3.4.2 Kopaliny metaliczne

3.4.2 Kopaliny metaliczne
Do tej grupy należą kopaliny nadające się do uzyskiwania z nich
metali (związków metali) i ich koncentratów. Region
dolnośląski jest szczególnie bogaty w różnorodne
złoża i wystąpienia rud metali, które od XII w. stanowiły
przedmiot penetracji górniczej. Powszechnie znane są
wystąpienia złota rodzimego i wtórnego (okruchowego) w
rejonie Złotego Stoku, Lwówka Śląskiego, Złotoryi i
Legnicy, złoża srebronośnej galeny, rud miedzi, ołowiu, cyny,
kobaltu i arsenu, niklu oraz żelaza w różnych rejonach
Sudetów i Przedgórza Sudeckiego. Zostały one w
większości wyeksploatowane, a powtórne zainteresowanie nimi
wiąże się z rozwojem nowoczesnych technologii przeróbki,
które pozwalają wykorzystać nawet ubogie rudy czy też
odpady mineralne, pozostawione w rejonach dawnego górnictwa
kruszcowego.
Obecnie największe znaczenie gospodarcze w skali kraju posiadają złoża
rud miedzi i srebra, występujące w utworach cechsztynu na
monoklinie przedsudeckiej i w niecce północnosudeckiej. W
złożach tych występują pierwiastki towarzyszące rudzie miedzi:
Zn, Co, Mo, Ni, Pb, Re, V, a także Se i Au, które są lub
mogą być odzyskiwane w procesach technologicznych przerobu tych
rud.
Rudy miedzi i srebra
Znaczenie gospodarcze mają współcześnie tylko stratoidalne złoża
rud miedziowo-srebrowych występujące w utworach cechsztynu na
monoklinie przedsudeckiej i w niecce północnosudeckiej. Złoża
na monoklinie (w rejonie lubińsko-głogowskim), odkryte po II
Wojnie Światowej, należą do największych w skali światowej i są
intensywnie eksploatowane. Złoża w niecce północnosudeckiej
(w rejonie Grodźca – Złotoryi), eksploatowane z przerwami od XVI
w., po zakończeniu eksploatacji w 1989 r. straciły na znaczeniu,
nadal jednak część złóż niewyeksploatowanych może być
atrakcyjna do zagospodarowania w przyszłości.
Charakterystycznym dla obu rejonów utworem miedzionośnym są czarne łupki
występujące w spągu osadów cechsztynu. W niektórych
obszarach mineralizacja miedziowa obejmuje też niżej leżące
piaskowce i wyżej ległe dolomity. Intensywność mineralizacji jest
zróżnicowana i wiąże się z tzw. serią miedzionośną,
obejmującą dolomity, łupki i piaskowce, w których zawartość
miedzi jest wyraźnie podwyższona. Jej miąższość jest zmienna i
dochodzi maksymalnie do około 40 m. W profilu tej serii obserwuje
się wzrost zawartości miedzi nawet do kilkunastu procent Cu w
łupkach miedzionośnych, wraz z wyraźnym wzrostem zawartości
pierwiastków towarzyszących. Podstawowym składnikiem
użytecznym rudy są miedź i srebro, którym towarzyszy
duży zespół metali i składników niemetalicznych,
takich jak odzyskiwane: złoto, nikiel, platyna, pallad, ren, arsen,
ołów, selen i siarka; nieodzyskiwane: kobalt, rtęć,
molibden, wanad, cynk, bizmut, cyna, kadm i german oraz gromadzące
się w odpadach: kobalt i rtęć. Średnie zawartości miedzi w
złożach wynoszą przeważnie 2-3%, a zawartość srebra – 0,0005%
(50 g Ag na tonę rudy). Warto zaznaczyć, że budowa geologiczna
oraz warunki występowania złóż, powodują trudne warunki
ich eksploatacji, do których należy między innymi zaliczyć:
dużą głębokość kopalń i związane z tym wysokie temperatury i
ciśnienie górotworu, zagrożenia wodne oraz zagrożenia
http://eko.wbu.wroc.pl/eko - WBU Ekofizjografia
Powered by Mambo
Generated: 4 March, 2017, 10:42
geodynamiczne.
W omawianym rejonie udokumentowano 14 złóż rud miedzi o
łącznych zasobach 2 369 mln ton, w tym zasoby Cu wynoszą 47 mln
ton, a srebra – 135 tys. ton. W niecce północnosudeckiej
zlokalizowane są trzy złoża rud miedzi i srebra, z czego w dwóch
zaniechano już wydobycia. Spośród jedenastu złóż na
monoklinie przedsudeckiej, eksploatację prowadzi się w pięciu
złożach: Lubin-Małomice, Polkowice, Radwanice-Wschód, Rudna
i Sieroszowice. Aktualnie działają trzy kopalnie – Lubin, Rudna i
Polkowice-Sieroszowice, tworzące wraz z zakładami przeróbki
rud i hutami miedzi tzw. Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy (LGOM).
W złożach udostępnionych kopalniami występuje 61% ogólnej
ilości zasobów bilansowych rud miedzi i srebra. W roku
2002 wydobycie rud wyniosło niemal 29 mln ton, a uzyskano z niej 536
tys. ton miedzi metalicznej oraz 1,5 tys. ton srebra.
Rudy niklu
Krajowe złoża rud niklu znane są jedynie z obszaru Dolnego Śląska, gdzie
występują rudy krzemianowe typu wietrzeniowego, związane ze
zwietrzelinową pokrywą serpentynitów. Trzy złoża, skupione
w rejonie Ząbkowic Śląskich, w większości są już
wyeksploatowane. Wydobycie rudy ze złoża w Szklarach zakończono w
1983 r., a zasoby bilansowe rudy pozostawione w tym rejonie wynoszą
14,6 mln ton (przy zawartości Ni – 0,8%). W pobliskim złożu
Grochów, gdzie rudy niklu są kopaliną towarzyszącą
magnezytowi, występują jedynie zasoby pozabilansowe.
Obecnie jedynym źródłem pierwotnym niklu są omówione wyżej
złoża rud Cu-Ag monokliny przedsudeckiej. Szacunkowe zasoby niklu
metalicznego wynoszą tam 58 tys. ton, a odzysk niklu (w postaci
siarczanu niklu) w wyniku procesów hutniczych wyniósł
w roku 2002 niemal 2 tys. ton.
Rudy złota, arsenu i cyny
Występowanie złota w Polsce praktycznie ograniczone jest do regionu
dolnośląskiego. Wymienić tu można cztery formy występowania
złota: jako piaski złotonośne (głównie w dolinie Kaczawy i
Bobru), w żyłach złotonośnych w Górach Kaczawskich, w
rudach arsenopirytowych (w rejonie Złotego Stoku, Radzimowic,
Czarnowa i Wlenia) oraz jako domieszki w rudach miedzi monokliny
przedsudeckiej. W Sudetach kruszec ten pozyskiwano ze złóż
pierwotnych i wtórnych (okruchowych) już od XII wieku.
Początkowo eksploatowano piaski złotonośne w okolicach Lwówka
Śląskiego i Złotoryi, a po wyczerpaniu płytko leżących złóż,
górnictwo złota przeniosło się w okolice Legnicy. Od XII do
XV wieku na terenach tych wydobyto 30 ton złota. Znacznie dłużej,
bo do czasów współczesnych, trwała eksploatacja złota
w rejonie występowania rud arsenowych w Złotym Stoku. Od lat
20-tych ubiegłego wieku pozyskiwano tam około 100 kg złota
rocznie. W związku ze zubożeniem złoża i brakiem zbytu na
arszenik, kopalnię i hutę w Złotym Stoku zamknięto w 1960 r.
Obecnie koncentracje złota na Dolnym Śląsku mają niewielkie
znaczenie gospodarcze. Ze złoża w Złotym Stoku wydobyto około
http://eko.wbu.wroc.pl/eko - WBU Ekofizjografia
Powered by Mambo
Generated: 4 March, 2017, 10:42
25% ogólnej ilości zasobów rudy arsenowej, a średnia
zawartość złota w rudzie wynosi 2,8 g/t. Realne znaczenie
gospodarcze mają zatem tylko domieszki złota w rudzie Cu-Ag na
monoklinie przedsudeckiej, gdzie jego zasoby szacuje się na ponad 50
ton. W 2002 r. w wyniku procesów technologicznych przerobu rud
miedzi uzyskano niemal 300 kg złota.
Rudy arsenu nie są wydobywane ze względu na brak zapotrzebowania na
arsen i jego toksyczne własności. Zasoby bilansowe rud arsenu
pozostawione w w nieeksploatowanym od 1960 r. złożu w Złotym Stoku
ocenia się na 540 tys. ton, w tym 19,6 tys. ton arsenu metalicznego.
Jedyne na terenach polskich wystąpienia rud cyny (i kobaltu) w Górach
Izerskich eksploatowano od XVI do XVII w. oraz w czasie II wojny
światowej. Po wojnie w rejonie tym podjęto intensywne prace
poszukiwawcze, zakończone udokumentowaniem złóż rud cyny w
metamorficznych łupkach pomiędzy Czerniawą i Przecznicą. W wyniku
zaostrzenia kryteriów bilansowości dla złóż rud
cyny, większość zasobów przekwalifikowano do
perspektywicznych, a zasoby złoża w Gierczynie i Krobicy – do
pozabilansowych. Podjęcie eksploatacji obu złóż nie jest
opłacalne ze względu na niską jakość rudy oraz brak efektywnej
technologii jej wzbogacania. Stwierdzone zasoby rudy cyny wynoszą
2,9 mln ton, a średnia zawartość Sn – około 0,48%.
http://eko.wbu.wroc.pl/eko - WBU Ekofizjografia
Powered by Mambo
Generated: 4 March, 2017, 10:42