2. Krojenie i cięcie

2.
Krojenie i cięcie
2.1. Materiał nauczania
Krojenie jest operacją podziału materiałów w introligatorstwie. Narzędziem krojącym jest
odpowiednio ukształtowany nóż. Nóż ten, przechodząc przez materiał, dzieli go na części.
Przy podziale można uzyskać albo części, które będą dalej podlegać obróbce introligatorskiej,
albo tylko jedna z nich będzie podlegać dalszej obróbce, natomiast druga będzie odpadem.
Przy prawidłowo wykonanej operacji krojenia nóż krojący, przechodząc przez materiał, nie
powoduje powstawania rozdrobnionych cząstek materiału. W procesach introligatorskich
wykonuje się różne operacje krojenia. Wyróżnia się wśród nich:
− przekrawanie,
− okrawanie,
− wykrawanie,
− nadkrawanie.
Krojenie jest wykorzystywane również przy perforowaniu. Najczęściej w procesach
introligatorskich wykonuje się przekrawanie, tzn. krojenie wzdłuż linii prostej. Można je
wykonać przy zastosowaniu krajarek jednonożowych, nożyc introligatorskich, krajarek
trójnożowych i noży krążkowych.
Krajarki jednonożowe są przystosowane do przekrawania stosów arkuszy równolegle
lub prostopadle do poszczególnych boków stosu. Jest w nich urządzenie ustalające
i wskazujące odległość krojenia od przeciwległego boku, zwane belką oporową
z mechanizmem pomiarowym. Po ustawieniu na stole krajarki wyrównanego stosu arkuszy
o odpowiedniej wysokości na stos opada belka dociskowa, która unieruchamia stos przez
dociśnięcie go do stołu. Siła jej nacisku jest regulowana. Wtedy na stos opada nóż.
W krajarkach jednonożowych stosuje się specjalny ruch noża, zwany szablowym. Stosowanie
ruchu szablowego noża ułatwia krojenie.
Rys. 6. Zasada krojenia arkuszy na krajarce jednonożowej [5, s. 245]
Rys. 7. Schemat ruchu szablowego noża krajarki Nóż w górnym
położeniu znajduje się pod kątem α do stołu krajarki 1 – nóż,
2 – stół, 3 – stos arkuszy [4, s. 41]
Nóż, zanim ruchem powrotnym przyjmie pozycję wyjściową, zagłębia się w listwę
podnożową.
Nożyce introligatorskie są przystosowane do przekrawania pojedynczych arkuszy
grubych wyrobów papierowych, typu tektur. Mają one urządzenie podobne do krajarek
jednonożowych. Inny jest tylko nóż. Nóż ma ostrze krzywoliniowe. Jeden z końców noża jest
nieruchomy, drugi jest ręcznie opuszczany w dół. Nie ma listwy podnożowej, a nóż ruchomy
styka się przy krojeniu z drugim, nieruchomym nożem, którym jest zaostrzona krawędź stołu.
Rys. 8. Nożyce introligatorskie: 1 – nóż górny ruchomy, 2 – nóż dolny,
3 – belka dociskowa, 4 – dźwignia belki, 5 – przykładnice, 6 –
opór przedni, 7 – zbiornik na odpady [2, s. 37]
Okrawanie jest rodzajem krojenia, w którym przy zastosowaniu wielu przekrawań
uzyskuje się wyrównanie półproduktu lub arkuszy materiału do odpowiedniego formatu.
Okrawanie wykonuje się najczęściej na krajarkach trójnożowych. Na tych krajarkach okrawa
się wkłady lub oprawy. Okrawanie następuje wtedy z trzech stron. Okrojeniu nie podlega
grzbiet wkładu lub oprawy. Do okrawania stosów arkuszy stosuje się krajarki jednonożowe.
Wykonuje się wtedy cztery przekrawania, po jednym dla każdego boku.
Krajarka trójnożowa jest przystosowana do okrawania z trzech stron wkładów lub
opraw. Krajarka trójnożowa ma trzy noże. Dwa z nich są usytuowane równolegle względem
siebie i służą do przekrawania boku górnego i dolnego. Trzeci jest prostopadły do poprzednich
i przekrawa bok przedni. Dzięki temu, w jednym cyklu pracy krajarki otrzymuje się trzykrotne
przekrawanie. Zmniejsza to znacznie pracochłonność okrawania.
Rys. 9. Schemat działania krajarki trójnożowej: 1 – stos krojonych opraw lub
wkładów, 2 – nóż krojący bok przedni, 3 – noże krojące bok górny
i dolny, 4 – belka dociskowa, 5 – grzbiety stosu [6, s. 199]
W krajarce trójnożowej stos wkładów i opraw ustawia się na stole krajarki. Zostają one
unieruchomione belką dociskową, a następnie dwa równoległe noże jednocześnie przekrawają
boki górny i dolny, podnoszą się i wtedy przekrawaniu ulega bok przedni, nożem
prostopadłym do poprzednich. Nóż ten podnosi się, podnosi się belka dociskowa i okrawanie
jest zakończone.
Nadkrawanie jest rodzajem krojenia materiału wykonywanego na niecałej grubości
danego arkusza materiału. Nadkrawanie jest wykonywane na maszynach zwanych
nadkrawarkami w celu ułatwienia zginania tektur lub przy wykrawaniu materiałów
samoprzylepnych.
Rys. 14. Schemat położenia noża tnącego służącego do nadkrawania [2, s. 38]
Nadkrawarki mają jeden krążkowy nóż zaostrzony. Nadkrawanie wykonuje się również
w produkcji etykiet samoprzylepnych, lecz tam do tego celu używa się wykrojnika. Budowa
i działanie tych maszyn są podobne jak krajarek krążkowych.
Rotacyjne krojenie pojedynczych warstw materiałów przebiega z zastosowaniem noży
krążkowych. Noże krążkowe są okrągłymi tarczami, zaostrzonymi na obwodzie. Ostrze jest
okręgiem koła. Noże krążkowe obracają się podczas krojenia materiału, który przesuwa się
wzdłuż linii krojenia. Prędkość obwodowa ruchu noża jest nieco większa niż prędkość ruchu
krojonego materiału. Przy krojeniu materiałów arkuszowych muszą być stosowane dwa noże:
górny i dolny. Jeden z nich stanowi podparcie dla drugiego.
Rys. 10. Schemat krojenia nożami krążkowymi cienkich materiałów,
np. papieru 1 – nóż w postaci zaostrzonej tarczy, 2 – nóż z ostrą
krawędzią, 3 – papier, 4 – wałki prowadzące arkusz [6, s. 200]
Noże krążkowe mogą być zastosowane w dowolnej maszynie, nawet drukującej, w której
krojony materiał porusza się wzdłuż linii krojenia. Stosowane są też maszyny do krojenia
nożami krążkowymi, tzw. krajalnice i bobiniarki. Krajalnice są przystosowane do krojenia
materiałów arkuszowych, a bobiniarki kroją materiały ze zwojów i po przekrojeniu powtórnie
zwijają je w zwoje o mniejszych wymiarach.
Cięcie jest sposobem podziału za pomocą odpowiedniego narzędzia tnącego. Powstają
przy tym ubytki materiału w postaci pyłu lub skrawków. Cięcie można wykonać za pomocą
odpowiednich pił lub frezów. W procesach introligatorskich cięcie wykorzystuje się rzadko.
4.2.2. Pytania sprawdzające
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
Na czy polega operacja krojenia?
Co to jest przekrawanie?
Jakie urządzenia służą do krojenia?
Jaka jest zasada pracy krajarki trójnożowej?
Jakie są sposoby nadkrawania?
Jakie urządzenia stosuje się do cięcia?