Wzrok – nasze narzędzie widzenia

Wołomin , 19 VI 2015 r.
Monika Kurek
oligofrenopedagog
Ośrodek Rehabilitacyjno – Edukacyjno -Wychowawczy
PSOUU Koło w Wołominie
„Wzrok- nasze narzędzie widzenia”
„Nie można dostrzegać nie widząc, ale można dostrzegać widząc.
To jest codzienne doświadczenie naszego wzroku i percepcji” – Sławomir Mrożek.
Zaczynając swój artykuł, cytatem Sławomira Mrożka można dostrzec w nim
wiele prawdy. Skupię się na naszym zmyśle jakim jest wzrok: czyli możliwość
i zdolność odbierania specjalnych bodźców za pomocą widma, inaczej światła
widzialnego.
Wzrok jest jednym z najważniejszych zmysłów, jakim ludzie posługują się.
Wszystko to co odbieramy z naszego świata dociera właśnie za pomocą wzroku.
Wzrok nie jest tylko pierwszym podstawowym „odbiornikiem” korzystania ze
świata, ma on też pewne swoje funkcje m.in.:
- rozróżnia światło od ciemności,
- rozpoznaje kształty, rozróżnia barwy,
- ocenia odległość położenia obiektów od oka
Skoro mowa o wzroku nie wolno przy tym zapominać o oku – czyli narzędziu
receptorowym, który nam umożliwia widzenie. Oko składa się z różnych części, bez
których widzenie nie byłoby możliwe, są to m.in.: twardówka, rogówka, naczyniówka,
źrenica, soczewka, siatkówka itp.
1|Strona
Z ciekawostek chciałabym przybliżyć pewne fakty na temat oka:
1. Oko waży około 8 gramów,
2. Człowiek zaczyna płakać od około drugiego miesiąca życia. Gruczoły noworodków
nie wydzielają łez,
3. Oko odbiera obraz „ do góry nogami”- dopiero w mózgu jest on odwracalny,
4. Noworodek w pierwszych dniach swojego wzroku na przedmiotach oddalonych
bardziej niż 20-25 cm.
Wśród chorób oczu możemy wyróżnić najczęstsze:
a) podział ze względu na choroby powiek: rak powieki, tik powieki, brodawka powieki,
ospica, ropień powieki
b) podział ze względu na wady rozwojowe powiek: opadnięcie powieki, ubytek
powieki itp.
c) podział ze względu na choroby spojówek: zapalenie spojówek, błonica spojówki,
wiosenne nieżyt spojówek, zapalenie rzężaczkowe spojówek.
Wśród znanych chorób oczu należy również wymienić: jaskrę, zaćmę, nowotwory
oczu.
Rehabilitacja
tyflopedagogiki,
wzroku
czyli
(terapia
działu
widzenia)
pedagogiki
to
jedna
specjalnej,
która
z
poddyscyplin
poświęcona
jest
wychowaniu, edukacji i terapii osób niewidomych i niedowidzących (słabowidzących).
Specjaliści w zakresie rehabilitacji wzroku powinni wykorzystywać nie tylko wiedzę
z tego obszaru, ale też wymaga się, aby posiadali wiedzę psychologiczną,
pedagogiczną i socjologiczną. Ważnym i zarazem najważniejszym etapem
kształcenia jest posiadanie wiedzy z zakresu okulistyki.
Rehabilitacja wzroku polega na jego ćwiczeniu, czyli utrwalania skuteczności
widzenia,
i
umiejętności
doskonalenia
percepcji
posługiwania
przedmiotów
się
nim,
trójwymiarowych,
kształtowania
rozwijanie
pamięci,
doskonalenie pamięci wzrokowej, ocenę i modyfikację najbliższego otoczenia
dziecka, w taki sposób by dopasować je do możliwości wzrokowych dziecka.
Rozwój rehabilitacji widzenia ma swój początek w latach 60 XX wieku
w Stanach Zjednoczonych, kiedy to Natalie Barraga zaczęła publikować ćwiczenia
2|Strona
usprawniające możliwości wzrokowe. Bezwzględnie należy tutaj przytoczyć również
fakt przeniesienie do Polski tej idei pod koniec lat 80 XX wieku: dr Antonina
Adamowicz Hummel – dzięki której rozwinęła się subdyscyplina tyflopedagogiki jaką
jest: „rehabilitacja wzroku słabowidzących”.
Przykładowe ćwiczenia z rehabilitacji wzroku:
Usprawnianie ruchów oczu – Płynne patrzenie za przesuwającym się

obiektem, sprawniejsze czytanie, bez gubienia tekstu.
Ćwiczenia konwergencji – Ruch zbieżny oczu, potrzebny do patrzenia

blisko, np. przenoszenie wzroku z tablicy do zeszytu szkolnego.
Trening akomodacji – Sprawne, szybkie i wyraźnie postrzeganie

obserwowanego przedmiotu zarówno z bliska jak i daleka.
Utrzymanie fuzji – Widzenie pojedynczego obrazu przy patrzeniu obu oczami

równocześnie.
Wykształcenie stereopsji – Widzenie przestrzenne w trzech wymiarach tzw.

3D*, potrzebne do oceny odległości obiektów od danej osoby, np.
nadjeżdżających samochodów.
Terapeuta widzenia przeprowadza również funkcjonalną ocenę widzenia- nie jest to
ani badanie bolesne, ani inwazyjne. Każde przeprowadzone badanie jest
dostosowane do wieku dziecka. Dla dzieci mniejszych ma zapewne charakter
zabawy w której uczestniczy zarówno terapeuta jak i dziecka. Nie informuje się
dziecka co będzie pokazywane, ani gdzie, gdyż powątpiewałoby to w możliwość
sugerowania odpowiedzi, a jak wiadomo nie miałoby to wówczas żadnej wartości
diagnostycznej.
Stosuje
się
w
tego
typu
rehabilitacji
również
narzędzia:
a) testy służące do oceny funkcjonalnego widzenia u dzieci we wczesnym okresie
rozwoju (L.Hyvarinen):
 ocena widzenia do dali, symbole (klocki) do rozpoznawania optotypów
umieszczonych na tablicach do badania ostrości widzenia

ocena widzenia do bliży: karty do badania ostrości widzenia z bliska
3|Strona

ocena wrażliwości na kontrast: badania za pomocą kart Hiding Heidi, tablice
obniżonego kontrastu z symbolami Lea

testy widzenia stereoskopowego: test muchy (służy do oceny widzenia
przestrzennego i obuocznego).
b) Ocena widzenia barwnego:

test kolorów PV 16
 Badanie widzenia barwnego (Colour Vision Testing Made Easy) – badane
dziecko powinno rozpoznać liczby umieszczone w tle.
 Test widzenia barwnego (Colour Vision Test Plates For the Infants) –
badany ma za zadanie rozpoznać przedstawione obrazki w tle.
Kiedy zatem należy zasięgnąć porady specjalisty z zakresu rehabilitacji
wzroku?
1. Wtedy, gdy dziecko przekręca zeszyt podczas pisania,
2. Ma problemy ze zmieszczeniem pisma ręcznego w liniach,
3. Ma nietypowy sposób trzymania książki: np. obraca ją, odwraca, zbliża, oddala,
4. Wtedy, gdy nadmiernie koncentruje się na patrzeniu pod nogi przy schodzeniu ze
schodów.
Piśmiennictwo
1. Materiały własne ze Studiów Podyplomowych z Rehabilitacji Wzroku
prowadzonych
przez
Akademię
im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie.
4|Strona
Pedagogiki
Specjalnej