Rola wirusa EBV w patogenezie chorób alergicznych

Alergia Astma Immunologia,
2005,
10(4), xxx
Szmidt A.,
Stañczyk-Przy³uska
A. Rola wirusa EBV w patogenezie chorób alergicznych
169
DIAGNOSTYKA I LECZENIE ALERGII
Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(4), 169-174
Rola wirusa EBV w patogenezie chorób alergicznych
The role of Epstein-Barr virus in the pathogenesis of atopic diseases
ANNA SZMIDT1/, A NNA STAÑCZYK-P RZY£USKA2/
1/
Studenckie Ko³o Naukowe przy Klinice Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Koœci Uniwersytetu Medycznego
w £odzi
2/
Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Koœci Uniwersytetu Medycznego, 91-738 £ódŸ, ul. Sporna 36
Praca przedstawia przegl¹d piœmiennictwa na temat zwi¹zku
zaka¿enia wirusem EB z wystêpowaniem chorób atopowych.
Zale¿noœæ ta znajduje potwierdzenie zarówno w fakcie wiêkszej
czêstoœci chorób atopowych u pacjentów, którzy przebyli infekcjê
EBV, jak równie¿ w nasilaniu objawów przewlek³ych aktywnych
zaka¿eñ EBV w sezonie ekspozycji alergenowej.
Oddzia³ywanie wirusa EB na uk³ad immunologiczny zale¿ne jest
przede wszystkim od jego zdolnoœci do latentnego przetrwania
w limfocytach B oraz ich transformowania i unieœmiertelniania. Z kolei
zaka¿one limfocyty B syntetyzuj¹ zarówno IgE, jak równie¿ IL5, IL4
i wirusow¹ IL10. Wydaje siê ponadto, ¿e unieœmiertelnione przez
EBV limfocyty B mog¹ uczestniczyæ w procesie prezentacji alergenów.
Wszystkie wymienione mechanizmy mog¹ wp³ywaæ na rozwój
i przebieg chorób alergicznych.
Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(4), 169-174
Literature overview on the relationship between Epstein-Barr virus
(EBV) and the development of atopy. The relationship is confirmed
both by a higher frequency of atopy in patients after EBV infection
and the recrudency of the symptoms of chronic active EBV infections
during allergen exposure. EB virus affects the immune system primarily
by its ability to survive in latent form in lymphocytes B, transforming
them and making them immortal. The infected lymphocytes B
synthesize both IgE, IL5, IL4 and viral IL10. Besides, it seems that the
lymphocytes B made immortal by EBV may participate in the process
of allergen presentation. All specified mechanisms may affect the
development of allergic diseases.
Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(4), 169-174
Key words: Epstein-Barr virus, atopic diseases, lymphocytes B,
children
S³owa kluczowe: infekcja EBV, choroby alergiczne, limfocyty B, dzieci
Wp³yw infekcji, zw³aszcza wirusowych, na rozwój
chorób atopowych jest w ostatnich latach przedmiotem
zainteresowania wielu badaczy. Obecnie wiadomo, ¿e
wirusy mog¹ w ró¿ny sposób zaburzaæ funkcjonowanie
uk³adu immunologicznego. Na przyk³ad, wiele z nich posiada w³aœciwoœci mitogenne i powoduje poliklonaln¹ aktywacjê limfocytów T i B. Niektóre wykszta³ci³y mechanizmy obronne wobec uk³adu odpornoœciowego gospodarza, które uniemo¿liwiaj¹ ich eliminacj¹ z makroorganizmu. Wœród nich wa¿ne miejsce zajmuje zmiennoœæ antygenowa czy zdolnoœæ do inaktywacji sk³adników odpowiedzi immunologicznej. Inne wirusy z kolei za pomoc¹
receptorów powierzchniowych s¹ w stanie wnikaæ do
komórek odpornoœciowych i ingerowaæ w ekspresjê genów, a tym samym hamowaæ lub indukowaæ wydzielanie
cytokin oraz syntezê innych wa¿nych bia³ek. W ten spo-
sób wirusy mog¹ byæ poœrednio zaanga¿owane w patomechanizm wielu chorób z krêgu autoimmunologicznych,
nowotworowych czy atopowych [1-5].
Liczne badania wykaza³y, ¿e infekcje uk³adu oddechowego wywo³ane przez rhinowirusy i wirusy RS [6-11],
a tak¿e wirusa grypy [12] i ludzkiego metapneumowirusa
[13], zw³aszcza w pierwszym roku ¿ycia, zwiêkszaj¹ ryzyko wyst¹pienia astmy. Z kolei w œwietle „hipotezy higienicznej” wiêksza ekspozycja na choroby infekcyjne we
wczesnym dzieciñstwie (wiêksza liczba dzieci w rodzinach, kontakt z rówieœnikami w ¿³obkach i przedszkolach)
ma dzia³anie protekcyjne wobec ryzyka rozwoju alergii
i astmy w póŸniejszych latach ¿ycia [14,15]. Udowodniono, ¿e przebycie takich chorób, jak odra czy wirusowe
zapalenie w¹troby typu A mo¿e chroniæ przed wyst¹pieniem atopii [16-19].
170
Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(4), 169-174
W ostatnich latach pojawi³o siê wiele interesuj¹cych
doniesieñ na temat mo¿liwego wp³ywu na patogenezê
chorób alergicznych wirusa Epstein-Barr (EBV).
Zwi¹zek wirusa EBV z alergi¹
Wirus Epstein-Barr nale¿y do DNA wirusów z rodziny Herpesviriae, wywo³uj¹cych mononukleozê zakaŸn¹.
Odgrywa on tak¿e istotn¹ rolê w patogenezie niektórych
chorób nowotworowych, miêdzy innymi: ch³oniaka Burkitta, choroby Hodgkina, ch³oniaków z komórek B oraz
raka jamy nosowo-gard³owej, a tak¿e zespo³ów limfoproliferacyjnych u osób z wrodzonym lub nabytym upoœledzeniem odpornoœci [20-24]. Przypuszcza siê, ¿e jest on
tak¿e jednym z czynników odpowiedzialnych za wyst¹pienie zespo³u przewlek³ego zmêczenia [25-27].
Pierwsze doniesienie o wspó³istnieniu mononukleozy
i objawów alergii pochodzi z 1945 roku [28]. Od tego czasu ukaza³o siê na ten temat wiele publikacji [29-36]. Na
pocz¹tku lat osiemdziesi¹tych Stannegard I.L. i Stannegard O. zauwa¿yli, ¿e poziom przeciwcia³ anty-EBV jest
wy¿szy w grupie dzieci z atopi¹ ni¿ w grupie dzieci nieatopowych. Nie wykazano natomiast podobnej zale¿noœci zarówno w stosunku do innych wirusów herpes, jak
i wirusów ró¿yczki oraz œwinki [29]. Dalsze badania tych
autorów, których celem by³o poszukiwanie zwi¹zku wysokiego miana przeciwcia³ anty-EBV ze wzrostem stê¿enia IgE, nie da³y jednak oczekiwanych rezultatów [30].
Z kolei Calvani i wsp. oceniali korelacjê miêdzy seropozytywnoœci¹ w stosunku do EBV a obecnoœci¹ objawów
atopowych oraz poziomem IgE w surowicy u 353 dzieci
w wieku od 1 miesi¹ca do 19 lat. Wspó³istnienie wysokiego miana ca³kowitego IgE (cIgE) z seropozytywnoœci¹
EBV stwierdzono jedynie w starszych grupach wiekowych (dzieci w wieku 6-19 lat), podczas gdy infekcja EBV
w pierwszych latach ¿ycia by³a zazwyczaj rzadziej zwi¹zana ze wzrostem poziomu cIgE [31]. Z kolei obserwacje
innych autorów wskazuj¹ na czêste wystêpowanie licznych chorób alergicznych u pacjentów z rzadko wystêpuj¹cym przewlek³ym aktywnym zaka¿eniem EBV
(CA-EBV – chronic-active Epstein-Barr virus infection). Zespó³ ten charakteryzuje siê d³ugotrwa³ym (ponad
6-miesiêcznym) wystêpowaniem podwy¿szonego miana
przeciwcia³ przeciwko EBV oraz cechami zajêcia innych
narz¹dów: w¹troby, œledziony, wêz³ów ch³onnych i p³uc.
Badania Olsona i wsp. wykaza³y, ¿e pacjenci z CA-EBV
oraz IgE zale¿n¹ alergi¹ w wywiadzie i wysokimi mianami przeciwcia³ przeciw antygenom wirusa Epstein-Barr
maj¹ miêdzy innymi wy¿sze miana IgE, wiêksz¹ liczbê
IgE dodatnich limfocytów T i B oraz wzmo¿on¹ odpowiedŸ limfocytów na alergeny in vitro w porównaniu do
pacjentów z alergi¹ bez CA-EBV [32]. Pacjenci ci skar¿yli siê ponadto na pogorszenie objawów zwi¹zanych z infekcj¹ EBV w okresie wzmo¿onej ekspozycji alergenowej
lub po kontakcie z alergenem. Zaœ w badaniach in vitro
wykazano wzrost liczby limfocytów B wykazuj¹cych obecnoœæ antygenu j¹drowego wirusa po stymulacji swoistym
alergenem, co sk³oni³o autorów do wniosku, ¿e zaostrzenie choroby alergicznej mo¿e powodowaæ reaktywacjê
latentnej infekcji EBV [33].
Przebieg EBV
Bahna i wsp. zbadali, jak zmienia siê poziom ca³kowitego IgE w przebiegu mononukleozy zakaŸnej. Zauwa¿yli, ¿e jego stê¿enie w ostrym okresie wzrasta znacznie
powy¿ej poziomu sprzed choroby, osi¹gaj¹c szczyt oko³o
17 dnia od zachorowania. W ci¹gu pierwszego tygodnia
stê¿enie IgE wzros³o a¿ do 276% wartoœci wyjœciowej,
a wzrost stê¿enia tej immunoglobuliny by³ zdecydowanie
szybszy i wyraŸniejszy ni¿ pozosta³ych klas. W okresie
rekonwalescencji stê¿enie IgE spada³o czêsto poni¿ej
wartoœci wyjœciowej i utrzymywa³o siê na tym poziomie
przez kilka miesiêcy do roku, po czym powraca³o do wartoœci wyjœciowej (sprzed choroby) [34]. Równie¿ stê¿enia pozosta³ych klas przeciwcia³ wzrasta³y pod wp³ywem
poliklonalnego pobudzenia limfocytów B, a ich wartoœci
by³y silnie skorelowane ze wzrostem atypowej limfocytozy [34,35]. Wzrost stê¿enia IgE obserwowano tak¿e u pacjentów z chorob¹ Hodgkina [36].
Zastanawiaj¹cy jest równie¿ fakt, ¿e w przebiegu
mononukleozy zakaŸnej obserwuje siê czêsto reakcje nadwra¿liwoœci na antybiotyki β-laktamowe. A¿ u 90-100%
pacjentów po zastosowaniu ampicyliny pojawia siê swêdz¹ca plamistogrudkowa wysypka [37,38,39]. Podobn¹
reakcjê, acz rzadziej, obserwuje siê tak¿e po innych antybiotykach z tej grupy, takich jak: amoksycylina [40], piperacylina/tazobaktam [41] czy cefaleksyna [42]. Mimo ¿e
mechanizm tych reakcji nadal pozostaje nie do koñca
wyjaœniony, wskazuje siê na mo¿liwy zwi¹zek miêdzy EBV
i pojawieniem siê nadwra¿liwoœci lub alergii na wymienione powy¿ej antybiotyki [40].
Warto równie¿ podkreœliæ, ¿e pacjenci z czêsto stwierdzanym bezpoœrednio po mononukleozie zakaŸnej zespo³em przewlek³ego zmêczenia, charakteryzuj¹cym siê ³atw¹
mêczliwoœci¹, rozsianymi bólami, zaburzeniami koncentracji, depresj¹ oraz stanami podgor¹czkowymi z towarzysz¹c¹ limfadenopati¹ i bólem gard³a, jako jedn¹ ze
wspó³istniej¹cych dolegliwoœci wymieniaj¹ alergiê, potwierdzon¹ dodatnimi wynikami testów skórnych z alergenami inhalacyjnymi i pokarmowymi [43].
Interesuj¹ce dane co do mo¿liwego zwi¹zku infekcji
EBV z chorobami atopowymi wy³aniaj¹ siê z badañ nad
wp³ywem wirusa na uk³ad immunologiczny, a g³ównie nad
patogenez¹ zwi¹zanych z nim chorób limfoproliferacyjnych. EBV, podobnie do innych herpeswirusów, ma zdolnoœæ do latentnego przebywania w organizmie. Po pocz¹tkowej replikacji w komórkach nab³onka nosogardzieli i gruczo³ów œlinowych wirus zaka¿a limfocyty B, które
stanowi¹ jego g³ówny rezerwuar.
Szmidt A., Stañczyk-Przy³uska A. Rola wirusa EBV w patogenezie chorób alergicznych
Interakcje wirusa EBV z limfocytami B
171
jest tak¿e stosowany in vitro jako poliklonalny aktywator
komórek B, dziêki któremu mo¿na uzyskaæ wzmo¿on¹
Zaobserwowano, ¿e zainfekowane EBV limfocyty B
w warunkach in vitro ulegaj¹ unieœmiertelnieniu i prolife- syntezê ró¿nych klas przeciwcia³, miêdzy innymi IgE [57].
W wielu badaniach zainfekowane EBV limfocyty B,
ruj¹ oraz syntetyzuj¹ immunoglobuliny, w tym IgE [34,44].
posiadaj¹ce na swej powierzchni cz¹steczkê CD 23 (czyli
Paul i wsp. wykazali, ¿e transformowane przez wirusa limfocyty B produkuj¹ interleukinê 5 (IL-5) [45], a tak- receptor dla fragmentu Fc o niskim powinowactwie dla
¿e s¹ zdolne do specyficznego wi¹zania IL-5 i odpowia- IgE, FcεRII), s¹ wykorzystywane in vitro jako komórki
prezentuj¹ce antygen w procesie tzw. u³atwionej prezendaj¹ na ni¹ wzmo¿on¹ proliferacj¹. Efekt ten zostaje zahamowany w obecnoœci neutralizuj¹cych przeciwcia³ anty- tacji alergenu (FAP – facilitated antigen presentation).
Proces ten polega na endocytozie kompleksów alergenIL-5 [46]. IL-5 w normalnych warunkach wydzielana,
g³ównie przez limfocyty T, jest czynnikiem chemotaktycz- -przeciwcia³o IgE, a nastêpnie zaprezentowaniu ich swonym dla eozynofilów – komórek odgrywaj¹cych bardzo istym limfocytom T. Pobudzone w ten sposób limfocyty T
reaguj¹ wzmo¿on¹ proliferacj¹, przy mniejszych ni¿ by
wa¿n¹ rolê w patofizjologii chorób alergicznych i astmy
[47,48]. Pobudza ona ró¿nicowanie ich prekursorów oczekiwano, stê¿eniach antygenu [58]. Wykazano, ¿e
w czasie unieœmiertelniania limfocytów B przez EBV dow szpiku kostnym, aktywuje dojrza³e eozynofile oraz wyd³u¿a ich czas prze¿ycia w tkance. Produkcja IL-5 przez chodzi do indukcji ekspresji cz¹steczek CD23 [55]. Odzainfekowane EBV komórki B mog³aby wiêc przyczyniaæ notowano tak¿e wzrost stê¿enia rozpuszczalnych cz¹steczek CD23 w ostrej fazie mononukleozy zakaŸnej oraz
siê do powstania przewlek³ego zapalenia eozynofilowego.
wyraŸne obni¿enie ich stê¿enia w okresie rekonwalescenNa uwagê zas³uguj¹ tak¿e wyniki Ohnishi i wsp., któ- cji [59]. Je¿eli powy¿sze procesy zachodz¹ tak¿e in vivo,
re dowodz¹, ¿e zainfekowane EBV limfocyty B krwi ob- mo¿na przypuszczaæ, ¿e unieœmiertelnione przez EBV limwodowej pacjentów z atopowym zapaleniem skóry pro- focyty B mog³yby byæ zaanga¿owane w proces prezendukuj¹ tak¿e interleukinê 4 (IL-4) [49]. Interleukina ta tacji alergenów, a tak¿e przyczyniaæ siê do sta³ej syntezy
pe³ni bardzo wa¿n¹ rolê w reakcji atopowej. Odpowie- IgE u pacjentów z chorobami atopowymi [61].
dzialna jest miêdzy innymi za prze³¹czanie klas przeciwcia³ na IgE oraz ró¿nicowanie komórek CD4+ w kierun- Wirus EBV a produkcja swoistych IgE
ku limfocytów Th2. Wydzielaj¹ j¹ g³ównie limfocyty T,
Okudaira i wsp. wysunêli ciekaw¹ hipotezê odnoœnie
bazofile i komórki tuczne. Jest to pierwsza praca donomo¿liwego
wp³ywu EBV na patogenezê chorób atoposz¹ca o zdolnoœciach limfocytów B do syntezy IL-4.
wych. Autorzy ci uwa¿aj¹, ¿e charakterystyczna cecha
Jak wynika z badañ innych autorów, unieœmiertelnieosób z atopi¹, jak¹ jest sta³a zdolnoœæ do produkcji swonie zainfekowanych przez EBV limfocytów B dokonuje
istych IgE (sIgE), mo¿e byæ w istotnym stopniu zwi¹zana
siê za spraw¹ bia³ka bcl-2, odpowiedzialnego za zahamoz zaka¿eniem EBV. Sugeruj¹ oni mianowicie, ¿e wysokie
wanie procesu apoptozy, czyli zaprogramowanej œmierci
miano sIgE mo¿e czêœciowo zale¿eæ od kr¹¿¹cych IgE
komórki. Jego ekspresja wzrasta w obecnoœci interleukipochodz¹cych z unieœmiertelnionych przez wirus limfony 10 [50,51]. Nagakomi i wsp. wykazali, ¿e jedna z okocytów B. Poza tym, wirus indukuj¹c wydzielanie IL-2 i/lub
³o 80 kodowanych przez genom EBV wirusowych proteIL-5 byæ mo¿e promuje równie¿ rozwój zapalenia eozyin – bia³ko LMP1 (latent membrane protein-1) indukuje
nofilowego, le¿¹cego u podstawy tzw. alergii nieatopouwalnianie ludzkiej IL-10 przez komórki ch³oniaka z limwych. Oba te zjawiska zachodz¹ w obecnoœci IL-10, któfocytów B [52]. Co wiêcej, w zainfekowanych limfocyra z jednej strony powoduje ekspresjê bia³ka bcl-2 i unietach B wykryto tak¿e produkt innego wirusowego genu
œmiertelnienie komórek B, a z drugiej zmniejszaj¹c wyo nazwie BCRF1 – wirusow¹ IL-10 (vIL-10), która wydzielanie IL-12 i IFNγ przez makrofagi hamuje rozwój
kazuje znacznego stopnia homologiê w sk³adzie aminoreakcji typu Th1 i zapewnia przewagê reakcji zale¿nej od
kwasowym oraz podobieñstwo w dzia³aniu w stosunku
Th2 [62].
do ludzkiej IL-10 i podobnie jak ona, w warunkach in vitro,
Podsumowuj¹c dociekania na temat sposobu ingerenjest zdolna hamowaæ wytwarzanie IFN-γ przez komórki
cji
wirusa
EBV w funkcjonowanie uk³adu immunologiczjednoj¹drzaste [53,54]. Wysoki poziom IL-10 stwierdza siê
nego,
nale¿y
podkreœliæ jego zdolnoœæ do latentnego przeu wielu pacjentów z CA-EBV. Byæ mo¿e w³aœnie to zjawibywania
w
zainfekowanych
limfocytach oraz powodosko jest odpowiedzialne za immunosupresyjne oddzia³ywawanie transformacji i unieœmiertelniania limfocytów B.
nia wirusa EB w stosunku do makroorganizmu [55].
Zawieraj¹ce genom wirusa limfocyty B mog¹ produkoWarto w tym miejscu podkreœliæ, ¿e zdolnoœæ wirusa
waæ IgE oraz odgrywaæ rolê komórek prezentuj¹cych
EB do transformowania i unieœmiertelniania limfocytów B
antygen, a tak¿e pobudzaæ do wydzielania „atopowego”
jest szeroko wykorzystywana w laboratoriach miêdzy inprofilu cytokin (IL-4,IL-5,IL-10). Wszystkie te mechaninymi do przed³u¿ania ¿ywotnoœci hodowli tych komórek,
zmy mog¹ w istotny sposób wp³ywaæ na rozwój i przew tym limfocytów B alergenowo swoistych [56]. EBV
bieg chorób alergicznych.
172
Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(4), 169-174
W¹tpliwoœci co do roli wirusa EBV
Mo¿na by siê spodziewaæ, ¿e wobec powszechnoœci
zaka¿eñ EBV i ich promuj¹cego rozwój atopii wp³ywu,
liczba pacjentów z chorobami alergicznymi powinna byæ
zdecydowanie wy¿sza. Obecnoœæ przeciwcia³ anty-EBV
mo¿na bowiem stwierdziæ u 90-95% ludzi doros³ych [63,64]
i u 40-50% dzieci [65].
Nie wszyscy autorzy potwierdzaj¹ istnienie zwi¹zku
infekcji EBV z chorobami atopowymi. Sidorchuk i wsp.
nie wykazali wp³ywu serologicznie potwierdzonego kontaktu z wirusem EBV na czêstoœæ wystêpowania objawów astmy i alergicznego nie¿ytu nosa w grupie 2561
dzieci szwedzkich w wieku 4 lat [66]. Wydaje siê jednak,
¿e brak tej zale¿noœci w m³odszych grupach wiekowych,
kiedy to zaka¿enia EBV maj¹ zazwyczaj przebieg bezobjawowy, mo¿e wynikaæ z faktu, ¿e infekcje subkliniczne
nie s¹ dostatecznie silnym bodŸcem dla sprowokowania
alergenowej immunizacji. Byæ mo¿e dopiero w przebiegu
pe³noobjawowej mononukleozy zakaŸnej, podczas której
liczba zainfekowanych limfocytów B jest wiêksza, ingerencja wirusa w uk³ad immunologiczny jest na tyle silna,
¿e mo¿e spowodowaæ wyst¹pienie powy¿szych zjawisk
immunologicznych, stwarzaj¹cych odpowiednie œrodowisko dla rozwoju nadwra¿liwoœci wobec potencjalnych alergenów. Za t¹ tez¹ przemawia³oby tak¿e to, ¿e klinicznie
jawn¹ mononukleozê, któr¹ charakteryzuje wystêpowa-
nie gor¹czki, bólu gard³a, limfadenopatii, hepatosplenomegalii oraz heterofilnych przeciwcia³ i atypowej limfocytozy, obserwuje siê jedynie u 20% osób seropozytywnych.
Najwiêcej przypadków tej choroby notuje siê wœród m³odych doros³ych (70% przypadków) [67], najczêœciej w wieku 15-19 lat, g³ównie w krajach wysoko rozwiniêtych, o wysokim poziomie higieny, a wiêc tam, gdzie wystêpowanie
chorób alergicznych jest tak¿e najwy¿sze [65,68].
Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e IL-10 jest uwa¿ana za
cytokinê posiadaj¹c¹ w³aœciwoœci przeciwzapalne i immunomoduluj¹ce odpowiedŸ atopow¹ [69].Wykazano
miêdzy innymi, ¿e mo¿e ona hamowaæ zale¿n¹ od IL-4
syntezê IgE, skracaæ czas prze¿ycia eozynofilów [70],
a tak¿e hamowaæ uwalnianie histaminy z pobudzonych komórek tucznych [71]. Stê¿enie IL-10 wzrasta miêdzy innymi pod wp³ywem stosowania glikokortykosteroidów
[72]. Wykazano tak¿e, ¿e odgrywa ona du¿¹ rolê w rozwoju tolerancji immunologicznej le¿¹cej u podstaw swoistej
immunoterapii [73,74,75]. Istniej¹ jednak opisane w literaturze przypadki przeciwstawnego dzia³ania tych samych
cytokin w zale¿noœci od œrodowiska, w jakim siê znajd¹.
Wszystkie przedstawione powy¿ej zjawiska wskazuj¹
na z³o¿onoœæ procesu oddzia³ywania wirusa EB na ludzki
uk³ad immunologiczny. Wydaje siê, ¿e dla zaistnienia atopowej lub nieatopowej odpowiedzi alergicznej konieczna
jest koincydencja wielu czynników, wœród których pewn¹
rolê byæ mo¿e odgrywa zaka¿enie EBV.
Piœmiennictwo
1. Gooding LR. Virus proteins that counteract host immune defences.
Cell 1992; 71: 5-7.
2. Mims CA. Interactions of viruses with the immune system. Clin
Exp Immunol 1986; 66: 1-16.
3. Smith GA. Virus strategies for evasion of the host response to
infection. Trends Microbiol 1994; 2: 81-88.
4. Oldstone MBA. Molecular mimicry and autoimmine disease.
Cell 1987; 50: 819-820.
5. Papadopoulos NG, Papi A, Meyer J i wsp. Rhinovirus infection
up-regulates eotaxin and eotaxin-2 expression in bronchial
epithelial cells. Clin Exp Allergy. 2001 Jul; 31: 1060-1066.
6. Corne JM, Marshall C i wsp. Frequency, severity and duration of
rhinovirus infections in asthmatic and non-asthmatic individuals:
alongitudinal cohort study. Lancet 2002; 359: 831-834.
7. Sigurs N, Bjarnason R, Sigurbergsson F i wsp. Asthma and
immunoglobulin E antibodies after respiratory syncytial virus
bronchiolitis: a prospective cohort study with matched controls.
Pediatrics 1995; 95: 500-505.
8. Stein RT, Sherril D, Morgan WJ i wsp. Respiratory syncytial
virus in early life and risk of wheeze and allergy by age 13 years.
Lancet 1999; 354: 541-545.
9. Martinez FD. Respiratory syncytial virus bronchiolitis and the
pathogenesis of childhood asthma. Pediatr Infect Dis J. 2003
Feb; 22(2 Suppl): S76-82.
10. Gern J, Lamanshe RF, Buse WW. Early life origins of asthma.
J Clin Invest 1999; 104: 837-848.
11. Osur SL. Viral respiratory infections in association with asthma
and sinusitis: a review. Ann Allergy Asthma Immunol. 2002 Dec;
89: 553-560.
12. Dahl ME, Dabbagh K, Liggitt D i wsp. Viral-induced T helper
type 1 responses enhance allergic disease by effects on lung
dendritic cells. Nat Immunol 2004; 5: 337-343.
13. Williams JV, Harris PA, Tollefson SJ i wsp. Human
metapneumowirus and lower respiratory tract disease in
otherwise healthy infants and children. N Engl J Med. 2004;
350: 443-450.
14. Strachan DP. Hay fever, hygiene, and household size. BMJ 1989;
299: 1259-1260.
15. Illi S, Von Mutius E, Lau S i wsp. Early childhood infectious
diseases and the development of asthma up to school age: a birth
cohort study. BMJ 2001; 322: 390-395.
16. Matricardi PM., Rosmini F. Riondino S i wsp. Exposure to
foodborne and orofecal microbes versus airborne viruses in
relation to atopy and allergic asthma: epidemiological study. Br
Med J 2000; 320: 412-417.
17. Levis SA,Britton JR. Measles infection,measles vaccination and
the effect of birth order in the aetiology of hay fever.Clin Exp
Allergy 1998; 28: 1493-1500.
18. Shaheen SO, Aaby P, Hall AJ i wsp. Measles and atopy in GuineaBissau.Lancet 1996; 347: 1792-1796.
19. Matricardi PM, Rosmini F, Ferrigno L i wsp. Cross sectional
retrospective study of prevalence of atopy among Italian military
students with antibodies against hepatitis A virus.Br Med J 1997;
314: 999-1003.
Szmidt A., Stañczyk-Przy³uska A. Rola wirusa EBV w patogenezie chorób alergicznych
20. Epstein MA, Achong BA, Barr YM. Virus particles in cultured
lymphoblasts from Burkitt’s lymphoma.Lancet.1964; 1: 702-703.
21. Pathmanathan R i wsp. Clonal proliferations of cells infected
with Epstein-Barr virus in preinvasive lesions related to
nasopharyngeal carcinoma. N Eng J Med 1995; 333: 693-698.
22. Weiss LM, Movahed LA, Warnke RA i wsp. Detection of
Epstein-Barr virus genomes in Reed-Sternberg cells of Hodgkin’s
disease. N Engl J Med 1989; 320: 502-506.
23. Robinson J, Brown N, Andiman W i wsp. Diffuse polyclonal Bcell lymphoma during primary infection with Epstein-Barr virus.
N Engl J Med 1980; 302: 1293-1297.
24. PurtiloDT,Cassel CK, Yang JPS i wsp. X-linked recessive
progressive combined variable immunodeficiency (Dunkan’s
disease). Lancet 1975; 1: 935-940.
25. Tobi M, Morag A, Ravid Z i wsp. Prolonged atypical illness
associated with serological evidence of persistent Epstein-Barr
virus infection. Lancet 1982; 1: 61-64.
26. DuBois RE, Seeley JK, Brus I i wsp. Chronic mononucleosis
syndrome. South Med J 1984; 77: 1376-1382.
27. Straus SE, Tosato G, Armstrong G i wsp. Persisting illness and
fatigue in adults with evidence of Epstein-Barr infection. Ann
Intern Med 1985; 102: 7-16.
28. Randolph TG, Hetting RA. The coincidence of allergic disease,
unexplained fatigue, and lymphadenopathy: possible diagnostic
confusion with infectious mononucleosis. Am J Med Sci 1945;
209: 306-314.
29. Strannegard IL, Strannegard O. Epstein-Barr virus antibodies in
children with atopic disease. Int Arch Allergy Appl Immunol
1981; 64: 314-329.
30. Rystedt I, Strannegard IL, Strannegard O. Increased serum levels
of antibodies to Epstein-Barr virus in adults with history of
atopic dermatitis. Int Arch Allergy Allergy Appl Immunol 1984;
75: 179-183.
31. Calvani M, Alessandri C, Paolone G i wsp. Correlation between
Epstein Barr virus antibodies, serum IgE and atopic disease.
Pediatr Allergy Immunol. 1997; 8: 91-96.
32. Olson GB, Kanaan MN, Kelley LM i wsp. Correlation between
allergy and persistent Epstein-Barr virus infections in chronicactive Epstein-Barr virus-infected patients1986; 78: 308-314.
33. Olson GB, Kanaan MN, GersukGM i wsp. Specific allergeninduced Epstein-Barr nuclear antigen-positive B cells from
patients with chronic-active Epstein-Barr virus infection.
J Allergy Clin Immunol. 1986; 78: 315-320.
34. Bahna SL, Horwitz CA, Fiala M i wsp. IgE response in
heterophil-positive infectious mononucleosis. J Allergy Clin
Immunol. 1979; 62: 167-173.
35. Heiner DC, Horwitz CA. Sequential changes of the five
immunoglobulin classes and other responses in infectious
mononucleosis. Int Arch Allergy Appl.Immunol 1984; 74: 8-11.
36. Thomas MR, Steinberg P, Votaw ML, Bayne NK. IgE levels in
Hodgkin’s disease. Ann Allergy 1976; 37: 416-419.
37. Pullen H, Wright N, Murdock J McC. Hypersensitivity reactions
to antibacterial drugs in infectious mononucleosis.Lancet.1967;
2: 1176-1178.
38. Patel BM. Skin rash with infectious mononucleosis and ampicillin.
Pediatrics.1967; 40: 910-911.
39. Kerns D, Shira JE, Go S i wsp. Ampicillin rash in children.
Relationship to penicillin allergy and infectious mononucleosis.
Am J Dis Child.1973; 125: 187-190.
173
40. Renn CN, Straff W, Dorfmuller A i wsp. Amoxicillin-induced
exanthema in young adults with infectious mononucleosis:
demonstration of drug-specific lymphocyte reactivity. Br
J Dermatol. 2002; 147: 1166-1170.
41. LeClaire AC, Martin CA, Hoven AD. Rash associated with
piperacillin/tazobactam administration in infectious
mononucleosis. Ann Pharmacother. 2004; 38: 996-998.
42. McCloskey GL, Massa MC. Cephalexin rash in infectious
mononucleosis. Cutis 1997; 59: 251-254.
43. Straus SE, Dale JK, Wright R i wsp. Allergy and the chronic
fatigue syndrome. J Allergy Clin Immunol. 1988; 81: 791-795.
44. Nordbring F, Johansson SGO, Espmark A. Raised serum levels
of IgE in infectious mononucleosis. Scand J Infect Dis 1972; 4:
119-124.
45. Paul CC, Keller JR, Armpriester JM. Epstei-Barr transformed
limfocytes produce interleukin-5. Blood 1990; 75: 1400-1403.
46. Baumann MA, Paul CC. Interleukin-5 is an autocrine growth
factor for Epstein-Barr virus-transformed B lymphocytes. Blood
1992; 79: 1763-1767.
47. Gleich GJ. Mechanisms of eosinophil-associated inflammation.
J Allergy Clin Immunol 2000; 105: 663-665.
48. Woodruff PG, Khashar R, Lazarus SC i wsp. Relationship between
airway inflammation, hyperresponsiveness, and obstruction in
asthma. J Allergy Clin Immunol 2001; 108: 753-758.
49. Ohnishi E, Iwata T, Inouye S i wsp. Transformed B cell lines
from peripheral mononuclear cells of patients with atopic
dermatitis. J Interferon Cytokine Res. 1997; 17: 597-602.
50. Liu YJ, Cairns J, Holder MJ i wsp. Recombinant 25-kDa CD23
and interleukin 1 alpha promote the survival of germinal center B
cells: evidence for bifurcation in the development of centrocytes
rescued from apoptosis. Eur J Immunol 1991; 21: 1107-1114.
51. Vaux DL, Cory S Adams JM. Bcl-gene promotes haemopoietic
cellsurvival and cooperates with c-myc to immortalize pre-B
cells. Nature 1988; 335: 440-442.
52. Nakagomi H, Colcetti R, Bejarno MT i wsp. The Epstein-Barr
virus latent membrane protein-1 (LMP1) induces interleukin-10
production in Burkitt lymphoma lines. Int J Cancer 1994; 57:
240-244.
53. Nagafuchi S, Otsuka T, Niho Y. Chronic EB virus infection and
cytokine:IL-2, interferon gamma, and BCRF1 gene product (viral
IL-10). Intern Med. 1993; 32: 945-947.
54. Miyazaki I, Cheung RK, Dosch HM. Viral interleukin 10 is
critical for the induction of B cell growth transformation by
Epstein-Barr virus. J Exp Med 1993; 178: 439-447.
55. Kanegane H, Wakiguchi H, Kanegane C i wsp. Viral interleukin10 in chronic active Epstein-Barr virus infection. J Invest Dis.
1997; 176: 254-257.
56. Irsch J, Humzelmann N, Tesch H i wsp. Isolation and
characterisation of allergen-binding cells from normal and allergic
donors. Immunotechnology 1995; 1: 115-125.
57. Martinez-Maza O. Guilbert B, David B, Avrameas S. The
Epstein-Barr virus-induced production of IgE by human B cells.
Clin Immunol Immunopathol 1986; 39: 405-413.
58. Van der Heijden FL, van Neerven RJ, Kapsenberg ML.
Relationship between facilitated allergen presentation and the
presence of allergen-specific IgE in serum of atopic patients.
Clin Exp Immunol 1995; 99: 289-293.
59. Shieh B, Schultz J, Guiness M i wsp. Regulation of the human
IgE receptor (Fc epilon RII/CD23) by Epstein-Barr virus(EBV):
Ku autoantigen binds specifically to an EBV-responsive enhancer
of CD23. Int Immunol 1997; 9: 1885-1895.
174
Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(4), 169-174
60. Hashimoto S, Takei M, Gon Y i wsp. Eleviation of soluble CD23
in sera from patients with infectious mononucleosis. J Med.
Virol 1997; 53: 384-387.
61. Okudaira H, Ishizaka K, Reaginic antibody formation in the
mouse. XI. Participation of long-lived antibody-forming cells in
persistent antibody formation. Cell Immunol 1981; 58: 188-201.
62. Okudaira H, Shuto H, Shuto T i wsp. A shadow of Epstein-Barr
virus in the pathogenesis of atopic diseases. Clin Exp Allergy
2001; 31: 18-24.
63. Pereira MS, Blake JM, Macrae AD. EB virus anibody at different
ages. Br Med J 1969; 4; 526-527.
64. Porter DD, Wimbrly I, Benyesh-Melnick M. Prevalence of
antibodies to EBV virus and other herpesviruses. JAMA1969;
208: 1675-1679.
65. Godshall SF, Kirchner JT. Infectious mononucleosis. Postg Med
2000; 107: 175-86.
66. Sidorchuk A, Lagarde F, Pershagen G i wsp. Epstein-Barr virus
infection is not associated with development of allergy inchildren.
Pediatr Infect Dis J. 2003; 22: 642-647.
67. Auwaerter PG. Infectious mononucleosis in middle age. JAMA
1999; 281: 454-459.
68. Niederman JC, Miller G, Pearson HA i wsp. Infectious
mononucleosis Epstein-Barr virus shedding in saliva and the
oropharynx. N Engl J Med 1976; 294: 1355-1359.
69. Bellinghausen I, Knopp J, Saloga J. The role of interleukin 10 in
the regulation of allergic immune responses. Int Arch Allergy
Immunol 2001; 126: 97-101.
70. Borish L, Rosenwasser IJ. Update on cytokines. J Allergy Clin
Immunol 1996; 97: 719-733.
71. Royer B, Varadaradjalon S, Saas P i wsp. Inhibition of IgE-induced
activation of human mast cells by IL-10. Clin Exp Allergy 2001;
31: 694-704.
72. Hodge S, Hodge G, Flower R i wsp. Methyl-prednisolone upregulates monocyte interleukin 10 production in stimulated whole
blood. Scand J Immunol.1999; 49: 548-553.
73. Akdis CA, Joss A, Akdis M, Blaser K. Mechanisms of IL-10 induced
T cell inactivation in allergic inflammation and normal response to
allergens. Int Arch Allergy Immunol 2001; 124: 180-182.
74. Akdis CA, Blesken T, Akdis M i wsp. Role of interleukin 10 in
specific immunotherapy. J Clin Invest 1998; 102: 98-106.
75. Akdis CA, Blesken T, Wymann D i wsp. Differential regulation
of human T cell cytokine patterns and IgE and IgG4 responses
by conformational antigen variants. Eur J Immunol 1998; 28:
914-925.