Zał_24_Opis gatunków flory i fauny_dodatkowe

91T0 Śródlądowy bór chrobotkowy
Charakterystyka siedliska, zagrożenia
Spośród wszystkich borów sosnowych bory chrobotkowi zajmują najuboższe i zazwyczaj najsuchsze
siedliska. Ubóstwo gleb i częsty stres suszy sprawiają, że drzewostany są zazwyczaj niskiej bonitacji.
Drzewostan o niskim zwarciu (50–70%) składa się niemal wyłącznie z sosny pospolitej osiągającej
niski stopień bonitacji. W ubogiej warstwie krzewów występuje zwykle tylko podrost sosny oraz
jałowiec pospolity Juniperus communis, rzadko inne gatunki, np. jarzębina Sorbus aucuparia czy dąb
szypułkowy Quercus robur. Warstwę zielną
(pokrycie ok. 30% powierzchni) budują krzewinki:
borówka brusznica Vaccinium vitis-idaea, borówka czernica Vaccinium myrtillus, kostrzewa owcza
Festuca ovina, widłak goździsty Lycopodium clavatum, widlicz spłaszczony Diphasiastrum
complanatum, wrzos pospolity Calluna vulgaris, turzyca wrzosowiskowa Carex ericetorum, pszeniec
zwyczajny Melampyrum pratense i szczaw polny Rumex acetosella.
Warstwa mszysto-porostowa w obserwowanym płacie jest bogata i składa się z licznych gatunków
krzaczkowatych porostów. Są to głównie chrobotki (reniferowy Cladonia rangiferina, leśny C.
arbuscula, wysmukły C. gracilis, widlasty C. furcata, gwiazdkowaty C. uncialis, smukły C. ciliata) oraz
płucnica islandzka Cetraria Islandia. Z mszaków największe znaczenie mają Pleurozium schreberi,
Dicranum scoparium i D. spurium.
W wielu miejscach w Polsce daje się obserwować szybki i gwałtowny zanik borów chrobotkowych,
których miejsce zajmują ubogie postaci borów świeżych, o runie trawiastym lub mszystym. Proces ten
nie został w pełni udokumentowany i uchwycony badaniami naukowymi. Być może przyczyną tego
zjawiska jest powszechna eutrofizacja siedlisk przez depozycję związków azotu z powietrza
RYBY
Brzanka
Ciało brzanki jest wydłużone, wrzecionowate, za głową prawie okrągłe na przekroju.
Zaznacza się niewielki dymorfizm płciowy. Tarło brzanki odbywa się w maju i czerwcu przy temperaturze wody 16-17,5°C.
Brzanka należy do litofilnej grupy rozrodczej. Jaja składane są w płytkiej wodzie na podłożu żwirowo kamienistym. Tarło odbywa się nad prymitywnymi gniazdami (lekkie zagłębienia w substracie
pokrywającym dno, dochodzące do Średnicy 50 cm.
Należy do gatunków prowadzących osiadły tryb życia. Jedynie w okresie tarła odbywa krótkie
wędrówki w górę zamieszkiwanego cieku.
W okresie jesiennym wszystkie roczniki gromadzą się w głębszych partiach rzek i gromadnie zimują
Brzanka żywi sie głównie fauną denną. W diecie narybku i młodzieży istotną rolę odgrywają skorupiaki
i drobne larwy ochotek.
Brzanka zasiedla górne biegi rzek o dużym spadku, wynoszącym 5,5-8,5‰. Preferuje podłoże
kamieniste i żwirowate. Pojawia się już w granicach krainy pstrąga (dolne partie), ale najobficiej
występuje w krainie lipienia.
Na terenie Polski brzanka występuje w górnej Wiśle i jej karpackich dopływach oraz w dorzeczu Sanu.
Główną przyczyną jej zagrożenia jest przede wszystkim budowa zapór i zbiorników zaporowych, które
spowalniając bieg rzek, zmieniają ich charakter i powodują zanikanie typowych habitatów oraz
zanieczyszczenia wód. Z badań wynika, że brzanka jest wrażliwa na zmianę przepływu wody i
związaną z tym przebudową strukturalną podłoża. Jest również mało odporna na zanieczyszczenia
wód.
Kiełb kesslera
Pokrój ciała kiełbia Kesslera jest bardzo zbliżony do kiełbia białopłetwego. Podobnie ma ciało
wydłużone, o walcowatym kształcie, przechodzące w lekko ścieśniony bocznie trzon ogonowy..
Dojrzałość płciową osiąga w trzecim roku życia. W Sanie rozród przebiega w okresie od czerwca do
lipca i ma charakter porcyjny. Tarło przebiega w wodzie o spowolnionym nurcie nad dnem
piaszczystym
Kiełb Kesslera jest gatunkiem wymagającym wody nieprzegrzewającej się i o wysokiej zawartości
tlenu. W Europie Centralnej zasiedla wody krainy pstrąga i lipienia. W Polsce siedliska tego gatunku
występują w krainie brzany (Amirowicz 2001).
Drobna ryba osiągająca maksymalnie 15 cm długości i żyjąca do 8 lat. Preferuje dno kamieniste i
żwirowate, spotykany w wodach o bardzo szybkim nurcie, nawet do 1 m/s
Kiełb Kesslera jest typowym bentofagiem, zjada drobne organizmy zwierzęce, przeszukując dno, oraz
pokarm roślinny.
Największym zagrożeniem dla stanowisk na Sanie jest skażenie wód, szczególnie niebezpieczne
byłoby zatrucie rzeki o charakterze ostrym na odcinku liczniejszego występowania kiełbia Kesslera.
Wpływ regulacji rzeki zapewne będzie istotny, szczególnie związany z podniesieniem temperatury
wody, np. regulacją progową czy budową zbiorników zaporowych.
PŁAZY
Ropucha zielona (Bufo viridis)
Ropucha zielona jest zwierzęciem mniejszym od ropuchy szarej, dochodzącym maksymalnie do 14 cm długości.
Ciało jej jest delikatniejsze, chociaż mocne i krepę. Brodawki skórne u tej ropuchy są mniejsze, dzięki czemu
skóra nie robi wrażenia takiej szorstkości. Również gruczoły zauszne są u niej znacznie słabiej widoczne.
Ubarwienie grzbietu tego pięknego płaza jest silnie plamiste, przy czym nieregularne ciemnozielone plamy
występują wyraźnie na jasnym, szarym tle. Brodawki boczne skóry są karminowo czerwone. Ubarwienie samicy
jest mniej wyraźne i jaskrawe.
Ze snu zimowego budzi się ropucha zielona w końcu marca, porę godową rozpoczyna w kwietniu lub nawet na
początku maja. W okresie tym samiec wydaje charakterystyczny, silny głos przypominający wysokie trele
kanarka. Głos ten wzmocniony jest przez specjalny rezonator zewnętrzny, położony w spodniej części jamy
gębowej. Trele ropuchy zielonej słychać z reguły po zachodzie słońca. Jest to chyba najładniejszy głos wydawany
przez nasze płazy. Siła jego może konkurować z siłą głosu rzekotki. Składanie skrzeku i rozwój kijanek odbywają
się podobnie jak u ropuchy szarej.
Po opuszczeniu wody ropucha zielona prowadzi zasadniczo nocny tryb życia, można ją jednak często spotkać w
dzień. Jest to gatunek odporny na brak wody, występujący na terenach suchych, stepowych i półpustynnych.
Częsta jest np. na rżyskach pól lub na nasłonecznionych zboczach jarów albo wzgórz skalistych. Ropucha
zielona porusza się dosyć zwinnie i może nawet wykonywać krótkie skoki.
Żaba zielona - ochrona gatunkowa w Polsce
Sztuczna grupa systematyczna (czasami grupuje się je w podrodzaj) powstała z przyczyn praktycznych jako
przeciwstawna dla grupy żab brunatnych.
Trzy gatunki (żaba śmieszka, jeziorkowa, wodna) zaliczane do żab zielonych są bardzo trudne do rozróżnienia , a
dodatkowo jeden z nich (żaba wodna) jest naturalnym mieszańcem dwóch pozostałych - zjawisko to zwane jest
hybrydyzacją. Gatunki te mogą się ze sobą swobodnie krzyżować, a mieszańce są płodne. W czasie
powstawania gamet przed mejozą dochodzi jednak do hybrydogenezy. Do gamet przekazywane są
niezrekombinowane genomy jednego gatunku rodzicielskiego, zaś genomy drugiego gatunku są usuwane przed
zakończeniem gametogenezy. W przypadku osobników diploidalnych usuwany jest genom gatunku Rana
lessonae. W rezultacie trwałość większości populacji zapewniona jest dzięki stałemu dopływowi genów obu
gatunków.
GADY
Żmija zygzakowata
gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Grzbiet o zabarwieniu brązowym, srebrzystoszarym,
żółtawym,
oliwkowozielonym,
niebieskoszarym,
pomarańczowym,
czerwonobrązowym
lub
miedzianoczerwonym. Na grzbiecie ciemniejszy od barwy podstawowej zygzak, tzw. "wstęga
kainowa". Zygzak nie zawsze jest widoczny. Pionowa źrenica
Spotykana na obrzeżach lasów, podmokłych łąkach, polanach leśnych. Lubi siedliska o chłodnym
mikroklimacie.
Głównym pokarmem żmij są małe ssaki owadożerne (ryjówki, krety) oraz gryzonie (myszowate,
nornikowate). Poluje także na żaby, jaszczurki, pisklęta ptaków oraz owady (prostoskrzydłe,
biegaczowate). Młode odżywiają się głównie owadami, ślimakami, dżdżownicami oraz młodymi
płazami i jaszczurkami.
Tryb życia dzienny. Chętnie przebywa pod kamieniami, krzewami lub wśród korzeni drzew.
Najczęściej ucieka przed napastnikiem, atakuje w sytuacji, gdy jest osaczona. Najpierw jednak
zazwyczaj głośno syczy, stosunkowo rzadko kąsa.