Mapy i plany terenu

Mapy i plany terenu
Pojęcia podstawowe
Mapa: pomniejszony (posiada skalę), zgeneralizowany (pomija nieistotne szczegóły) i
symboliczny (legenda) fragment powierzchni Ziemi wykonany zgodnie z wybranym
odwzorowaniem kartograficznym.
Plan: pomniejszony, zgeneralizowany i symboliczny obraz małego fragmentu terenu,
który wykonany jest z pominięciem zasad właściwych dla odwzorowania
kartograficznego (pomija wypukłość powierzchni Ziemi, dlatego może być stosowany tylko
w dużych skalach).
Orientacja w terenie i na mapie
Dla zorientowania swojej mapy stosujemy kierunki główne (N, S, E, W) i pośrednie (N-E, NW, S-E, S-W), według zaprezentowanego obok schematu.
Często stosowaną metodą określenia kierunku w terenie oraz na mapach i na planach jest
azymut.
Jest to kąt w płaszczyźnie horyzontu, zawarty pomiędzy kierunkiem północnym a kierunkiem
od obserwatora do danego miejsca, mierzony zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Azymut
jest wyrażony w stopniach, od 0 st. do 360 st. I tak np. azymut kierunku północnego wynosi
0°, kierunku wschodniego – 90°, południowego – 180°, a zachodniego – 270°.
Dla wyznaczenia kierunków w terenie korzystamy (uwaga! część metod dotyczy tylko
orientacji w Polsce):
» Z busoli (kompasu): po ustawieniu przyrządu poziomo igła magnetyczna wskazuje kierunek
północny.
» Orientacja przy użyciu mapy: określamy swoje położenie na mapie i odnajdujemy na niej
punkt (widoczny również w terenie), najlepiej gdy jest on położony od nas w jednym z
kierunków głównych.
» Z położenia Słońca: w południe stajemy tyłem do Słońca i nasz cień wyznacza kierunek
północny.
» Z położenia Gwiazdy Polarnej (niebo nocą): linia od obserwatora do tej gwiazdy wyznacza
kierunek północny.
» Z obserwacji przyrodniczych: Drzewa rosnące samotnie mają lepiej rozwinięte korony od
strony południowej, ich kora jest grubsza od strony północnej. Mchy i porosty na skałach i
drzewach rosną głównie od strony północnej. Słoje drzew (obserwowane na pniach) są
bardziej rozszerzone od strony południowej.
Skala mapy
» Skala liczbowa: 1: 50 000
» Skala mianowana: 1 mm -> 50 000 mm; 1 cm -> 50 000 cm; 1 mm -> 50 m
» Skala liniowa
Ze względu na wielkość skali, mapy dzielimy na:
» Wielkoskalowe (zwane te. ż topograficznymi): skala 1:200 000 i większe (są dokładne,
łatwo na nich dokonywać różnych pomiarów). W tych skalach wykonuje się mapy
turystyczne.
» Średnioskalowe (przeglądowo–topograficzne): skale 1:1 000 000 – 1:200 000. Służą
głównie do prezentacji regionów zamieszczanych w atlasach geograficznych, jak też całych
państw jako map ściennych, znane np. z klasopracowni geograficznych.
» Małoskalowe: skale 1:1 000 000 i mniejsze. Znane głównie z prezentacji kontynentów i
całej Ziemi. W atlasach geograficznych w tych skalach prezentuje się też większość państw.
Z wyżej wymienionych informacji wynika, że skala jest tym większa im większa jest jej
dokładność. Z dwóch porównywanych skal większą jest ta, której zapis w postaci ułamka jest
większy. Na przykład: 1:5000 i 1:20 000
Z wymienionych skal większa jest 1:5000.
Znaki na mapie
Sygnatury punktowe, np. miejscowości, szczyty gór, budynki, źródła, fabryki, miejsca
wydobycia surowców itp.
Sygnatury liniowe, np. rzeki, kanały, linie kolejowe, drogi itp.
Znaki (sygnatury) obszarowe, np. obszary administracyjne, państwa, obszary wodne, leśne,
pustynne, nizinne, górskie itp.
Linie zasięgu, np. granice województw, państw, granice obszarów leśnych, pól uprawnych
itp.
Izolinie (linie łączące punkty o tej samej wartości), np. poziomice (izohipsy) – łączą punkty o
tej samej wysokości n.p.m., izobary – łączą punkty o tym samym ciśnieniu atmosferycznym
itp.
Napisy, np. nazwy własne rzek, regionów, miast, państw, wysokości i nazwy szczytów itp.