mgr Agnieszka Wójcik-Czerniawska

dr hab. inż. Jan Brzóska, prof. nzw. Pol. Śl.
Zabrze, dnia 16.11.2016r.
Politechnika Śląska
Wydział Organizacji i Zarządzania
Recenzja
rozprawy doktorskiej mgr Agnieszki Wójcik-Czemiawskiej nt.” Strategie rozwoju
przedsiębiorstw sektora biopaliw” napisanej pod kierunkiem naukowym Pani prof.
Politechniki Częstochowskiej dr hab. Izabeli Krawczyk-Sokołowskiej, oraz promotora
pomocniczego Pani dr Marty Starostki -Patyk
1. Przedmiot i podstawa opracowania recenzji
Przedstawiona rozprawa doktorska dotyczy problematyki zarządzania strategicznego
w szczególności strategii przedsiębiorstw, mieści się więc w dyscyplinie nauk o zarządzaniu.
Rozprawę wszczęto w oparciu Ustawę z dnia 14.03.2003 o stopniach naukowych i tytule
naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65 poz. 595) stąd przedmiotem
oceny zgodnie z art. 13 ust.l. Ustawy jest to czy stanowi ona oryginalne rozwiązanie
problemu naukowego, czy wykazuje ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w danej
dyscyplinie, a także czy potwierdza umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej
przez jej autora.
Formalnie recenzję rozprawy doktorskiej opracowano na podstawie uchwały Rady Wydziału
z dnia 25.padziemika 2016 roku i pisma Dziekana Wydziału Zarządzania
Politechniki
Częstochowskiej (pismo znak R-WZ /BD -510 -5/2016 z dnia 27.10.2016 r.).
W recenzji dokonano oceny zasadniczych aspektów i elementów
rozprawy doktorskiej,
mianowicie:
-
znaczenia problematyki badawczej i uzasadnienia wyboru tematu rozprawy,
-
koncepcji, celów, hipotez i problemu badawczego pracy,
-
metodyki badań,
-
struktury treści i merytorycznej wartości rozprawy,
-
szczegółowych uwag dotyczących rezultatów dysertacji,
oraz sformułowano konkluzję kwalifikacyjną przedstawionej j dysertacji.
•Vydział Zarządzania P.Cz.
Sekretariat
1
2. Znaczenie problematyki badawczej i uzasadnienie wyboru tematu rozprawy
doktorskiej
Opiniowana rozprawa doktorska poświęcona jest obszarowi badawczemu z zakresu nauk
0 zarządzaniu, w szczególności problematyce zarządzania strategicznego w skali
przedsiębiorstwa i sektora, przemysłowego. Prezentowane w pracy ujęcie zagadnień strategii
rozwoju przedsiębiorstw są zagadnieniami ważnymi zarówno z punktu widzenia teorii, jak i
praktyki
zarządzania.
Trafnie
dobrano
podmiotowy
obszar
badań,
którymi
są
przedsiębiorstwa sektora produkcji biopaliw .Wybór właściwej strategii i jej skuteczność
decyduje o zdolności konkurowania, rentowności, wreszcie o możliwości rozwoju
przedsiębiorstwa. Prezentowany w pracy obszar tematyczny perspektyw rozwoju strategii
rozwoju produkcji biopaliw w odniesieniu do strategii zarządzania przedsiębiorstwami tego
sektora jest zbadana w nieznacznym stopniu. Publikacje w zakresie problematyki biopaliw
najczęściej koncentrują się na aspektach technologicznych i ekologicznych. Nieznaczna jest
natomiast liczba badań poświęconych problemom zarządzania przedsiębiorstwami sektora
biopaliw. Określenie determinant wpływających na zarządzanie rozwojem przedsiębiorstw
sektora biopaliw wymaga interpretacji wielu czynników mających wpływ na tworzenie i
realizację strategii przedsiębiorstw. Wielostronne powiązania i sprzężenia zwrotne wymagają
dogłębnej analizy strategicznej. Kompleksowa analiza przedsiębiorstwa powinna uwzględniać
identyfikację czynników wewnętrznych przedsiębiorstwa i ich oddziaływanie na jego
otoczenie (analiza SWOT) oraz identyfikację czynników otoczenia oddziałujących z zewnątrz
do wnętrza przedsiębiorstwa (analiza TOWS). Te dwa uzupełniające się podejścia do
przedsiębiorstwa „z wewnątrz do zewnątrz” i „od wewnątrz na zewnątrz”, oraz badanie
synergii pomiędzy czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi umożliwiają określenie
strategii działania. Przyjęcie takiej procedury analizy strategicznej badanych przedsiębiorstw
z sektora biopaliw pozwolą na zidentyfikowanie miejsca, jakie zajmują te przedsiębiorstwa w
sektorze oraz określić dostępne możliwości rozwojowe. W tym kontekście podjęcie tematyki
strategii rozwoju w aspekcie w sposób szczególny stanowi o poznawczej oraz utylitarnej
wartości problematyki
rozprawy. Mogę stwierdzić, że tytuł rozprawy, podjęta tematyka
badawcza
aktualna
jest
i
naukowo
interesująca,
jej
wybór
1przedstawienie w rozprawie doktorskiej uznaję więc za merytorycznie uzasadnione.
3. Koncepcja , cele , hipotezy i problem badawczy pracy
Doktorantka w sposób jednoznaczny i zrozumiały określiła tytuł rozprawy zawierając w
nim już ideę problemu badawczego. Cechą prezentowanej rozprawy doktorskiej jest jej
2
czytelna struktura i właściwie sformułowane założenia merytoryczne i metodologiczne
Koncepcja pracy opiera się na zwięźle przedstawionym jej obszarze tematycznym i
badawczym, sformułowanych celach oraz hipotezach. Postawiony problem badawczy nie
został jasno przedstawiony we „Wstępie” pracy , można go jednak identyfikować z tytułem
rozprawy , może być zatem uznany za uzasadniony i odpowiedni dla dysertacji doktorskiej.
Przedstawiona została także metodyka badań Koncepcja pracy jest dość
przejrzysta,
merytorycznie poprawna i interesująco skomponowana.
Autorka za główny cel pracy przyjęła „(...) identyfikację potencjału rozwojowego i
rozpoznanie strategii przedsiębiorstw oraz zaproponowanie kierunków doskonalenia
koncepcji rozwojowych w sektorze biopaliw
Zagadnienia te wymagały realizacji przez Doktorantkę następujących celów szczegółowych:
1.
Rozpoznanie i ocena zależności występujących pomiędzy strategiami realizowanymi
w przedsiębiorstwach sektora biopaliw a rozwojem tego sektora.
2.
Przeprowadzenie analizy strategicznej w wybranych przedsiębiorstwach sektora
biopaliw w Brazylii.
3.
Opracowanie strategicznych kierunków rozwoju przedsiębiorstw sektora biopaliw.
Przedstawione cele posiadają merytoryczne i rzeczowe uzasadnienie w temacie
dysertacji, w szczególności dotyczy to celów: :2 i 3.. W prezentowanej pracy to właśnie one
są wnikliwie rozważane w części teoretycznej, jak i empirycznej. Autorka rozprawy realizuje
ważny postulat nauk o zarządzaniu, który dotyczy łączenia wyników badań z ich empiryczną
implementacją.
Przyjęty do realizacji cel główny dysertacji oraz wyodrębnione cele szczegółowe stały
się podstawą do sformułowania hipotez badawczych: głównej oraz szczegółowych.
Hipoteza główna: Strategia rozwoju sektora biopaliw jest wypadkową strategii
realizowanych w przedsiębiorstwach tego sektora.
Hipoteza główna została uzupełniona o następujące hipotezy cząstkowe:
1.
Istnieje związek między zarządzaniem poszczególnymi zasobami przedsiębiorstwa a
przyjętą strategią rozwoju.
2.
Uruchomienie rozwoju przedsiębiorstw z sektora biopaliw wymaga wdrożenia
i realizacji strategii agresywnych.
Oceniając cele rozprawy i hipotezy badawcze można uznać, że są one prawidłowo i
właściwie sformułowane, a także są adekwatne do tematu dysertacji. Pewne zastrzeżenia
3
budzi sformułowanie drugiej hipotezy -
można w jej określeniu pominąć słowo
„Uruchomienie”
3. Metodyka badań
Przedmiot badań, osiągnięcie celów rozprawy naukowej ,weryfikacja hipotez , wreszcie
rozwiązanie problemu badawczego wymaga zastosowania odpowiednich metod badawczych,
a także wykorzystania wielu źródeł informacji. Opiniowana praca ma charakter empiryczny.
Dobór i wykorzystanie danych oraz informacji, jak i zastosowane metody badawcze w tej
pracy uważam za właściwe. Stanowiąc ważny komponent planu badań pracy przyjęte metody
dobrano w aspekcie problematyki treści i celów badań, weryfikacji hipotez oraz praktycznej
możliwości i skuteczności ich zastosowania oraz przydatności do rozwiązania problemu
badawczego.
W szczególności w procesie badawczym opiniowanej rozprawy wykorzystano:
1. Metodę
analizy
prowadzonych
i krytyki
badań,
która
dotychczasowego
umożliwiła
dorobku
wykazanie
naukowego w obszarze
celowości,
oryginalności
i nowatorstwa ujęcia badanego problemu.
2. Analizę danych i informacji dotyczących badanych problemów (a w szczególności
strategii)
o
pochodzących
bezpośrednio
z
badanych
przedsiębiorstw(analiza
dokumentacji) oraz otoczenia, w którym funkcjonują także ze źródeł wtórnych. Pozwoliła
ona na przedstawienie charakterystyki zachowań strategicznych oraz wybór badanych
przedsiębiorstw.
3.
Analiza SWOT/TOWS pozwalającą na wyodrębnienie mocnych stron przedsiębiorstwa
oraz
określenie
występujących
szans
w
jego
otoczeniu,
jak
i zidentyfikowanie słabych stron przedsiębiorstwa oraz wyodrębnienie określonych
zagrożeń występujących w otoczeniu. Stanowiła ona
podstawę do sformułowania
strategii rozwoju.
4. Wielokrotne studium przypadku obejmujące cztery celowo wybrane przedsiębiorstwa
brazylijskiego sektora biopaliw połączone z analizą komparatywną.
5. Sondaż
diagnostyczny
przeprowadzony
za
pomocą
ankiety
badawczej
i
skategoryzowanego bezpośredniego wywiadu stanowiący podstawę metody eksperckiej
wykorzystanej w analizie strategicznej SWOT|/TOWS.
Z wyszczególnionych metod badawczych największe znaczenie dla realizacji celów i
weryfikacji hipotez badawczych ma wykorzystana przez Autorkę rozprawy
4
analiza
SWOT/TOWS. Zarówno wyodrębnienie mocnych stron przedsiębiorstwa oraz określenie
występujących szans w jego otoczeniu, jak i zidentyfikowanie słabych stron przedsiębiorstwa
oraz wyodrębnienie określonych zagrożeń występujących w otoczeniu stanowiły podstawę do
sformułowania strategii rozwoju przedsiębiorstwa i osiągnięciu zamierzonej jego pozycji
wśród konkurencji. Dokonany wybór metody
umożliwia identyfikację potencjału
rozwojowego i rozpoznanie strategii przedsiębiorstw oraz zaproponowanie kierunków
doskonalenia koncepcji rozwojowych w sektorze biopaliw. Pewne wątpliwości budzi sama
identyfikacja cech tej metody jakościowej oparta wyłącznie na wiedzy i informacjach
ekspertów oraz
samej Autorki bez wykorzystywania tzw „twardych” informacji
charakteryzujących potencjał badanych przedsiębiorstw.
Stwierdzam jednak , że wybrane metody badawcze umożliwiły realizuję celów rozprawy
oraz rozwiązanie postawionego w niej problemu badawczego. W szczególności właściwy
dobór metodyki badań zapewnił weryfikację postawionych hipotez badawczych.
4. Struktura i zawartość merytoryczna dysertacji
Recenzowana praca mgr Agnieszki Wójcik- Czerniawskiej składa się z pięciu
merytorycznie powiązanych ze sobą rozdziałów, bibliografii, spisu tabel i rysunków oraz
streszczenia. Całość pracy obejmuje 268 stron, w tekście rozprawy zamieszczono 66 tabel i
28 rysunków oraz 2 załączniki Można zauważyć, że objętość pracy jest właściwa, w pełni
wyczerpująca problematykę wskazaną w części wstępnej pracy, mieści się w zwyczajowo
przyjętych ramach rozpraw doktorskich związanych z dyscypliną nauk o zarządzaniu.
We „Wstępie” rozprawy przedstawiono ej cele , hipotezy badawcze i znaczenie podjętej
problematyki badawczej. Brak jest precyzyjnie sformułowanego problemu badawczego.
W
rozdziale
pierwszym
(Rozdział
I -
„Zarządzanie
strategiczne
rozwojem
przedsiębiorstw sektora biopaliw” ) Autorka dokonała charakterystyki zarządzania
strategicznego rozwojem przedsiębiorstw sektora biopaliw. Przedstawiła istotne aspekty
zarządzania i planowania strategicznego w przedsiębiorstwie. Zaprezentowała różnorodne
podejścia do
rozumienia i budowania strategii przedsiębiorstwa. Analizowała etapy i
elementy formułowania strategii wskazując konieczność szczególnego podejścia do
planowania strategicznego. Zwróciła także uwagę na strategię rozwoju jako głównego
czynnika zarządzania strategicznego przedsiębiorstw sektora biopaliw. Przeanalizowano także
determinanty wpływające na zarządzanie rozwojem przedsiębiorstw sektora biopaliw.
5
Rozdział drugi(Rozdział II) zatytułowany „Biopaliwa w bilansie sektora energetycznego”
poświęcono roli biopaliw jako istotnego źródła energii w gospodarce w bilansie sektora
energetycznego. Omówiono także aspekty formalno-prawne i organizacyjne dotyczące
funkcjonowania przedsiębiorstw działających w sektorze biopaliw. Szczególna uwaga
zwrócona została na obowiązujące w różnych krajach uregulowania prawne dotyczące
produkcji i wykorzystania biopaliw w gospodarce, w tym na dyrektywy i rozporządzenia Unii
Europejskiej. Poruszone zostały w nim takie zagadnienia jak: uwarunkowania naturalne w
produkcji biopaliw, wielkość i struktura produkcji biopaliw, bariery w produkcji biopaliw
oraz kierunki wykorzystania biopaliw w gospodarce ze szczególnym uwzględnieniem
transportu. W końcowym fragmencie rozdziału zawarto perspektywy dotyczące kierunków i
możliwości dalszego wykorzystania biopaliw w gospodarce.
W rozdziale trzecim(Rozdział III - „Produkcja i handel biopaliwami w skali globalnej”)
Autorka przeprowadziła analizę struktury produkcji i wymiany handlowej biopaliw oraz
czynników wpływających na jej wielkość. Analiza dotyczyła zarówno struktury rodzajowej,
jak i przestrzennej sprzedaży biopaliw ze szczególnym uwzględnieniem tych, które
wytwarzane są w Brazylii..Przedstawiono także strukturę eksportu i importu biopaliw na
rynku USA ,Unii Europejskiej oraz na innych rynkach mających znaczenie dla rozwoju tego
sektora Dokonano także identyfikacji barier i ograniczeń w wymianie międzynarodowej
biopaliwami odnosząc je do rozwoju produkcji biopaliw w Brazylii.
W rozdziale czwartym(Rozdział IV) zatytułowanym „Analiza rozwoju sektora biopaliw w
strategii przedsiębiorstw” przeprowadzono analizę rozwoju sektora biopaliw. Wyodrębniono
czynniki wpływające na wzrost wielkości produkcji biopaliw na świecie, w Brazylii i w
Polsce.
W końcowej
części
rozdziału
przedstawiono
kierunki
wspólnej
polityki
międzynarodowej przedsiębiorstw w obszarze sektora biopaliw. W tej części pracy zawarto
wiele interesujących dotyczących rozwoju sektora biopaliw , brakuje jednak ich odniesienia
do uwarunkowań budowy strategii przedsiębiorstw tego sektora.
Rozdział piąty(Rozdział V) zatytułowany „.Ocena wpływu strategii zarządzania
przedsiębiorstw na rozwój sektora biopaliw” uważam za najbardziej istotną część
opiniowanej pracy. Dokonano w nim oceny wpływu wdrażanych strategii przedsiębiorstw
sektora biopaliw na rozwój tego sektora. Przedstawiono opis przyjętej w pracy metody
badawczej zastosowanej do analizy strategii badanych przedsiębiorstw. Dokonana została
także charakterystyka wybranych do badania przedsiębiorstw. Bardzo ważną częścią tego
rozdziału sa przeprowadzone badania przedsiębiorstw metodą analizy strategicznej
SWOT/TOWS. W oparciu o przeprowadźcie badania wyodrębniono czynniki wspierające
6
rozwój sektora biopaliw, tj. dopłaty do produkcji surowców dla biopaliw, wydatki na badania
i rozwój biopaliw, a także wsparcie dystrybucji biopaliw. Określone zostały także główne
kierunki rozwoju przedsiębiorstw sektora biopaliw i wskazania związane ze strategią rozwoju
przedsiębiorstw sektora biopaliw.
Pracę kończy „Podsumowanie” w którym zawarto wnioski z badań .Odniesiono się także
do realizacji celów pracy oraz do weryfikacji postawionych hipotez badawczych.
5. Uwagi szczegółowe i dyskusyjne
1. Struktura pracy jest nieproporcjonalna- dotyczy to szczególnie rozdziału V, który ma 70
stron, głównie z powodu ilości zestawień tabelarycznych (46 tabel), można było wydzielić
z niego część poświęconą metodyce badań.
2. Użyte terminy, pojęcia definiowane są poprawnie. Zamieszczone tablice, rysunki,
schematy zwiększają poglądowość przedstawionych wywodów, opisy są zwięzłe.
3. Literatura obejmuje wiele pozycji, jest bardzo obszerna, zróżnicowana i aktualna.
Wykorzystano 213 pozycji literaturowych.
4.
Stwierdzam, że sposób przedstawienia materiału naukowego w recenzowanej dysertacji
jest metodycznie właściwy i poprawny. Treść wyłożona w rozprawie, analizowanie
i ocenianie badanych zjawisk czyni ją interesującą i transparentną. Stylistyka jest
poprawna
5. Słabą stroną pracy jest oparcie się w analizie strategicznej SWOT/TOWS wyłącznie na
wiedzy i informacjach ekspertów oraz samej Autorki bez wykorzystywania mierzalnych
cech jako podstawy formułowania cech jakościowych
6. W rozdziale czwartym
pracy brak odniesienia analizy rozwoju sektora do strategii
przedsiębiorstw na co wskazuje tytuł tego rozdziału .
7. Układ pracy, jej kompozycję oceniam pozytywnie, jest dobrze dostosowana do planu
badań.
8. Każdy rozdział został dobrze zaplanowany, bowiem obejmuje:
■ jasno określony plan opisu,
■ treść merytoryczną rozważań,
■ rysunki, tablice.
9. Recenzowana
rozprawa
doktorska
stanowi
interesujące
rozwiązanie
problemu
badawczego, zawiera walory poznawcza i aplikacyjne, co świadczy o wiedzy Autorki w
zakresie zarządzania
7
10. Merytorycznie i metodologicznie wskazuje na wysoki poziom, przy czym na szczególne
wyeksponowanie zasługują następujące kwestie:
-
temat rozprawy- istotny i ważny z punktu widzenia działalności współczesnego
przedsiębiorstwa, a zarazem specyficzna problematyka strategii rozwojowych
przedsiębiorstw sektora biopaliw.
-
praca zawiera wyraźnie sformułowane cele, uzasadnione przeglądem literatury
obszaru badawczego i oceną stanu praktyki gospodarczej w tym zakresie,
-
praca oparta jest na dogłębnym przeglądzie literatury krajowej i zagranicznej, której
dobór należy uznać za właściwy.
-
zidentyfikowanie potencjału rozwojowego i rozpoznanie strategii przedsiębiorstw oraz
zaproponowanie kierunków doskonalenia koncepcji rozwojowych w sektorze
biopaliw.
6. Konkluzja kwalifikacyjna
Na podstawie przeprowadzonej powyżej opinii, stwierdzam, że rozprawa doktorska mgr
Agnieszki Wójcik-Czemiawskiej pt.” Strategie rozwoju przedsiębiorstw sektora biopaliw”,
jest
dowodem znajomości
podjętej
problematyki
badawczej, stanowi
samodzielne
rozwiązanie przez Doktorantkę problemu badawczego. Autorka wykazała się znajomością
wiedzy i umiejętnością samodzielnego prowadzenia badań w problematyce należącej do nauk
o zarządzaniu. Rozprawa spełnia wymagania stawiane pracom doktorskim, jest poprawna pod
względem formalnym i merytorycznym, posiada oryginalny charakter wyrażający się w
sposobie rozwiązania postawionego problemu badawczego.
Przedstawiona mi do recenzji rozprawa doktorska odpowiada wymaganiom określonym
w Ustawie o tytule naukowym i stopniach naukowych z dnia 14 marca 2003 r. (Dz.U. nr 65,
poz. 595) i tym samym wnoszę o dopuszczenie jej do publicznej obrony. Recenzowana praca
daje podstawę do ubiegania się o stopień doktora nauk ekonomicznych w dziedzinie nauk o
zarządzaniu.
8