby była dostosowana do kanału
przesyłowego. Odbiornik musi nadać wiadomości formę zrozumiałą dla celu
(zdekodować). Szumy to każde zakłócenie, które w kanale przekaźnikowym oddziałuje
10
na odbiór sygnałów.5 To one stały się istotnym punktem badań, a uznano za nie
wszelkie pojawiające się dźwięki podczas zachodzącego procesu komunikowania,
zaburzenia przekazu werbalnego i zaburzeń technicznych tj. zakłócenia częstotliwości
w przypadku sieci radiowej. Pod adresem tego modelu pojawiły się różnego rodzaju
zarzuty. Przede wszystkim komunikacja pojmowana jest za proces pozbawiony
sprzężenia zwrotnego, co w kolejnych modelach stało się kluczowym elementem.
Oprócz przyjętej jednokierunkowości komunikatu pominięte zostały aspekty zakłóceń
wynikających przez uczestników procesu, jakimi mogą być nieczytelne sformułowanie
informacji i niepełne przyjęcie informacji przez odbiorcę komunikatu.
1.2.2. Model komunikacji Laswella
Rysunek 2 Model komunikacji Laswella
Źródło: opracowanie własne na podstawie T. Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe.
Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, PWN, Warszawa 2000, s. 57.
Również w roku 1948 powstał model komunikacji Harolda Laswella. Pojawiają się
w nim pewne różnice w odniesieniu do modelu Shannona. Koncentracja spływa
na odbiorcę (kto nim jest?) i skutek, jaki wywołuje dany komunikat. Niemniej pominięte
zostają zakłócenia, ani zmienne interweniujące, którymi są czynniki wpływające
na jakość transmisji. Na przykład: czas dnia, stad zdrowia, usposobienie komunikatora
i odbiorcy.6 Oba modele łączy jednokierunkowość komunikatu, co stanowi główne
ograniczenie zaprezentowanego modelu.
5
M. Kunczik, A. Zipfel, Wprowadzenie do nauki o dziennikarstwie i komunikowaniu, Wydawnictwo
Naukowe Scholar, Warszawa 2000, s. 16.
6 A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, wyd. Astrum, Wrocław 2002, s. 47.
11
1.2.3. Model kołowy Osgooda-Schramma
Rysunek 3 Model kołowy Osgooda-Schramma
Źródło: A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, Astrum,
Wrocław 2002, s. 50.
Zupełnie inne podejście zostało zastosowane w przypadku modelu komunikacji
Osgooda-Schramma. Proces przedstawiony został w modelu kołowym, który wyraźnie
uwydatnia wymienność ról źródła i celu w procesie komunikacyjnym. Każdy z nich
dokonuje kodowania, interpretacji i dekodowania.7 Podstawową różnicą w stosunku
do wcześniejszych modeli było uznanie procesu komunikacyjnego jako procesu
trwałego. Celem miała być również efektywność komunikacji, stąd występowanie
w modelu kodera, interpretera i dekodera. Koderem jest osoba wystosowująca
komunikat,
dekoderem
osoba
otrzymująca
wiadomość,
zaś
interpreterem
osoba próbująca odczytać dany komunikat.8 W modelu tym powrotny komunikat może
przyjąć formę sprzężenia zwrotnego lub formalnego powrotu na wcześniej zajmowane
A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, wyd. Astrum, Wrocław 2002, s. 50.
Osgood-Schramm Model of Communication, http://communicationtheory.org/osgood-schramm-model-ofcommunication/ (data dostępu: 15.08.2012)
7
8
12
miejsce.9 Jest ono kluczowe, ponieważ wywołuje określone skutki, co oznacza, że dany
komunikat dotarł do odbiorcy i został przez niego zrozumiany.
Pojawiające się w kolejnych latach modele komunikacyjne koncentrowały większą
uwagę na sprzężenie zwrotne, a co za tym idzie skuteczność wystosowanych
komunikatów. W badaniach i tworzeniu modeli większą rolę odgrywał wpływ
dodatkowych czynników jak kultura, uwarunkowania społeczne czy uwarunkowania
psychokulturowe.
1.3. Bariery pomiędzy nadawcą a odbiorcą komunikatu
Proces komunikowania utrudniają różnorakiego rodzaju zakłócenia. Możemy
je podzielić na bariery komunikacyjne wewnętrzne i bariery komunikacyjne zewnętrzne.
Do grupy czynników zewnętrznych zaliczamy takie przeszkody, które pojawiają się
w naszym najbliższym otoczeniu. Należą do nich na przykład: głośna muzyka,
głośne rozmowy obok nas czy gwar uliczny.10 Są to typowe czynniki zewnętrzne,
które absorbują naszą uwagę podczas procesu komunikacji, gdy wymagane jest
odpowiednie skupienie.
Do najczęstszych czynników wewnętrznych klasyfikuje się natomiast:

różnice w percepcji

emocje

intencje

zły dobór kanału komunikacji

dobór nieczytelnego kodu

błędy językowe

dysonans między przekazem werbalnym a niewerbalnym11
Wskazują one, że komunikowanie się jest zdolnością, bowiem nad aspektami niczym
kanał komunikacji czy kod komunikacji jest się w stanie zapanować, co oczywiście
A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, wyd. Astrum, Wrocław 2002, s. 51.
M. Romanowska, Bariery w komunikacji interpersonalnej, http://artelis.pl/artykuly/6154/Bariery-wkomunikacji-interpersonalnej (data dostępu: 16.08.2012).
11 J. Hausner, Komunikacja i partycypacja społeczna, wyd. Małopolska Szkoła Administracji Publicznej
w Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 1999, s. 31-32.
9
10
13
wymaga odpowiedniej koncentracji i wyćwiczonych umiejętności przekazywania
komunikatów.
1.4. Specyfika komunikacji w świecie wirtualnym
Z punktu widzenia tej pracy istotne jest scharakteryzowanie specyfiki rozwijającej
się komunikacji w świecie wirtualnym. Kończąca się powoli pierwsza dekada XXI wieku
przyniosła prawdziwą rewolucję w dziedzinie komunikacji zapośredniczonej przez
Internet. Blogi, mikroblogi i serwisy społecznościowe sprawiły, że obecnie coraz mniej
osób wierzy w anonimowość sieciowych awatarów. Internet wykorzystywany jest przez
zwykłych ludzi do kontaktowania się z ich znajomymi, nie zaś do nawiązywania
przygodnych znajomości, w których podają się za kogoś innego.12 Internet ma swoje
zastosowanie w coraz szerszych dziedzinach życia, czego najlepszym przykładem jest
możliwość załatwiania wielu spraw urzędowych za pomocą stworzonych ku temu
platform. Internet wyróżnia się od innych, tradycyjnych mediów, takich jak prasa
drukowana, radio i telewizja tym, że cechuje się:

szybkością i łatwością wysyłania i wymiany informacji

interaktywnością, czyli możliwością komunikacji obustronnej

społecznością, z którą można się komunikować za pomocą jego
instrumentów

możliwością przetwarzania informacji na wiele sposobów bez utraty jej
wartości

dostępnością niezależnie od różnic kulturowych i warunków bytowych 13
Komunikację internetową wyróżnia jeszcze jeden pewien szczegół. Nowe media,
na
niespotykaną
dotychczas
skalę,
realizują
zasadę
dostępu,
uczestnictwa
i wzajemności. Służą raczej komunikacji partnerskiej aniżeli komunikacji typu jeden
M. Klimowicz, Komunikacja internetowa na początku XXI wieku. Kultura indywidualizmu i narcyzm
w mediach społecznych, [w:] Komunikacja społeczna a wyzwania współczesności, wyd. Difin, Warszawa
2010, s. 59.
13 B. Aouil, Komunikowanie się w Internecie – narzędzia, specyfika i właściwości, [w:] Komunikacja
społeczna w świecie wirtualnym, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008, s. 11.
12
14
do wielu.14 Owszem, w przestrzeni wirtualnym funkcjonują również liderzy opinii,
ale w wielu wypadkach uczestnicy dyskusji znajdują się na jednym poziomie.
Pierwotnie zakładano, że Internet będzie miejscem służącym przede wszystkim
do gromadzenia informacji, niemniej z czasem przypisano mu również aspekt
interaktywności. Za kolejny etap rozwoju można przyjąć ewolucję form komunikowania,
które coraz bardziej przypominają komunikację w formie tradycyjnej (fizycznej).
Obecnie
badacze
komunikacji
internetowej
wyróżniają
zazwyczaj
dwie
formy
komunikacji w Internecie. Są nimi komunikacja jednostronna i komunikacja interaktywna.
Tabela 1 Formy komunikacji w Internecie
Formy komunikacji w Internecie
Komunikacja jednostronna
Nadawca
komunikatu
bezpośrednio
i
nie
do
nie
zwraca
określonego
oczekuje
Komunikacja interaktywna
się Charakteryzuje się udziałem co najmniej
odbiorcy dwóch
odpowiedzi.
Np.: strony internetowe, bazy danych, prasa
osób
wchodzących
ze
sobą
w interakcję. W jej ramach można wyróżnić

asynchroniczną, gdy reakcje
elektroniczna, pomoc i instrukcje obsługi
odbiorcy
są
programów
w
ponieważ
czasie,
odroczone
komunikujące
zanurzone
się
w
osoby
nie
tej
przestrzeni
są
samej
czasowej
np. e-mail, fora internetowe.
Utrudnia
to
nadawcy
modyfikację
komunikatu
pod
wpływem sprzężenia zwrotnego
uzyskanego
od
Podobnego
odbiorcy.
utrudnienia
doświadcza odbiorca, który nie
jest
w
stanie
uzyskać
dodatkowych informacji

synchroniczną,
czyli
I. Wolska-Zogata, Komunikacja społeczna a wyzwania współczesności, wyd. Difin, Warszawa 2010,
s. 76.
14
15
odbywającą
się
rzeczywistym
w
np.
czasie
chat,
komunikatory
Źródło: B. Aouil, Komunikowanie się w Internecie – narzędzia, specyfika i właściwości, [w:] Komunikacja
społeczna w świecie wirtualnym, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008, s. 11.
Komunikacja za pośrednictwem Internetu jest specyficzna. Z jednej strony jest
obarczona pewnymi barierami jak brakiem fizycznego kontaktu rozmówców, a z drugiej
strony otwiera szereg możliwości i nowych rozwiązań w zakresie archiwizowania
i przekazywania wiadomości bez względu na miejsce pobytu. Tym samym można
dokonać podziału psychospołecznych właściwości komunikowania przez Internet
na pożądane i niepożądane.
Tabela 2 Psychospołeczne właściwości komunikowania przez Internet
Pożądane
Niepożądane

Zrównanie
(equalization
użytkownicy
statusów
of
doświadczeń
sensorycznych
(limited
sensory experience) – wirtualna
do uczestniczenia w dyskusji
komunikacja pozbawiona jest
bez
kontaktu fizycznego
do
względu
na
co
osiągnięcia
rzeczywistym.
posiadany
jest
trudne
w
świecie
Każdy

Płynność
i
może
tożsamości
anonimowość
(identity
flexibility and anonymity) – jako
zaprezentować swoje poglądy.
że między użytkownikami nie
Brak
ograniczeń
ma fizycznego kontaktu, łatwiej
przestrzennych (transcending
o manipulowanie tożsamością.
patial boundaries) – możliwość
Mogą
komunikowania się z osobami
dokonywaniu
z całego świata posiadającymi
prezentacji.

dostęp do Internetu.

Ograniczenie
prawo
status,

–
status)
mają

blefować
przy
swojej
Zmiany stanów świadomości
Rozciągnięcie i koncentracja
(altered and dreams states) –
czasu
and
osoby pochłonięte w świecie
komunikacja
wirtualnym mogą doświadczyć
(time
conensation)
stretching
–
może odbywać się zarówno
zaburzeń stanów świadomości.
16
w
czasie
rzeczywistym
jak
i asynchronicznie

Szerokie kontakty (access to
numerous
Internet
do
relationships)
stwarza
–
możliwość
nawiązywania
nowych
kontaktów wśród osób z grup
docelowych

Możliwość
archiwizowania
(permanent records) – łatwo
udokumentować i archiwizować
komunikację
prowadzoną
w sieci
Źródło: Opracowanie własne na podstawie The Basic Psychological Features of Cyberspace,
http://www.psicopolis.com/psicopedia/Psychology%20of%20Cyberspace/psycyber/basicfeat.html (data
dostępu: 28.08.2012)
Dwie podstawowe cechy odróżniające komunikację za pośrednictwem sieci
internetowej od porozumiewania się w kontakcie osobistym to:

anonimowość społeczna i tożsamość osobista uczestników

ubóstwo emocjonalno-dramaturgiczne15
W przypadku osób uzależnionych od komunikacji w świecie wirtualnym, a zarazem
stroniących od kontaktów w świecie rzeczywistym, mogą one wywołać negatywne
konsekwencje.
Najpoważniejszym jest zaburzenie stanu świadomości, wynikające
z dowolności kreowania swojego wizerunku w świecie wirtualnym i przybierania w nim
różnych ról. Ubóstwo emocjonalno-dramaturgiczne pojawia się natomiast w sytuacji,
gdy komunikacja za pośrednictwem sieci następuje w sposób schematyczny.
Na przykład odbywa się wyłącznie przy wykorzystaniu komunikatora tekstowego,
co oznacza, że przekaz pozbawiony jest dodatkowych atrybutów jak przekaz werbalny,
emocje towarzyszące wypowiedzi, ekspresja czy akcent.
Przekaz tekstowy w komunikacji internetowej mogą wzmacniać wprawdzie
symbole, którymi są znaki prezentowane w formie tekstowej bądź graficznej.
B. Aouil, Komunikowanie się w Internecie – narzędzia, specyfika i właściwości, [w:] Komunikacja
społeczna w świecie wirtualnym, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008, s. 31.
15
17
W przypadku pierwszej grupy przykładem mogą być emotikony czyli symbole
wyrażające stan emocjonalny nadawcy postu. Drugą bardziej powszechną grupą
symboli, która zostanie poddana szczegółowemu omówieniu są wszelkiego rodzaju
ikony graficzne, piktogramy i inne elementy graficzne, których celem jest wskazanie
najkrótszej drogi do określonej strefy na stronie.16 Ich podstawowym zadaniem jest
ułatwienie nawigacji w sieci wirtualnej, a także zawieranie informacji, których opisanie
mogłoby zająć wiele miejsca.17 Tym samym są one jedynie namiastką elementów
komunikacji występujących w świecie rzeczywistym.
2. Ewolucja komunikacji
2.1. Zarys początków komunikacji
Historia komunikowania sięga najstarszych cywilizacji. Jej pierwsze przejawy
można dostrzec u hominidów (człowiekowatych), czyli rodziny z rzędu ssaków
naczelnych, charakteryzujących się nie tylko sylwetką zbliżoną do człowieka,
ale sukcesywnym wzrostem objętości mózgu i rozwoju kory mózgowej. 18 Początkowo
wydawali oni jedynie dźwięki, które dzięki pojawieniu się genu FOXP2 przekształciły się
w mowę. Gen ten jest właściwy gatunkowi ludzkiemu i rozwinął się w procesie
ewolucji.19 Jednocześnie pojawiało się poczucie chęci przekazania doświadczeń
potomkom, stąd zaczęły się zradzać idee niebezpośredniego komunikowania.
Powszechnie przyjęło się, że Starożytność datuje się od IV wieku p.n.e. Ustalono,
że w okresie tym pojawił się przekaz pisemny, wyznaczający umownie tę granicę.20
Wówczas pojawiło się pismo piktograficzne, które następnie przeobraziło się w pismo
ideograficzne. Obrazowo przedstawiały one pewne zdarzenia. Pismo w swoich
prapoczątkach mogło być pochodną, produktem ubocznym garncarstwa, jako stawianie
znaków fabrycznych odciskanych w ceramice, także międzyplemiennym systemem
konwencjonalnych
rysunków,
przedmiotów
wymiany
i
symboli
rachunkowych.
Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s. 15.
Symbole w Internecie, http://www.serwis.zachodnia.pl/symbole-w-internecie.html (data dostępu:
19.08.2012).
18 Popularna Encyklopedia Powszechna III, wyd. Pinnex, Kraków 2005, s. 264.
19 N. Wade, Elary Voices: The leap to language, http://www.nytimes.com/2003/07/15/science/early-voicesthe-leap-to-language.html?pagewanted=all&src=pm (data dostępu: 19.08.2012)
20 The Cambridge Ancient History. T. I. Cz. 1: Prolegomena and Prehistory., wyd. Cambridge University
Press, Cambridge 2008, s. 226.
16
17
18
Pismo było zarówno sztuką piękną, jak też sposobem na przekazywanie myśli w czasie
i przestrzeni21, dzięki czemu nieustannie odkrywane są nieznane wcześniej fakty z życia
naszych przodków.
Systemy komunikacyjne rozwijały się między innymi w strategicznych punktach
szlaków komunikacyjnych takich jak choćby porty, czego naturalną przyczyną było
przede wszystkim umożliwienie kontaktów handlowych i ich unormowanie. W takich
celach Fenicjanie stworzyli prosty 22-znakowy alfabet, który następnie został
udoskonalony przez Greków. Rozwój pisma głoskowego doprowadził na około 600 lat
p.n.e do powstania alfabetu rzymskiego, z którego pochodzi alfabet łaciński. 22
Wykorzystywany jest do dnia dzisiejszego, co dobitnie podkreśla jakość tej innowacji.
Rysunek 4 Ewolucja pisma
Źródło: opracowanie własne
Rozwój pisma doprowadził do poszukiwania nowych materiałów, służących
do jego utrwalania. Były nimi kolejno:
21
22

kamień

glina

papirus

drewno i wosk

bambus
Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s. 18-19.
Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s. 23.
19

jedwab

pergamin

papier23
Celem było znalezienie materiału trwałego, który będzie łatwy w produkcji, a zarazem
będzie można sprawnie nanosić na niego znaki graficzne.
2.2. Historia rozwoju środków komunikacji
2.2.1. List
Równocześnie
następowała
instytucjonalizacja
poczty.
Już
w
czasach
starożytnych pojawiały się szlaki komunikacyjne obok szlaków handlowych. Głównym
zadaniem było powiązanie ze sobą ośrodków imperialnych, by między nimi sprawnie
przekazywań informacje. W okresie średniowiecznym istniały już rozwinięte systemy
pocztowe, do których wykorzystywana była zarówno droga lądowa jak i wodna.
W Europie Zachodniej instytucja poczty wykształciła się już w XIII wieku. Poczta,
jako instytucja stała w dzisiejszym tego słowa znaczeniu, o wyraźnych cechach
centralistycznych, powstała na obszarze Polski w XVI wieku. Zadania i zakres jej
działania, początkowo bardzo skromne, z biegiem lat systematycznie się powiększały.
Do pierwszych obowiązków przenoszenia lub przewożenia korespondencji doszedł
transport towarowy i pasażerski tak, że od drugiej połowy XVIII wieku była ona już
instytucją silnie wtopioną w system społeczno-gospodarczy kraju.24 Sprawiło to, że list
stał się najpopularniejszą formą komunikacji na odległość, co w efekcie doprowadziło
do wykształcenia epistolografii, czyli sztuki pisania listów, a następnie nauki badającej
właśnie formę listu. Za niego przyjmuje się wiadomość zapisaną na papierze
i umieszczoną w opatrzonej adresem kopercie. Tradycyjnie powinna być ona zamknięta
pieczęcią.
Obecnie forma ta straciła na znaczeniu na skutek informatyzacji społeczeństw,
niemniej wciąż uważana jest za wartościowy mechanizm pozyskiwania klientów. Istotnie
bowiem siła listu wydaje się być większa niż maila. Są one bardziej zobowiązujące,
Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s.43-46.
Utworzenie poczty królewskiej w 1558 roku, http://www.poczta-polska.pl/historia/ (data dostępu:
20.08.2012).
23
24
20
choćby przez fakt zaadresowania do określonej osoby. 25 Podobne zabiegi próbuje się
stosować w przypadku korespondencji elektronicznej, jednak ich siła jest znacznie
słabsza w dobie niezliczonych maili, w których wygenerowanie zwrotu do konkretnej
osoby nie stanowi żadnego wysiłku.
2.2.2. Telegraf
Od XVIII wieku trwały intensywne prace nad skonstruowaniem telegrafu,
czyli urządzenia do przekazywania wiadomości zwanych telegramami – zazwyczaj
zawartymi w formie pisemnej. W 1794 roku we Francji zaczęła funkcjonować pierwsza
linia telegrafu optycznego pomiędzy Paryżem i Lille o długości 225 km. Następnie
pojawiły się telegraf semaforowy i elektryczny-przewodowy.26 Telegraf semaforowy
działał na zasadzie podobnej do flagowego kodu semaforowego.27 Tworzono wieże,
między którymi przekazywano informacje, a te były odczytywane przez przeszkolonych
do tego celu telegrafistów. W przypadku telegrafu elektrycznego-przewodowego istotą
było wykorzystanie odkryć energii elektrycznej. Przewody między nadajnikiem
a odbiornikiem przesyłały nadany znak.
Godnym wyróżnienia wynalazkiem był aparat Morse’a stworzony przez Samuela
Morse’a. Pomysł oparty został na istnieniu dwóch stanów „jest sygnał – nie ma sygnału”.
Było to pierwsze urządzenie pozwalające sprawnie i szybko przekazywać wiadomości
na duże odległości.28 Opracowany został alfabet, w którym każda litera i cyfra opisane
były kółkiem i kreską. Telegrafista nadawał sygnały do odbiornika. Można było
je odczytać słuchowo lub za sprawą wydruku z nadanymi symbolami.
Kolejnym
krokiem
były
radiotelegraf
i
radio,
które
wzbogaciły
możliwości
bezprzewodowego przekazu informacji na odległość.
Tradycyjny list zobowiązuje, http://www.technikasprzedazy.pl/artykuly/tradycyjnylistzobowiazuje/ (data
dostępu 20.08.2012).
26 Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s. 58.
27 Telekomunikacja – telegraf, http://www.komunikacja.biegun.eu/old/telekomunikacja.php?op=7 (data
dostępu: 21.08.2012).
28 Z. Bajka, op. cit., s. 63.
25
21
2.2.3. Prasa
Historia komunikacji nierozłącznie wiąże się z rozwojem mediów, które czerpały
z nowych osiągnięć technologicznych.
Początki prasy sięgają wspomnianych wcześniej czasów Starożytności. Pierwsza
„gazeta” na świecie ukazała się ponad 3450 lat temu. Tak twierdzą uczeni, wskazując
na egipską gazetę urzędową wydawaną około 1450 roku p.n.e. Pisana była ona
na papirusie hieroglifami.29 Prawdziwy rozkwit prasy nastąpił jednak dopiero
na początku XVIII wieku, kiedy pojawiły się maszyny o możliwościach druku na szeroką
skalę. Owszem za punkt przełomowy można przyjąć rok 1448, kiedy Johannes
Gutenberg otworzył drukarnię. Kolejne, pojawiające się w tym okresie, posiadały
znaczące ograniczenia swojej wydatności, poprzez co wykorzystywane były główne
do popularyzacji i zachowania ksiąg. Do dorobku prasy można było natomiast zaliczyć
pojawiające się okazjonalnie publikacje wydawane przy dworach królewskich. Dotyczyły
one najważniejszych wydarzeń politycznych, gospodarczych czy militarnych.
Liczbę polskich gazet ulotnych szacuje się na 2-3 wydań. Pochodzą one z XVI,
XVII i XVIII wieku. Dotychczas znanych jest około 1000 takich publikacji. Najstarsza
z nich, zatytułowana „New Zeittunga auf Litten und von den Moscovitern” pochodzi
z 1513 roku. Polskie drugi ulotne, ukazujące się pod różnymi tytułami jak: Awizy,
Nowiny, Relacje, Wiadomości, Opisania, Wypisania, Pieśni były wydawnictwami
okazjonalnymi, monotematycznymi i
zaspokajały ciekawość rozbudzoną
plotką
czy pogłoską.30
W połowie XVII wieku pojawia się coraz więcej regularnych wydawnictw –
szczególnie na terenie Europy Zachodniej. Dostępne są pierwsze gazety codzienne
i tygodniki, chociaż wciąż nie było mowy o prasie masowej. Nakład zazwyczaj
nie przekraczał 10 tys. egzemplarzy nawet w przypadku największych tytułów.
Wiek XIX nazywa się „wiekiem prasy”, bo też ani wcześniej, ani później nie było
takiego skoku jakościowego i ilościowego w dziedzinie rozwoju gazet i czasopism.
Początki prasy masowej I generacji zwykło łączyć się z nazwiskiem amerykańskiego
wydawcy Benjamina Daya, jednak to nie w Nowym Jorku a Bostonie już w 1830 roku.
Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008, s. 91.
L. Piwońska-Pykało, Prasa polska do 1795 r., [w:] Prasa, radio i telewizja w Polsce – zarys dziejów,
Elipsa, Warszawa 1999, s. 10.
29
30
22
Linde
M.
Walter
rozpoczyna
wydawanie
małoforamtowej
gazety
popularnej
„Transcripts”, a pod jego wpływem w 1833 roku Day zaczyna wydawać „The New York
Sun” (The Sun).31 Wówczas zrodziło się nazwa „penny press”, tłumaczona jako prasa
masowa i tania. Pojawienie się prasy „za cent” uruchomiło dostęp do niej szerokiego
grona odbiorców. Wcześniej korzystali z niej wyłącznie najbogatsi mieszkańcy.
Pojawiło się zapotrzebowanie na informację, a co za tym idzie nastąpił rozwój
dziennikarstwa. Istotną cechą prasy masowej było publikowanie reklam, dzięki którym
mogła zostać obniżona ich cena. Wówczas ukształtował się charakter funkcjonowania
wydawnictw prasowych, który kontynuowany jest do dnia dzisiejszego.32
Równocześnie zaczęły powstawać agencje prasowe (bądź telegraficznoprasowe). W 1835 roku założona została Agence Havas we Francji, która od 1944 roku
funkcjonuje pod nazwą Agence France-Presse. W 1846 roku do życia powołana została
słynna amerykańska The Associated Press, która swój sukces mogła zawdzięczyć
szybszym kanałom przekazywania informacji niż poczta. Wykazała to w 1861 roku,
relacjonując wojnę Meksykańską na zlecenie rodzimych dzienników33, dzięki czemu
ugruntowała swoją pozycję na rynku.
W tych czasach na polskim rynku prasowym wydawane były między innymi takie
tytuły jak „Gazeta Warszawska”, „Gazeta Korespondenta Warszawskiego” czy „Kurier
Warszawski”. Wydawane były sześć razy w tygodniu, ale ich roczna prenumerata
kosztowała nawet 96 zł. Była to wysoka stawka. Największą popularność zyskał „Kurier
Warszawski”. Był najtańszą propozycją, a zarazem pisaną zrozumiałym językiem.
Niemniej jego rekordowe wydanie liczyło zaledwie 2 tys. egzemplarzy. 34 Niestabilna
sytuacja w państwie blokowała rozwój prasy, sprawiając, że trudno było określać ją jako
masową. Posiadała jednak wyraźne zasługi w kwestii edukacji czytelnictwa,
a
także
odgrywała
niebagatelną
rolę
przy
ruchach
niepodległościowych.
31
Z. Bajka, op. cit., s. 129.
The Penny Press, http://iml.jou.ufl.edu/projects/spring04/vance/pennypress.html (data dostępu:
22.08.2012).
33 AP’s History, http://www.ap.org/company/history/ap-history (data dostępu: 22.08.2012).
34 J. Osica, Prasa lat zbiorowej niewoli, [w:] Prasa, radio i telewizja w Polsce – zarys dziejów, wyd. Elipsa,
Warszawa 1999, s. 29-30.
32
23
Rysunek 5 Telegraf optyczny z jednym semaforem przekazującym
informację do kolejnej stacji telegraficznej
Źródło: Od abakusa do komputera, czyli rozwój komputerów i technicznych środków komunikacji,
http://erainzyniera.pl/muzeum/print.php?gmuid=1&muid=1&mid=556&akID=704
(data dostępu: 21.08.2012)
24
Rysunek 6 Jedno z pierwszych wydań dziennika „The Sun” z 1833 roku
Źródło: „It shines for all”: Newspapers in America, http://infostory.com/2011/09/03/it-shines-for-allnewspapers-in-america/ (data dostępu: 21.08.2012)
25
Prasa masowa pojawiła się w Polsce w okresie 20-lecia międzywojennego.
Nie tylko pojawiły się ku temu możliwości techniczne, ale dostrzeżono również szereg
zalet prasy. Wykorzystywana była przede wszystkim do kształtowania postaw
obywatelskich, poruszania tematów politycznych, ale zaczęto wydawać ponadto prasę
tematyczną. Liderem rynku była spółka Prasa Polska, skupiająca między innymi
dzienniki informacyjne „Dzień Dobry” i „Dobry Wieczór”, dziennik tematyczny „Przegląd
Sportowy”, a także tygodniki. Nakład dzienników koncernu sięgał przed 1939 rokiem 200
tys. egzemplarzy.35 Druga fala rozwoju prasy nastąpiła oczywiście po II wojnie
światowej. W 1945 roku założona została Polska Agencja Prasowa, której rodowód
znajdował się w Polskiej Agencji Telegraficznej, mającej swoje główne siedziby
w Wiedniu, Krakowie i Lwowie. PAP funkcjonowała w niezmienionej formie do 1997
roku, kiedy przyjęto ustawę o przekształceniu agencji w spółkę akcyjną.36
Po 1989 roku nastąpiła dywersyfikacja wydawnictw. Swoje chwile chwały
przeżywały ogólnodostępne dzienniki, które wreszcie nie musiały liczyć się z cenzurą
i jednocześnie konkurować z prasą „podziemną”. Pojawiło się wiele nowych tytułów,
z czego istotną część stanowiły miesięczniki, dwutygodniki i tygodniki. Na rynku
prasowym swoje miejsce znalazły również tabloidy. Pierwszym z nich był Super
Express, który zadebiutował w 1992 roku.37 W kolejnych latach rozszerzyła się paleta
czasopism specjalistycznych.
Niewątpliwie prasa papierowa cieszy się nadal wielką popularnością, ale swojego
miejsca na rynku prasowym szukają również e-gazety. Głównym argumentem
w przekonaniu czytelnika do sięgnięcia po taki format ma być cena, która może być
niższa około 15-20% w porównaniu do wydania papierowego.38 Tego typu wydania
oferują jednocześnie zalety w postaci bogatszych multimediów, niemniej sposobność
korzystania z nich wymaga posiadania odpowiedniego urządzenia.
R. Habielski, Dwudziestolecie międzywojenne, [w:] Prasa, radio i telewizja w Polsce – zarys dziejów,
wyd. Elipsa, Warszawa 1999, s. 82.
36
Historia
PAP,
http://www.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_www.pap.pl&_PageID=1&s=oagencji.opis&dz=oagencji.
papsa&_CheckSum=-1787247140 (data dostępu: 22.08.2012).
37 Zobacz: Media w Polsce, Press sp. z.o.o, Poznań 1999, s. 56-73.
38 B. Dwornik, Raport E-gazety w Polsce, Money.pl, Wrocław 2008, s. 2.
35
26
Tabela 3 Sprzedaż e-gazet przez trzech największych polskich kolporterów w 2008 roku
Dystrybutor
Liczba tytułów
Dostępne formaty
Miesięczna sprzedaż
w ofercie
111
Własny
150-200 tys.
Nexto (nexto.pl)
93
Zinio, PDF
50 tys.
e-Kiosk (ekiosk.pl)
80
Własny
20 tys.
e-Gazety
(egazety.pl)
Źródło: B. Dwornik, Raport E-gazety w Polsce, Money.pl, Wrocław 2008, s. 8.
Przedstawione powyżej dane najlepiej świadczą o przywiązaniu polskich
czytelników do prasy w formie tradycyjnej, chociaż odpowiednio zaprojektowane
e-wydanie otwiera szereg nowych możliwości i udogodnień przed czytelnikiem.39
Entuzjastycznie na treści w formie cyfrowej zapatrują się wydawcy „Polityki”, będącej
jednym z najpopularniejszych tygodników. W 2012 roku jej średnia sprzedaż sięgała 123
tysięcy egzemplarzy tradycyjnych i zaledwie około 6 tysięcy wersji cyfrowych.
Wydawnictwo postanowiło położyć większy nacisk na prowadzenie polityki cyfrowej,
chcąc osiągnąć w 2013 roku znaczący wzrost sprzedaży.40 Plany te mają swoje
uzasadnienie w sprzedaży urządzeń mobilnych przystosowanych do formatu e-gazet.
2.2.4. Radio i telewizja
Nieporównywalnie krótsza jest historia radia. Długo powątpiewano w wagę
wynalazku, a eksperymenty sprowadzały się do prób amatorów, widzących niebywałe
perspektywy
dla
radia.
Zauważyli
oni
możliwość
przekazywania
wiadomości
na odległość z wykorzystaniem fal krótkich.41 Za pioniera radia uznaje się Reginalda
Aubryego Fessendena, który w 1900 roku jako pierwszy przesłał głos ludzki drogą
bezprzewodową. Sześć lat później, 24. grudnia w bożonarodzeniowy wieczór, nadał
pierwszą audycję radiową, korzystając z masztu radiowego w Brant Rock w stanie
Zobacz: G. Miłkowski, Jak wygląda atrakcyjna gazeta na tablet, http://socialpress.pl/2013/02/jakwyglada-atrakcyjna-gazeta-na-tablet/ (data dostępu: 2.09.2012).
40 P. Pająk, Czy e-prasa w Polsce w końcu się przyjmie? Wynik Polityki Cyfrowej powinien przynieść
wiążące
odpowiedzi,
http://www.spidersweb.pl/2012/04/czy-e-prasa-w-polsce-w-koncu-sie-przyjmiewynik-polityki-cyfrowej-powinien-przyniesc-wiazace-odpowiedzi.html (data dostępu: 2.09.2012).
41 Zobacz: Pioniering Amateurs (1900-1917), http://earlyradiohistory.us/sec012.htm (data dostępu:
2.09.2012).
39
27
Massachusetts.42
Radio
długo
pozostawało
jedynie
wynalazkiem
dostępnym
dla wybranych, a swoje zastosowanie znajdowało przede wszystkim dla celów
militarnych. Chociaż wyraźnie rosła sprzedaż odbiorników radiowych, to w USA
jak i Europie pierwsze stacje nadające regularne audycje pojawiły się dopiero po 1920
roku.
Za datę narodzin radiofonii w Polsce uznaje się 1 lutego 1925 roku, kiedy
nadawać rozpoczęło Polskie Towarzystwo Radiotechniczne. W sierpniu 1925 roku
przyznana została koncesja na rozpowszechnianie programów radiofonicznych
w Polsce. Nie otrzymało jej posiadające już doświadczenie radiowe Polskie
Towarzystwo Radiotechniczne, lecz spółka Polskie Radio. W kwietniu 1926 roku
rozpoczęło ono nadawanie stałych programów. 43
Gdy udało się przekazać głos na odległość, coraz intensywniej zaczęto
zastanawiać się, w jaki sposób przesyłać obraz. Co ciekawe, od lat 70. XIX wieku trwały
próby stworzenia takich urządzeń. Nakłaniały do tego liczne obserwacje, na bazie
których przedstawiano koncepcje prototypów urządzeń zdolnych do przesyłania obrazu
na odległość. W nich pojawia się polski wątek. W 1878 roku Julian Ochorowicz
przedstawia swój projekt w artykule „O możności zbudowania przyrządu do przesyłania
obrazów optycznych na dowolną odległość”, a w 1884 roku niemiecki uczony urodzony
w Koszalinie Paul Nipkow dokonuje wielkiego
wynalazku, rozkładając obraz
na elementy, a do analizy i syntezy obrazu używa wirujących tarcz. 44 Niespełna trzy lata
później dokonano kluczowych odkryć. Borys Rosing wpadł na pomysł, że jeżeli
wykorzysta się lampę katodową i światło rzucane przez nią na ekran, to można uzyskać
obraz. Niebawem odkryto, że taka lampa jest uniwersalna – można ją stosować
zarówno jako element przetwornika jak i odbiornika obrazu.45 Osiągnięcia te przyczyniły
się do powstania coraz to bardziej zaawansowanych urządzeń rejestrujących obraz
i dźwięk.
Pierwszą transmisję telewizyjną przeprowadzono w 1928 roku z Londynu
do Nowego Jorku. W Polsce dokonano tego w 1931 roku.
Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008., s. 189.
Historia, http://radiopolska.pl/portal/staticpages/index.php?page=historia (data dostępu: 5.09.2012).
44 Z. Bajka, op. cit., s. 194.
45 A. Bartold, Telewizja, [w:] Elektronika dla wszystkich 6/98.
42
43
28
Prekursorem wśród publicznych nadawców okazało się brytyjskie BBC, będące
kolebką telewizji znanej nam w obecnym kształcie. Jej rozwój był dynamiczny, albowiem
w czasach
poprzedzających
II
wojnę
światową
na
terenie Wielkiej Brytanii
znajdowało się zaledwie około 20 tysięcy odbiorników, to transmisję z koronacji królowej
Elżbiety II w 1953 roku obejrzało już ponad 20 milionów ludzi.46 Niespełna rok wcześniej
odbyła się w Polsce oficjalna inauguracja telewizji, a obiór odbywał się za pomocą 24
telewizorów marki „Leningrad”, rozmieszczonych w fabrycznych klubach i świetlicach. 47
Było to przełomowe wydarzenie. W jego następstwie zrodziły się bowiem kolejne
autorskie emisje.
2.2.5. Telefon stacjonarny i telefon komórkowy
Kolejnym
urządzeniem
o
olbrzymim
wpływie
na
usprawnienie
procesu
komunikacji był telefon stacjonarny. Prace nad jego stworzeniem okazały się istotnym
wyjściem do powstania radia. Toczyły się one jednak swoim torem. Chociaż
wynalezienie telefonu przypisuje się Alexandrowi Grahamowi Bellowi, nie brakuje opinii,
że jego projekt był jedynie udoskonaloną wersją wcześniejszych prototypów.
W 1857 roku Antonio Meucciemu udało się bowiem dokonać pierwszej transmisji
na odległość. Włoch, który wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, posiadał szlachetną
motywację, bowiem chciał mieć nieustanny kontakt ze swojego warsztatu do pokoju
w domu, gdzie przebywała jego chora żona. Dokonane przez niego telefoniczne
połączenie nie polegało jednak na rzeczywistej transmisji głosu a jedynie dźwięku
dzwoneczka. Meucci wykonał blisko 30 projektów telefonów, ale na wprowadzenie
i opatentowanie wynalazku brakowało mu środków finansowych.48
Telefon opatentowany został ostatecznie przez Bella w 1876 roku, niemniej
kroniki głoszą, że przeszedł do historii jako wynalazca telefonu w szczęśliwych
okolicznościach. Mianowicie inny wynalazca, Elisha Gray, pojawił się tego samego dnia
The BBC Story, http://www.bbc.co.uk/historyofthebbc//great_moments/index.shtml (data dostępu:
8.09.2012).
47 F. Skwierawski, Telewizja w Polsce, [w:] Prasa, radio i telewizja w Polsce – zarys dziejów, wyd. Elipsa,
Warszawa 1999, s. 220.
48 M. Richter, Technologie przekazywania informacji na odległość, wyd. Wydział Prawa Administracji
i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008, s. 10-11.
46
29
w urzędzie patentowym, aczkolwiek przypadło mu dalsze miejsce w kolejce.49 Perypetie
miały ciąg dalszy, wszak kwestionowano sprawność urządzenia przedstawionego przez
Bella.
W
historii
miały
pojawić
się
również
wątki
korupcyjne
i niekompetentnego urzędnika, o czym prawiły amerykańskie media na czele
z dziennikiem Washington Post.50 Ostatecznie Bell zapisał się w historii jak twórca
telefonu, który stosunkowo szybko przyjął się w społeczeństwie mimo początkowych
wątpliwości.
Historie patentowe, czyli co się dzieje, gdy kilka osób wpada na ten sam pomysł,
http://technologie.gazeta.pl/internet/2029020,104665,10690669.html (data dostępu: 23.09.2012).
50
Zobacz:
Alexander
Graham
Bell
kontra
Elisha
Gray,
http://www.cba.gov.pl/palm/pl/48/747/Aleksander_Graham_Bell_kontra_Elisha_Gray.html (data dostępu:
23.09.2012).
49
30
Rysunek 7 Jeden z plakatów stworzony w ramach kampanii reklamowej telefonu.
Źródło: P. Levinson, Telefon komórkowy. Jak zmienił świat najbardziej mobilny ze środków komunikacji,
Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2006, s. 33.
31
Jako pierwsze o zaletach urządzenia zaczęły przekonywać się wyższe sfery.
Motyw telefonu pojawił się między innymi w polityce, pozwalając dotrzeć ze swoimi
poglądami
dotychczas
mniej
znanym
postaciom.
Z
biegiem
czasu
zaczął
upowszechniać się również w społeczeństwie, do czego przyczyniła się bazująca
na
emocjach
kampania
promocyjna,
przedstawiająca
telefon
jako
wielkie
dobrodziejstwo. Stworzono kilkanaście plakatów, które odnosiły się do sytuacji użycia
telefonu. Między innymi pojawiły się na nich mała dziewczynka wykonująca telefon
i prosząca centralę „o połączenie z mamą w niebie”, rodzinę wzywającą lekarza
do chorej osoby czy kobietę wzywającą w nocy pomoc, podczas gdy do domu próbuje
dostać się złodziej.
Idea telefonicznej komunikacji ewoluowała, niemniej dopiero po upływie kolejnych
100 lat pojawiły się pionierskie próby stworzenia telefonu komórkowego. Pierwszym
modelem zbliżonym do tych, które zaczęły być użytkowane w latach 90. XX wieku był
DynaTAC (DYNamic Adaptive Total Area Coverage) wyprodukowany przez Motorolę.
Był dosyć pokaźnych rozmiarów. Chociaż nie była to już telefon przypominający walizki,
to posiadał rozmiary cegły i ważył około kilograma.51 Model ten okazał się na tyle udany,
że postanowiono pracować nad jego udoskonaleniem równolegle do prac nad siecią
umożliwiającą przekazywanie sygnału pomiędzy telefonami komórkowymi. W efekcie
Motorola jako pierwsza mogła się pochwalić wprowadzeniem na rynek pierwszego
komercyjnego telefonu komórkowego, co miało to miejsce 21. września 1983 roku.
Wówczas nastały „tłuste” lata dla firmy, której innowacja przykuła wielką uwagę
i pociągnęła za sobą niebagatelne zyski finansowe.52
Przełomem dla rozwoju rynku telefonii komórkowej przyniosły nowe możliwości
na przełomie lat 80. i 90. XX wieku dostarczane przez system GSM, czyli globalny
system komunikacji mobilnej stanowiący międzynarodowy cyfrowy standard telefonii
komórkowej. Został opracowany przez Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych
51
Cell
phone
development,
http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCwQFjAA&url=http%3A%2F
%2Fwww.motorolasolutions.com%2FUSEN%2FAbout%2FCompany%2BOverview%2FHistory%2FExplore%2BMotorola%2BHeritage%2FCell%2
BPhone%2BDevelopment&ei=54izUZDvJ4Ku4QTDn4CACw&usg=AFQjCNF_lz5bOMy4KjJz6_57i9JpzfIs
yw&sig2=hq1mnMu4YePaP_NRzlBI_Q&bvm=bv.47534661,d.bGE (data dostępu: 2.10.2012).
52 Zobacz: Motorola Milestones: The Motorola DynaTEC the world's first commercial handheld cellular
phone, http://www.motorola.com/blog/2012/04/04/motorola-dynatac/ (data dostępu: 2.10.2012).
32
ETSI (European Standard and Technology Institute) w 1989 roku. Pierwsze komercyjne
usługi zostały wdrożone w 1991. O globalnym standardzie GSM można już mówić
od 1992 roku, kiedy to został wdrożony w Australii.53 System ten pozwala przekazywać
głos, wiadomości tekstowe i graficzne, a także korzystać z sieci internetowej. Kolejne
generacje GSM charakteryzują szybszym przesyłem danych, a także lepszym
zintegrowaniem z innymi systemami. Obecnie możemy mówić o telefonii komórkowej
trzeciej
i
czwartej
(International
Mobile
generacji.
Szczególnie
czwarta
generacja,
znana
Telecommunications-Advanced)
pod
IMT-Advanced
hasłem
4G,
ogniskuje się na harmonizacji z sieciami bezprzewodowymi oraz dostosowaniem sieci
komórkowej do rosnącego ruchu internetowego z urządzeń mobilnych.
Telefony
komórkowe
wypierają
obecnie
z
rynku
telefony
stacjonarne,
na co wpływa między innymi fakt, że coraz więcej użytkowników powyżej 50. roku życia
korzysta z tych urządzeń.54 Jest w tym spora zasługa producentów telefonów
komórkowych, którzy poszczególne modele dedykują osobom starszym.
Telefony komórkowe wywarły potężny wpływ na szybkość i jakość przekazywania
informacji. Doprowadziły również do wielu zmian w mentalności ludzi oraz ich oczekiwań
względem nowinek technologicznych.55 Przyczyna
tego
jest
klarowna.
Żadne
z wcześniejszych urządzeń nie dopuszczało do równie łatwego podejmowania
komunikacji w dowolnym momencie przy równoczesnym zachowaniu mobilności.
O tym, jak chętnie korzystamy z telefonów komórkowych świadczą dane
zamieszczone na rys. 8. Przedstawiony został na nim średni czas rozmów
z wykorzystaniem telefonów komórkowych i stacjonarnych. W Polsce różnica jest dosyć
wyraźna. Przeciętnie rozmawiamy przez telefon komórkowy 26 minut, gdy przez telefon
stacjonarny tylko 16.
J. Kurek, Instrukcja do ćwiczenia: Badanie Technologii GSM, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
w Warszawie.
54 Czyt. więcej: Telefony komórkowe wypierają stacjonarne, http://www.egospodarka.pl/45364,Telefonykomorkowe-wypieraja-stacjonarne,1,39,1.html (data dostępu: 10.10.2012).
55 Zobacz: P. Levinson, Telefon komórkowy. Jak zmienił świat najbardziej mobilny ze środków
komunikacji, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2006.
53
33
40
33
50
4441
56
51
34
32
26
16
23
19
ch
y
C
ze
ni
a
Ja
po
W
ło
c
hy
m
cy
N
ie
ie
lk
a
B
Św
ia
t
ry
ta
ni
a
11
W
C
ał
y
Po
ls
k
a
60
50
40
Średni czas
rozmów w 30
minutach
20
10
0
Kraje
Telefon komórkowy
Telefon stacjonarny
Rysunek 8 Średni czas rozmów w minutach
przez telefon komórkowy i telefon stacjonarny
Źródło: Badania rynku telekomunikacyjnego 2009,
http://www.ericsson.com/pl/consumer_lab/index.shtml (data dostępu: 10.10.2012).
2.2.6. Internet
Obecnie Internet wykorzystywany jest przez większość nowych technologii,
a jego popularność nieustannie rośnie. Według raportu Międzynarodowego Związku
Telekomunikacyjnego liczba użytkowników Internetu wynosi 2,3 miliarda ludzi,
z czego 1,8 miliarda posiada stały dostęp do sieci internetowej we własnym domu.56
Wzrost dostępności do Internetu zauważalny jest na wszystkich kontynentach. W trend
wpisuje się również Polska, gdzie 79,2% gospodarstw domowych zlokalizowanych
56
Measuring the Information Society, International Telecomunication Union, wyd. ITU, Genewa 2012,
s. 3-4.
34
w dużych miastach posiada dostęp do komputera, a ogółem 70% gospodarstw
domowych posiada dostęp do sieci internetowej. Jeszcze lepiej wyniki prezentują się
w przypadku przedsiębiorstw. Aż 94,7% z nich wykorzystuje komputery, przy czym
93,2% posiada dostęp do Internetu.57 Jest to przesłanka pozwalająca wnioskować,
że będą wzrastać zyski z handlu polskich przedsiębiorców w sieci.
O zapoczątkowaniu idei stworzenia sieci internetowej możemy mówić w 1968
roku. Wówczas amerykańska agencja DARPA (Agencja Zaawansowanych Obronnych
Projektów
Badawczych
Departamentu
Obrony
Stanów
Zjednoczonych)
doszła
do wniosku, że konieczne jest lepsze zabezpieczenie posiadanych informacji. Celem
było stworzenie sieci bez jednego tj. centralnego węzła sterującego, którego
uszkodzenie (np. wskutek ataku nuklearnego) skutkowałoby całkowitym wyłączeniem.58
Pomysł ten zaczął fascynować również prywatnych przedsiębiorców. Inwestowali
oni coraz większe środki w badania i próby połączenia ze sobą komputerów,
by te tworzyły sieć. Internet przykuł uwagę wielkich ośrodków naukowych, stąd
do projektu budowy sieci komputerowej włączyły się cztery amerykańskie uniwersytety:
University of California, Massachusetts Institute of Technology, Stanford i Harvard,
a ponadto londyński University College i Królewskie Zakłady Radarowe z Norwegii. 59
Konfrontowanie i dzielenie się pomysłami pochodzącymi od podmiotów
działających w obszarze edukacji, sektora prywatnego i państwowego zaowocowało
powstaniem oprogramowania systemu komunikacyjnego, który w 1983 roku pozwolił
stworzyć sieć internetową. Początkowo należało do niej 1000 hostów (komputerów
podłączonych do sieci komputerowej używającej protokołu komunikacyjnego TCP/IP
i mających adresy IP).60 Na dynamiczny rozwój sieci trzeba było poczekać dopiero
do początku lat 90. XX wieku.
Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012, Główny Urząd
Statystyczny, Warszawa 2012, s. 29 i 90-101.
58 D.J. Bem, A. Kasprzak, M. Szymanowski, T. Więckowski, Internet 2011, wyd. Oficyna Wydawnicza
Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2012, s. 5.
59 A. Kennedy, Internet, wyd. Pascal, Bielsko-Biała 2000, s. 652.
60
D.J. Bem, A. Kasprzak, M. Szymanowski, T. Więckowski, op. cit., s. 5.
57
35
6. sierpnia 1991 roku powstała pierwsza strona internetowa autorstwa
brytyjskiego naukowca Tima Bernersa-Lee, co uruchomiło międzynarodowy projekt
World Wide Web.61
Internet stanowił głównie bazę informacji. Dawał się zauważyć wyraźny podział
pomiędzy autorami a użytkownikami. Na przełomie XX i XXI wieku zaczęło to ulegać
zmianie. Przestrzeń wirtualna stawał się coraz bardziej interaktywna, angażując
użytkowników do współtworzenia treści. W języku pojawiły się tym samym określenia
Web 2.0 i Web 3.0.
Terminy te wywodzą się nie tylko z etapów rozwoju Internetu, lecz odnoszą się
również do stosowanych rozwiązań.

Web 1.0 jako „read only Internet” (model tworzenia rozwiązań sieciowych,
kiedy Internet głównie gromadził i przekazywał informację. Dostrzegalny
był wyraźny podział pomiędzy twórcami treści a użytkownikami)

Web 2.0 jako “read-write Internet” (web 2.0 jest modelem dominującym,
odnoszącym się do zaangażowania użytkowników. Aktywnie uczestniczą
oni w tworzeniu treści publikowanych w Internecie, co ma wiele
pozytywnych jak i negatywnych stron62)

Web 3.0 jako “semantic web”
ze
sobą
określonych
danych
(model polegający na powiązywaniu
w
sposób
automatyczny
przez
oprogramowanie komputerowe)63 64
Internet stał się istnym fenomenem, co wynika jego wszechstronności i odbioru
na różnych płaszczyznach. Tym samym pojawiają się trudności w jego zdefiniowaniu,
a także dokonaniu jednoznacznej oceny tego wynalazku. Przyniósł bowiem mnóstwo
korzyści, ale doprowadził również do niekontrolowanego przepływu niepożądanych
M.
Wilmowski,
Jak
wyglądała
pierwsza
strona
WWW
na
świecie?,
http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CDEQFjAA&url=http%3A%2F
%2Finternet.gadzetomania.pl%2F2011%2F06%2F30%2Fjak-wygladala-pierwsza-strona-www-na-swieciezobacz-screen&ei=6IqzUZmsC-rf4QT3rIDYDw&usg=AFQjCNHANn8LiHbSZFdGu8H0tkObyaZpw&sig2=2IiD3PbbwQT-1AjLkdxXlA&bvm=bv.47534661,d.bGE (data dostępu:
17.10.2012).
62 Zobacz:: A. Keen, Kult amatora, wyd. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007.
63 Zobacz: W3C Semantic Web Activity, http://www.w3.org/standards/semanticweb/ (data dostępu:
17.10.2012).
64 D. Kaznowski, Definicja Web 2.0, definicja social media, http://kaznowski.blox.pl/2008/03/Definicja-web20.html (data dostępu: 17.10.2012).
61
36
treści czy napędził zjawisko zubożania języka.65 Za jego sprawą pojawiło się wiele
skrótów myślowych, jak również zrodził się slang internetowy.
Dyskusji nie podlega jednak fakt, iż Internet okazał się wielką rewolucją. Obecnie
wykorzystywany jest bowiem w niemal każdej dziedzinie życia, wyznaczając standardy
komunikacji.
2.3. Kierunki ewolucji komunikacyjnej
Przedstawienie historii komunikacji ma swoje głębokie uzasadnienie, bowiem
obecnie informacja posiada olbrzymią wartość, a dzięki rozwiniętej technologii
wydarzenia relacjonowane są niemal natychmiastowo. Nieustannie wzrasta rola mediów
społecznościowych
i
serwisów
informacyjnych
tworzonych
przez
dziennikarzy
obywatelskich, uzupełniających pracę dziennikarzy profesjonalnych. Przewiduje się,
że dostarczy to szereg nowych wyzwań szczególnie przed gazetami wydawanymi
w tradycyjnej formie. Internet stanie się podstawowym źródłem informacji66, czego
przyczyną będzie przede wszystkim szybkość przekazywanych wiadomości, możliwość
ich natychmiastowej aktualizacji, a także opatrzenie materiałami multimedialnymi.
Oczywiście nowe technologie pozwalają łączyć media tradycyjne z nowymi środkami
przekazu.
Internet stał się już medium wiodącym, gdyż połączył wszystkie dotychczasowe
formy komunikacji. Jednocześnie mobilny dostęp do niego stał się kolejnym
argumentem
przyczyniającym
się
do
prowokowania
nowych
rozwiązań
technologicznych spełniających oczekiwania konsumentów.
W społecznościach internetowych zgromadzona jest potężna siła, bowiem mogą
one współpracować dla osiągnięcia wyznaczonego celu bez konieczności osobistego
kontaktu. Nie brakuje przykładów potwierdzających to stwierdzenie. Wystarczy spojrzeć
na niedawny ruch internautów skierowany przeciwko ofercie NC+ (platformy telewizyjnej
będącej tworem z Cyfry Plus i Telewizji N). Stworzona grupa na portalu Facebook rosła
w siłę, zyskując kolejnych aktywnych przeciwników efektów fuzji nadawców sygnału.
Wydźwięk
całego
zdarzenia
był potężny.
Przełożył się
na zmiany kadrowe
Zobacz: M. Sokołowski, Oblicza Internetu. Internet a globalne społeczeństwo informacyjne,
wyd. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu, 2005, s. 5-9.
66 M. Szpunar, Dziennikarstwo obywatelskie w dobie Internetu, Zeszyty Naukowe SCENO 8/2007, s. 143.
65
37
(na stanowisku wiceprezesa grupy NC+), a także wymusił podjęcie dialogu przez firmę
z twórcą facebookowej grupy przeciwników. Sprawa znajduje się nadal w toku,
ale sukcesem okazało się zwrócenie uwagi na problem i przekonanie nadawcy
co do konieczności zmian. To tylko jeden z przykładów, gdzie ruch społeczności
internetowej doprowadził do przemyślenia strategicznych planów.67
Społeczności
internetowe
mają
wpływ
na
kształtowanie
rzeczywistości
przez coraz popularniejszą ideę społecznościowego finansowania projektów nazywaną
crowdfundingiem.68 Polega ona na przedstawieniu przez pomysłodawcę wizji projektu,
a popierający ją wpłacają środki, które są następnie przeznaczane na realizację.
Największą platformą crowfundingową jest Kickstarter.com, ale funkcjonuje lokalnie
również kilka polskich tego typu platform. Są nimi między innymi crowdfunders.pl
czy polakpotrafi.pl. Realizowane są projekty na różną skalę i odmiennych dziedzin.
Prosumenci i konsumenci wykazują niejednokrotnie zmęczenie Internetem,
ale podkreślają w tych samych badaniach swoje wielkie przywiązanie do technologii.
W badaniach „Cyfrowe Życie” przeprowadzonym przez Euro RSCG Sensors aż 75%
prosumentów i 41% konsumentów stwierdziło, że czuje się lepiej poinformowanymi
za sprawą mediów społecznościowych. 32% respondentów twierdzi, że rozwój
technologii informacyjnych doprowadza do ingerencji w ich życie prywatne, ale z drugiej
strony 70% prosumentów i 60% konsumentów zawdzięcza mediom społecznościowym
możliwość pozostawania w nieustannym kontakcie ze swoją rodziną i znajomymi.69
Badanie to najlepiej obrazuje przywiązanie do nowych technologii. Trudno doszukać się
również przesłanek, by trend ten miał się odwrócić.
Stanowi to zarazem wyraźny sygnał dla odpowiadających za prowadzenie
kampanii reklamowych. Reklama w Internecie stanowi coraz większą wartość. Branża
reklamy cyfrowej w Polsce nadal notuje wzrost. Porównując pierwszy kwartał 2011 roku
do analogicznego okresu rok później odnotowany został wzrost wydatków na reklamę
Zobacz: J. Noch, Siła Internetu kontra terror wielkich korporacji. Przypadek, nc+ potwierdza, że żaden
PR nie wygra z siecią, http://natemat.pl/56103,sila-internetu-kontra-terror-wielkich-korporacji-przypadeknc-potwierdza-ze-zaden-pr-nie-wygra-z-siecia (data dostępu: 28.04.2013).
68 Zobacz: A. Godynia, Finansowanie społecznościowe pomoże zmienić świat?, [w:] Magazyn Studencki
Spectrum, Nr 05/2013, s. 58-62.
69 Prosumer report: Cyfrowe życie, Euro RSCG Sensors, Warszawa 2012.
67
38
internetową o 9% i wyniósł 485 milionów złotych.70 Największa część z tych środków
wydawana jest na reklamę w wyszukiwarkach (SEM) i reklamę graficzną.
6%
36%
36%
2%
20%
E-mail
Display
Inne
Ogłoszenia
SEM
Rysunek 9 Procentowy rozkład wydatków na reklamę cyfrową w Polsce
Źródło: IAB AdEx – prawie pół miliarda zł na reklamę online w pierwszym kwartale 2012,
http://www.marketing-news.pl/message.php?art=35357 (data dostępu: 30.09.2012)
Nie brakuje przykładów wykorzystania Internetu poza urządzeniami stricte
przeznaczonymi do komunikacji. Standardem stają się telewizory z dostępem
do Internetu, wprowadzając widzowi opcje między innymi interaktywności. Aplikacje
internetowe pojawiają się również w sprzęcie gospodarstwa domowego nawet niczym
pralki czy lodówki. Plany sięgają jeszcze dalej, a już teraz pojawiło się określenie
„Internet
of
Things/IoT),
odnoszące
się
do
łączenia
fizycznej
infrastruktury
z infrastrukturą informacyjną.71 Pod adresem theinternetofthings.eu stworzona została
platforma wizji, gdzie konfrontowane są opinie na jej temat.
IAB AdEx – prawie pół miliarda zł na reklamę online w pierwszym kwartale
http://www.iabpolska.pl/index.php?mnu=93&id=517 (data dostępu: 29.04.2013).
71 Zobacz: J. Szczepaniak, Idea Internetu Przedmiotów, [w:] Mobile Internet 6/2012, s. 22-23.
70
2012,
39
3. Mobilne urządzenia komunikacyjne
3.1. Charakterystyka urządzeń mobilnych
Aktualnie pojawiają się trudności w usystematyzowaniu definicji urządzenia
mobilnego, co wynika z szybkich zmian technologicznych, za sprawą których na rynku
pojawiają się kolejne nowe urządzenia.
Najpopularniejsza z definicji mówi, iż urządzeniami mobilnymi są urządzenia
elektroniczne pozwalające na przetwarzanie, odbieranie oraz wysyłanie danych
bez konieczności utrzymywania przewodowego połączenia z siecią. Urządzenie mobilne
może być przenoszone przez użytkownika bez konieczności angażowania dodatkowych
środków.72 Eksperci rynku mobilnych technologii mają jednak coraz więcej wątpliwości,
jakie urządzenia powinny być klasyfikowane pośród urządzeń mobilnych. Nie da się
zakwestionować,
że
większość
laptopów
spełnia
kryteria
przedstawione
przez definicję, niemniej na podstawie raportu Forrester Research73 możemy
wnioskować, iż w wyniku zmian technologicznych za urządzenia mobilne będzie się
uznawało przede wszystkim urządzenia „miniaturowe” jak smartfony i tablety. 74
Tabela 4 Podział urządzeń mobilnych
Urządzenia mobilne drugiej generacji


Aparaty cyfrowe z dostępem do
Urządzenia mobilne pierwszej generacji

Czytniki
kart
pamięci
Internetu
i
Palmtopy
do przenoszenia danych typu
(i inne komputery kieszonkowe)
pendrive

Smatftony

Laptopy

Tablety

Konsole
urządzenia
Źródło: opracowanie własne
P. Fiderek, Prezentacja: Programowanie urządzeń mobilnych, wyd. Instytut Informatyki Stosowanej
Politechniki Łódzkiej, Łódź 2011, s. 6.
73 Forrester Research – jedna z największych globalnych firm doradczych prężnie współpracująca
z firmami z obszaru nowych technologii.
74
G. Tsirulnik, US mobile ad spend to exceed $1B by year-end: Forrester,
http://www.mobilemarketer.com/cms/news/research/8882.html (data dostępu: 29.04.2013).
72
40
Zasadne
wydaje
się
zatem
dokonanie
podziału
urządzeń
mobilnych
na urządzenia pierwszej i drugiej generacji, do której przyporządkowane zostały
wspomniane urządzenia miniaturowe. Właśnie te drugie będą obiektem analiz w dalszej
części pracy ze względu na ich rosnącą popularność.
Urządzenia te działają głównie w oparciu o trzy systemy: Android, iOS i Windows,
z czego ostatni z nich odgrywa marginalną rolę na rynku urządzeń mobilnych.
Dla producenta sztampowego programu operacyjnego, firmy Microsoft, nie jest wciąż
zjawisko niepokojące. Notuje bowiem nieustannie zyski w sprzedaży, które pochodzą
przede wszystkim z produktów biurowych jak pakiet Office.75 Nie da się jednak ukryć,
że
Microsoft
przespał
moment
zmian
technologicznych,
poprzez co
z jego
oprogramowania korzysta przede wszystkim producent smarftonów Nokia.
Tabela 5 Wykorzystanie systemów operacyjnych przez producentów urządzeń mobilnych
Android
iOS

Samsung

Windows

Apple

Nokia
HTC
(iPhone,

HTC

LG
iPod, iPad)

Sharp

Sony

Motorola
Źródło: opracowanie własne
Prym wiodą iOS i Android, chociaż pierwszy z nich dostępny jest wyłącznie
dla produktów firmy Apple. To one przez długi czas wyznaczały kierunki rozwoju
dla urządzeń mobilnych, ale raporty po pierwszym kwartale 2013 roku pokazują,
że Apple wytraca swoją przewagę. Aż o 18% spadł zysk firmy w odniesieniu do tego
samego okresu w roku 2012.76 Fakt ten wywołany jest szerszą ofertą ze strony
konkurencji, a co za tym idzie koniecznością konkurowania ceną.
M. Majchrzycki, Microsoft notuje wzrost przychodów, sprzedaż Windowsa słaba,
http://www.dobreprogramy.pl/Microsoft-notuje-wzrost-przychodow-sprzedaz-Windowsslaba,Aktualnosc,28429.html (data dostępu: 30.04.2013).
76
Najnowszy
raport
Apple’a,
rośnie
sprzedaż,
ale
spadają
zyski,
http://wyborcza.biz/biznes/1,100896,13795500,Najnowszy_raport_Apple_a__Rosnie_sprzedaz__ale_spa
daja.html (data dostępu: 30.04.2013).
75
41
Android obrał skuteczną drogę do osiągnięcia przewagi rynkowej. Od samego
początku przedstawiał się jako darmowa platforma dla telefonów komórkowych,
zawierająca zintegrowany zestaw oprogramowania dla urządzeń mobilnych. Forma
licencji zapewnia powszechność i darmowy dostęp do technologii oraz gwarantuje
dostępność aplikacji.77
Bezpłatność
i
dostępność
oprogramowania
(istniała
możliwość
wgrania
oprogramowania na urządzenie, które w pierwotnej wersji było skonfigurowane z innym
systemem operacyjnym) przyczyniła się do rozpowszechnienia.
Ekspansja powiodła się również za sprawą przejrzystości i łatwości systemu
w obsłudze. Już teraz Android posiada olbrzymi udział w rynku, a prognozy są dla niego
niezwykle korzystne. W 2017 roku na rynku ma się pojawić trzykrotnie więcej urządzeń
obsługiwanych przez Androida niż pozostałe systemy.78 W prognozach korzystnie
wypada Windows, niemniej zaprezentowane poniżej wyniki odnoszą się do wszystkich
urządzeń obsługiwanych przez systemy. W dalszym ciągu używane będą komputery
stacjonarne i laptopy, na które będzie dostarczał oprogramowanie. Na rynku urządzeń
mobilnych jego zasięg będzie natomiast zdecydowanie mniejszy.
Tabela 6 Prognozy co do ilości sprzedaży urządzeń obsługiwanych przez systemy
Android, iOS i Windows na lata 2013, 2014 i 2017
System
2013
2014
2017
Android
860937
1069503
1468619
iOS
293428
359483
504147
Windows
354410
397533
570937
operacyjny/rok
Źródło: P. Kreft, Systemy operacyjne: najbliższe lata będą należały do Androida,
http://www.komputerswiat.pl/nowosci/internet/2013/14/systemy-operacyjne-najblizsze-lata-beda-nalezalydo-androida.aspx (data dostępu: 2.03.2013).
Android uznawany jest dodatkowo za system mało zawodny w porównaniu
z głównym konkurentem na rynku urządzeń mobilnych iOS. Test wydajności systemów
Anroid – system operacyjny dla telefonów, http://android.com.pl/artykuly/48-android-system-operacyjnydla-telefonow/ (data dostępu: 1.05.2013).
78
P.
Kreft,
Systemy
operacyjne:
najbliższe
lata
będą
należały
do
Androida,
http://www.komputerswiat.pl/nowosci/internet/2013/14/systemy-operacyjne-najblizsze-lata-beda-nalezalydo-androida.aspx (data dostępu: 1.05.2013).
77
42
przeprowadził serwis Crittercism. W jego trakcie doszło do 214 milionów uruchomień
aplikacji na systemach, co miało dostarczyć klarownych wyników. Okazało się,
że produkty działające pod system Android okazywały się dwukrotnie mniej zawodne
od tych korzystających z iOS.79 Jest to również znaczący argument przy podejmowaniu
współpracy
z
kolejnymi
producentami
urządzeń
mobilnych,
decydujących
się
na instalację Androida jako systemu opcjonalnego.
3.2. Rokowania dla urządzeń mobilnych drugiej generacji
Miniaturowe urządzenia mobilne rosną w siłę, co wynika z ich funkcjonalności.
Jeszcze w 2007 roku Windows dominował – uwzględniając pirackie kopie, działał na
ponad 90% komputerów. W 2012 roku liczba użytkowników spadła do około 30%. Jest
to możliwe, biorąc pod uwagę to, że smartfony i tablety to urządzenia, które z punktu
widzenia wielu konsumentów są już niemal równoprawne z tradycyjnymi komputerami.
I sprzedają się znacznie lepiej niż komputery stacjonarne.80
Zobacz: K, Żebruń, iOS vs Android – który system jest bardziej zawodny,
http://www.benchmark.pl/aktualnosci/iOS_vs_Android_-_ktory_system_jest_bardziej_zawodny.38630.html (data dostępu: 1.05.2013).
80 T. Grynkiewicz, Co widać za Oknami?, Gazeta Wyborcza (26 października 2012).
79
43
Ilość sprzedanych sztuk (mln)
200
150
Rynek
komputerow
Rynek
smatfonow
100
50
0
II kw IV kw I kw IV kw II kw IV kw II kw
2009 2009 2010 2010 2011 2011 2012
Rynek
komputerow
68,6
53,8
53,8
93,4
87,5
92,1
97,4
Rynek
smatfonow
40,9
90,6
82,8 101,1 107,7
149
153,7
Okres
Rysunek 10 Porównanie sprzedaży smarftonów i komputerów od II kwartału 2009 roku do
II kwartału 2012 roku (sprzedaż w milionach sztuk)
Źródło: opracowanie własne na podstawie T. Grynkiewicz, Co widać za Oknami?,
Gazeta Wyborcza (26 października 2012)
Producenci mobilnych urządzeń bacznie obserwowali zachowania konsumentów.
Samsung, Dell, HP czy Lenovo podjęły decyzję o zakończeniu produkowania
netebooków, a za nim poszły Asus i Acer, przestawiając się na tablety. Netbooki straciły
wobec o wiele bardziej wydajnych tabletów, które okazały się jeszcze bardziej
mobilne.81
Dla netbooków i laptopów jeszcze większym zagrożeniem od smartfonów są
tablety. W raporcie przygotowanym przez Adobe Digital Index82 znajdują się prognozy
na rok 2013, z których wynika, iż tablety będą generowały więcej wejść na strony
internetowe niż smartfony. W 2014 roku mają generować ponad 10% wszystkich wejść
na strony internetowe, a trend wzrostowy ma się utrzymać.
Sprzedaż tabletów nieustannie rośnie, a generują one czterokrotnie więcej wejść
na strony internetowe niż smartfony. We wnioskach raportu pojawiło się również
Czyt. więcej: T. Grynkiewicz, Znikające netboki, Gazeta Wyborcza (4 stycznia 2013).
How tablets are catalyzing brand website engagement, Adobe Digital Index 2012,
http://success.adobe.com/assets/en/downloads/whitepaper/13926.tablets-brand-engagement-v5.pdf (data
dostępu: 2.06.2012).
81
82
44
stwierdzenie, że użytkownicy równie chętnie przeglądają strony internetowe na tabletach
niczym na tradycyjnych komputerach i są w stanie zainteresować się nimi
w identycznym stopniu. Administratorzy stron internetowych będą musieli zwrócić tym
samym większą uwagę na dostosowanie swoich witryn pod kątem użytkowników
tabletów.
8
7
6
5
Średnia ilość wejść
4
na strone
3
2
1
W
ło
ch
y
SA
aw
dy
n
an
U
ia
a
an
ad
K
W
ie
Sk
lk
a
B
N
ie
m
ry
ta
n
ia
cy
0
Kraj
Komputer
Tablet
Smartfon
Rysunek 11 Przeciętna ilość wejść na strony internetowe z poszczególnych urządzeń
według krajów/regionów w pierwszym kwartale 2012 roku
Źródło: How tablets are catalyzing brand website engagement, Adobe Digital Index, 2012, s. 4.
Smartfony są generatorem ruchu w serwisach społecznościowych, ale tablety
wygrywają z nimi pod kątem ruchu na tradycyjnych stronach internetowych. Niemcy są
pierwszym krajem, w którym więcej wejść na strony internetowe generowanych jest
przez tablety niż tradycyjne komputery. Oba urządzenia cieszą się niemal podobnym
uznaniem w Wielkiej Brytanii, Kanadzie i Australii. Biorąc pod uwagę wzrastający trend
45
sprzedaży tabletów można się spodziewać, że w perspektywie kolejnych lat będą one
dominowały z punktu widzenia ruchu na stronach internetowych.
Aspekt rosnącego udziału urządzeń mobilnych w generowaniu ruchu na stronach
internetowych został uwzględniony podczas inwestycji na telewizje internetowe,
które pozwalają na szybkie przesyłanie obrazu w dobrej jakości. Według prognoz
Wilkofsky Gruen Associates globalne wpływy z serwisów wideo w sieci będą
systematycznie rosły, a według prognoz Cyfrowego Polsatu wydatki na reklamę wideo w
Polsce będą niemal czterokrotnie wyższe w 2015 roku niż obecnie i wyniosą 268
milionów złotych.83 Do korzystania z telewizyjnych usług w urządzeniach mobilnych
zachęcają również aktualne przepisy ustawy o opłatach abonamentowych84, mówiąca
o tym, iż jeśli oglądanie telewizji czy słuchanie radia nie jest główną funkcją urządzenia,
wówczas nie trzeba płacić za jego posiadanie.85 Widoczne jest zainteresowanie tego
typu usługami, ponieważ w gronie 30 najchętniej pobieranych aplikacji na sklepu Play
znajdują się platformy Ipla i TVN Player.86
Europejczycy są niezwykle mocno przywiązani do urządzeń mobilnych.
1/3 respondentów Norton Cybercrime Report 2012: Urządzenia Mobilne w Europie
przyznała, że nie potrafiłaby się rozstać z telefonem lub tabletem. 7/10 użytkowników
przechowuje natomiast na mobilnym sprzęcie poufne dane lub uzyskuje do nich dostęp
za jego pomocą.87 Na podstawie raportu można wysnuć przede wszystkim dwa główne
wnioski. Europejczycy są przywiązani do mobilnych urządzeń i oswoili się z nimi na tyle,
by dokonywać za ich pomocą transakcji poufnych (wysyłać korespondencję, realizować
płatności, sprawdzać swoje konta bankowe czy archiwizować dane).
Raport skupiał się w dużej mierze na obszarze przestępczości internetowej88,
próbując zwrócić uwagę użytkownikom na konieczność odpowiedniego zabezpieczenia
przechowywanych danych, jak to się działo w przypadku tradycyjnych komputerów.
Aż 39% użytkowników sieci społecznościowych było już ofiarami przestępstw w tych
M. Lemańska, Decydujący rok dla wideo w Internecie, Rzeczpospolita (19 marca 2012).
Ustawa o opłatach abonamentowych, Dz.U. 2005 nr 85 poz. 728.
85 P. Szymaniak, Telewizja w komórce czy komputerze bez abonamentu, Gazeta Prawna (8 maja 2012).
86 Najpopularniejsze aplikacje sklepu Play na dzień 1 maja 2013.
87
M. Kowalski Urządzenia mobilne w Europie – Norton Cybercrime Report 2012,
http://pclab.pl/news52866.html (data dostępu: 1.05.2013).
88 Zobacz: M. Godyń, Przestępczość internetowa międzynarodowy problem, Forward – magazyn
studencki nr: 12 (03-2013), s. 26-29.
83
84
46
sieciach (w Polsce 42%). Tylko w ciągu ostatniego roku, co piąta dorosła osoba
na świecie korzystająca z Internetu (21%) padła ofiarą przestępstwa w sieci
społecznościowej lub mobilnej (w Polsce 16%).89 Sprawa ta jest bardzo rozwojowa,
bowiem nieustannie ewoluują formy cyperprzestępczości. Dotyczy ona w równym
stopniu urządzeń mobilnych jak i tradycyjnych komputerów połączonych z siecią
internetową. Kwestią jest uświadomienie użytkowników o możliwych zagrożeniach
i konsekwencjach, a także zachęcenie do skorzystania z zabezpieczeń przed
cyberprzestępczością.
Większość
producentów
oprogramowania
chroniącego
urządzenia
przed zagrożeniami z sieci udostępniła programy dostosowane do potrzeb rynku
mobilnego. Wśród najlepszych aplikacji znalazły się rozwiązania znanych producentów
(w kolejności alfabetycznej): Avast, Dr. Web, F-Secure, Ikarus, Kaspersky, Lookout,
McAfee, MYMobileSecurity, NQ Mobile i Zoner. Wykryły one ponad 90% zagrożeń,
co specjaliści uznali za wynik zapewniający wystarczającą ochronę telefonu. 90 Zadbanie
o bezpieczeństwo urządzenia nie jest kwestią skomplikowaną, niemniej wymaga
dostrzeżenia tej potrzeby przez ich użytkowników.
3.3. Wykorzystanie urządzeń mobilnych
Początkowo
urządzenia
mobilne
mogły
być
traktowane
jako
nowinki
technologiczne, które są wyłącznie modnymi gadżetami. Im dłużej znajdują się one
na rynku, opinia o ich wątpliwej funkcjonalności zostaje obalana. Kolejne wersje
urządzeń mobilnych udostępniają szereg nowych możliwości, które można wykorzystać
zarówno na płaszczyźnie życia prywatnego jak i zawodowego.
Potencjał urządzeń leży w różnorakich aplikacjach, stanowiących dodatkowe
oprogramowanie systemu. Funkcjonuje ono w oparciu o platformę JAVA w wersji JAVA
ME dedykowanej pierwotnie urządzeniom o mniejszej wydajności niż tradycyjny sprzęt
Wyniki Norton Cybercrime Report 2012 ujawniają, że cyberprzestępstwa kosztują polskich
użytkowników
indywidualnych
nawet
4,8
mld,
http://www.symantec.com/pl/pl/about/news/release/article.jsp?prid=20120925_01
(data
dostępu:
1.05.2013).
90 M. Paterek, Android lepiej z antywirusem, tylko jakim?, http://www.dobreprogramy.pl/Android-lepiej-zantywirusem-tylko-z-jakim,Aktualnosc,31001.html (data dostępu: 1.05.2013).
89
47
komputerowy, stąd przyjęło się jej zastosowanie dla aplikacji na urządzenia mobilne.91
Dźwignią rynku mobilnego w przyszłości z pewnością będą zaawansowane usługi
dostępne za pośrednictwem smaftfonów i tabletów, stąd wyzwaniem jest przede
wszystkim konieczność przeprojektowania dotychczasowych rozwiązań pod kątem
mniejszych ekranów i dotykowego sposobu komunikacji, który musi być przyjazny
i intuicyjny dla użytkowników.92
Aplikacje mobilne możemy podzielić na:

działające bez konieczności połączenia z siecią internetową

działające z wykorzystaniem sieci internetowej lub innego systemu
zewnętrznego jak np. GPS

zintegrowane za pośrednictwem Internetu z innymi formami mediów
jak np. gazetami
Ostatnia z wymienionych grup aplikacji mobilnych jest bardzo interesującym
segmentem, który zyskuje na popularności. Zaliczane są do niego aplikacje
wykorzystujące systemy „Quick Responce”, czyli QR-kody oraz systemy „Augmented
Reality”, będące zakodowanymi treściami przy wykorzystaniu nieco innej technologii
niż w przypadku QR. Oba rozwiązania pozwalają połączyć nowoczesne formy medialne
utożsamiane z nowoczesnymi urządzeniami komunikacyjnymi z innymi – szczególnie
tradycyjnymi – formami komunikacyjnymi w formie papierowej jak katalogi, materiały
reklamowe czy prasa.
Wspomniane technologie działają w oparciu o podobne schematy. Pewna treść,
którą może być przykładowo materiał video, galeria zdjęć bądź odesłanie do konkretnej
podstrony internetowej, zapisywana jest w formie kodu. Generator przetwarza określone
znaki w postaci kodu, działającego w oparciu o algorytm. Następnie wygenerowany kod
zamieszczany jest na wybranym materiale (np. stronie w gazecie) i umożliwia odesłanie
do wybranej lokalizacji internetowej, a dzieje się to poprzez nakierowanie czytnika
na kod. Wykorzystywany jest ku temu aparat w telefonie zintegrowany z aplikacją
czytającą kody.
Czym
jest
platforma
J2ME,
zwana
również
Java
ME?,
http://www.java.com/pl/download/faq/whatis_j2me.xml (data dostępu: 1.05.2013).
92 Aplikacje mobilne – nowy wymiar Internetu, http://prnews.pl/marketing-i-pr/aplikacje-mobilne-nowywymiar-internetu-66790.html (data dostępu: 2.05.2013).
91
48
Na pierwszy rzut oka QR-kody są do siebie niezwykle podobne. Nie przez
przypadek różnią się jednak rozmiarami i nagromadzeniem kodu, które sugerują ilość
modułów. Im jest ich więcej, tym zakodowana informacja będzie precyzyjniejsza.
Pod kodem może zostać zamieszczona bowiem wizytówka bądź zdjęcie, a może być
jedynie odsyłaczem do strony internetowej. Samo generowanie kodu odbywa się
natychmiastowo, a można tego dokonać przy użyciu ogólnodostępnych generatorów.
Polscy programiści mogą pochwalić się swoimi osiągnięciami w sferze
oprogramowania z serii Augmented Reality. Przykładem jest mobilna aplikacja ARFixer,
która pozwala redagować dowolny znak graficzny i powiązać go z dodatkowymi ukrytymi
informacjami i treściami.93
Aplikacja dostępna jest bezpłatnie w marketach internetowych pozwalających
na pobieranie aplikacji. Zastosowanie znalazła choćby w Nowej Trybunie Opolskiej,
której świąteczne wydania zawierają zakodowane elementy, tygodnik Tylko Piłka
pozwalający kibicom piłkarskim znajdować na kartach pisma odsyłacze do relacji
z meczów piłkarskich czy też wywiadów z zawodnikami, a także katalogach biura
podróży TUI Poland, dając możliwość gruntowniejszego poznania hoteli i destynacji
wycieczek. Wielką zaletą tej aplikacji jest możliwość uaktualniania przez administratora
treści kryjącej się pod kodem.
Na rys. 12 zaprezentowane zostały trzy kroki, jak korzystać z QR-kodu.
Na stronie czasopisma znaleziona została reklama firmy Deichmann, a obok niej
znajdujący się QR-kod. Następnie za pomocą mobilnej aplikacji „Barcode Scanner”
odczytana została zakodowana treść. Na ekranie smartfona pojawił się link i trzy opcje
wyboru: otwórz w przeglądarce, udostępnij przez email i udostępnij przez SMS.
Wybrana została pierwsza opcja przenosząca do podstrony internetowego sklepu
producenta obuwia, na której znajdują się produkty sygnowane nazwiskiem twarzy
kampanii Halle Berry.
QR-kody szczególnie chętnie są wykorzystywane w reklamach przez branżę
modową. Intrygujące kampanie z użyciem tej technologii prezentowały między innymi
marki Calvin Clein Jeans w kampanii „Get it uncensored” czy Victoria’s Secret. QR-kody
pojawiły się nawet w modowej sztuce. Chińska artystka Yiying Lu przygotowała serię
93
Czyt. więcej: O firmie, http://arfixer.com/o_firmie.htm (data dostępu: 2.05.2013).
49
portretów pod nazwą „10 Most Intriguing In Fashion”, wkomponowując QR-kody
w sylwetki ikon branży jak między innymi Sarah Burton, Rick Genest, Terry Richardson
czy Anna Wintour. Kody przekierowywały na stronę artystki, co okazało się znakomitym
zabiegiem marketingowym przy wielkim zainteresowaniu mediów.
50
Rysunek 12 Trzy kroki wykorzystania QR kodu
Źródło: własne
51
Rysunek 13 Kampania „Get It Uncensored” Calvin Klein Jeans wykorzystująca QR-kod
Źródło: Calvin Klein’s Newest Ads, http://www.signature9.com/style/calvin-kleins-newest-ads-suggestiveqr-codes (data dostępu: 20.05.2013)
Rysunek 14 Yiying Lu przygotowująca portret Terry’ego Richardsona z wkomponowanym
QR-kodem stanowiącym przekierowanie do jej strony internetowej
Źródło: Meets Obsession QR Code Fashion Illustration, http://www.yiyinglu.com/?portfolio=meetsobsession-fashion-illustration (data dostępu: 20.05.2013)
52
Urządzenia mobilne wraz z kompatybilnymi aplikacjami znajdują coraz częściej
zastosowanie przy wykonywaniu obowiązków zawodowych.94 Wynika to z faktu
posiadania przez nie pokaźnej ilości zaawansowanych funkcji.
Wiele modeli urządzeń mobilnych projektowanych jest specjalnie pod kątem osób
prowadzących biznes. Ich producenci reklamują tego typu urządzenia określając
je mianem „mobilnego biura”. Pierwszym krokiem ku temu jest zsynchronizowanie
aplikacji i programów wykorzystywanych na tradycyjnym sprzęcie komputerowym.
Pomocne są w tym największe platformy internetowe. Urządzenia mobilne dostarczają
dodatkowo pewne zastosowania, o które zdecydowanie trudniej w przypadku
przeciętnego laptopa. Znacząca część modeli pozwala na dokonywanie notatek
głosowych czy swobodne modyfikowanie treści przy pomocy rysika na interaktywnym
ekranie dotykowym.
Urządzenia mobilne wykorzystywane są w branży kreatywnej, ale swoje
zastosowanie znajdują również w zawodach, gdzie konieczne jest dokumentowanie
wykonanej pracy. Dzięki aparatom fotograficznym, pozwalającym na wykonywanie zdjęć
w wysokiej jakości, możliwe jest zaprezentowanie efektów działania, a następnie
natychmiastowe poinformowanie o nich przełożonego czy klienta. Nie brakuje również
specyficznych aplikacji, które są przydatne dla określonych grup zawodowych.
Obecne trendy wróżą, że powiązanie urządzeń mobilnych z biznesem będzie
coraz powszechniejsze. Programiści aplikacji mobilnych są jedną z niewielu grup
na rynku pracy, która w latach kryzysowych może liczyć na wzrost zarobków. W Wielkiej
Brytanii był to skok o 27%.95 W Polsce nie brakuje agencji, świadczących usługi
z zakresu pisania aplikacji mobilnych, tworzenia strategii z wykorzystaniem urządzeń
mobilnych i dostosowywania kontentu pod ich specyfikację. Pojawiające się oferty pracy
dla specjalistów z tej branży są potwierdzeniem adaptacji trendu również w Polsce,
gdzie dynamiczny rozwój przepowiada się również inteligentnej telewizji.
94
Zobacz: M. Nowak, Telefon dla zawodowca, Mobile Internet Nr 6/2012, s. 24-25.
Programiści
aplikacji
mobilnych
–
grupa
z
najszybciej
rosnącymi
pensjami,
http://weblog.infopraca.pl/2013/01/programisci-aplikacji-mobilnych-grupa-z-najszybciej-rosnacymipensjami/ (data dostępu: 2.05.2013).
95
53
Na co dzień urządzenia mobilne znajdują niezliczoną ilość zastosowań
począwszy
od
tych
podstawowych
przeniesionych
z
tradycyjnych
urządzeń
komunikacyjnych po nieco bardziej zaawansowane przy pomocy tematycznych aplikacji.
Wśród
podstawowych
funkcji
znajdziemy
prowadzenie
korespondencji,
kalendarza, magazynowanie różnego rodzaju plików tekstowych i multimedialnych,
możliwość
ich
tworzenia
i
edytowania
czy
korzystanie
z
map
i
nawigacji.
Są to jedynie najpowszechniejsze opcje, oprócz których istnieje gro innych
dostosowanych do indywidualnych potrzeb.96 Przykładem mogą być aplikacje
dla podróżników. Jedna z najpopularniejszych należy do serwisu TripAdvisor,
pozwalającego na porównywanie ofert. Dzięki aplikacji możliwe jest znalezienie
zakwaterowania, dokonania rezerwacji, dokładnego zaplanowania swojej podróży
i wymiany opinii z innymi użytkownikami. Inną rozbudowaną grupę stanowią aplikacje
dla kierowców, które pozwalają dowiedzieć się o detalach planowanej bądź realizowanej
trasy, zagrożeniach na drodze czy natężeniu ruchu. Funkcjonalne są aplikacje, które
umożliwiają tworzenie listę wydatków czy kalkulatory kaloryczne (szczególnie istotne
dla osób z problemami zdrowotnymi zobligowanymi do stosowania określonej diety).
Rośnie popularność aplikacji dla osób preferujących aktywny wypoczynek, czego
potwierdzeniem
była
przekroczona
liczba
10
milionów użytkowników aplikacji
Endomondo w czerwcu 2012 roku.97 Jej podstawowym przeznaczeniem jest zliczanie
przebiegniętego
dystansu
przy
wykorzystaniu
sygnału
GPS,
niemniej
nawet
w podstawowej wersji podaje szczegółowe informacje o dokonanej aktywności (m.in.
średnia prędkość, ilość spalonych kalorii i nawodnienie), pozwala rywalizować z innymi
użytkownikami na tych samych trasach i tworzy ich mapy. W wersji premium dostępne
są jeszcze inne opcje w tym mierzenie tętna podczas wysiłku przy pomocy pulsometru
kompatybilnego ze smartfonem.
Warto wyodrębnić bankowość mobilną (m-banking)98, będącą ogółem form
elektronicznych usług bankowych związanych z wykorzystaniem urządzeń i technologii
Zobacz: iPhone – kompletny przewodnik, Nr 1/2012, s. 60-80.
Popular Endomondo Sports Tracker Mobile App Hits 10 Million User Milestone and 320 Million Miles
Logged, http://blog.endomondo.com/2012/06/26/popular-endomondo-sports-tracker-mobile-app-hits-10million-user-milestone-and-320-million-miles-logged/ (data dostępu: 2.05.2013).
98 Zobacz: K. Korzeń, Bankowość elektroniczna jako kanał dystrybucji usług bankowych, wyd. Akademia
Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2006, s. 33-36.
96
97
54
mobilnych w procesie obsługi klienta.99 8. marca 2013 roku największy polski bank
PKO BP uruchomił projekt IKO, który zakłada przesyłanie pieniędzy za pomocą telefonu
komórkowego. Pozwala zarówno płacić w sklepach, jak i wypłacać pieniądze
z bankomatu, przesyłać je na zasadzie SMS-ów, a nawet wystawiać wirtualne czeki,
stanowiące swoiste polecenie zapłaty. Pomysł IKO opiera się na systemie kodów
jednorazowych, którymi zatwierdza się transakcje w bankomatach lub terminalach
kartowych.100 Według raportu opublikowanego przez Open Finance rozwój m-bankingu
w Polsce jest powolny, ale wydaje się być nieunikniony, a wraz ze wzrostem
popularności smartfonów banki coraz chętniej tworzą również dedykowane aplikacje
do obsługi konta, które mają za zadanie wykorzystać zalety nowoczesnych urządzeń
oraz funkcjonalność dostępnych systemów operacyjnych.101 Bankowość mobilna
dopiero się rozwija, ale aktualnie ponad 30 banków świadczy przynajmniej jej
podstawowe usługi. Największe banki inwestują pokaźne środki w m-banking, widząc
jego wielki potencjał. Potwierdzeniem tej tezy są choćby otwarcie przez ING Bank Śląski
aplikacji bankowości mobilnej dla klientów korporacyjnych czy usługi „skanuj i płać”
przez Millennium Bank, pozwalającej za pośrednictwem QR-kodów na rachunkach
i biletach dokonywać płatności.
W krajach o wysokim rozwinięciu technologicznym bankowość mobilna i inne
usługi poufne dokonywane są chętnie za sprawą urządzeń mobilnych, co jest pozytywną
rekomendacją dla ich bezpieczeństwa. Ilustrację do tych słów może stanowić podpisanie
kontraktu o wartości 98 milionów amerykańskich dolarów przy pomocy iPada
przez koszykarza ligi NBA Derona Williamsa.102 Warto przy tym pamiętać, że urządzenia
mobilne są łatwe w personalizowaniu, stąd odpowiednio zabezpieczone urządzenia
są
bezpieczne
w
użytkowaniu.
Ograniczają
narażenie
na
standardową
cyberprzestępczość, a jednocześnie posiadają cechy ułatwiające znalezienie urządzenia
w przypadku jego zagubienia.
D. Garczyński, Produkty i usługi bankowości internetowej w kontekście globalizacji rynków finansowych,
Bankowość wobec procesów globalizacji, wyd. CeDeWu, Warszawa 2003, s. 89.
100 M. Samcik, IKOmórka zamiast karty, Gazeta Wyborcza (8. marca 2013), s. 16.
101
M. Sadrak, M-banking: rozwój powolny, ale nieunikniony, http://www.open.pl/news/mbanking_rozwoj_powolny_ale_nieunikniony.html (data dostępu: 3.05.2013).
102
S.
Warden,
Deron
Williams
signs
$98
million
contract
on
iPad,
http://www.thefullsignal.com/products/12088/deron-williams-signs-98-million-contract-ipad (data dostępu:
3.05.2013).
99
55
Dla tabletów widzi się wielką przyszłość w edukacji. W Polsce trwa pilotażowy
program „Cyfrowa Szkoła”, dzięki któremu prawie 400 placówek kupiło komputery,
laptopy, tablety, rzutniki czy tablice multimedialne już w 2012 roku.103 Mimo iż program
ten niesie za sobą spore koszty, to strona rządowa zapowiada jego kontynuację.
Tablety stanowią również narzędzie do nauki przez zabawę. Dostępnych jest
coraz więcej inteligentnych aplikacji, które pozwalają na rozwój najmłodszych
w różnego rodzaju obszarach. Idealnym obszarem jest aplikacja Bloxy (przez wielu
nazywana wirtualnymi klockami Lego), pozwalająca na ćwiczenie kreatywności poprzez
budowanie świata w oparciu o wyobraźnię.104 Twórcy aplikacji przewidują, że ich pomysł
będzie znajdował coraz większą aprobatę u dzieci, które od najmłodszych lat posiadają
zaznajamiają się z nowinkami technologicznymi i chętnie je przyjmują. Innym aspektem,
który przemawia za powodzeniem projektu, jest cena. Aplikacja ta jest dodatkowo
o wiele tańsza niż tradycyjne klocki.
Nowoczesne urządzenia komunikacyjne, przy pomocy specjalistycznych aplikacji,
mają wpływ na walkę z wykluczeniem społecznym. Samsung, będący wiodącym
producentem smartfonów i tabletów, dostrzega konieczność dostarczania na rynek
produktów, z których będą mogły korzystać osoby starsze i niepełnosprawne. Model
Samsung SIV jest w pełni przygotowany do obsługi projektu I2HOME. W jego
założeniach urządzenie stanie się „domowym centrum dowodzenia”. System ma
pozwolić na włączanie i programowanie pralek, oświetlenia, ogrzewania, klimatyzacji,
telewizji, odtwarzaczy DVD i innych sprzętów gospodarstwa domowego. Technologię tę
można również stosować poza domem.105 W Stanach Zjednoczonych pomysł ten
znalazł już swoich pierwszych zwolenników, ale jego potencjał dostrzegany jest również
na kontynencie europejskim. W planach jest przeznaczenie znaczących środków
na jego rozwój, ponieważ może ułatwić życie milionom osób. Samsung, jako pierwszy,
wyprodukował również pierwszego na świecie w pełni dostosowanego smartfona
dla osób niewidomych. Jego obsługa przypomina dialog. By go uruchomić, wystarczy
K. Pawłowska-Salińska, M. Smolińska, Więcej szkół będzie cyfrowych, Gazeta Wyborcza (11. stycznia
2013), s. 6.
104 Zobacz: T. Grynkiewicz, Polskie Lego na smartfony, Gazeta Wyborcza (9. listopada 2012), s. 13.
105
M.
Maj,
Smartfony
i
uniwersalne
piloty
dla
seniorów
i
niepełnosprawnych,
http://di.com.pl/news/35285,0,Smartfony_i_uniwersalne_piloty_dla_seniorow_i_niepelnosprawnych.html
(data dostępu: 3.05.2013).
103
56
dwa razy uderzyć palcem w ekran, a potem wydając komendy głosowe, można robić to,
co z każdym innym smartfonem.106 Apple zaproponował natomiast na swoje urządzenia
jeszcze bardziej zaawansowaną aplikację Quick Grips. W tym przypadku trudno mówić
o masowości projektu, czego powodem jest wyłącznie koszt protez obsługiwanych przez
wspomnianą aplikację. Pozwala ona na modyfikowanie ułożenia protezy (np. palców
w protezie dłoni), co niebywale zwiększa zakres możliwych czynności dla osoby
niepełnosprawnej.107
Zaprezentowane przykłady dokumentują wszechstronność urządzeń mobilnych.
Wspólnymi mianownikami bywają funkcjonalność i niskie koszty w porównaniu
do wielu aktualnie stosowanych rozwiązań.
3.4. Rynek urządzeń mobilnych w Polsce
Prognozy dla rynku urządzeń mobilnych w Polsce są pozytywne, czego
podstawową przesłanką jest nieustanny rozwój społeczeństwa informacyjnego. W 2012
roku komputery wykorzystywało 95% przedsiębiorstw, z czego dostęp do Internetu
posiadało 93%. Nieco gorzej prezentowały się wyniki w odniesieniu do gospodarstw
domowych,
gdzie 73% zadeklarowało
posiadanie komputera, a 71% dostęp
do Internetu.108 Polacy coraz chętniej korzystają również z usług świadczonych drogą
internetową. Dowodem są choćby wyniki złożonych deklaracji podatkowych z 2013 roku.
Ponad 3,5 miliona zeznań wysłanych zostało drogą internetową, co było liczbą o 75%
wyższą niż rok wcześniej.109 Dane te najlepiej świadczą o obyciu mieszkańców Polski
z urządzeniami i usługami internetowymi, które z tradycyjnych stacjonarnych urządzeń
będą przenoszone na urządzenia mobilne. Warto również zauważyć, iż systematycznie
wzrasta wykorzystanie technologii internetowej w różnych obszarach (rys. 15).
A. Włodarski, Smartfon dla niewidomych, Gazeta Wyborcza (16. listopada 2012), s. 20.
Zobacz: Smartfon wsparciem dla niepełnosprawnych, http://it.wnp.pl/smartfon-wsparciemniepelnosprawnych,197187_1_0_0.html (data dostępu: 3.05.2013).
108 Społeczeństwo informacyjne w Polsce, Główny Urząd Statystyczny, Szczecin 2012, s. 1-2.
109
Ponad
3,5
mln
PIT-ów
przez
Internet!,
http://www.mf.gov.pl/web/bip/ministerstwofinansow/wiadomosci/aktualnosci/ministerstwo-finansow2/-/asset_publisher/M1vU/content/ponad-3-5-mlnpit-ow-przez-internet!;jsessionid=5489C32F362E2C16EA61FE5E181DB511 (data dostępu: 3.05.2013).
106
107
57
Jednym z obszarów jest e-commerce, czyli obejmujący wszelkie transakcje
sieciowe.110 Między czerwcem 2011 roku a majem 2012 roku dokonano w Polsce 2,5
miliona transakcji na rynku handlu elektronicznego, co sprawia, że polski e-commerce
rośnie
najszybciej
w
Europie.
Jego
najbardziej
obleganymi
sektorami
są
telekomunikacyjny, zakupy grupowe i zakupy lotnicze.111 Trendem wywodzącym się z ecommerce jest m-commerce, odnoszący się do transakcji dokonywanych w sieci za
pośrednictwem urządzeń mobilnych. Stworzenie takich możliwości stało się konieczne
Tabela 7 Wybrane aktywności w sferze internetowej osób prywatnych w Polsce w latach
2008-2012
Podejmowana aktywność
2008
2009
2010
2011
2012
r.
r.
r.
r.
r.
% populacji
Osoby korzystające z Internetu ogółem
49,0
55,7
58,8
62,0
62,3
Osoby korzystające z Internetu celem korzystania z 38,0
45,0
47,8
50,4
51,1
19,9
20,0
21,4
24,1
42,1
45,8
42,9
poczty elektronicznej
Osoby korzystające z Internetu celem czatowania, 17,3
udziału w wideokonferencjach, innych formach grup
dyskusyjnych
Osoby korzystające z Internetu celem korzystania
z
komunikatorów
internetowych
i serwisów społecznościowych
Osoby korzystające z Internetu celem poszukiwania
32,6
28,7
39,2
44,5
47,5
14,6
14,3
17,4
19,2
12,4
18,0
18,9
22,0
23,4
28,9
Osoby wykorzystujące Internet celem czytania on- 18,8
18,0
17,4
18,0
29,7
informacji o towarach lub usługach
Osoby korzystające z Internetu celem poszukiwania
informacji o usługach turystycznych
Osoby korzystające z Internetu celem słuchania
radia, oglądania TV przez Internet
line,
pobierania
plików
z
gazetami
B. Jung, Rozwój rynku multimediów, Media, komunikacja, biznes elektroniczny, wyd. Difin, Warszawa
2001, s. 182.
111
Polski e-commerce rośnie najszybciej w Europie – raport, http://www.marketingnews.pl/message.php?art=34968 (data dostępu: 4.05.2013).
110
58
i czasopismami
Osoby korzystające z Internetu celem szukania
8,2
9,1
10,4
11,5
13,7
21,2
25,3
27,5
32,0
zatrudnienia
Osoby
korzystające
z
internetowych
usług 17,1
bankowych
Źródło: Społeczeństwo informacyjne w Polsce, Główny Urząd Statystyczny, Szczecin 2012, s. 13.
wobec grupy konsumentów opisywanych hasłem „anytime anywhere”, przyzwyczajonej
do nieograniczonego korzystania z dóbr Internetu.112
Aktualnie zauważa się zjawiska wiążące handel tradycyjny, e-commerce
i aktywną komunikację pomiędzy sprzedawcami a konsumentami. W Stanach
Zjednoczonych,
technologicznie
rozwiniętych
krajach
Azji
czy krajach
Europy
Zachodniej nasila się choćby zjawisko „showroomingu”113, polegające na przychodzeniu
do tradycyjnych centrów handlowych jedynie w celu sprawdzenia produktu, a następnie
znalezienia go w sklepach internetowych w jak najniższej cenie. Coraz częściej
wykorzystywane są ku temu smartfony, które pozwalają na dokonanie tego w trakcie
przechadzania się po centrum handlowym. Stwarza to pole nowych rozwiązań
marketingowych, łączących świat rzeczywisty z wirtualnym. Taką ścieżką są choćby
kupony czy kody pobierane przez telefony, a następnie wykorzystywane w tradycyjnych
sklepach. Zjawisko to nie należy wciąż do popularnych wśród polskich konsumentów,
niemniej tego typu zachowania będą się zapewne upowszechniać w kolejnych latach
wraz z pojawiającymi się kolejnymi aplikacjami zakupowymi i coraz nowszym sprzętem
stosowanym na szeroką skalę. Naturalna stanie się również walka o klienta
w tradycyjnych sklepach, w czym na pewno posłużą wypracowane modele.
Wyniki badania TNS Mobile Life z roku 2012 dowodzą, że ekran domowy, czyli
główny ekran telefonu komórkowego staje się jednym z najcenniejszych typów
powierzchni reklamowej w bitwie o serca i umysły konsumentów oraz w walce o udział
w ich wydatkach.114 Niepowtarzalnym atutem smartfonów i tabletów, wynikających z ich
112
P. Candace Deans, E-Commerce and M-Commerce Technologies, wyd. IRM Press, 2005, s. 19.
Zobacz: Showrooming z telefonem w dłoni – szanse i zagrożenia dla tradycyjnych sklepów w badaniu
TNS, http://www.marketing-news.pl/message.php?art=38568 (data dostępu: 4.05.2013).
114 Raport - Więcej niż kanał marketingowy: Dyrektorzy marketingu o mobilności, TNS Global 2013, s. 7.
113
59
wielkości,
funkcjonalności
i
mobilności,
jest
połączenie
wielu
kanałów
m.in. komunikacyjnego i towarzyskiego (komunikatory, mail, portale społecznościowe),
informacyjnego i publicystycznego (serwisy internetowe, blogi, vlogi), handlowego
(zakupy i aukcje internetowe), poufnych transakcji (usługi administracyjne i bankowe),
rozrywkowej (gry, multimedia) i wielu innych aplikacji. Autorzy wspomnianego raportu
podkreślają, że wyzwania stawiane przez technologie mobilne stanowią równie istotną
perspektywę dla polskich marketingowców niczym w krajach o największym
wykorzystaniu mobilnych urządzeń.
Polacy coraz chętniej korzystają ze sprzętu mobilnego drugiej generacji. Według
wyników raportu „Marketing mobilny w Polsce 2012/2013”115 penetracja smartfonów
wynosi obecnie 25% przy przyjęciu definicji, że smartfonem jest telefon posiadający
ekran dotykowy z klawiaturą QWERTY, system operacyjny i możliwość instalowania
aplikacji. Można wysunąć pewne wątpliwości co do dokonywania klasyfikacji w oparciu
wyłącznie o podane kryteria techniczne, gdyż istotnym czynnikiem wydaje się być
między innymi dostęp do Internetu. Nie do końca zasadne wydaje się również
wyznacznik w postaci ekranu dotykowego, którego brak nie ogranicza w istotny sposób
możliwości korzystania z różnego rodzaju aplikacji. Jakkolwiek szacunki, iż przynajmniej
około 25% Polaków posiada smartfony można uznać za zasadne.
Według raportu 35% użytkowników smartfonów korzysta z aplikacji mobilnych.
Nieco mniejsza grupa użytkowników deklaruje chęć korzystania w przyszłości z tego
rodzaju aplikacji.
115
Marketing mobilny w Polsce 2012/2013, http://jestem.mobi/2013/01/oto-raport-marketing-mobilny-wpolsce-2012-2013/ (data dostępu: 20.05.2013).
60
Rysunek 15 Wszechstronność smartfona poprzez powiązanie go różnego
rodzaju kanałami
Źródło: Raport - Więcej niż kanał marketingowy: Dyrektorzy marketingu o mobilności,
TNS Global, Warszawa 2013, s. 7.
61
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Chcący używać aplikacji
mobilnych w przyszłości
32
28
24
Obecnie używający
aplikacji mobilnych
35
U
ży
tk
o
w
ni
cy
O
gó
łe
sm
m
ar
tfo
nó
w
Ilość
użytkowników
urządzeń (%)
Rysunek 16 Ilość obecnych i deklarowanych przyszłych użytkowników aplikacji
mobilnych
Źródło: Marketing mobilny w Polsce 2012/2013, Jestem3, s. 30.
Nie
inaczej
bywa
z
tabletami,
których
sprzedaż
regularnie
wzrasta
od 2010 roku w dynamicznym tempie. Wówczas urządzenia tego typu zadebiutowały
na rynku, czego prekursorem był iPad wyprodukowany przez Apple. W następnych
latach nastąpiło upowszechnienie sprzętu, a oferta poszerzyła się o produkty kolejnych
producentów.
Według pierwotnych rokowań w 2013 roku miało zostać sprzedanych około
1,2-1,3 mln tabletów w Polsce116, co jednocześnie miało pociągnąć za sobą wyraźny
wzrost sprzedaży Internetu mobilnego. W trakcie drugiego kwartału 2013 roku pojawiają
się dane, świadczące o jeszcze większym zainteresowaniu tabletami. Eksperci firmy
IDC,
opierając
się
na
kwartalnych
wynikach
sprzedaży
w
odniesieniu
do analogicznego okresu w 2012 roku, szacują, że sprzedaż tabletów może osiągnąć
nawet 2 mln sztuk.117
Zobacz: K. Pura, Sprzedaż tabletów w Polsce znacznie wzrośnie. Zwłaszcza tanich,
http://www.tabletowo.pl/2012/12/31/sprzedaz-tabletow-w-polsce-w-2013-roku-znacznie-wzrosniezwlaszcza-tanich/ (data dostępu: 24.05.2013).
117
Ł.
Szewczyk,
Boom
na
tablety
w
Polsce.
Najpopularniejszy
Samsung,
http://media2.pl/telekomunikacja/102909-Boom-na-tablety-w-Polsce.-Najpopularniejszy-Samsung.html
(data dostępu: 24.05.2013).
116
62
1 200 000
1 200 000
1 000 000
850 000
Ilośc
sprzedanych
tabletów
800 000
600 000
400 000
200 000
0
10 000
2010
100 000
2011
2012
2013
Rysunek 17 Sprzedaż tabletów w Polsce w latach 2010-2013
Źródło: opracowanie własne na podstawie K. Pura, Sprzedaż tabletów w Polsce znacznie wzrośnie.
Zwłaszcza tanich, http://www.tabletowo.pl/2012/12/31/sprzedaz-tabletow-w-polsce-w-2013-roku-znaczniewzrosnie-zwlaszcza-tanich/ (data dostępu: 21.05.2013)
3.5. Koszty Internetu mobilnego
Spadające ceny Internetu mobilnego są kolejną przesłanką, która pozwala
domniemywać, że trend narastającego zainteresowania urządzeniami mobilnymi
zostanie podtrzymany. Jeszcze w drugim kwartale 2009 roku wykorzystywany było
niespełna 1,7 mln modemów do przekazu Internetu mobilnego, aby w czwartym
kwartale 2012 roku ich liczba sięgnęła ponad 4 mln. Obecnie penetracja za sprawą
połączeń mobilnych z wykorzystaniem modemów wynosi już 10,6%.118 Jest to wskaźnik
stosunkowo
wysoki,
ponieważ
nie
uwzględnia
ogółu
ruchu
internetowego
z wykorzystaniem urządzeń mobilnych. Wprawdzie w Polsce około 33% społeczeństwa
w ogóle nie korzysta z Internetu, to blisko 11% penetracja z wykorzystaniem urządzeń
mobilnych plasuje Polskę w czołówce państw europejskich korzystających z tych
Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013,
s. 3.
118
63
technologii.119 Wyprzedza ona między innymi Wielką Brytanię, co świadczy o wysokim
potencjale infrastruktury internetowej.
Jednocześnie warto również uwzględnić fakt, iż rozbudowują się sieci Wi-Fi.
Bazują one na sieci radiowej, tworząc bezprzewodowe sieci lokalne. Korzysta się z nich
zazwyczaj w obrębie dużych skupisk ludzkich, a miejsca takie nazywane są
hotspotami.120 Dogodność skorzystania z Internetu za pomocą sieci Wi-Fi udostępniają
– a staje się to standardem – uczelnie, galerie handlowe, kawiarnie czy centra
biznesowe. Jest to kolejna zachęta do posiadania mobilnego urządzenia, gdyż tego
rodzaju sieci pozwalają zazwyczaj na umożliwianie połączeń zdecydowanie lepszej
jakości niż modemy do mobilnego Internetu.
Aktualnie średnie koszty korzystania z Internetu mobilnego z limitem do 5 GB
włącznie wahają się pomiędzy 15,50 zł a 41,98 zł (rys. 20). Podane wyniki
przez Urząd Komunikacji Elektronicznej obarczone są pewnymi wadami z punktu całego
rynku usług mobilnych w Polsce. Mianowicie w analizie pominiętych zostało kilka
istotnych czynników w tym łącznie ofert operatorów (np. posiadanie abonamentu
telefonicznego i na mobilny Internet), ofert internetowych wraz z zakupem sprzętu
(np. zakup tableta u operatora, który w znaczący sposób obniża koszt oferty), ofert
dedykowanych określonym grupom czy zawierających pewne dodatkowe ustalenia
taryfowe.121 Sprawia to, że podane minimalne średnie ceny użytkowania mobilnego
Internetu są nieco zawyżone zarówno dla klientów indywidualnych jak i biznesowych.
119
Zobacz: Internet use, Digital Agenda for Europe, European Comission, Luxemburg 2012.
W. Gogołek, Technologie informacyjne mediów, wyd. Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa
2005, s. 63.
121 Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013,
s. 5-6.
120
64
4500
4000
3500
3000
Ilość modemów 2500
(tys.)
2000
1500
1000
500
01
2
kw
.2
01
2
4
kw
.2
01
1
2
4
kw
.2
01
1
kw
.2
01
0
2
kw
.2
01
0
4
2
kw
.2
00
9
.2
kw
4
2
kw
.2
00
9
0
Okres
Rysunek 18 Liczba modemów do przekazu Internetu mobilnego w Polsce
w latach 2009-2012
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd
Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 3.
Faktem jest natomiast nieustanny spadek cen korzystania z Internetu mobilnego,
który
zauważalny
jest
we
wszystkich
rodzajach
ofert.
Najwyższe
spadki
charakteryzowały taryfy z pakietem 15 - 20 GB. Abonent decydujący się na taką ofertę
w marcu 2013 roku zapłaciłby o ponad 31% mniej niż w styczniu 2012 roku.
Na poziomie 21% kształtowały się natomiast obniżki z limitem transferu 2 GB. 122 Grupa
tych ofert jest szczególnie istotna w kontekście specyfiki urządzeń mobilnych.
Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013,
s. 47.
122
65
on
ne
ct
B
M
ob
i
lu
ln
e
y
C
iP
lu
s
et
In
te
rn
ee
Fr
in
O
ra
ng
e
O
nl
ay
Pl
Po
ls
at
N
et
Średnie ceny
(zł)
e
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Operatorzy
Rysunek 19 Średnie minimalne koszty użytkownia Internetu mobilnego
według podziału na operatorów
Źródło: opracowanie własne na podstawie Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd
Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 9.
Polska wpisuje się w obraz krajów otwartych na rewolucję internetową wynikającą
z rosnącej popularności urządzeń mobilnych, co stawia szereg wyzwań związanych
choćby z infrastrukturą internetową. Wydaje się, że dla Internetu mobilnego
zarysowują się fantastyczne perspektywy. Jest bowiem jednym z elementów
składowych generacji post-WIMP, której członkowie używają urządzeń mobilnych wraz
z Internetem w sposób bardziej intensywny, a zarazem utylitarny, traktując go jako
narzędzie załatwiania codziennych spraw.123 Internet stał się dla nich nierozłączną
częścią życia na jego różnych płaszczyznach – kulturalnej, towarzyskiej czy zawodowej.
Ich aktywna partycypacja w przestrzeni wirtualnej sprawia, że dostarczają szeregu
informacji
123
pod
kątem
projektowania
udogodnień
dla
aplikacji
kompatybilnych
Przyszłość Internetu jest dotykowa, Laboratorium Interaktywnych Technologii, Warszawa 2013, s. 5.
66
z urządzeniami mobilnymi124, przez co można się spodziewać, że będą oni wyznaczali
trendy i sugerowali kolejne rozwiązania dla producentów aplikacji i urządzeń mobilnych,
które będą wykorzystywały mobilny Internet. Można się tym samym spodziewać,
że efektem będą dalsze wzrosty limitu transferu danych oraz poszerzenie oferty
operatorów o dostęp mobilny sprzedawany zarówno indywidualnie jak i w pakiecie.125
Doprowadzi to z pewnością do dalszego spadku cen.
Warto również pamiętać, że ograniczenia limitu przesyłu danych za sprawą
mobilnego Internetu trzeba inaczej traktować w przypadku typowych urządzeń
mobilnych a inaczej w kontekście korzystania z takiej oferty w przypadku tradycyjnego
sprzętu komputerowego. Coraz więcej stron internetowych posiada wersje dostosowane
do mobilnych urządzeń. Istnieje coraz więcej firm dostosowujących tradycyjne witryny
pod kątem urządzeń mobilnych, zdając sobie sprawę, że generują one już na chwilę
obecną istotną część ruchu w Internecie, ale zarazem posiadają nieco ograniczone
możliwości
przesyłania
danych.
Dostosowanie
tradycyjnej
strony
internetowej
do wymagań urządzeń mobilnych jest również możliwe za sprawą samego
administratora
strony,
bowiem
istnieją
platformy
dedykowane
budowie
stron
mobilnych.126 Sednem jest uzyskanie efektu porównywalnego z tradycyjnymi stronami
w aspekcie wizualnym oraz zaprojektowanie przyjaznego interfejsu, aby użytkownik
nie miał kłopotów z przemieszaniem się na stronie, korzystając przykładowo z małego
dotykowego ekranu na swoim smarftonie.
Obostrzenia w ilości przesyłanych danych traktowane są jako pewna bariera,
z którą podjęta została już walka. Szeroko pojęte multimedia mają być wszak
odczytywane przez urządzenia mobilne. W 2017 roku aż 53% wszystkich wyświetleń
materiałów filmowych w sieci ma być przez nie generowanych. 127 Poniesie to za sobą
konieczność przeprowadzenia innowacji infrastrukturalnych, a w tym udostępniania
kolejnych punktów odbioru Internetu bezprzewodowego. Doraźnym działaniem jest
124
Zobacz: Reality-Based Interaction: A Framework for post-WIMP Interfaces, Tufts University, Medford
2008.
125 Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, s. 48.
126 M. Gąsiewski, Jak przygotować stronę mobilną w kilka minut?, http://www.ittechnology.us/jakprzygotowac-strone-mobilna-w-kilka-minut (data dostępu: 1.06.2013).
127 Mobile Broadband Traffic Across Regions: 2009-2017, Coda Research Consultancy, Coda Research
Consultancy Ltd., Guildford 2009, s. 6.
67
dostosowywanie stron z materiałami video przez ich zarządców w taki sposób,
by oglądane pliki były skonwertowane przy niewielkiej utracie jakości obrazu.
3.7. Infrastruktura internetowa w Polsce
Niezwykle ważną składową dla przyszłości urządzeń mobilnych i rozwoju innych
nowoczesnych technologii jest infrastruktura internetowa. Składa się na nią pięć
obszarów:

centra przetwarzania danych (tzw. serwerownie)

system łączności sieciowej

magazyny przechowywania danych

aplikacje serwerowe

urządzenia wykorzystujące infrastrukturę internetową128
Uwzględnienie tych czynników pozwala na dogłębne ocenienie stanu infrastruktury
internetowej. Wielokrotnie można spotkać się ze stwierdzeniem, iż najbardziej
newralgicznym elementem jest system łączności sieciowej. Niewątpliwie ma wielkie
znaczenie, niemniej nie zrekompensuje w żaden sposób braku odpowiedniego zaplecza
w postaci nowoczesnych serwerów.
Zasięg Internetu mobilnego jest bardzo szeroki. Na mapie zasięgu Internetu
w sieci Play (rys. 21) znajdziemy wprawdzie sporo „białych” plam, gdzie niedostępne są
technologie 3G i 4G, aczkolwiek operator pozwala na korzystanie z nadajników innych
sieci, a także udostępnia technologię CDMA. Finalnie zapewnia to 99% zasięgu
na terenie kraju, chociaż w sytuacjach awaryjnych (gdy nie będzie możliwe skorzystanie
z technologii dostosowanych do szybkiej transmisji danych) korzystanie z usług
internetowych będzie nieco mniej komfortowe. Podobnie kształtuje się to w innych
sieciach, co sprawia, że Internet mobilny staje się nie tylko formą uzupełnieniem,
ale alternatywą dla łącza stacjonarnego.129
Innym problemem są technologie Internetu szerokopasmowego, stanowiące
integralną część dla przyszłości urządzeń mobilnych. Brakuje wypracowanej jednej
128
E. Byrne, What is Internet Infrastructure?, http://edbyrne.me/what-is-internet-infrastructure (data
dostępu: 1.06.2013).
129 Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013,
s. 48.
68
definicji Internetu szerokopasmowego, co wynika z rosnącej szybkości przesyłania
danych.
Rysunek 20 Zasięg Internetu mobilnego w sieci Play
Źródło: Zasięg play, http://internet.play.pl/maps/map (data dostępu: 1.06.2013)
Według Urzędu Komunikacji Elektronicznej pod hasłem Internet szerokopasmowy
rozumie się stały dostęp do Internetu o przepustowości do użytkownika końcowej nie
niższej niż 2 Mb/s.130 Nie brakuje jednak innych definicji. Część z nich opiera się również
na nieco innych kryteriach, chociaż przepustowość wydaje się najbardziej obiektywnym
i porównywalnym wśród nich. Komisja Europejska dokonując raportów przyjmuje
wielokrotnie poziom przesyłu na poziomie 30 Mb/s, co ma swoje uzasadnienie
130
Rekomendacje UKE, http://www.uke.gov.pl/files/?id_plik=7999 (dostęp na 1. czerwca 2013).
69
w postawionych celach w zakresie dostępności do Internetu szerokopasmowego
do 2020 roku.131 Wówczas ma być to internetowy standard na terenie Unii Europejskiej.
Niezwykle trudno pokusić się o jednoznaczną ocenę aktualnego stanu
infrastruktury pod Internet szerokopasmowy w Polsce. W Unii Europejskiej znajdują się
bowiem
kraje,
w
których
dostarczany
jest
całkowity
dostęp
do
Internetu
szerokopasmowego przy 70% na terenie Polski, co jest najsłabszym wynikiem w całej
Wspólnocie.132 Innym aspektem jest fakt wysokich dotacji na rozwój technologiczny,
którą niosą za sobą wymierny skok w dostępności do Internetu szerokopasmowego
jak i jego jakości. Inwestycje w infrastrukturę oraz inicjatywy prywatnych firm z branży
telekomunikacyjnej sprawiły, że zajmujemy 28. miejsce na świecie zarówno pod
względem ogólnej średniej prędkości łączy (5 Mb/s), jak i średniej dostępowej dla
najszybszych połączeń (22 Mb/s). Daleko w tyle zostawiamy znacznie bogatsze kraje
jak: Francję, Włochy czy Norwegię.133 To stawia polską infrastrukturę internetową
w zupełnie innym świetle. Wybierane są technologie najbardziej efektywne, dzięki
czemu udaje się przeganiać lub co najmniej dorównywać pod kątem szybkości
przesyłów internetowych najbardziej rozwinięte kraje Europy Zachodniej. Według
danych Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Polska ma największą
wśród wysoko uprzemysłowionych państw świata dynamikę przyrostu dostępu
do szerokopasmowego Internetu w sieciach stacjonarnych.134 Nie wszystkie środki
przeznaczone na cel poprawy infrastruktury internetowej zostały wydane efektywnie 135,
co nie zmienia faktu, że coraz więcej osób może korzystać z przekazu internetowego
wysokiej jakości.
Od
2012
zorientowanych
roku
na
planowanych
poprawę
było
infrastruktury
wykonanie
ponad
internetowej.
3
Spora
tys.
część
inwestycji
z
nich
zaplanowana została w województwach warmińsko-mazurskim, podlaskim, pomorskim,
131
Broadband coverage in Europe in 2011, European Comission, Bruksela 2012, s. 6.
Broadband coverage in Europe in 2011, European Comission, Bruksela 2012, s. 23.
133
Europa zazdrości Polsce Internetu, http://tech.wp.pl/kat,1009785,title,Europa-zazdrosci-Polsceinternetu,wid,15040596,wiadomosc.html?ticaid=110b14 (data dostępu: 1.06.2013).
134 Europa zazdrości Polsce Internetu, op. cit.
135
NIK: zbyt wolny przebieg budowy infrastruktury szybkiego Internetu w Polsce,
http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/nik-zbyt-wolny-przebieg-budowy-infrastruktury-szybkiego-internetu-wpolsce (data dostępu: 1.06.2013).
132
70
wielkopolskim,
świętokrzyskim
i
Górnym
Śląsku136,
czyli
regionach
charakteryzujących się obecnie niskim dostępem do Internetu szerokopasmowego.
Przyszłością są inwestycje światłowodowe, które powinny się stać integralną
częścią planów rozwoju każdego kraju. W opublikowanym raporcie „National Fibre
Strategies” firma konsultingowa Arthur D. Littre przekonuje, że rozwinięta infrastruktura
Internetu szerokopasmowego dostarcza wielu korzyści nie
tylko społecznych,
ale również wymiernych gospodarczych. Wśród korzyści wymienione są:

wzrost gospodarczy o 0,3% przy podwojonej szybkości przesyłu

wzrost gospodarczy o 1% przy zwiększeniu penetracji Internetu
szerokopasmowego o 10 punktów procentowych

pojawienie się 80 nowych miejsc pracy przy 1000 nowych użytkowników
Internetu szerokopasmowego

zwiększenie przychodów gospodarstwa domowego o 100 dolarów
w przeciągu roku137
W analizie tej prezentowane są powiązania pomiędzy Internetem a gospodarką, w której
znaczącą rolę odgrywa Internet. Podane są również uniwersalne modele inwestowania
w sieci światłowodowe.
W planach znajdują się zarówno inwestycje państwowe jak i prywatne
w
światłowody.
Szansę
w
technologiach
internetowych
przy
wykorzystaniu
światłowodów widzą dostawcy Internetu. Wytężone prace w poszerzeniu swojej oferty
prowadzi firma Orange, która za sprawą swojego centrum badawczego Orange Labs
rozpoczęła program pilotażowy w Warszawie.138 Również pozostali operatorzy
rozpatrują i podejmują nieśmiałe działania ku wprowadzeniu Internetu światłowodowego,
który jest szybszy i mniej zawodny, co będzie zasadniczą cechą wobec rosnącego ruchu
w sieci internetowej.
Raport pokrycia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną, Urząd
Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2012, s.56.
137 National Fibre Strategies, Arthur D. Little 2013, s. 4.
138
K.
Jakubczak,
Światłowodowy
Internet.
Rewolucja
w
polskich
domach,
http://tech.wp.pl/kat,1009785,title,Swiatlowodowy-internet-Rewolucja-w-polskichdomach,wid,15525620,wiadomosc.html?ticaid=110b15&_ticrsn=5 (data dostępu: 1.06.2013).
136
71
3.8. Pokolenie 50+ w Polsce a nowe technologie
W okresie następnych dwóch dekad liczba pracowników w wieku 50-64 lata
w Unii Europejskie wzrośnie o jedną czwartą.139 Dostrzegają to producenci sprzętu
mobilnego, dostarczając na rynek urządzenia dedykowane grupie seniorów. Ich
podstawą jest czytelny interfejs urządzeń, który odgrywa jeszcze ważniejszą rolę niż w
przypadku pozostałych użytkowników.
W krajach Azji, Europy Zachodniej czy Ameryce Północnej osoby starsze
przekonują się do nowych technologii. Korzystają z nich coraz chętniej, co przejawia się
między innymi w wykorzystaniu przez nich Internetu. Jest to efekt licznych programów
poświęconym rozwijaniu aktywności seniorów w sieci140, których celem było
zapobieganie wykluczeniu cyfrowemu. Internet jest szczególnie chętnie wykorzystywany
przez osoby starsze do korespondencji (ponad 90% Amerykanów powyżej 50 roku życia
korzysta z poczty elektronicznej)141 i szukania informacji (szczególnie medycznych,
produktowych, hobbystycznych).142
Nieco gorzej sytuacja kształtuje się w Polsce. W 2011 roku wśród osób w wieku
16-49 lat z sieci korzystało 82% osób, tymczasem wśród 13 mln osób w wieku 50+
użytkowników Internetu jest niecałe 30%.143 Jest to zjawisko groźne, gdyż oddziałuje
również na inne grupy społeczne. Jak się okazuje problemem nie są koszty urządzeń
czy Internetu, a brak umiejętności i motywacji do poznawania nowych technologii 144,
stąd niezwykle ważne są inicjatywy na rzecz walki z wykluczeniem cyfrowym.
Społeczeństwo zdaje sobie sprawę, jak liczną i ważną grupą są seniorzy. Idąc
tropem najbardziej rozwiniętych krajów uruchamiane są projekty, które zachęcają
seniorów do korzystania z nowych technologii. Finansowane są one zarówno ze
środków unijnych, państwowych jak i prywatnych. Przykładem akcji jest „Dojrz@łość
W. Gogołek, Technologie informacyjne mediów, wyd. Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa
2006, s. 47,
140 Zobacz: B. Szmigielska, A. Bąk, M. Hołda, Seniorzy jako użytkownicy Internetu, Nauka 2/2012,
wyd. Biuro Upowszechniania i Promocji Nauki, Warszawa 2012, s. 149-150.
141 B. Szmigielska, A. Bąk, M. Hołda, Seniorzy jako użytkownicy Internetu, op. cit., s. 144.
142 W. Gogołek, Technologie informacyjne mediów, wyd. Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa
2006, s. 49.
143 P. Majnert, R. Machul, D. Batorski, Internet dla użytkowników w wieku 50+, UPC Polska Sp. z. o. o,
Warszawa 2012, s. 7.
144
S.
Cichy,
Pokolenie
50+
unika
Internetu.
Dlaczego?,
http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/497644,pokolenie-50-unika-internetu-dlaczego-otoodpowiedz,id,t.html?cookie=1 (data dostępu: 1.06.2013).
139
72
w sieci” autorstwa Koalicji Cyfrowego Wyłączenia Generacji 50+, którą powołało UPC
Polska wraz z Akademią Rozwoju Filantropii. Celem projektu jest zjednoczenie firm,
organizacji pozarządowych, urzędów i instytucji na rzecz zachęcenia osób starszych
do aktywnego korzystania z Internetu.145 Istnieje również wiele projektów lokalnych
i miejsc, w których seniorzy mogą nauczyć się korzystania z nowych technologii. 146
O seniorach nie zapominają również usługodawcy nowych technologii. W swoich
ofertach dokonują optymalizacji urządzeń pod ich kątem. Pewnym sygnałem była
również seria reklam „Śmiesznie proste w obsłudze” wydana przez firmę Plus,
której bohaterami byli dwaj dojrzali panowie czerpiący radość z szerokiego wachlarza
możliwości smartfonów.
Polacy idą sprawdzonym torem w angażowaniu seniorów w nowe technologie.
Tego typu projekty okazały się skuteczne w najbardziej rozwiniętych krajach, po czym
można wnioskować, że systematycznie będzie wzrastać liczba Polaków w wieku 50+
korzystających z nowych technologii.
145
146
O koalicji, http://dojrzaloscwsieci.pl/ (data dostępu: 2.06. 2013).
Zobacz: P. Kozłowski, Senior w sieci, Gazeta Wyborcza (8. marca 2013), s. 37.
73
4. Badanie ankietowe na temat perspektyw urządzeń mobilnych w Polsce
4.1. Charakterystyka badania
Podstawowym celem przeprowadzonego badania było wykazanie perspektyw
dla urządzeń mobilnych w Polsce. Tym samym respondenci odpowiadali pytania,
dotyczące stanu obecnego jak i planów w zakresie korzystania z urządzeń mobilnych.
Otrzymane wyniki badań miały wskazać występujące trendy na polskim rynku urządzeń
mobilnych, które mogłyby stanowić punkt wyjścia do dalszych szczegółowych badań
zachowań użytkowników urządzeń mobilnych.
Badanie zostało przeprowadzone w dniach 4-9. czerwca 2013. W próbie
badawczej znalazły się 103 osoby, które odpowiadały na pytania poprzez elektroniczny
kwestionariusz ankietowy zamieszczony w serwisie ebadania.pl oraz tradycyjne
kwestionariusz papierowy. Wśród respondentów były 43 kobiety i 60 mężczyzn.
Przyporządkowani zostali do pięciu grup wiekowych: do 19 roku życia (31 osób),
20-26 lat (32 osoby), 27-35 lat (34 osoby), 36-50 (5 osób) i powyżej 50 lat (1 osoba).
Próba badawcza została dobrana w oparciu o technikę wyboru według wygody,
której istotą jest przypadkowy dobór jednostek.147 Postawienie na tę technikę posiadało
uzasadnienie w celu badania, jakim było ogólne wykazanie trendów wśród polskich
użytkowników urządzeń mobilnych.
Za główne narzędzie badawcze posłużyła ankieta, składająca się z 11 pytań
zamkniętych, dotyczących korzystania z urządzeń mobilnych. Pytania poprzedziła
instrukcja wraz z definicjami kluczowych pojęć, aby ułatwić
respondentom kryteria
klasyfikowania urządzeń mobilnych. W pierwszej części znalazły się pytania filtrujące,
poprzez które wyselekcjonowani zostali wyłącznie użytkownicy urządzeń mobilnych
i osoby planujące zakup urządzeń mobilnych. Druga część ankiety obejmowała zarówno
pytania w zakresie obecnego wykorzystania urządzeń mobilnych jak i planów
wykorzystywania urządzeń mobilnych.
Badane były urządzenia „miniaturowe” urządzenia mobilne jak aparaty cyfrowe
z dostępem do Internetu, smartfony i tablety.
M. Szreder, Metody i techniki sondażowych badań opinii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 2004, s. 48.
147
74
4.2. Wyniki i analiza badań
4.2.1. Dostęp do urządzeń mobilnych
76
80
70
60
50
Respondenci (%) 40
30
20
10
0
26
23
Aparat cyfrowy
Smartfon
Tablet
Rodzaj urządzenia
Rysunek 21 Posiadane urządzania mobilne przez respondentów badania
Źródło: własne
Tylko 13% respondentów nie posiada żadnego urządzenia mobilnego. Pozostali
deklarują posiadanie przynajmniej jednego urządzenia mobilnego. Najpopularniejszym
wśród nich jest smartfon, którego posiada 76% osób objętych badaniem. Co ciekawe,
więcej osób zadeklarowało posiadanie aparatu cyfrowego z dostępem do Internetu niżeli
posiadania tableta.
Czy planujesz zakupić urządzenie mobilne w okresie
najbliższych 12 miesięcy?
4
31
TAK
Nie
Nie wiem
65
Rysunek 22 Deklaracja zakupu urządzania mobilnego w ciągu najbliższych 12 miesięcy
Źródło: własne
W ciągu najbliższych 12 miesięcy grono posiadaczy urządzeń mobilnych powinno
wzrosnąć, ale deklaracje zakupu nowego sprzętu wypływają przede wszystkim od osób,
które obecnie posługują się już urządzeniem mobilnym drugiej generacji. Zaledwie trzy
75
osoby spośród nieposiadających aktualnie ani jednego urządzenia mobilnego
zadeklarowały zakup jednego z nich w okresie najbliższego roku.
Rynek nasycony jest już smartfonami, o czym świadczy liczba posiadanych
urządzeń przez respondentów. Około 1/3 osób, które w ciągu najbliższych 12 miesięcy
zdecyduje się na zakup urządzenia mobilnego (w puli badawczej 34 respondentów
zamierza zakupić urządzenie mobilne w kolejnych 12 miesiącach), wybierze właśnie
smartfon. Najbardziej pożądanym towarem będzie natomiast tablet, co potwierdza
rynkowe rokowania opisane we wcześniejszej części pracy. Nowy sprzęt mają stanowić
w 80% tablety.
Ilość osób (%)
80
70
60
50
40
30
20
10
0
79
33
12
Aparaty
cyfrowe
Smartfony
Tablety
Rodzaj sprzętu
Rysunek 23 Plany zakupowe urządzeń mobilnych w ciągu najbliższych 12 miesięcy
Źródło: własne
Ankietowani planują kontrolować wydatki. Tylko jeden z nich stwierdził,
że zamierza wydać na zakup urządzania mobilnego powyżej 1000 złotych. Najwięcej
wskazań zyskała odpowiedź odnosząca się do przedziału 200-500 złotych. Może
to wynikać z dwóch aspektów. Po pierwsze, na rynku telekomunikacyjnym panuje
zażarta konkurencja o klienta pomiędzy usługodawcami o ugruntowanej pozycji
76
na rynku oraz nowymi operatorami stosującymi niskie ceny. Tym samym oferują oni
atrakcyjne oferty „łączone”, ponieważ przy podpisaniu umowy abonamentowej
dostarczają sprzęt w niższej cenie. Przynajmniej teoretycznie oznacza to, że konsument
będzie musiał jednorazowo wydać mniej na zakup takiego sprzętu. Innym elementem
jest konkurencja wśród producentów sprzętu mobilnego, co szczególnie przejawia się
w przypadku tabletów. Początkowo rynek zdominowany był przez produkty firmy Apple,
lecz obecnie swoje tablety oferują firmy, które wcześniej kojarzone były przede
wszystkim z tradycyjnym sprzętem komputerowym. Nie posiadają jeszcze wprawdzie
równie silnej marki jako producenci tabletów, aczkolwiek oferują sprzęt obsługiwany
przez identyczne systemy operacyjne i równie wydajny od strony technicznej.
1-200 zł
200-500 zł
500-1000 zł
Powyżej 1000 zł
Rysunek 24 Planowana wysokość wydatków na urządzenia mobilne
w ciągu najbliższych 12 miesięcy
Źródło: własne
Planowane wydatki skorelowane są z licznymi deklaracjami zakupu tabletów.
Średni koszt urządzeń najpopularniejszych producentów przekracza 1000 złotych,
niemniej w przypadku umowy łączonej z abonamentem na Internet oscyluje do poziomu
300-400 złotych. Nieco mniej uznani producenci tabletów oferują swój sprzęt z system
operacyjnym Android do 500 złotych.
77
4.2.2 Użytkowanie urządzeń mobilnych
Spośród ankietowanych 90 osób posiada przynajmniej jedno urządzenie mobilne,
z czego tylko dwie osoby posiadają wszystkie trzy urządzenia mobilne brane pod uwagę
w badaniu (aparat cyfrowy z dostępem do Internetu, smartfon i tablet). 27 osób
wskazało posiadanie dwóch z trzech badanych urządzeń mobilnych. Grupa posiadaczy
urządzeń mobilnych została poproszona o wskazanie najpopularniejszych aktywności
podejmowanych za pośrednictwem posiadanych urządzeń. Co ciekawe, każdy
z posiadaczy takiego sprzętu zadeklarował przeglądanie na nim stron internetowych.
W dalszej kolejności urządzenia wykorzystywane są do oglądania multimediów,
komunikowania i przeglądania serwisów społecznościowych.
7
inne
20
zakupy
100
strony internetowe
serwisy społecznościowe
77
multimedia (filmy, muzyka, zdjęcia)
96
89
komunikowanie (poczta elektroniczna, komunikatory)
9
kody QR
60
gry
bankowość
22
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90 100
Użytkownicy urządzeń mobilnych (%)
Rysunek 25 Aktywności podejmowane przez użytkowników urządzeń mobilnych
Źródło: własne.
Spośród wymienionych aktywności tylko 9% użytkowników korzysta z kodów QR,
chociaż większość stosunkowo chętnie posługuje się aplikacjami na urządzenia mobilne
78
(dane w dalszej części pracy). Istotnym wskaźnikiem jest procentowa ilość
użytkowników urządzeń mobilnych, która za ich pomocą korzysta z multimediów. Jest
to potwierdzeniem co do wyzwań stawianych przed operatorami internetowymi
i administratorami stron internetowych. Oznacza to, że konieczne jest nieustanne
modernizowanie infrastruktury internetowej, a także konwertowanie treści multimediów
pod urządzenia mobilne, aby przesył danych nie przekraczał możliwości standardowych
pakietów internetowych na urządzenia mobilne. Korzystanie z multimediów powinno
również pozytywnie wpłynąć na ceny przesyłu danych za pomocą Internetu mobilnego,
bowiem będzie istniało zapotrzebowanie na szybki i tani przesył danych do urządzenia
mobilnego.
Częste korzystanie ze stron internetowych, multimediów, komunikatorów
i
serwisów
społecznościowych
w
urządzeniach
mobilnych
świadczy
również
o przejmowaniu przez miniaturowe urządzenia mobilne funkcji, jakie dotychczas pełniły
tradycyjne komputery. Zachęcającym ku temu czynnikiem jest możliwość podjęcia
dowolnej aktywności w niemal w każdym momencie (jedynym warunkiem jest
posiadanie zasięgu), a także czytelne interfejsy urządzeń mobilnych, dzięki którym
użytkownicy swobodnie czują się w obsłudze tych urządzeń.
79
15
inne
33
zakupy
79
strony internetowe
76
serwisy społecznościowe
77
multimedia
68
komunikowanie
15
kody QR
54
gry
22
bankowość mobilna
0
20
40
60
80
Ilość użytkowników (%)
Rysunek 26 Planowane aktywności użytkowników urządzeń mobilnych
Źródło: własne.
Najczęstszą aktywnością respondentów na pytanie „W jakich obszarach
planujesz wykorzystywać urządzenia mobilne?” było przeglądanie stron internetowych.
Kolejnymi najczęściej wskazywanymi odpowiedziami okazywały się multimedia i serwisy
społecznościowe.
O
ile
te
drugie
powinny
zachować
poziom
wyświetleń
przez urządzenia mobilne, tak w przypadku multimediów zauważalny jest wyraźny
spadek (o 19 punktów procentowych). Gdyby dane te zostały poddane głębszej analizie,
uwidoczniłyby się przesłanki wskazujące na taki stan. Można domniemywać,
że wśród powodów takiego stanu rzeczy są zbyt wysokie koszty przesyłu danych
internetowych w urządzeniach mobilnych oraz niezadowalająca jakość połączeń
w porównaniu do możliwości Internetu stacjonarnego. Nieco popularniejsze powinny się
stać natomiast kody QR oraz zakupy dokonywane z wykorzystaniem urządzeń
mobilnych. O ile pojawiają się kolejne opcje bankowości mobilnej, badanie wskazuje,
że ilość użytkowników nie będzie znacząco rosnąć.
O funkcjonalności urządzeń mobilnych świadczą wyniki ankiety w zakresie
pobranych aplikacji mobilnych. Aż 90% posiadaczy mobilnych urządzeń zadeklarowało
80
pobranie przynajmniej jednej aplikacji w ciągu ostatniego roku, a 93% posiadaczy
mobilnych urządzeń zamierza pobrać przynajmniej jedną aplikację w ciągu kolejnych 12
miesięcy.
93
Posiadacze
urządzeń
mobilnych, którzy
pobrali
przynajmniej
jedną aplikację
92,5
92
91,5
91
90,5
Posiadacze
urządzeń
mobilnych
planujący pobrać
aplikacje (%)
90
89,5
89
88,5
Rysunek 27 Posiadacze urządzeń mobilnych, którzy pobrali aplikacje na urządzenie
mobilne i planujący pobrać aplikację na urządzenie mobilne
Źródło: własne
Otrzymane wyniki są dowodem na przydatność aplikacji mobilnych. Użytkownicy,
którzy posiadają przynajmniej jedną aplikację, wyrażają chęć pobrania kolejnych.
W marketach internetowych, które dystrybuują aplikacje, znajduje się ich coraz większa
ilość. Wśród nich są aplikacje tematyczne zawierające szereg oczekiwanych
przez użytkowników opcji.
81
25%
TAK
NIE
75%
Rysunek 28 Czy jesteś gotowy płacić za aplikacje mobilne?
Źródło: własne
Użytkownicy urządzeń mobilnych deklarują pobieranie aplikacji, niemniej
zdecydowana większość z nich nie wyraziła gotowości do płacenia za nie. Sprawa ma
się zatem inaczej niżeli w przypadku firm, które decydują się na zamawianie
dedykowanych ich specyfice działania aplikacjom, co wiąże się oczywiście z kosztami
wykonania.
Aktualnie
znaczna
część
aplikacji
udostępniana
jest
bezpłatnie
– przynajmniej w podstawowej wersji. Wydaje się, że dla przeciętnego użytkownika jest
to korzystne rozwiązanie.
Zarazem trzeba zwrócić uwagę na fakt pojawiających się reklam w darmowych
aplikacjach mobilnych. Rosnąca ilość użytkowników aplikacji mobilnych może sprawić,
że ta forma reklamy przybierze na znaczeniu. Niewątpliwie jest to zagadnienie,
które powinno zostać poddane dogłębnej analizie w najbliższej przyszłości.
4.2.3 Dostęp do Internetu w urządzenia mobilnych
Zdecydowana większość użytkowników urządzeń mobilnych posiada dostęp
do Internetu w swoim sprzęcie, co wiąże się z koniecznością ponoszenia dodatkowych
kosztów. Kwestią dyskusyjną jest natomiast gotowość co do wysokości tych kosztów.
82
38%
Do 10zł
10-20 zł
20-30 zł
nie mam zdania
47%
1%
14%
Rysunek 29 Deklarowana kwota ponoszenia kosztów przesyłu 1 GB Internetu mobilnego
Źródło: własne
Blisko połowa respondentów zadeklarowała gotowość ponoszenia kosztów
do 10 zł za przesył 1 GB Internetu mobilnego. Wybór ten należy uznać za rozsądny
wobec realnych kosztów, jakie operatorzy ponoszą za dostarczenie usługi. Pozostałe
53% użytkowników urządzeń mobilnych jest słabo zaznajomione z tym tematem.
Aż 38% stwierdziło, iż nie ma zdania na temat kosztów za Internet mobilny.
Powiązany jest z tym poruszany wcześniej aspekt obszerności przesyłanych
danych w obrębie urządzeń mobilnych. Wydaje się, że znacząca większość
użytkowników
z
miniaturowych
konwertowania
danych,
urządzeń
w
efekcie
mobilnych
czego
nie
zdaje
porównuje
limity
sobie
sprawy
transmisyjne
do występujących w przypadku stałych łączy internetowych. Oczywiście, dąży się
do tego, aby komfort odbioru Internetu w urządzeniach mobilnych odpowiadał
osiąganemu przez połączenie kablowe, to jednak warto pamiętać, że obciążenia
związane z przesyłaniem danych na urządzenia mobilne są znacznie mniejsze.
83
4.2.4. Obycie z urządzeniami mobilnymi
W rozdziale 3. pojawiło się sformułowanie post-WIMP, opisujące generację osób
traktujących urządzenia mobilne z dostępem do Internetu jako narzędzie załatwiania
wielu codziennych spraw. Tylko 40% (37 osób) wszystkich respondentów stwierdziło,
że wpisuje się w obraz tej grupy. Wśród nich znalazło się 14 kobiet i 23 mężczyzn.
18
16
14
12
10
Ilość osób
8
6
4
2
0
do
17
10
9
1
19
t
la
-2
19
6
la
t
5
la
t
-3
27
0
t
0
t
la
-5
36
j5
ze
w
po
0
la
y
Przedział wiekowy
Rysunek 30 Deklarowana przynależność do generacji post-WIMP według podziału
na grupy wiekowe
Źródło: własne
Najwięcej deklaracji przynależności do generacji post-WIMP padło od segmentu
respondentów 19-26 lat. Pewnego rodzaju zaskoczeniem jest natomiast ilość złożonych
deklaracji przez osoby w wieku 27-35 lat, które nieznacznie wyprzedziły pokolenie
wychowane na Internecie i urządzeniach mobilnych. Aż 71% ankietowanych do 19 roku
życia nie przydzieliło się do generacji post-WIMP. Można to odczytywać w dwojaki
sposób. Bezsprzecznie jest to grupa z najmniejszym doświadczeniem życiowym,
a co za tym idzie mniejszą liczbą dokonywanych różnego rodzaju załatwień
administracyjnych. Można się jednak również spodziewać, że wiele młodych osób ceni
sobie kontakt bezpośredni mimo zaznajomienia z nowymi technologiami.
84
4.3. Wnioski badawcze
Urządzenia mobilne stają się coraz popularniejsze w Polsce, co jest zarówno
efektem zmian technologicznych jak i w pełni świadomego wyboru konsumentów.
Przekonani są do nich szczególnie użytkownicy, którzy mogą już korzystać z tych
urządzeń. To właśnie te osoby złożyły deklarację zakupu kolejnego urządzenia
mobilnego.
Można się spodziewać, że w okresie najbliższych 12 miesięcy nastąpi wyraźny
przyrost użytkowników tabletów, bowiem to urządzenie było najczęściej wskazywanym
w planach zakupowych. Tym samym do zaobserwowania będzie zapewne wyraźny
wzrost ilości odsłon stron internetowych za pośrednictwem tabletów.
Wysoką popularnością będą się cieszyć również smartfony, których posiadanie
zadeklarowało 76% ankietowanych. Wynik ten może być nawet nieco zaniżony,
gdyż większość telefonów obecnych na rynku spełnia kryteria zawarte w definicji
załączonej we wstępie ankiety. Potwierdziły się jednocześnie kontrowersje wokół
definiowania
smartfonów.
Synonimicznym
terminem
wydaje
się
nadal
telefon
komórkowy. Najrzadziej kupowanymi urządzeniami spośród badanych okażą się
prawdopodobnie aparaty cyfrowe z dostępem do Internetu. Będzie to gadżet głównie
dla grupy użytkowników chętnie korzystającej z portali społecznościowych przez
połączenia mobilne.
Urządzenia
mobilne
potrzebują
rozbudowanej
i
sprawnej
infrastruktury
internetowej. Realizowanie inwestycji będzie wpływało na komfort odbioru Internetu
przez użytkowników urządzeń mobilnych, które stopniowo przejmują funkcje, jakie
dotychczas pełniły tradycyjne komputery stacjonarne. Innym aspektem związanym
z Internetem mobilnym jest informowanie o specyfice przesyłanych danych w obrębie
urządzeń
mobilnych.
Dzięki
temu
potencjalni
użytkownicy
zbudują
właściwe
zyskują
kolejnych
wyobrażenie na temat funkcjonowania Internetu mobilnego.
Ugruntowuje
się
pozycja
aplikacji
mobilnych,
które
zwolenników. Biorąc pod uwagę deklaracje, iż głównie pobierane będą darmowe
programy, można wnioskować, że wzrośnie wartość reklamy lokowanej w aplikacjach.
Wyzwaniem jest aktywniejsze prowadzenie kampanii, które będą zapobiegać
wykluczeniu cyfrowemu. Dzięki temu urządzenia mobilne powinny zyskać większą
85
aprobatę ze strony społeczności powyżej 50 roku życia. Jest to temat ważny, bowiem
istnieją urządzenia i aplikacje dedykowane osobom starszym, które mogą w znaczącym
stopniu wpłynąć na komfort ich życia.
86
Aneks 1. – Kwestionariusz badań
Proszę o wypełnienie ankiety, której celem jest zbadanie perspektyw dla urządzeń
mobilnych w Polsce. Pod uwagę brane są „miniaturowe urządzenia mobilne” takie jak
aparaty cyfrowe z dostępem do Internetu, smartfony i tablety.
Uzyskane wyniki zostaną opublikowane i zinterpretowane w mojej pracy magisterskiej.
Będę wdzięczny za zapoznanie się z poniższymi krótkimi definicjami, które precyzują
hasła pojawiające się w ankiecie. Dziękuję za poświęcony czas na wypełnienie ankiety
i odpowiedzi zgodne ze stanem faktycznym.
Robert Błaszczyk
Marketing i Logistyka
Uniwersytet Jagielloński
Urządzenia mobilne - urządzenia elektroniczne pozwalające na przetwarzanie,
odbieranie oraz wysyłanie danych bez konieczności utrzymywania przewodowego
połączenia z siecią. Urządzenie mobilne może być przenoszone przez użytkownika
bez konieczności angażowania dodatkowych środków.
Smartfon – telefon posiadający system operacyjny i możliwość instalowania aplikacji,
a także zdolność połączenia z Internetem.
Post-WIMP – generacja wykorzystująca urządzenia mobilne do załatwiania codziennych
spraw.
87
1. Które z urządzeń mobilnych
posiadasz? (można wybrać więcej niż
jedną odpowiedź)
aparat cyfrowy z dostępem do
Internetu
smartfon
tablet
żadnego
2. Czy w ciągu najbliższych 12
miesięcy planujesz dokonać zakupu
urządzenia mobilnego?
tak
nie
Odpowiedz na pytania 3 i 4, jeśli w
pytaniu 2. zaznaczyłeś odpowiedź „tak”
3. Jakie urządzenie mobilne planujesz
zakupić w ciągu najbliższych 12
miesięcy?
aparat cyfrowy z dostępem do
Internetu
smartfon
tablet
4. Ile planujesz wydać na zakup
urządzeń
mobilnych
w
ciągu
najbliższy 12 miesięcy?
1-200 złotych
200-500 złotych
500-1000 złotych
powyżej 1000 złotych
Odpowiedz na kolejne pytania, jeśli
w pytaniu 1. zaznaczyłeś przynajmniej
jedną z odpowiedzi a, b lub c.
5. W jakich obszarach wykorzystujesz
urządzenia mobilne? (można wybrać
więcej niż jedną odpowiedź)
bankowość mobilna
gry
kody QR
komunikowanie (poczta
elektroniczna i inne komunikatory)
multimedia (zdjęcia, muzyka,
filmy)
serwisy społecznościowe
strony internetowe
zakupy
inne
6. W jakich obszarach planujesz
wykorzystywać urządzenia mobilne?
(można wybrać więcej niż jedną
odpowiedź)
bankowość mobilna
gry
kody QR
komunikowanie (poczta
elektroniczna i inne komunikatory)
multimedia (zdjęcia, muzyka,
filmy)
serwisy społecznościowe
strony internetowe
zakupy
inne
6. Czy pobrałaś/pobierałeś w okresie
ostatnich 12 miesięcy przynajmniej
jedną aplikację na urządzenia
mobilne?
tak
nie
7. Czy planujesz pobierać w okresie
najbliższych 12 miesięcy aplikacje
na urządzenia mobilne?
tak
nie
88
8. Czy jesteś gotowa/gotowy płacić za
aplikacje na urządzenia mobilne?
tak
nie
9. Czy posiadasz dostęp do Internetu
w urządzeniu mobilnym?
tak
nie
10. Jakie koszty jesteś w stanie
ponieść za 1 GB Internetu w
urządzeniu mobilnym?
do 10 złotych
10-20 złotych
20-30 złotych
nie mam zdania
11. Czy deklarujesz przynależność do
generacji post-WIMP?
tak
nie
Płeć
kobieta
mężczyzna
Przedział wiekowy
do 19 lat
19 – 26 lat
27 – 35 lat
36 – 50 lat
powyżej 50 lat
89
Spis tabel
Tabela 1 Formy komunikacji w Internecie...................................................................... 15
Tabela 2 Psychospołeczne właściwości komunikowania przez Internet ........................ 16
Tabela 3 Sprzedaż e-gazet przez trzech największych polskich kolporterów w 2008 roku
...................................................................................................................................... 27
Tabela 4 Podział urządzeń mobilnych ........................................................................... 40
Tabela 5 Wykorzystanie systemów operacyjnych przez producentów urządzeń
mobilnych ...................................................................................................................... 41
Tabela 6 Prognozy co do ilości sprzedaży urządzeń obsługiwanych przez systemy
Android, iOS i Windows na lata 2013, 2014 i 2017 ........................................................ 42
Tabela 7 Wybrane aktywności w sferze internetowej osób prywatnych w Polsce w latach
2008-2012 ..................................................................................................................... 58
Spis rysunków
Rysunek 1 Model komunikacji Shannona ...................................................................... 10
Rysunek 2 Model komunikacji Laswella ....................................................................... 11
Rysunek 3 Model kołowy Osgooda-Schramma Źródło: A. Sztejnberg, Podstawy
komunikacji społecznej w edukacji, Astrum, Wrocław 2002, s. 50. ............................... 12
Rysunek 4 Ewolucja pisma ............................................................................................ 19
Rysunek 5 Telegraf optyczny z jednym semaforem przekazującym informację do
kolejnej stacji telegraficznej ........................................................................................... 24
Rysunek 6 Jedno z pierwszych wydań dziennika „The Sun” z 1833 roku Źródło: „It
shines for all”: Newspapers in America, http://infostory.com/2011/09/03/it-shines-for-allnewspapers-in-america/ (data dostępu: 21.08.2012) .................................................... 25
Rysunek 7 Jeden z plakatów stworzony w ramach kampanii reklamowej telefonu. ...... 31
Rysunek 8 Średni czas rozmów w minutach przez telefon komórkowy i telefon
stacjonarny .................................................................................................................... 34
Rysunek 9 Procentowy rozkład wydatków na reklamę cyfrową w Polsce ..................... 39
Rysunek 10 Porównanie sprzedaży smarftonów i komputerów od II kwartału 2009 roku
do II kwartału 2012 roku (sprzedaż w milionach sztuk) ................................................. 44
90
Rysunek 11 Przeciętna ilość wejść na strony internetowe z poszczególnych urządzeń
według krajów/regionów w pierwszym kwartale 2012 roku ............................................ 45
Rysunek 12 Trzy kroki wykorzystania QR kodu ............................................................. 51
Rysunek 13 Kampania „Get It Uncensored” Calvin Klein Jeans wykorzystująca QR-kod
...................................................................................................................................... 52
Rysunek 14 Yiying Lu przygotowująca portret Terry’ego Richardsona z
wkomponowanym QR-kodem stanowiącym przekierowanie do jej strony internetowej 52
Rysunek 15 Wszechstronność smartfona poprzez powiązanie go różnego rodzaju
kanałami ........................................................................................................................ 61
Rysunek 16 Ilość obecnych i deklarowanych przyszłych użytkowników aplikacji
mobilnych Źródło: Marketing mobilny w Polsce 2012/2013, Jestem3, s. 30. ................. 62
Rysunek 17 Sprzedaż tabletów w Polsce w latach 2010-2013 ...................................... 63
Rysunek 18 Liczba modemów do przekazu Internetu mobilnego w Polsce w latach
2009-2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Analiza cen usług mobilnego
Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 3. .............. 65
Rysunek 19 Średnie minimalne koszty użytkownia Internetu mobilnego według podziału
na operatorów Źródło: opracowanie własne na podstawie Analiza cen usług mobilnego
Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2013, s. 9. .............. 66
Rysunek 20 Zasięg Internetu mobilnego w sieci Play Źródło: Zasięg play,
http://internet.play.pl/maps/map (data dostępu: 1.06.2013) ........................................... 69
Rysunek 21 Posiadane urządzania mobilne przez respondentów badania Źródło: własne
...................................................................................................................................... 75
Rysunek 22 Deklaracja zakupu urządzania mobilnego w ciągu najbliższych 12 miesięcy
Źródło: własne ............................................................................................................... 75
Rysunek 23 Plany zakupowe urządzeń mobilnych w ciągu najbliższych 12 miesięcy ... 76
Rysunek 24 Planowana wysokość wydatków na urządzenia mobilne w ciągu
najbliższych 12 miesięcy Źródło: własne ....................................................................... 77
Rysunek 25 Aktywności podejmowane przez użytkowników urządzeń mobilnych ........ 78
Rysunek 26 Planowane aktywności użytkowników urządzeń mobilnych Źródło: własne.
...................................................................................................................................... 80
91
Rysunek 27 Posiadacze urządzeń mobilnych, którzy pobrali aplikacje na urządzenie
mobilne i planujący pobrać aplikację na urządzenie mobilne ........................................ 81
Rysunek 28 Czy jesteś gotowy płacić za aplikacje mobilne?......................................... 82
Rysunek 29 Deklarowana kwota ponoszenia kosztów przesyłu 1 GB Internetu
mobilnego Źródło: własne .............................................................................................. 83
Rysunek 30 Deklarowana przynależność do generacji post-WIMP według podziału na
grupy wiekowe ............................................................................................................... 84
92
Bibliografia
Literatura
1. Analiza cen usług mobilnego Internetu w Polsce, Urząd Komunikacji
Elektronicznej, Warszawa 2013.
2. Z. Bajka, Historia mediów, wyd. ABCmedia Zbigniew Bajka, Kraków 2008.
3. D.J. Bem , Kasprzak A., Szymanowski M., Więckowski T., Internet 2011,
wyd. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2012.
4. Broadband coverage in Europe in 2011, European Comission, Bruksela 2012.
5. P. Candace Deans, E-Commerce and M-Commerce Technologies, wyd. IRM
Press, 2005.
6. B. Dwornik, Raport E-gazety w Polsce, Money.pl, Wrocław 2008.
7. P. Fiderek, Prezentacja: Programowanie urządzeń mobilnych, Instytut Informatyki
Stosowanej Politechniki Łódzkiej, Łódź 2011.
8. Garczyński D., Produkty i usługi bankowości internetowej w kontekście
globalizacji rynków finansowych, Bankowość wobec procesów globalizacji, wyd.
CeDeWu, Warszawa 2003.
9. W. Gogołek, Technologie informacyjne mediów, Oficyna Wydawnicza ASPRAJR, Warszawa 2006
10. J. Hausner, Komunikacja i partycypacja społeczna, wyd. Małopolska Szkoła
Administracji Publicznej w Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
1999.
11. Internet use, Digital Agenda for Europe, European Comission, Luxemburg 2012.
12. B. Jung, Rozwój rynku multimediów, Media, komunikacja, biznes elektroniczny,
wyd. Difin, Warszawa 2001.
13. A. Keen, Kult amatora, wyd. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne,
Warszawa 2007.
14. A. Kennedy, Internet, wyd. Pascal, Bielsko-Biała 2000.
15. Komunikacja społeczna w świecie wirtualnym, Wydawnictwo Adam Marszałek,
Toruń 2008.
93
16. M. Klimowicz, Komunikacja internetowa na początku XXI wieku. Kultura
indywidualizmu i narcyzm w mediach społecznych, [w:] Komunikacja społeczna
a wyzwania współczesności, wyd. Difin, Warszawa 2010
17. K. Korzeń, Bankowość elektroniczna jako kanał dystrybucji usług bankowych,
wyd. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2006.
18. M. Kunczik, Zipfel A., Wprowadzenie do nauki o dziennikarstwie
i komunikowaniu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000.
19. J. Kurek, Instrukcja do ćwiczenia: Badanie Technologii GSM, Szkoła Główna
Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
20. P. Levinson, Telefon komórkowy. Jak zmienił świat najbardziej mobilny
ze środków komunikacji, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA,
Warszawa 2006.
21. D. Majka-Rostek, Komunikacja społeczna a wyzwania współczesności,
wyd. Difin, Warszawa 2010
22. P. Majnert, R. Machul, D. Batorski, Internet dla użytkowników w wieku 50+,
wyd. UPC Polska Sp. z. o. o, Warszawa 2012.
23. Measuring the Information Society, International Telecomunication Union,
wyd. ITU, Genewa 2012.
24. Media w Polsce, wyd. Press sp. z.o.o, Poznań 1999.
25. Mobile Broadband Traffic Across Regions: 2009-2017, Coda Research
Consultancy, wyd. Coda Research Consultancy Ltd., Guildford 2009.
26. National Fibre Strategies, Arthur D. Little 2013.
27. Z. Nęcki, Negocjacje w biznesie, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu,
Kraków 1991.
28. Popularna Encyklopedia Powszechna III, wyd. Pinnex, Kraków 2005.
29. Prasa, radio i telewizja w Polsce – zarys dziejów, wyd. Elipsa, Warszawa 1999.
30. Prosumer report: Cyfrowe życie, Euro RSCG Sensors, Warszawa 2012.
31. Przyszłość Internetu jest dotykowa, Laboratorium Interaktywnych Technologii,
Warszawa 2013.
32. Raport pokrycia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istniejącą infrastrukturą
telekomunikacyjną, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa 2012.
94
33. Raport - Więcej niż kanał marketingowy: Dyrektorzy marketingu o mobilności,
TNS Global 2013.
34. Reality-Based Interaction: A Framework for post-WIMP Interfaces, Tufts
University, Medford 2008.
35. M. Richter, Technologie przekazywania informacji na odległość, wyd. Wydział
Prawa Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008.
36. M. Sokołowski, Oblicza Internetu. Internet a globalne społeczeństwo
informacyjne, wyd. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu, Elbląg
2005.
37. Społeczeństwo informacyjne w Polsce, Główny Urząd Statystyczny, Szczecin
2012.
38. Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 20082012, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2012.
39. B. Szmigielska, A. Bąk, M. Hołda, Seniorzy jako użytkownicy Internetu, Nauka
2/2012, Biuro Upowszechniania i Promocji Nauki, Warszawa 2012.
40. M. Szpunar, Dziennikarstwo obywatelskie w dobie Internetu, Zeszyty Naukowe
SCENO 8/2007, s. 143.
41. A. Sztejnberg, Podstawy komunikacji społecznej w edukacji, wyd. Astrum,
Wrocław 2002.
42. The Cambridge Ancient History. T. I. Cz. 1: Prolegomena and Prehistory.,
wyd. Cambridge University Press, Cambridge 2008.
Dzienniki i czasopisma
1. A. Bartold., Telewizja, [w:] Elektronika dla wszystkich 6/98A.
2. Godynia, Finansowanie społecznościowe pomoże zmienić świat?, [w:] Magazyn
Studencki Spectrum Nr 05/2013.
3. M. Godyń, Przestępczość internetowa międzynarodowy problem, [w:] Forward
– magazyn studencki nr: 12 (03-2013).
4. T. Grynkiewicz, Co widać za Oknami?, [w:] Gazeta Wyborcza (26. października
2012).
95
5. T. Grynkiewicz, Polskie Lego na smartfony, [w:]Gazeta Wyborcza (9. listopada
2012).
6. T. Grynkiewicz, Znikające netboki, [w:]Gazeta Wyborcza (4 stycznia 2013).
7. iPhone – kompletny przewodnik, Nr 1/2012.
8. P. Kozłowski, Senior w sieci, [w:] Gazeta Wyborcza (8. marca 2013).
9. M. Lemańska, Decydujący rok dla wideo w Internecie, [w:] Rzeczpospolita
(19 marca 2012).
10. M. Nowak, Telefon dla zawodowca, [w:]Mobile Internet Nr 6/2012, s. 24-25.
11. Pawłowska-Salińska K., M. Smolińska, Więcej szkół będzie cyfrowych,
[w:] Gazeta Wyborcza (11. stycznia 2013).
12. M. Samcik, IKOmórka zamiast karty, Gazeta Wyborcza (8. marca 2013).
13. P. Szymaniak, Telewizja w komórce czy komputerze bez abonamentu,
[w:] Gazeta Prawna (8 maja 2012).
14. A. Włodarski, Smartfon dla niewidomych, [w:] Gazeta Wyborcza (16. listopada
2012).
Strony internetowe
1. Anroid – system operacyjny dla telefonów, http://android.com.pl/artykuly/48android-system-operacyjny-dla-telefonow/ (data dostępu: 1.05.2013).
2. Aplikacje mobilne – nowy wymiar Internetu, http://prnews.pl/marketing-ipr/aplikacje-mobilne-nowy-wymiar-internetu-66790.html (data dostępu:
2.05.2013).
3. Badania rynku telekomunikacyjnego 2009,
http://www.ericsson.com/pl/consumer_lab/index.shtml (data dostępu:
10.10.2012).
4. E. Byrne E., What is Internet Infrastructure?, http://edbyrne.me/what-is-internetinfrastructure (data dostępu: 1.06.2013).
5. Calvin Klein’s Newest Ads, http://www.signature9.com/style/calvin-kleins-newestads-suggestive-qr-codes (data dostępu: 20.05.2013).
6. Cell phone development,
http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCw
96
QFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.motorolasolutions.com%2FUSEN%2FAbout%2FCompany%2BOverview%2FHistory%2FExplore%2BMotorola%
2BHeritage%2FCell%2BPhone%2BDevelopment&ei=54izUZDvJ4Ku4QTDn4CA
Cw&usg=AFQjCNF_lz5bOMy4KjJz6_57i9JpzfIsyw&sig2=hq1mnMu4YePaP_NRz
lBI_Q&bvm=bv.47534661,d.bGE (data dostępu: 2.10.2012).
7. S. Cichy, Pokolenie 50+ unika Internetu. Dlaczego?,
http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/497644,pokolenie-50-unika-internetudlaczego-oto-odpowiedz,id,t.html?cookie=1 (data dostępu: 1.06.2013).
8. Czym jest platforma J2ME, zwana również Java ME?,
http://www.java.com/pl/download/faq/whatis_j2me.xml (data dostępu: 1.05.2013).
9. Europa zazdrości Polsce Internetu, http://tech.wp.pl/kat,1009785,title,Europazazdrosci-Polsce-internetu,wid,15040596,wiadomosc.html?ticaid=110b14 (data
dostępu: 1.06.2013).
10. M. Gąsiewski M., Jak przygotować stronę mobilną w kilka minut?,
http://www.ittechnology.us/jak-przygotowac-strone-mobilna-w-kilka-minut (data
dostępu: 1.06.2013).
11. Historia PAP,
http://www.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_www.pap.pl&_PageID=1&s=oag
encji.opis&dz=oagencji.papsa&_CheckSum=-1787247140 (data dostępu:
22.08.2012).
12. How tablets are catalyzing brand website engagement, Adobe Digital Index 2012,
http://success.adobe.com/assets/en/downloads/whitepaper/13926.tablets-brandengagement-v5.pdf (data dostępu: 2.06.2012).
13. IAB AdEx – prawie pół miliarda zł na reklamę online w pierwszym kwartale 2012,
http://www.marketing-news.pl/message.php?art=35357 (data dostępu:
30.09.2012).
14. K. Jakubczak, Światłowodowy Internet. Rewolucja w polskich domach,
http://tech.wp.pl/kat,1009785,title,Swiatlowodowy-internet-Rewolucja-w-polskichdomach,wid,15525620,wiadomosc.html?ticaid=110b15&_ticrsn=5 (data dostępu:
1.06.2013).
97
15. D. Kaznowski, Definicja Web 2.0, definicja social media,
http://kaznowski.blox.pl/2008/03/Definicja-web-20.html (data dostępu:
17.10.2012).
16. M. Kowalski M., Urządzenia mobilne w Europie – Norton Cybercrime Report
2012, http://pclab.pl/news52866.html (data dostępu: 1.05.2013).
17. Kreft P., Systemy operacyjne: najbliższe lata będą należały do Androida,
http://www.komputerswiat.pl/nowosci/internet/2013/14/systemy-operacyjnenajblizsze-lata-beda-nalezaly-do-androida.aspx (data dostępu: 1.05.2013).
18. M. Maj, Smartfony i uniwersalne piloty dla seniorów i niepełnosprawnych,
http://di.com.pl/news/35285,0,Smartfony_i_uniwersalne_piloty_dla_seniorow_i_ni
epelnosprawnych.html (data dostępu: 3.05.2013).
19. Marketing mobilny w Polsce 2012/2013, http://jestem.mobi/2013/01/oto-raportmarketing-mobilny-w-polsce-2012-2013/ (data dostępu: 20.05.2013).
20. Meets Obsession QR Code Fashion Illustration,
http://www.yiyinglu.com/?portfolio=meets-obsession-fashion-illustration (data
dostępu: 20.05.2013)
21. G. Miłkowski, Jak wygląda atrakcyjna gazeta na tablet,
http://socialpress.pl/2013/02/jak-wyglada-atrakcyjna-gazeta-na-tablet/ (data
dostępu: 2.09.2012).
22. Motorola Milestones: The Motorola DynaTEC the world's first commercial
handheld cellular phone, http://www.motorola.com/blog/2012/04/04/motoroladynatac/ (data dostępu: 2.10.2012).
23. NIK: zbyt wolny przebieg budowy infrastruktury szybkiego Internetu w Polsce,
http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/nik-zbyt-wolny-przebieg-budowyinfrastruktury-szybkiego-internetu-w-polsce (data dostępu: 1.06.2013).
24. J. Noch, Siła Internetu kontra terror wielkich korporacji. Przypadek, nc+
potwierdza, że żaden PR nie wygra z siecią, http://natemat.pl/56103,silainternetu-kontra-terror-wielkich-korporacji-przypadek-nc-potwierdza-ze-zaden-prnie-wygra-z-siecia (data dostępu: 28.04.2013).
25. O firmie, http://arfixer.com/o_firmie.htm (data dostępu: 2.05.2013).
26. koalicji, http://dojrzaloscwsieci.pl/ (data dostępu: 2.06. 2013).
98
27. P. Pająk, Czy e-prasa w Polsce w końcu się przyjmie? Wynik Polityki Cyfrowej
powinien przynieść wiążące odpowiedzi, http://www.spidersweb.pl/2012/04/czy-eprasa-w-polsce-w-koncu-sie-przyjmie-wynik-polityki-cyfrowej-powinien-przyniescwiazace-odpowiedzi.html (data dostępu: 2.09.2012).
28. Pioniering Amateurs (1900-1917), http://earlyradiohistory.us/sec012.htm (data
dostępu: 2.09.2012).
29. Polski e-commerce rośnie najszybciej w Europie – raport, http://www.marketingnews.pl/message.php?art=34968 (data dostępu: 4.05.2013).
30. Ponad 3,5 mln PIT-ów przez Internet!, http://www.mf.gov.pl/web/bip/ministerstwofinansow/wiadomosci/aktualnosci/ministerstwo-finansow2//asset_publisher/M1vU/content/ponad-3-5-mln-pit-ow-przezinternet!;jsessionid=5489C32F362E2C16EA61FE5E181DB511 (data dostępu:
3.05.2013).
31. Popular Endomondo Sports Tracker Mobile App Hits 10 Million User Milestone
and 320 Million Miles Logged, http://blog.endomondo.com/2012/06/26/popularendomondo-sports-tracker-mobile-app-hits-10-million-user-milestone-and-320million-miles-logged/ (data dostępu: 2.05.2013).
32. K. Pura, Sprzedaż tabletów w Polsce znacznie wzrośnie. Zwłaszcza tanich,
http://www.tabletowo.pl/2012/12/31/sprzedaz-tabletow-w-polsce-w-2013-rokuznacznie-wzrosnie-zwlaszcza-tanich/ (data dostępu: 5.05.2013).
33. Rekomendacje UKE, http://www.uke.gov.pl/files/?id_plik=7999 (dostęp na 1.
czerwca 2013).
34. M. Romanowska, Bariery w komunikacji interpersonalnej,
http://artelis.pl/artykuly/6154/Bariery-w-komunikacji-interpersonalnej (data
dostępu: 16.08.2012).
35. Sadrak M., M-banking: rozwój powolny, ale nieunikniony,
http://www.open.pl/news/m-banking_rozwoj_powolny_ale_nieunikniony.html (data
dostępu: 3.05.2013).
36. Showrooming z telefonem w dłoni – szanse i zagrożenia dla tradycyjnych
sklepów w badaniu TNS, http://www.marketing-news.pl/message.php?art=38568
(data dostępu: 4.05.2013).
99
37. Smartfon wsparciem dla niepełnosprawnych, http://it.wnp.pl/smartfon-wsparciemniepelnosprawnych,197187_1_0_0.html (data dostępu: 3.05.2013).
38. Symbole w Internecie, http://www.serwis.zachodnia.pl/symbole-w-internecie.html
(data dostępu: 19.08.2012).
39. Ł. Szewczyk, Boom na tablety w Polsce. Najpopularniejszy Samsung,
http://media2.pl/telekomunikacja/102909-Boom-na-tablety-w-Polsce.Najpopularniejszy-Samsung.html (data dostępu: 24.05.2013).
40. Telefony komórkowe wypierają stacjonarne,
http://www.egospodarka.pl/45364,Telefony-komorkowe-wypierajastacjonarne,1,39,1.html (data dostępu: 10.10.2012).
41. Telekomunikacja – telegraf,
http://www.komunikacja.biegun.eu/old/telekomunikacja.php?op=7 (data dostępu:
21.08.2012).
42. The BBC Story,
http://www.bbc.co.uk/historyofthebbc//great_moments/index.shtml (data dostępu:
8.09.2012).
43. Tradycyjny list zobowiązuje,
http://www.technikasprzedazy.pl/artykuly/tradycyjnylistzobowiazuje/ (data dostępu
20.08.2012).
44. G. Tsirulnik, US mobile ad spend to exceed $1B by year-end: Forrester,
http://www.mobilemarketer.com/cms/news/research/8882.html (data dostępu:
29.04.2013).
45. Utworzenie poczty królewskiej w 1558 roku, http://www.poczta-polska.pl/historia/
(data dostępu: 20.08.2012).
46. W3C Semantic Web Activity, http://www.w3.org/standards/semanticweb/ (data
dostępu: 17.10.2012).
47. N. Wade, Elary Voices: The leap to language,
http://www.nytimes.com/2003/07/15/science/early-voices-the-leap-tolanguage.html?pagewanted=all&src=pm (data dostępu: 19.08.2012).
100
48. S. Warden, Deron Williams signs $98 million contract on iPad,
http://www.thefullsignal.com/products/12088/deron-williams-signs-98-millioncontract-ipad (data dostępu: 3.05.2013).
49. M. Wilmowski, Jak wyglądała pierwsza strona WWW na świecie?,
http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CDEQ
FjAA&url=http%3A%2F%2Finternet.gadzetomania.pl%2F2011%2F06%2F30%2F
jak-wygladala-pierwsza-strona-www-na-swiecie-zobacz-screen&ei=6IqzUZmsCrf4QT3rIDYDw&usg=AFQjCNHANn8LiHbSZFdGu8H0tkObyaZpw&sig2=2IiD3PbbwQT1AjLkdxXlA&bvm=bv.47534661,d.bGE (data dostępu: 17.10.2012).
50. Żebruń K., iOS vs Android – który system jest bardziej zawodny,
http://www.benchmark.pl/aktualnosci/iOS_vs_Android__ktory_system_jest_bardziej_zawodny.-38630.html (data dostępu: 1.05.2013).
Akty prawne
1. Ustawa o opłatach abonamentowych, Dz.U. 2005 nr 85 poz. 728.
101