Rola szkoły w zapobieganiu wadom postawy.

Rola szkoły w zapobieganiu wadom postawy.
Przed szkołą stoi cały kompleks zagadnień natury zdrowotnej, higienicznej i
wychowawczo-organizacyjnej w odniesieniu do dzieci i młodzieży.
Główną troską tych zabiegów jest takie oddziaływanie, które mając na względzie główny
rozwój osobowości człowieka, dba o zdrowie, sprawność fizyczną, rozwijanie zdolności i
umiejętności ruchowych, a także o higieniczny tryb życia, ładną postawę i harmonijny rozwój
ciała.
Zadaniem szkoły i współpracującej z nią służby zdrowia jest zapobieganie powstawaniu wad
postawy u dzieci i młodzieży. Wymaga to skoordynowanego działania personelu leczniczego
i pedagogicznego. Coraz częściej spotyka się w szkołach uczniów zwolnionych z niektórych
ćwiczeń.
Zmusza to nauczyciela wychowania fizycznego do tworzenia nowej grupy ćwiczebnej pod
kontem danej wady.
Stad rola szkoły, by obsadzała stanowisko nauczyciela wychowania fizycznego osobą o
właściwych kwalifikacjach, bo „nauczyciel świadomy swych zadań i odpowiednio
przygotowany doprowadzi do „wyrośnięcia z wady”, nieświadomy zaś może współdziałać w
jej postępie i utrwaleniu”. 1/
Wychowanie fizyczne ma do spełnienia wiele celów i funkcji, które są ujęte w programie
nauczania i maja za zadanie stworzenia korzystnych warunków uczniowi w niełatwej pracy
w szkole. Cele realizuje się poprzez funkcje wychowania fizycznego. Służą one
wszechstronnemu rozwojowi dziecka i przygotowaniu go do życia społecznego. Program
nauczania zawierający cele i funkcje obowiązuje każdego nauczyciela. Na podstawie tego
dokumentu nauczyciel realizuje przypadające mu zadania.
Współczesny system wychowania fizycznego pozwala na to, by nauczyciel samodzielnie
dobierał środki ruchowe, mając na względzie stan rozwoju fizycznego i potrzeby młodzieży
nad którą sprawuje opiekę. Współcześnie na wychowanie fizyczne patrzy nieco inaczej, a
mianowicie są to godziny (ściśle określone)na ćwiczenia ruchowe tzw. lekcje wychowania
fizycznego. Wychowanie fizyczne zawiera w sobie czynniki oraz warunki jakie działają na
ucznia. Troska o to, by były one jak najlepsze dla jego rozwoju, spoczywa nie tylko na
wychowawcy fizycznym, ale i na wszystkich pracownikach szkoły, nie wyłączając służby
zdrowia. Troska o zdrowie, rozwój uczniów ma miejsce w każdej szkole. Ważną rolę w
zakresie wychowania zdrowotnego w szkole odgrywa właściwie pojęte współdziałanie kadry
pedagogicznej i szkolnej służby zdrowia. Szczególnie ważna rola przypada we wzajemnym
współdziałaniu obu służb na terenie szkoły nauczycielowi wychowania fizycznego i
lekarzowi szkolnemu.
Współdziałanie przejawia się w zakresie:
− kwalifikuje uczniów do zajęć wf,
− opieki nad uczniem częściowo, okresowo lub trwale zwolnionym z zajęć wf,
− selekcje uczniów wymagających ćwiczeń w zespołach wyrównawczych
( korekcyjnych)
− oceny sprawności uczniów i kwalifikacji do klas sportowych,
− przekazywanie na bieżąco informacji o stanie zdrowia i postępach uczniów w
procesie wychowania fizycznego,
− wykrywanie wad postawy i organizowanie ośrodków gimnastyki korekcyjnej
dla tych dzieci.
1/ Bąk Stanisław „Postawa ciała jej wady i leczenie”, PZWL 1965, s.116
1
Współpraca nauczyciela i lekarza powinna być obustronna na zasadzie
współpartnerstwa. Lekarz wiele wad postawy lub innych dekompensacji ustrojowych
związanych z dysfunkcją niektórych narządów może wyleczyć tylko poprzez właściwe
oddziaływanie w ramach zajęć wychowania fizycznego. Bardzo ważnym momentem we
współpracy nauczyciela z lekarzem jest przestrzeganie i honorowanie przez nauczyciela
zwolnień lekarskich.
Nieobojętna jest postawa innych nauczycieli w szkole wobec swoich podopiecznych. Każdy
bowiem dysponuje swoistą dla swego przedmiotu i swojej osobowości możliwością
oddziaływań. Nauczyciel wychowania fizycznego szczególnie powinien współpracować z
wychowawcami klas.
Obowiązkiem każdego nauczyciela jest zwracanie uwagi na przyjmowanie poprawnej
postawy dziecka w czasie pisania, czytania czy stanie np. przy tablicy:
− zwracanie uwagi na dzieci z jednostronnym osłabieniem wzroku, czy słuchu
/przyczyna skrzywienia kręgosłupa/,
− dopasowanie ławki do wzrostu dziecka,
− przesadzanie uczniów np.co 3 miesiące /zapobieganie jednostronnym
pochyleniom tułowia/,
− przestrzeganie obuwia profilaktycznego u uczniów,
− odpowiednie oświetlenie pomieszczeń szkolnych.
Podstawową troską szkoły i rodziców jest dbanie o prawidłowy rozwój psychofizyczny
dziecka. Szkoła jako instytucja wychowująca stara się, stosując dostępne jej formy
oddziaływać dodatnio na zdrowie dzieci.
Bez ścisłej współpracy z uczniami i ich rodzicami praca na lekcjach wychowania fizycznego
byłaby niewystarczająca. Szkoła całą swoją troskę o uczniów przejawia w ciągu całego jego
pobytu w szkole.
Prowadzone są okresowe badania uczniów, pozwalające stwierdzić wszystkie stany
chorobowe i natychmiastowe im zapobieganie. Stąd badania dzieci nowoprzybyłych do
szkoły i klasy. Pozwalają one na selekcję dzieci do grup dyspanseryjnych w zależności od
odchyleń od normalnego stanu zdrowia, występujących tu rodzajów. P dokonaniu
klasyfikacji na zajęcia korekcyjne lekarz szkolny wystawia skierowanie na ćwiczenia
gimnastyki korekcyjnej, zgodnie z rodzajami wad. Wstępna ocena postawy ciała, okresowe
badania należą do lekarza, natomiast obserwacje i kontrole bezpośrednie dokonuje
prowadzący zajęcia wspólnie z lekarzem. Wspólnym celem i zadaniem szkoły jak i lekarza
jest dążenie do niwelowania liczby uczniów z wadami postawy. Dlatego nauczyciel
wychowania fizycznego jest informowany o ilości dzieci zaliczonej do grupy słabszej. Częste
zajęcia z grupą słabszą- indywidualną powinny opierać się o racjonalne ćwiczenia z
zachowaniem zasady indywidualizacji, powolnego stopniowania trudności, pamiętając o
dobrym nastroju, by nie dopuścić do powstania u ćwiczących poczucia mniejszej wartości.
Gdy występuje sytuacja, że dzieci z wadami postawy ćwiczą w grupie dzieci zdrowych, to
nauczyciel musi być powiadomiony przez lekarza lub instruktora gimnastyki korekcyjnej o
wskazaniach i przeciwskazaniach specyficznych dla dziecka w związku z jego wadą, by w
czasie lekcji mógł je uwzględnić. Szkoła przygotowuje się na tego typu sytuacje i nauczyciel
znając występujące w zespole klasowym odchylenie, poprowadzi zajęcia wychowania
fizycznego uwzględniając potrzeby nie tylko rozwojowe, ale i korekcyjne, bo wysiłek
pokonywany z łatwością przez dziecko zdrowe, dla dziecka z wadą postawy będzie męczący.
Szkoła zapobiega powstawaniu u uczniów wad postawy w inny jeszcze sposób, choćby
poprzez stosowanie ćwiczeń sródlekcyjnych. Skupienie na lekcji psychiczne i fizyczne
prowadzi do szybkiego zmęczenia, a uczniowie wówczas przybierają coraz to bardziej
2
niekorzystne pozycje dla własnego organizmu. I wówczas pomocne są ćwiczenia
śródlekcyjne, pod warunkiem, że są właściwie przeprowadzone. Przed ich rozpoczęciem
uczniowie otwierają okna i każdy zajmuje wygodne, stojące miejsce. Ćwiczenia te wykonuje
się cicho, sprawnie i szybko w następującej kolejności:
1. ćwiczenia mięsni szyi/głowy/
2. ramion
3. tułowi
4. nóg
5. ćwiczenia oddechowe/np. krótka piosenka/
Ćwiczenia te powinny trwać 2 – 3 minuty.
Do wyszczegółowionych celów należą:
− przeciwdziałanie skutkom zmęczenia i znużenia,
− korekcja postawy przez ruch wszechstronnie angażujący układ kostnostawowo-mięśniowy,
− pobudzenie akcji płuc, serca, układu krążenia,
− odciążenie analizatora wzrokowego i słuchowego,
− kształtowanie nawyku stosowania aktywnego wypoczynku w czasie pracy
umysłowej.
Ćwiczenia śródlekcyjne i ruch na przerwach mogą stać się środkiem zaradczym na wpływy
ujemne środowiska zewnętrznego na organizm. Ćwiczenia te działają na grupy mięśniowe,
które są rozciągnięte na skutek siedzenia w ławkach. Rozluźnieniu ulegają mięsnie napięte w
czasie siedzenia. Stąd duża rola szkoły, by ćwiczenia te spełniały swoją rolę. Podobną
wartość dla stanu zdrowia uczniów mają ćwiczenia międzylekcyjne. Są one organizowane w
szkołach w zależności od liczby oddziałów, warunków lokalowych i terenowych, pory roku, a
także warunków atmosferycznych po 15- 25 min.
Jako, że obciążenia psychiczne mogą stać przyczyną wady postawy, szkoły mogą stosować
relaks. Jest to wypoczynek o charakterze biernym, stosunkowo mało stosowany w szkołach,
ale podlegający realizacji. Polega on na rozluźnieniu mięśni i zmniejszeniu do minimum
aktywności myślenia. Stosuje się go do przerwania stanu napięcia psychiczno- nerwowego.
Bardzo korzystne jest dla postawy, stałe uprawianie sportów, zwłaszcza na świeżym
powietrzu. Stąd pływanie, zwłaszcza stylem klasycznym jest najbardziej odpowiednim
sportem dla tych, którzy mają zagrożona postawę ciała. Tutaj ujawnia się inicjatywa szkoły,
która w zależności od istniejących na danym terenie możliwości, może zabiegać o rezerwacje
basenów, czy kąpielisk na parę godzin dla swej szkoły. Ma to bardzo korzystny wpłya na
organizm, zapobiega i przeciwdziała wadom postawy.
Szkoły zabiegają także o miejsca na koloniach zdrowotnych dla uczniów, gdzie specjalny
rozkład dnia wzbogacony o ćwiczenia dostosowane do wad postawy przyczynia się do
polepszenia warunków zdrowotnych młodzieży.
Do innych form działalności szkolnej w danym temacie, należy organizowanie jak
największej liczby rodzajów zajęć pozalekcyjnych tj:
− LOP
− LOK
− Kółka Sportowe /KS/
− SKS
− Przysposobienie sportowe / PS/
− Międzyszkolne Kluby Sportowe /PS/
− Międzyszkolne Kluby Sportowe /MKS/.
3
Jak wydawałoby się, że LOK i LOP nie mają nic wspólnego z przeciwdziałaniem wadom
postawy, to jednak ich rola jest znaczna. Dostarcza ruchu, odprężenia i zainteresowań, co ma
wpływ na stan fizyczny i psychiczny. Są one czynnikiem mobilizującym dzieci i młodzież do
uprawiania ćwiczeń ruchowych, wypoczynkiem po pracy umysłowej.
Służą do uzyskania większej osobistej sprawności fizycznej, podniesienia ogólnego poziomu
wychowania fizycznego w szkole i dają możliwość uzupełnienia skąpej liczby godzin
obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego.
Ma tu nauczyciel możliwość wprowadzenia ćwiczeń korekcyjnych, których umieszczenie w
większej ilości na obowiązkowych lekcjach wychowania fizycznego byłoby niemożliwe.
Kółka sportowe mają na celu podniesienie stanu wychowania fizycznego w niżej
zorganizowanych szkołach podstawowych.
Zajęcia w zakresie kółek sportowych dotyczą:
− pływania
− gimnastyki
− łyżwiarstwa
− saneczkarstwa, narciarstwa
− łucznictwa
− czwórboju lekkoatletycznego
− ćwiczeń i zawodów w grach zespołowych
− wycieczek sportowo- krajoznawczych.
Przysposobienie sportowe ujmuje się w roczny plan pracy z uwzględnieniem pór roku
/ jesień, zima, wiosna/. Zajęcia te odbywają się na powietrzu. Od nauczyciela wymaga się
starannego przygotowania pod względem organizacyjnym i bezpieczeństwa.
Plan zajęć może uwzględniać:
− zabawy i gry
− wycieczki
− gry i atletyka terenowa
− rozgrywki i zawody sportowe
− pływanie
− sporty zimowe.
Międzyszkolne kluby sportowe są organizowane w skupiskach szkół. Prowadzą działalność w
sześciu dyscyplinach:
− gimnastyka
− lekka atletyka
− piłka ręczna
− piłka siatkowa
− koszykówka
− piłka nożna.
Najważniejszymi zagadnieniami w pracy MKS jest nauka, wychowanie, bezpieczeństwo,
higiena i szkolenie sportowe.
Szkolne koła sportowe mają na celu podniesienie poziomu wychowania fizycznego i
rozwijanie zainteresowań sportowych młodzieży. Pracę swoją SKS opiera o program
nauczania wychowania fizycznego i jednolity szkolny kalendarz sportowy.
Jak widać system wychowania fizycznego zostaje unowocześniany i wznawiany w coraz to
głębszych celach, zadaniach i funkcjach. Jego struktura zakłada na czoło swej działalności
4
troskę o sprawność naszego młodego pokolenia. Jest to dobry objaw, bo i wymagania
rosnącego pokolenia pod względem zdrowotnym są niestety coraz to większe.
Pośród wymienionych działań szkoły w zapobieganiu wadom postawy, nie może zabraknąć
jej działalności w ramach pedagogizacji rodziców. Sprzyjają temu wywiadówki, zebrania itp.
Na tego typu spotkania zapraszane zostają kompetentne osoby i tak w przypadku wad
postawy są to lekarze, nauczyciele wychowania fizycznego, specjaliści od gimnastyki
korekcyjnej. Tematem tych spotkań jest omówienie objawów wad postawy, a także przyczyn
ich powstawania.
Rodzice mają możliwość podzielenia się spostrzeżeniami i uwagami. Rodzice uzyskują
informacje dotyczące tego, gdzie kierować się z dzieckiem, jeżeli podejrzewają u niego jakąś
nieprawidłowość rozwojową.
Wśród ogromnych starań szkoły, działalność jej jest niewystarczająca, czego wymownym
przykładem jest duża liczba dzieci i młodzieży ze skrzywieniem kręgosłupa, płaskostopiem i
innymi wadami postawy.
Krzywdzące byłoby zrzucenie winy za taką postawę młodego pokolenia tylko na szkołę.
Albowiem jak wiele czynników wpływa na zniekształcenie postawy, tak wiele jest powodów.
Nieobojętna pozostaje organizacja życia domowego rozwijającego się organizmu.
5