Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne
Transkrypt
Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne
Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne Oprac. Grażyna Kowalczyk –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Zasady konstruowania indywidualnego programu edukacyjnego dla ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym Regulacje wynikające z przepisów prawa oświatowego dotyczące obowiązku opracowywania indywidualnego programu edukacyjnego dla ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym art. 1 pkt 1, 4, 5a Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty zapewnienie dzieciom i młodzieży realizacji prawa do kształcenia, wychowania i opieki odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju; dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych dziecka i korzystania z pomocy psychologicznopedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej; zapewnienie możliwości realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form, programów, zajęć rewalidacyjnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, Nr 273, poz. 2703, Nr 281, poz. 2781; z 2005 r. Nr 17, poz.141, Nr 94, poz. 788, Nr 122, poz.1020, Nr 131, poz. 1091, Nr 167, poz. 1400, Nr 249, poz. 2104; z 2006 r. Nr art. 22a ust. 1 i 2 144, poz. 1043, Nr 208, poz. 1532, Nr 227, poz.1658; z 2007 przyznanie nauczycielowi prawa wyboru programów i podręczników r. Nr 42, poz.273, Nr 80, poz. spośród programów i podręczników dopuszczonych do użytku 542, Nr 115, poz. 791, Nr 120, szkolnego, a także prawa do opracowania własnego programu poz. 818, Nr 181, poz. 1292) wychowania przedszkolnego lub programu nauczania Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów… (Dz. U. Nr 83, poz. 562, Nr 130, poz. 906; z 2008 r. Nr 3, poz. 9) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego… (Dz. U. Nr 51, poz. 458 z późn. zm., w tym zm. z 2005 r. Nr 19, poz. 165 – zał. nr 1 i 3; z 2006 r. Nr 228, poz. 1669) § 6 ust. 3 obowiązek nauczyciela dostosowania, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną, wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe… § 11 ust. 2 i 7 uwzględnienie indywidualnego programu edukacyjnego w klasyfikacji śródrocznej i rocznej ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym, począwszy od klasy IV szkoły podstawowej zależność edukacji uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym od indywidualnych programów edukacyjnych opracowanych przez nauczycieli i specjalistów pracujących z dziećmi zarówno w szkołach podstawowych, jak i w szkołach przysposabiających do pracy Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Oprac. Grażyna Kowalczyk Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 § 4 ust. 4 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania obowiązek opracowywania - na podstawie wielospecjalistycznej kształcenia, wychowania oceny poziomu funkcjonowania ucznia - oraz modyfikowania i opieki dla dzieci i młodzieży indywidualnego programu edukacyjnego określającego zakres niepełnosprawnych… zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów, rodzaj zajęć w specjalnych przedszkolach, rewalidacyjnych lub socjoterapeutycznych, zgodnie z jego szkołach… potrzebami edukacyjnymi i możliwościami psychofizycznymi (Dz. U. Nr 19, poz. 166) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych… w przedszkolach, szkołach… ogólnodostępnych i integracyjnych § 5 ust. 2 pkt 2b i c obowiązek dostosowania programów nauczania do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży niepełnosprawnych… oraz opracowania dla każdego ucznia i realizowania indywidualnego programu edukacyjnego określającego zakres zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów, rodzaj zajęć rewalidacyjnych lub socjoterapeutycznych z nim prowadzonych (Dz. U. Nr 19, poz. 167) Co wynika z powyższych przepisów prawnych? Edukacja (oddziaływania dydaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze, rewalidacyjne, profilaktyczne) uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym opiera się na indywidualnych programach edukacyjnych, opracowanych przez nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniami na podstawie wielospecjalistycznej oceny poziomu ich funkcjonowania (diagnoza funkcjonalna), i zawierających realne cele, zadania i treści wynikające: ze strefy najbliższego rozwoju uczniów, z podstawy programowej kształcenia ogólnego. O czym należy pamiętać przed przystąpieniem do konstruowania programu? a) o podstawowych założeniach, na których powinna opierać się praca z uczniem (m.in. o nawiązaniu z nim pozytywnego kontaktu emocjonalnego, o dokładnym poznaniu jego możliwości psychospołecznych i edukacyjnych, o działaniach stymulujących sprawność ruchową, rozwój umysłowy, społeczny, o sprawdzeniu w bezpośrednich kontaktach z uczniem jego umiejętności i kompetencji, o pozytywnym wzmacnianiu nawet niewielkich jego postępów, o wczesnym podjęciu działań rehabilitacyjnych, o bardzo dokładnym poznaniu jego środowiska rodzinnego, inne1), b) o wyborze metod, form pracy i środków dydaktycznych uwzględniających zasady ortodydaktyki (m.in. zasadę gruntownej znajomości dziecka, dostosowania poczynań pedagogicznych do możliwości i potrzeb ucznia, aktywnego i świadomego udziału dziecka w procesie uczenia się, inne2), 1 patrz: Lidia Klaro-Celej, Katarzyna Lausch, Krzysztof Lausch, Lidia Mossakowska – “Propozycja konstrukcji programu edukacji uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym” w “Przewodniku dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym” pod red. naukową Marii Piszczek – Część I, wyd. CMPPP, Warszawa 2001 2 patrz: jak w przypisie 2 Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Oprac. Grażyna Kowalczyk 2 c) o specyfice kształcenia jako całościowego, zintegrowanego nauczania i wychowania, biorącego pod uwagę - podczas ustalania kierunków pracy - własne tempo rozwoju ucznia niepełnosprawnego, d) o obowiązku uwzględnienia w indywidualnych programach edukacyjnych treści nauczania i celów zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym, w szczególności dotyczących: rozwijania autonomii ucznia wdrażania ucznia do funkcjonowania społecznego, rozumienia i uznawania norm społecznych wyposażania ucznia w takie umiejętności i wiadomości, które pozwolą mu na postrzeganie siebie jako niezależnej osoby (aby mógł porozumiewać się z otoczeniem w sposób werbalny lub pozawerbalny, aby zdobył maksymalną samodzielność w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, by był zaradny w życiu codziennym, adekwatnie do indywidualnego poziomu sprawności i umiejętności, aby miał poczucie decydowania o sobie, by mógł uczestniczyć w różnych formach życia społecznego zachowując prawo do swojej inności). Kto powinien opracować indywidualny program edukacyjny (IPE) dla każdego ucznia? Zespół nauczycieli i specjalistów! Zespół stanowią osoby: • nauczyciel-wychowawca oraz pozostali (wszyscy) nauczyciele pracujący z uczniem • specjaliści: psycholog, logopeda, terapeuci (np. mowy), rehabilitant, inni • rodzice Podstawowe zadania zespołu: • ustalanie uczniowi wielospecjalistycznej oceny poziomu jego funkcjonowania, • programowanie aktywności indywidualnej i zespołowej angażującej jednocześnie sfery: umysłową, emocjonalno-motywacyjną i działaniową ucznia, • programowanie zintegrowanych oddziaływań rewalidacyjnych wspierających rozwój ucznia. Jaka jest rola rodziców przy konstruowaniu i realizacji IPE? Bardzo ważna! • partnerzy w kształceniu i wychowaniu dzieci, • pełnoprawni uczestnicy edukacji i rewalidacji, • współtwórcy indywidualnych programów edukacyjnych (udział w posiedzeniu zespołu ustalającego program), • realizatorzy elementów programu edukacyjnego w warunkach domowych. Współpraca nauczyciela z rodzicami dziecka niepełnosprawnego warunkuje osiąganie przez niego powodzenia w edukacji! Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Oprac. Grażyna Kowalczyk 3 Jakie elementy powinny wchodzić w skład wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania? sfery rozwojowe: komunikowanie się, uspołecznienie, funkcje poznawcze, samodzielność, umiejętności i nawyki życia codziennego, koordynacja wzrokowo-ruchową, mała i duża motoryka, a także, w przypadku starszych uczniów, umiejętności przysposabiające do pracy i sprawność fizyczna. Ocena powinna być przeprowadzana przynajmniej raz w roku (a w zależności od potrzeb, np. przy zaobserwowanych zmianach w poszczególnych sferach rozwojowych – częściej). Jakie obszary oddziaływań powinien zawierać IPE? sfery rozwojowe: komunikowanie się, uspołecznienie, funkcje poznawcze, samoobsługę, koordynację wzrokowo-ruchową, motorykę małą, motorykę dużą, inne – dla których należy określić cele główne i szczegółowe zaznaczając sposób ich realizacji potencjał ucznia – jego „mocne strony” metody i techniki zalecane w pracy z uczniem środki dydaktyczne formy pomocy i wsparcia ucznia i jego rodziny formy pracy z rodziną rodzaje zajęć rewalidacyjnych, w których uczeń bierze udział (zgodnych z zaleceniem zawartym w orzeczeniu poradni psychologiczno-pedagogicznej) Ważne! IPE opracowuje i realizuje cały zespół nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniem. IPE powinien być modyfikowany w miarę potrzeb (w oparciu o systematyczną obserwację postępów ucznia). IPE powinien być ukierunkowany na rozwijanie u dziecka niepełnosprawnego intelektualnie kompetencji społecznych niezbędnych mu do funkcjonowania w życiu dorosłym, do edukacji w szkole przysposabiającej do pracy, w przyszłości – do zatrudnienia na otwartym lub chronionym rynku pracy. IPE stanowi podstawę do opracowywania dla ucznia śródrocznej i końcoworocznej oceny opisowej (wskazane jest uzgodnienie oceny z rodzicami ucznia niepełnosprawnego). W opracowaniu wykorzystano materiał autorstwa Lidii Klaro-Celej zawarty w „ABC konstruowania indywidualnych programów edukacyjnych” (rozdz. II), MSCDN, Płock, 2007 Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Oprac. Grażyna Kowalczyk 4