Sprawozdania – Reports
Transkrypt
Sprawozdania – Reports
Sprawozdania – Reports Notatki Ornitologiczne 2006, 47: 60–63 Zimowanie ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w sezonie 2004/2005 W stosunku do lat ubiegłych teren objęty badaniami oraz metodyka pozostały bez zmian (Meissner et al. 2000). Podczas kontroli styczniowej policzono mewy przebywające na wybrzeżu Zatoki Gdańskiej i na dużych, komunalnych składowiskach śmieci w Gdańsku Szadółkach, w Łężycach koło Gdyni i w Swarzewie. Okres niskich temperatur rozpoczął się w drugiej połowie stycznia. Podczas kontroli w lutym pokrywa lodowa objęła całą wewnętrzną część Zatoki Puckiej od ujścia Redy do Kuźnicy. Wzdłuż Półwyspu Helskiego od strony zatokowej zamarznięty był pas o szerokości około 700–800 m, który w okolicach Juraty zwężał się do ok. 500 m. Na obszarze tym w kilkunastu miejscach występowały małe oparzeliska, w których gromadziły się ptaki. W ujściu Redy pozostawał obszar wolny od lodu. Częściowo zamarznięte były też jezioro Ptasi Raj i ujście Wisły Śmiałej. W połowie marca pod lodem pozostawał przybrzeżny pas Zatoki Puckiej wewnętrznej o szerokości ok. 300–500 m, który w okolicach Władysławowa rozszerzał się do ok. 1 km. Między Gdańskiem i Sopotem na wodzie utrzymywała się luźna kra tworząca niekiedy dość duże skupiska. Na wysypisku w Łężycach niska liczebność mew wynikała z płoszenia ich przez wynajętego sokolnika. Pozostałe ptaki krążące nad wysypiskiem zostały oznaczone jako mewy srebrzyste Larus argentatus, jednak możliwe jest, że w stadzie tym przeoczono młodociane mewy siodłate L. marinus. Wyniki kolejnych kontroli przedstawiono w tabeli 1. Badany sezon był kolejnym, w którym odnotowano wzrost liczebności kormorana Phalacrocorax carbo zarówno jesienią, jak i zimą (rys. 1). Liczebność populacji lęgowych tego gatunku w Europie zachodniej i centralnej ustabilizowała się po okresie silnego wzrostu (Bregnballe et al. 2003). Dane o ptakach znalezionych z obrączkami wskazują, że nad Zatoką Gdańską zatrzymują się także ptaki z północno-wschodniej Europy (S. Bzoma – inf. ustna), gdzie kormorany wciąż zwiększają swoją liczebność (Bregnballe et al. 2003, Lilleleht 2004). We wrześniu odnotowano rekordowo wysoką liczebność łysek Fulica atra. Stado tego gatunku liczące ok. 25 tys. osobników zaobserwowano między Rzucewem i Puckiem, a kolejne stado 2 tys. ptaków przebywało koło Rzucewa (P. Janowski). Jest to jedno z największych skupień łysek jakie widziano w Polsce (Tomiałojć & Stawarczyk 2003, Meissner 2004). W lutym na badanym akwenie przebywało ponad 5 tys. łabędzi niemych Cygnus olor, stanowi to około 2% populacji zimującej w północno-zachodniej Europie (Wetland International 2002) i jest to najwyższa liczebność tego gatunku stwierdzona do tej pory w zachodniej części Zatoki Gdańskiej. Podczas tej kontroli najwięcej łabędzi niemych przebywało w okolicy Jastarni, gromadząc się tam w luźnym stadzie liczącym około 4 tys. ptaków (W. Meissner). Stanowiło to 77% wszystkich osobników tego gatunku zaobserwowanych w lutym na badanym akwenie. Z rzadziej pojawiających się gatunków trzeba odnotować obecność dwóch samców hełmiatki Netta rufina przy ujściu Płutnicy koło Pucka (P. Janowski). W dniach 04–06.02 na rzece Motławie w Gdańsku, poza terenem liczeń, obserwowano samicę krakwy Anas strepera (P. Rydzkowski). Liczebność mew w styczniu 2005 przedstawiono w tabeli 2. W ostatnich 4 latach liczba zimujących śmieszek L. ridibundus wahała się w granicach 1100–2900 osobników, a mew pospolitych L. canus – 1400–2500 os. W przypadku mewy srebrzystej liczebność ze stycznia 2005 była bardzo zbliżona do wyników uzyskanych w latach 2002–2003. Nie zauważono więc zwiększenia się koncentracji tego gatunku na wybrzeżu zatoki po przepłoszeniu mew z wysypiska w Łężycach, gdzie zwykle gromadziło się ponad 10 tys. tych ptaków. Udział mew białogłowych L. cachinnans wśród mew srebrzystych na wysypisku w Szadółkach osiągnął zaledwie 0,4%. W poprzednim sezonie był nieznacznie niższy i wyniósł 0,2% (Meissner & Wójcik 2004), jednak w obu przypadkach obserwatorzy mieli do czynienia z ugrupowaniem liczącym ponad 7 tys. mew i wyniki te mogą być poważnie zaniżone z powodu trudności z odróżnianiem tych gatunków w dużych stadach. Na znacznie mniejszym wysypisku w Swarzewie, gdzie dokładne policzenie mew nie sprawia takich 60 Tabela 1. Liczebność ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w sezonie 2004/2005 Table 1. Numbers of waterfowl on the Bay of Gdańsk in the season 2004/2005. (1) – species, (2) – total 18.–19. 23.–24. 20.–21. 11.–12. 15.–16. 12.–13. 12.–13. 16.–17. 09.04 10.04 11.04 12.04 01.05 02.05 03.05 04.05 Cygnus olor 735 1950 1498 2717 1055 5193 2301 923 Cygnus columbianus 4 5 Cygnus cygnus 413 139 85 163 145 159 14 Anser fabalis 1 41 Anser albifrons 5 Anser anser 65 56 4 14 32 Branta canadensis 3 9 1 Branta leucopsis 1 Branta bernicla 1 6 1 Tadorna tadorna 5 46 98 Anas penelope 1170 339 119 140 46 13 21 261 Anas strepera 18 4 29 Anas crecca 96 3 14 2 13 Anas platyrhynchos 1354 1965 3306 4114 4249 3965 1762 403 Anas acuta 7 1 3 14 Anas querquedula 5 6 2 Anas clypeata 15 8 58 Netta rufina 2 Aythya ferina 130 188 201 207 13 742 8 70 Aythya fuligula 2093 12235 9141 13004 11922 13259 2962 7046 Aythya marila 60 7 12 404 3138 6252 48 353 Somateria mollissima 111 48 12 56 70 31 234 14 Clangula hyemalis 243 2219 3480 5882 4685 3056 4814 Melanitta nigra 10 69 81 393 520 174 767 753 Melanitta fusca 3 31 308 925 756 424 33 Bucephala clangula 392 569 1719 4793 3054 4252 2025 388 Mergus albellus 3 150 86 520 233 32 Mergus serrator 2 14 199 326 340 340 441 350 Mergus merganser 515 279 3229 3082 5016 4525 5555 246 Gavia stellata 1 3 2 4 Gavia arctica 1 2 2 1 3 Tachybaptus ruficollis 33 6 1 1 1 Podiceps nigricollis 1 2 Podiceps cristatus 1458 1556 358 993 1229 889 949 205 Podiceps grisegena 1 1 Podiceps auritus 6 8 21 45 21 7 13 7 Phalacrocorax carbo 3872 4877 13355 5801 3687 5143 5561 1474 Fulica atra 30885 5943 3066 2503 4531 5632 4018 474 Uria aalge 2 Alca torda 1 1 Cepphus grylle 1 1 Suma (2) 42971 30781 38743 42677 46018 56534 30609 18113 Gatunek (1) 61 N 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 1991/92 1993/94 1995/96 1997/98 1999/00 2001/02 2003/04 1991/92 1993/94 1995/96 1997/98 1999/00 2001/02 2003/04 1989/90 1989/90 9000 1987/88 0 1987/88 2000 N 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Rys. 1. Wieloletnie zmiany liczebności kormoranów Phalacrocorax carbo na Zatoce Gdańskiej jesienią i zimą. Przedstawiono maksymalną liczebność ptaków z miesięcy wrzesień–listopad i grudzień–luty Fig. 1. Long-term fluctuations in the Cormorant numbers on the Bay of Gdańsk in autumn and winter; maximum values for September–November and December–Februry Tabela 2. Liczebność poszczególnych gatunków mew stwierdzonych w styczniu 2005 nad Zatoką Gdańską i na trzech wysypiskach śmieci położonych w pobliżu wybrzeża Table 2. Numbers of particular gull species recorded in January 2005 on the Bay of Gdańsk and on three rubbish dumps situated near the coast; 1treated jointly with Larus argentatus, 2the flock could include single specimens of L. marinus. (1) – species, (2) – rubbish dumps, (3) – total Gatunek (1) Larus argentatus Larus cachinnans1 Larus marinus Larus canus Larus ridibundus Razem (3) 1 Zatoka Gdańska 7 705 271 1 387 2 902 12 265 Łężyce 2502 250 traktowano łącznie z Larus argentatus 2 w stadzie mogły być pojedyncze Larus marinus 62 Składowiska śmieci (2) Szadółki Swarzewo 8 000 30 30 40 8 100 0 Razem (3) 15 955 30 301 1 427 2 902 20 615 trudności, w ubiegłym roku przebywało około 1400 ptaków, a udział mew białogłowych został określony na 1,1% (Meissner & Wójcik 2004). Na poszczególnych odcinkach ptaki liczyli: S. Bzoma, M. Goc, D. Jakubas, P. Janowski, P. Kopciewicz, M. Koss, A. Kośmicki, E. Kurach, W. Meissner, M. Remisiewicz, P. Rydzkowski, M. Ściborska, M. Ściborski, C. Wójcik. Kontrole wysypiska w Szadółkach przeprowadzili M. Zagalska-Neubauer i G. Neubauer. Wszystkim im serdecznie dziękujemy. Badania były dofinansowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Praca Grupy Badawczej Ptaków Wodnych KULING nr 120. Summary: Wintering of waterfowl on the Bay of Gdańsk in the season 2004/2005. The spell of low temperatures started in the 2nd half of January. During the February controls the ice cover occupied the whole inner section of the Bay of Puck; in mid-March the ice covered here a coastal belt ca 300–500 m wide. Compared with previous years, an increase in the numbers of the Cormorant Phalacrocorax carbo was noted, both in autumn and winter. In September an exceptionally large flock of the Coot Fulica atra, amounting to ca 25 000 individuals, was observed. This concentration ranks among the largest of the species recorded from Poland. In February over 5 000 Mute Swans Cygnus olor were staying on the whole Bay of Gdańsk, a number which constitutes about 2% of the population wintering in north-western Europe. Like in the previous seasons, the most abundant species among the wintering gulls was the Herring Gull Larus argentatus. The Caspian Gull L. cachinnans numbers must have been underestimated due to the difficulty in distinguishing this species from Herring Gulls in the flocks of several hundred birds. Literatura Bregnballe T., Engström H., Knief W., van Eerden M.R., van Rijn S., Kieckbush J.J., Eskildsen J. 2003. Development of the breeding population of Great Cormorants numbers on the western European breeding grounds. European Conference on the Great Cormorants Phalacrocorax carbo sinensis in The Netherlands, Germany, Denmark, and Sweden during the 1990s. Vogelwelt 124, Suppl.: 15–26. Lilleleht V. 2004. Tondi takasitulek. Eesti Loodus 55: 6–13. Meissner W. 2004. Fulica atra (L., 1758) – łyska. W: Gromadzki M. (red.). Ptaki (część I). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. 7: 306–309. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. Meissner W., Koziróg L., Kisicka I. 2000. Zimowanie ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w sezonach 1997/1998 i 1998/1999. Not. Orn. 41: 92–97. Meissner W., Bzoma S. 2001. Wyniki liczeń ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej, maj 1999 – kwiecień 2000. Not. Orn. 42: 65–70. Meissner W., Wójcik C. 2004. Zimowanie ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w sezonie 2003/2004. Not. Orn. 45: 203–213. Tomiałojć L., Stawarczyk T. 2003. Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. PTPP „pro Natura”, Wrocław. Wetland International 2002. Waterbird population estimates. 3rd edition. Wageningen. Włodzimierz Meissner Pracownia Ekofizjologii Ptaków, Katedra Ekologii i Zoologii Kręgowców UG Legionów 9, 80-441 Gdańsk [email protected] Piotr Rydzkowski Szczygla 3/4/3, 80-742 Gdańsk [email protected] 63