Przestrzeganie warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w

© European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2008, Wyattvile Road,
Loughlinstown, Dublin 18, Ireland. Published in English At European Industrial Relations Observatory Online/European Working conditions Observatory.
Rafał Towalski
Przestrzeganie warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w sklepach
detalicznych
Niedawno media poinformowały o nagminnym łamaniu praw pracy osób zatrudnionych w
handlu detalicznym. Większość zarzutów dotyczyła nieprzestrzegania warunków
bezpieczeństwa i higieny pracy. Znalazły one potwierdzenie w wynikach kontroli
przeprowadzonej przez Państwową Inspekcję Pracy.
Niniejszy tekst oparty jest na wybranych informacjach pochodzących ze Sprawozdania
Państwowej Inspekcji Pracy z 2006 roku.
Handel detaliczny od kilku lat jest stałym miejscem kontroli funkcjonariuszy Państwowej
Inspekcji Pracy. W 2006 roku kontrola objęła trzy grupy podmiotów:
• placówki wielkopowierzchniowe (supermarkety, hipermarkety);
• sklepy sieci Biedronka;
• inne placówki handlowe.
Kontroli poddano przestrzeganie przepisów dotyczących nawiązywania i rozwiązywania
umów o pracę, czasu pracy, urlopów wypoczynkowych, wynagrodzeń i innych świadczeń ze
stosunku pracy, ochrony pracy kobiet i młodocianych. Wiele uwagi inspektorzy poświęcili
problemom bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącym obiektów i pomieszczeń pracy,
zaplecza higieniczno - sanitarnego, organizacji pracy, eksploatacji maszyn i urządzeń
transportu, magazynowania i składowania towarów.
Sklepy wielkopowierzchniowe
W tego typu obiektach najczęściej dochodziło do naruszenia przepisów w zakresie:
• organizacji i wyposaŜenia pomieszczeń higieniczno-sanitarnych - prawie 52% wszystkich
kontrolowanych placówek,
• składowania towarów (towary magazynowane były często w niewłaściwych miejscach, co
było główną przyczyną blokowania dostępu do wyjść awaryjnych) - prawie 35%
kontrolowanych obiektów,
• utrzymania ładu i porządku w ciągach komunikacyjnych (prawie 60% placówek).
Liczne nieprawidłowości dotyczyły takŜe przygotowania pracowników do pracy i polegały w
szczególności na: braku wyposaŜenia pracowników w odzieŜ i obuwie (39% skontrolowanych
placówek), w środki ochrony indywidualnej (52%), nieprzeszkoleniu pracowników w
dziedzinie bhp (37%).
W trakcie kontroli ujawniono takŜe przypadki naruszenia przepisów, które niosły za sobą
bezpośrednie zagroŜenie Ŝycia lub zdrowia pracownika. Dotyczyło to przede wszystkim
przekroczenia dopuszczalnych mas transportowanych towarów oraz uŜycia sprzętu w bardzo
złym stanie technicznym stwarzającym zagroŜenie wypadkowe.
Sklepy sieci „Biedronka”
Kontrola przeprowadzona w tej sieci jest pochodną postępowania sądowego prowadzonego w
sprawie przestępstw przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową popełnionych
przez kierownictwo sieci – Jeronimo Martins S.A. Kontroli poddano prawie 80% ze
wszystkich placówek działających na terenie Polski.
Jak wynika z raportu Państwowej Inspekcji Pracy, w czasie kontroli ujawniono liczne
naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Polegały one m.in. na:
niedostatecznym wyposaŜeniu pracowników w środki ochrony indywidualnej (głównie butów
i rękawic) – 61% skontrolowanych placówek oraz nieodpowiednim wyposaŜeniu
pomieszczeń higieniczno sanitarnych – prawie 45% podmiotów.
W 57 przypadkach spośród 726, inspektorzy odnotowali raŜące naruszenie przepisów,
stwarzające bezpośrednie zagroŜenie Ŝycia lub zdrowia pracownika. Wiązały się one głównie
z przekroczeniem dopuszczalnych mas transportowych i zagroŜeniem poraŜeniem
elektrycznym.
Podobne do prezentowanych wyŜej naruszenia przepisów z zakresu higieny i bezpieczeństwa
pracy zanotowano równieŜ w grupie innych placówek handlowych.
Przyczyny naruszenia przepisów
Zdaniem przedstawicieli Państwowej Inspekcji pracy naruszenia przepisów wynikają z kilku
zjawisk:
• niska znajomość przepisów prawa pracy wśród kadry kierowniczej
• duŜa rotacja pracowników
• niewłaściwa organizacja pracy oraz minimalizowanie poziomu zatrudnienia
• pakowanie towarów w centrach dystrybucyjnych w jednostki paletowe o masie
przekraczającej dopuszczalne normy przewoŜenia wózkami ręcznymi
• lekcewaŜenie spraw BHP
• presja zarządów central na kierownictwo palcówek w celu maksymalnego obniŜania
kosztów
• zbyt niskie kompetencje kierowników placówek.
Zdaniem pracodawców wyjaśnienie jest prostsze. Ich zdaniem naruszenia przepisów wynikają
najczęściej z trudności
w interpretacji obowiązujących przepisów oraz trudności
finansowych.
Komentarz
Wyniki kontroli wskazują na kilka prawidłowości. Po pierwsze naruszenia przepisów dotyczą
najczęściej tych samych spraw. Złe wyposaŜenie pomieszczeń higieniczno - sanitarnych, złe
składowanie towarów czy niedostateczne wyposaŜenie pracowników w środki ochrony
indywidualnej są wspólne dla sklepów bez względu na ich wielkość czy teŜ przynaleŜność.
Innym istotnym elementem, na który wskazywali inspektorzy jest znacznie większa skala
naruszenia przepisów w sklepach nowo powstałych bądź teŜ naleŜących do stosunkowo
„młodych” sieci o zasięgu lokalnym nastawionych na zdobycie rynku i o stosunkowo
niewielkim kapitale. Potwierdzają to wynik badań na temat moŜliwości tworzenia związków
zawodowych w handlu wielkopowierzchniowym w Polsce, realizowanych na zlecenie
Fundacji im F. Eberta. Respondenci, którzy w wielu przypadkach mieli doświadczenia z
pracy w róŜnego typu placówkach handlowych, zazwyczaj znacznie wyŜej oceniali warunki
pracy w sklepach wielkopowierzchniowych aniŜeli w placówkach mniejszych, gdzie przepisy
BHP były przestrzegane w niewielkim stopniu.