D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Białymstoku

Sygn. akt III Ko 188/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 września 2016 roku
Sąd Okręgowy w Białymstoku III Wydział Karny w składzie:
Sędzia: SO Beata Brysiewicz
Protokolant Paulina Sokół
przy udziale prokuratora Sławomira Kowalczyka
po rozpoznaniu w dniach 2 i 29 września 2016roku
sprawy z wniosku G. K.
o odszkodowanie i zadośćuczynienie
na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 555 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 7) k.p.k.
I. Oddala wniosek;
II. Kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.
III Ko 188/16
UZASADNIENIE
G. K. złożył wniosek o zasądzenie od Skarbu Państwa: kwoty 73 819,93 zł z tytułu naprawienia poniesionej przez
niego szkody, stanowiącej różnicę między sumą utraconych zarobków w Urzędzie Celnym w B. Izby Celnej w B.
na stanowisku starszego kontrolera celnego, w stopniu dyspozytora celnego, w okresie pozostawania bez pracy od
zwolnienia ze służby z dniem 25 lipca 2006roku, w następstwie wszczęcia postępowania karnego przez Prokuratora
Okręgowego VIDs.19/06SW i tymczasowego aresztowania przez Sąd Rejonowy w Białymstoku IIIKp (...) od dnia 6
stycznia 2012roku do dnia prawomocnego uniewinnienia w sprawie o sygn. VIIK 349/08 tj. do dnia 5 lipca 2013roku,
a sumą otrzymywanych w tym okresie świadczeń chorobowych i rentowych, oraz zasiłku dla bezrobotnego; kwoty
63000 zł jako zadośćuczynienie za doznane cierpienia moralne i psychiczne, wskutek objęcia go postępowaniem
karnym, przygotowawczym i sądowym, czego następstwem było zwolnienie ze służby i pozostawanie bez pracy,
jak również negatywnych skutków związanych nieuzasadnioną przewlekłością postępowania karnego na przestrzeni
ponad 7 lat.
Podczas rozprawy Prokurator podniósł zarzut przedawnienia w stosunku do żądań odszkodowawczych oraz zarzut
res iudicata w stosunku do żądania zadośćuczynienia.
Sąd ustalił, co następuje:
Dnia 18 czerwca 2014roku pełnomocnik wnioskodawcy G. K.- adw. H. M., złożył do Sądu Okręgowego w Białymstoku
wniosek o zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kwoty 50 000 zł tytułem zadośćuczynienia w związku z tymczasowym
niesłusznym tymczasowym aresztowaniem w okresie od 11 lipca do 6 października 2006roku w sprawie VIDs. 19/06
Prokuratury Okręgowej w Białymstoku. W uzasadnieniu wniosku pełnomocnik wskazał, że z chwilą tymczasowego
aresztowania wnioskodawca utracił pracę w Urzędzie Celnym, a następnie po 7 latach trwania postępowania został
uniewinniony od popełnienia zarzucanych mu czynów. Podczas postępowania, które toczyło się z wniosku G. K.
( sygn. akt IIIKo236/14) wnioskodawca oświadczył (k. 57), że na drodze procesu cywilnego domaga się odszkodowania
– wyrównania strat jakie poniósł przez okres 7 lat, pozostawania poza służba celną. Wyrokiem z dnia 27 marca
2015roku Sąd Okręgowy w Białymstoku ( k. 62) zasądził od skarbu państwa na rzecz wnioskodawcy G. K. kwotę 30
000 zł tytułem zadosyćuczynienia, oddalając wniosek w pozostałym zakresie. Uwzględniając co do zasady wniosek o
zadosyćuczynienie Sąd Okręgowy ustalił, że w 2006 roku G. K. był funkcjonariuszem Służby Celnej. Służbę pełnił w
Oddziale Celnym w B. na stanowisku starszego kontrolera celnego. W dniu 11 lipca 2006 roku funkcjonariusze (...)
Oddziału Straży Granicznej w B. zatrzymali Grzegorza S. K. w jego mieszkaniu (k. 359). Po dokonaniu przeszukania
mieszkania wnioskodawcy został on przewieziony oznakowanym samochodem Straży Granicznej typu więźniarka
do B. – do miejsca jego pracy, gdzie w jego obecności przeszukano jego szafkę służbową. Następnie przewieziono
wnioskodawcę do siedziby Straży Granicznej w B., i tam został przesłuchany przez oficera Straży Granicznej.
Prokurator przedstawił wnioskodawcy zarzuty popełnienia szeregu czynów kwalifikowanych z art. 231 § 1 i 2 k.k. w
zw. z art. 12 k.k. oraz z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 63 § 3 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.
Postanowieniem z dnia 12 lipca 2006 roku wydanym w sprawie III Kp 1525/06 Sąd Rejonowy w Białymstoku
zastosował wobec G. K. środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania na okres trzech miesięcy tj. do
dnia 11 października 2006 roku (k. 8 akt III Kp 1525/06). G. K. został osadzony w Areszcie Śledczym w B. najpierw w
celi przejściowej, (wieloosobowej) a następnie w celi trzyosobowej, gdzie przebywał do dnia 6 października 2006 roku.
Tego dnia prokurator uchylił stosowany wobec niego środek izolacyjny i zastosował środki wolnościowe - poręczenie
majątkowe w kwocie 8 000 złotych i zakaz opuszczania kraju.
Decyzją z dnia 14 lipca 2006 roku Dyrektor Izby Celnej w B. zwolnił G. K. ze służby stałej w Urzędzie Celnym w B.
Izby Celnej w B. z dniem doręczenia decyzji.
Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2012 roku wydanym w sprawie VII K 349/08 Sąd Rejonowy w Białymstoku uniewinnił
G. K. od wszystkich czynów zarzuconych mu aktem oskarżenia. Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 5 lipca
2013 roku wydanym w sprawie VIII Ka 841/12 utrzymał w mocy opisany wyżej wyrok Sądu pierwszej instancji.
W dniu 3 lipca 2014roku(k. 77) G. K. działając z pełnomocnikiem adw. H. M. złożył do Sądu Okręgowego w
Białymstoku pozew o zapłatę kwoty:
- 150 101,24zł z tytułu różnicy między sumą utraconych zarobków w Urzędzie Celnym w B. Izby Celnej w B. na
stanowisku starszego kontrolera celnego, w stopniu dyspozytora celnego, w okresie pozostawania bez pracy od
zwolnienia ze służby z dniem 25 lipca 2006roku, w następstwie wszczęcia postępowania karnego przez Prokuratora
Okręgowego VIDs.19/06SW i tymczasowego aresztowania przez Sąd Rejonowy w Białymstoku IIIKp (...) do
dnia ponownego przywrócenia do służby na tych samych warunkach w dniu 15 października 2013roku, a sumą
otrzymywanych w tym okresie świadczeń chorobowych i rentowych, oraz zasiłku dla bezrobotnego;
- 48 917, 63zł stanowiącej sumę utraconych wpłat składek na fundusze emerytalno- rentowe w ZUS, od dnia 1 sierpnia
2006roku do 30 września 2013roku;
- 803,00zł stanowiącej sumę utraconych odsetek od kwoty poręczenia majątkowego w wysokości 8000zł;
- 150 000, 00zł jako zadosyćuczynienia za doznane przez niego, wskutek objęcia go postępowaniem karnymprzygotowawczym i sądowym, związanego z tym zwolnienia ze służby, pozostawania bez pracy, cierpienia fizycznego
i moralnego związanego z nieuzasadnioną przewlekłością postępowania przez okres 7 lat.
Wyrokiem z dnia 30 grudnia 2015roku Sąd Okręgowy w Łomży w sprawie IC 256/15 (k. 93) zasądził od Skarbu
Państwa Sądu Rejonowego w Białymstoku kwotę 18 000zł tytułem zadosyćuczynienia oraz kwotę 56 145,41 zł tytułem
odszkodowania. Sąd Apelacyjny w Białymstoku na skutek apelacji pozwanego Sądu rejonowego w Białymstoku
zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Łomży i wyrokiem z dnia 6 lipca 2016roku(k. 109-110) w sprawie IACa
178/16 zasądził od Sądu Rejonowego w Białymstoku i Sądu Okręgowego w Białymstoku kwotę 18 000zł tytułem
zadośćuczynienia oraz kwotę 47 895,43zł tytułem odszkodowania.
Sąd zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 552 § 4 k.p.k. oskarżonemu przysługuje odszkodowanie i zadośćuczynienie w wypadku niesłusznego
tymczasowego aresztowania lub zatrzymania. Jednak zgodnie z art. 555 k.p.k. wymienione roszczenia o
odszkodowanie i zadośćuczynienie należne z powodu niesłusznego tymczasowego aresztowania przedawniają
się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Orzeczenie
uniewinniające wnioskodawcę G. K. od popełnienia zarzucanych mu czynów uprawomocniło się w dniu 5 lipca
2013 roku. Swoje roszczenie o odszkodowanie i zadosyćuczynienie wnioskodawca złożył do Sądu Okręgowego w
Białymstoku w dniu 14 czerwca 2016roku, w okresie po 3 latach od uprawomocnienia się orzeczenia. Nie ulega zatem
wątpliwości, że roszczenie G. K. o odszkodowanie w przedmiotowej sprawie przedawniło się.
Podkreślić należy, że w sposób odmienny należało odnieść się do żądań o zadośćuczynienie, z uwagi na zaistnienie
negatywnej przesłanki w postaci powagi rzeczy osadzonej, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.
Przedawnienie, o którym mowa w wart. 555 k.p.k. jest tożsame z instytucją o której mowa w art. 117 § 1 k.c.
(L. Paprzycki, Komentarz aktualizowany do art. 555 k.p.k., Lex). Niekwestionowany jest pogląd, że przedawnione
roszczenie majątkowe nie wygasa, jednakże po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje
roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia (SA w S. II AKa 43/09, OSA 2011, z. 6, poz. 20). Należy jednak
badać, czy podniesienie zarzutu przedawnienia nie stanowił nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 k.c. Zgodnie
z tym przepisem nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego
nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
R. legis instytucji przedawnienia sprowadza się do usunięcia stanu niepewności prawnej w sytuacji, gdy uprawniony
przez bardzo długi czas nie wykonuje swoich praw podmiotowych, nie realizuje przysługujących mu roszczeń. Przepisy
te mają też charakter dyscyplinujący strony stosunków prawnych. Potencjalne zagrożenie skutkami przedawnienia
ma na celu mobilizację wierzyciela, by wykonał swoje prawo podmiotowe, poprzez realizację przysługującego mu
roszczenia, doprowadzając tym samym do zgodności stanu faktycznego z obowiązującym prawem (Tak: A. Jedliński,
Komentarz do art. 117 Kodeksu cywilnego, Lex).
W orzecznictwie dominuje pogląd, że art. 5 k.c. będzie miał zastosowanie, gdy o przedawnieniu zdecydowały
wyjątkowe okoliczności. Do takich okoliczności zaliczano błędne pouczenie o terminie przez sąd albo prokuratora,
(SN WA 7/00, OSNKW 2000, nr 7-8, poz. 73, SN IV KK 172/02, OSNKW 2003, nr 1-2, poz. 19).
Nie można uznać za nadużycie prawa wykorzystywania przez prokuratora swoich uprawnień i zgłoszenie zarzutu
przedawnienia w sytuacji, gdy uchybienie terminowi do złożenia wniosku o odszkodowanie jest zawinione. Taka
właśnie sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie.
W toku rozprawy G. K. wskazał, że zbyt późne złożenie wniosku o odszkodowanie było podyktowane uzyskaniem
orzeczenia Sądu Okręgowego w Łomży- uzasadnienia, w którym Sąd wskazał jako drogę dochodzenia roszczeń
odszkodowawczych postępowanie karne- art.552§4kpk. Zdaniem zarówno wnioskodawcy jak i jego pełnomocnika
dopóki toczyło się postępowanie przed Sądem cywilnym nie mogło być mowy o przedawnieniu roszczenia. Analiza
składanych przez wnioskodawcę i jego pełnomocnika pism procesowych przed sądami cywilnymi jak i karnymi
wskazuje na ich tożsamość co do żądań, oraz na posiadanie pełniej wiedzy odnośnie dochodzonych roszczeń i z jakiego
tytułu są dochodzone. Treść art. 555 k.p.k. jest jednoznaczna i jego zrozumienie nie wymaga wiedzy prawniczej.
Warto też zaznaczyć, że wnioskodawca korzystał z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Sąd analizując zasadność
zgłoszonego wniosku o odszkodowanie nie dopatrzył się żadnych wyjątkowych okoliczności, które obiektywnie
uniemożliwiałyby złożenie wniosku w ustawowym terminie, łącznie ze złożonym wnioskiem w trybie art.552§4kpk o
zadośćuczynienie w dniu 18.06.2014roku.
Mając na uwadze powyższe należało uznać, że prokurator ponosząc zarzut przedawnienia nie uczynił ze swojego prawa
użytku sprzecznego z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem ani z zasadami współżycia społecznego. Zarzut
przedawnienia należało uznać za skuteczny i w konsekwencji wniosek oddalić.
Odnosząc się natomiast do żądania zadosyćuczynienia to podkreślić należy, że odnośnie tego żądania Sąd Okręgowy
w Białymstoku wyrokiem z dnia 27 marca 2015roku w sprawie IIIKo 236/14 orzekł o zasądzeniu kwoty 30 000zł
zadosyćuczynienia z powodu niesłusznego tymczasowego aresztowania, uznając, że przedmiotowa kwota wyczerpuje
całość żądania. Zatem z uwagi na fakt, że postępowanie w przedmiocie żądania zadośćuczynienia zostało prawomocnie
zakończone, ponowne rozpoznanie winsoku o zadośćuczynienie z uwagi na powagę rzeczy osadzonej nie było możliweart.17§1pkt7 kpk.
Na marginesie należy wskazać, że w postępowaniu cywilnym Sąd orzekając o częściowym uwzględnieniu powództwa
odniósł się do kwestii związanych z długotrwałością postępowania karnego – vide uzasadnienie orzeczenia Sądu
Okręgowego w Łomży oraz Sądu Apelacyjnego w Białymstoku.
Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.
O kosztach orzeczono na podstawie art. 554 § 4 k.p.k.