tkanki zwierzece

TKANKI
ZWIERZĘCE
Pochodzenie tkanek i układów.
ektoderma
nabłonki zewnętrzne i wyścielające przedni oraz końcowy
fragment przewodu pokarmowego,
różnego rodzaju wytwory naskórka,
narządy zmysłów i układ nerwowy.
mezoderma
nabłonek wyścielający wtórna jamę ciała.
tkanka łączna (u kręgowców krew, chrząstka, kości),
układ : krążenia, mięśniowy, rozrodczy, skóra, nerki kręgowców.
endoderma
nabłonek środkowej części przewodu pokarmowego,
gruczoły trawienne kręgowców (wątroba, trzustka).
Podział tkanek.
Ze względu na pochodzenie:
ektodermalne,
endodermalne,
mezodermalne.
Ze względu na pełnione funkcje:
nabłonkowa,
łączna,
mięśniowa,
nerwowa.
Za podziały odpowiadają tkanki macierzyste.
Komórki macierzyste człowieka – mogą się przekształcić w dowolną tkankę
czy organ. Są pobierane z krwi pępowinowej lub zarodków.
Typy nabłonków.
a – jednowarstwowy płaski, b – jednowarstwowy sześcienny, c – jednowarstwowy
walcowaty, d – wielorzędowy (urzęsiony), e - dróg moczowych, f – wielowarstwowy
płaski, g – wielowarstwowy sześcienny, h – wielowarstwowy walcowaty
Charakterystyka nabłonków.
typ nabłonka
miejsce występowania
jednowarstwowy
płaski
naczynia włosowate, pęcherzyki płucne, torebka kłębuszka
naczyniowego
jednowarstwowy
sześcienny
śródbłonek naczyń krwionośnych, kanaliki zbiorcze,
powierzchnia gonad
jednowarstwowy
walcowaty
wewnętrzne powierzchnie przewodu pokarmowego i
jajowodów
wielorzędowy
drogi oddechowe, trąbka słuchowa, przewody ślinianek,
najądrze, narząd węchu
wielowarstwowy
płaski
rogowaciejący - naskórek, naturalne otwory ciała
nierogowaciejący - gardło, przełyk, pochwę
wielowarstwowy
sześcienny
drogi wyprowadzające gruczołów potowych
wielowarstwowy
walcowaty
drogi wyprowadzające gruczołów ślinowych
Typy gruczołów.
I - ze względu na sposób wydzielania:
apokrynowe – przez oderwanie szczytowej części komórki (gruczoł mlekowy),
merokrynowe – na drodze egzocytozy (wątroba, ślinianki, trzustka, gruczoły
potowe),
holokrynowe – rozpad całej komórki gruczołowej (gruczoł łojowy).
II - ze względu na kształt:
cewkowe (gruczoł potowy),
pęcherzykowe (gruczoł łojowy),
cewkowo-pęcherzykowy (gruczoły tchawicy).
III - ze względu na stopień komplikacji dróg wyprowadzających:
pojedyncze, rozgałęzione, złożone.
Tkanka nerwowa – neuron.
Tkankę nerwową tworzą neurony i komórki glejowe.
Komórki glejowe – funkcja podporowa, regeneracyjna
i odżywcza dla neuronów.
Neurony – odbierają i przesyłają sygnały.
Budowa neuronu:
A – ciało komórki
B – dendryty (przewodzenie od ciała komórki)
C – akson (przewodzenie z ciała komórki)
Neurony odbierają sygnały zewnętrzne lub
wewnętrzne i przekazują je do rdzenia kręgowego lub
mózgu. Inne przekazują sygnały z mózgu i rdzenia
kręgowego do mięśni, gruczołów.
Tkanka nerwowa.
Włókna nerwowe dzielimy na:
1 – jednoosłonkowe
a – rdzenne – osłonka mielinowa
b – bezrdzenne – otoczona glejowymi
komórkami Schwanna
2 – dwuosłnkowe wewnętrzną (mielinową)
oraz zewnętrzną (neurilemmą), utworzoną
przez lemocyty.
Neurony komunikują się miedzy sobą za
pośrednictwem synaps (chemiczne,
elektryczne).
Synapsy (ze względu na rodzaj połączeń):
- nerwowo-nerwowe
- nerwowo-mięśniowe
- nerwowo-gruczołowe
Przewodzenie impulsów między neuronami.
Rodzaje neuronów.
a – neuron jednobiegunowy, b – neuron pozornie jednobiegunowy,
c – neuron dwubiegunowy, d – neuron wielobiegunowy
Tkanka łączna właściwa - stała.
Tkanka łączna siateczkowata – tworzy zrąb wątroby, śledziony, szpik kostny,
węzłów chłonnych.
Tkanka łączna włóknista luźna – zrąb i spoiwo większości narządów
wewnętrznych.
Tkanka łączna włóknista zbita (włókna kolagenowe) – funkcje mechaniczne, komórki fibroblasty.
t. ł. ścięgnista - ścięgna, więzadła
t. ł. sprężysta – duże naczynia krwionośne, błony łącznotkankowe, więzadła
t. ł. splotowa – tworzy okostna i ochrzęstna – błony odżywiające części kostne i
chrzęstne szkieletu.
Tkanka łączna zarodkowa (mezenchyma) – buduje organizm zarodka, we wczesnej
ontogenezie przekształca się w inne typy tkanki łącznej.
Tkanka łączna tłuszczowa żółta – wyścieła oczodoły (krople zawieszone w
tkance łącznej włóknistej luźnej w postaci jednej dużej kropli tłuszczu).
Tkanka łączna tłuszczowa brunatna – torebki tłuszczowe osłaniające nerki i
nadnercza (w postaci licznych kropli) – funkcja to wytwarzanie ciepła – u noworodków
i zwierząt zapadających w sen zimowy.
Tkanka łączna oporowa.
chrzęstna – stadium zarodkowe, małżowina uszna, koniuszek nosa, spojenie
łonowe, końce żeber, powierzchnie stawowe kości, w ścianach dróg oddechowych,
szkielet płaszczek i rekinów,
- wzmocniona włóknami białkowymi, twarda ale sprężysta, nadaje elastyczność,
zmniejsza tarcie miedzy powierzchniami stawowymi,
- komórki – chondrocyty oddzielone od siebie substancją międzykomórkową, leżą w
jamkach,
- nie jest unerwiona, brak naczyń limfatycznych i krwionośnych
- substancje odżywcze i tlen są transportowane na drodze dyfuzji przez istotę
podstawową.
Dzieli się na:
Szklistą,
Sprężysta,
Włóknistą.
Tkanka łączna oporowa.
kostna – szkielet kręgowców, zbudowana z istoty podstawowej (kolagen,
mukopolisacharydy, fosforan wapnia = minerały stanowią 60-70% suchej masy kości) w
której rozrzucone są jamki, a w istocie podstawowej.
Składnikiem strukturalnym jest blaszka kostna.
Funkcje: Tworzy szkielet, podtrzymuje, usztywnia, osłania narządy wewnętrzne
Tkanka ta ulega ciągłej przebudowie:
komórki kościotwórcze – osteoblasty,
komórki kostne – osteocyty (wypustkami cytoplazmatycznymi łączą się z
naczyniami krwionośnymi (wypustki rozgałęzione w kanalikach jamek kostnych)
komórki kościogubne – osteoklasty.
Wytrzymałość zawdzięcza uporządkowanej budowie – organizacji w osteon.
Dzieli się na:
Zbitą,
Gąbczastą.
1 – kość,
2 – przekrój: istota zbita i
gąbczasta, kanały Haversa,
naczynia krwionośne,
1
4
3 – osteon,
4 – osteocyt z wypustkami
cytoplazmatycznymi.
2
3
Tkanka łączna – płynna.
KREW
element krwi
osocze
budowa
funkcje
90% woda, białka (albuminy, globuliny,
nośnik substancji odżywczych i
fibrynogen, enzymy), lipidy (fosfolipidy,
produktów przemiany materii,
cholesterol), cukry (głównie glukoza),
procesy odpornościowe, krzepnięcie
produkty przemiany materii (mocznik, kwas
moczowy, bilirubina, kreatynina), witaminy,
hormony, jony(k, mg, cl i inne)
erytrocyty
4,5 mln/mm3
hemoglobina, brak jadra, spłaszczone,
transport tlenu (oksyhemoglobina)
dwuwklęsłe krążki (u pozostałych
kręgowców owalne z jadem)
trombocyty
200-400 tys.
/mm3
małe i nieregularnych kształtach (u ssaków
obłonione fragmenty cytoplazmy
macierzystych komórek – megakariocytów)
krzepnięcie
leukocyty
5-6 tys. /mm3
granulocyty:
neutrofile
budowa
Funkcje
ruch pełzakowy, fagocytoza, jądro 2-5
płatowe, 60-70% leukocytów
odporność nieswoista, fagocytują
bakterie, grzyby pasożytnicze
eozynofile
w mniejszym stopniu ruchy pełzakowe i
fagocytoza, jądro 2 płatowe, 2-4%
leukocytów
odporność na pasożyty, unieczynniają
mediatory zapalenia, alergie
bazofile
duże nieregularne jadro, 0,9% leukocytów
reakcje zapalne, przy alergiach –
wstrząs anafilaktyczny
agranulocyty:
monocyty
największe, nerkowate jądro, ruch
pełzakowy, fagocytoza, 4-8% leukocytów
odporność nieswoista, fagocytują
komórki pasożytów, reszty komórek
limfocyty
jądro wypełni prawie całe wnętrze komórki,
20-30% leukocytów
limfocyty B – produkują przeciwciała
limfocyty T – funkcje regulacyjne w
układzie odpornościowym
Charakterystyka działania leukocytów:
Granulocyty
Neutrofile – fagocytują czynniki chorobotwórcze (powstanie ropy), ruchy pełzakowe (w
jednym kierunku – przez ściany naczyń krwionośnych), wydzielaj enzymy, nadtlenek
wodoru i wolne rodniki,
Eozynofile – ruchy pełzakowe, sterują reakcjami alergicznymi, , w schorzeniach (astma,
tasiemczyca, alergie – liczba ich wzrasta, dur brzuszny, odra – ich liczba maleje),
Bazofile – niewielka zdolność do ruchu, reakcje alergiczne, zawierają histaminę i
heparynę.
Agranulocyty
Limfocyty B – wytwarzają przeciwciała, namnażają się i różnicują w limfocyty B
plazmatyczne (produkują przeciwciała) i limfocyty B – pamięci,
Limfocyty T – odpowiedz immunologiczna typu komórkowego, na ich powierzchni
białka - przeciwciała wiążące antygeny, namnażają się i różnicują na limfocyty Y
cytotoksyczne i limfocyty T – pamięci.
Monocyty – wspólnie z limfocytami t uczestniczą w reakcjach immunologicznych,
wytwarzają czynnik hamujący wzrost komórek nowotworowych oraz czynnik hamujący
namnażanie się wirusa (interferon), po 2 dniach wędrują do tkanek – tu staja się
makrofagami tkankowymi
Tkanka łączna – płynna.
LIMFA (chłonka).
Stanowi środek transportu substancji odżywczy (tłuszcze).
Jest łącznikiem pomiędzy płynem międzykomórkowym a osoczem.
Z węzłów chłonnych odbiera limfocyty i pozostawia w nich toksyny i bakterie.
Pełni funkcje ochronną i odpornościową organizmu.
Zawiera niewiele elementów morfotycznych – głównie leukocyty.
Tkanka mięśniowa – charakterystyka porównawcza.
PLEMNIK
akrosom – pęcherzyk wydzielniczy aparatu
Golgiego (zawiera enzymy do trawienia osłonki
przejrzystej),
główka – zawiera jądro komórkowe ,
wstawka – mitochondria,
wić – element napędowy.
Gameta męska – (plemnik) – powstaje w procesie spermatogenezy, który zachodzi w
sposób ciągły przez całe życie.
Odbywa się w ścianach cewek nasiennych jądra.
KOMÓRKA JAJOWA
wieniec promienisty – komórki z
nabłonka pęcherzyka jajnikowego
(funkcje odżywcze i ochronne),
osłonka przejrzysta – glikoproteiny
Gameta żeńska – (jajo, ootyd) – zwykle bogata w materiały zapasowe (żółtko). Proces
oogenezy rozpoczyna się w życiu płodowym. Komórki macierzyste oogonia – dzielą się
mitotycznie i różnicują w oocyt I rzędu, które rozpoczynają podział mejotyczny (zatrzymują
się w diplotenie profazy I).
W dniu narodzin w jajnikach - ok. 2 mln oocytów I rzędu.
Dojrzewają w okresie dojrzewania płciowego.
Spermatogeneza
Oogeneza
Źródła
1. www.edukator.pl
2. „Biologia” – repetytorium, WSiP
3. „Biologia” – E.P.Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin