OSZCZEDZANIE PIENIEDZY

OSZCZĘDZANIE PIENIĘDZY
Przygotowały:
Joanna Abramowska
Anna Ciach
Karolina Dybcio
Psychologia finansowa, 16.11.2013
Agenda
1. Czym jest oszczędzanie?
2. Psychologiczne teorie oszczędzania
3. Źródła oszczędzania
4. Motywy oszczędzania
Czym jest oszczędzanie?




Najczęściej o oszczędnościach mówimy, iż stanowią one różnicę
pomiędzy dochodem, a wydatkami na konsumpcję (Keynes,
2003)
czy też tak jak określa to definicja Głównego Urzędu
Statystycznego: jako część dochodów do dyspozycji nie
przeznaczoną na konsumpcję.
Słusznie zauważa jednak Wärneryd, że definicja taka mówi
jedynie o pozostających środkach a nie o formie aktywności
ludzkiej, jaka wiąże się z procesem oszczędzania (Wärneryd,
2004)
Jednak proces oszczędzania jest dużo bardziej skomplikowany i
wielowymiarowy. Jak pisze B. Liberda: „Proces oszczędzania
łączy w sobie przeszłość(nagromadzony majątek) z
teraźniejszością
(oszczędności
z
dochodu)
i
przyszłością(odłożona konsumpcja). Jest więc zjawiskiem
dynamicznym” (Liberda, 2001)
Dlatego z pewnością można wysnuć wniosek iż
oszczędności nie są jedynie pozostałością po procesie
konsumpcji, tym co zostaje po zrealizowaniu
bieżących potrzeb ale często świadomym i celowym
działaniem.
Oszczędzanie z perspektywy psychologicznej
-
-
zjawisko, składające się zarówno ze spostrzegania
przyszłych potrzeb, jak i zabezpieczenia się na
przyszłość
połączenie procesów poznawczych z działaniem
Psychologiczne założenia we współczesnych
ekonomicznych teoriach oszczędzania
-
-
Ekonomiczno – psychologiczny model oszczędzania
Katony zakładał, że oszczędności zależą zarówno od
możliwości, jak i od skłonności do
konsumowania/oszczędzania
Poziom oszczędności zależy nie tylko od możliwości
oszczędzania, ale także od chęci ludzi
Najważniejsze psychologiczne idee, jakie
pojawiły się w dyskusjach wczesnych
ekonomistów nad oszczędzaniem:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Powszechne pragnienie efektywnej akumulacji i
poprawy w życiu.
Zakładana ważność zapobiegliwości i nawyków
oszczędzania.
Samokontrola i siła woli jako determinanty
zapobiegliwości.
Niepewność przyszłości i rola oczekiwań.
Selektywna percepcja i ograniczone możliwości
poznawcze.
Horyzont czasowy lub postawa wobec przyszłości.
1) Powszechne pragnienie efektywnej akumulacji i
poprawy w życiu.
- Pragnienie efektywnej akumulacji jest tym samym,
co pragnienie oszczędzania i gromadzenia
pieniędzy po to, aby użyć ich w przyszłości
- jest dążeniem do poprawy lub do zapewnienia sobie
lepszej przyszłości, co jak podkreślał Adam Smith,
jest powszechną cechą wszystkich ludzi.
2) Zakładana ważność zapobiegliwości i nawyków
oszczędzania.
- Zapobiegliwość wiąże się ze skłonnością do
oszczędzania, a pracowitość ze stwarzaniem
możliwości oszczędzania.
- W psychologicznej teorii uczenia się pojecie
nawyku oznacza, że pewne zachowanie lub wzór
zachowania jest powtarzane w wyniku
wcześniejszych kar i nagród.
- Ludzie zawsze mogli posiadać jakieś oszczędności,
lecz większość oszczędności zależała od
świadomych prób gromadzenia zapasów na
przyszłość.
3) Samokontrola i siła woli jako determinanty
zapobiegliwości
- teoria samokontroli opisywała konflikt dwóch
przeciwnych sił: dążenia do zapewnienia sobie
długookresowej satysfakcji oraz nastawienia na
satysfakcję doraźną, płynącą z bieżącej
konsumpcji.
- ludzie, gdyby nie byli zapobiegliwi, nie mogliby
nic zaoszczędzić
-
Teoria Cyklu Życia – to rozwiniecie teorii
samokontroli. Uwzględniała ona ograniczoną
racjonalność ludzi oraz implikacje płynące z
niedoskonałej sytuacyjności różnych form
majątku, które mogą przejawiać się np. w
preferowaniu gotówki.
4) Niepewność przyszłości i rola oczekiwań.
- Krótkotrwałość i niepewność życia powodują, że
ludzie wyżej cenią konsumpcję obecną niż przyszłą.
- Drugim czynnikiem jest dyskomfort psychiczny
wynikający z odraczania gratyfikacji, z
powstrzymywania się od czegoś teraz.
5) Selektywna percepcja i ograniczone możliwości
poznawcze.
- Bez spostrzegania przyszłych potrzeb nie byłoby
tworzenia zapasów na przyszłość
- Eugene von Bohm-Bawerk sugerował, że
percepcyjne i poznawcze ograniczenia są ważnymi
czynnikami wyjaśniającymi powszechną tendencję
do niedoceniania przyszłości.
6) Horyzont czasowy lub postawa wobec przyszłości
- Ludzie, którzy nie spodziewali się, ze będą długo
żyć, nie mieli powodów, aby być zapobiegliwi i
oszczędzać pieniądze
Hipoteza cyklu życia
- Jest dominującym ekonomicznym modelem
oszczędzania, która odniosła wielki sukces
Psychologiczne założenia hipotezy cyklu życia
- Wykorzystanie psychologicznego sposobu myślenia
pozwala lepiej opisać i wyjaśnić oszczędzanie
- Psychologowie powinni uczestniczyć w rozwijaniu
teorii i w określaniu nowych dróg w badaniach nad
oszczędzaniem.
Źródła oszczędzania



Oszczędzanie pojawiło się w momencie gdy człowiek zaczął poświęcać
czas na robienie rzeczy pozwalających na przyszłą konsumpcję, a nie
tylko służących bezpośredniej konsumpcji
Pierwsze oszczędności przybierały formę broni, narzędzi i domów, tak
więc miały formę konsumenckich dóbr inwestycyjnych. Główna zasadą
było to iż ziarno powinno być odłożone a nie natychmiast
skonsumowane. Dlatego początkowo oszczędzanie rozumiano jako
odkładanie konsumpcji aby zapewnić sobie utrzymanie w przyszłości
Handel dobrami w ilościach większych niż zapotrzebowanie
pojedynczego gospodarstwa domowego oraz ich środki transportu
doprowadziły do tego że takie inwestycje wymagały własnych
oszczędności przedsiębiorców zajmujących się handlem lub korzystania
z oszczędności innych- pozyskiwania pożyczek. Wtedy też oszczędzanie
stało się czymś ważnym w życiu człowieka bo przynosiło zyski z
pożyczania pieniędzy ludziom.
Motywy oszczędzania
Katona (19105) zwrócił uwagę na,
-wystarczająca wysokość dochodu, jako
podstawowy warunek do oszczędzania,
-psychologiczna motywacja, wola oszczędzania, motywów oszczędzania, czyli bodźców i przyczyn
stymulujących zachowania oszczędnościowe.
Hierarchiczny model motywów
oszczędzania
-
Zarządzanie gotówką
dotyczy każdego, kto otrzymuje dochody. Koncepcja tego motywu opiera się
na założeniu, że ludziom zależy na płynności finansowej tzw. motyw
transakcyjny, czyli pieniądze są wydawane w krótkim czasie
-
są wrażliwi na nagrody za oszczędzanie
1)
2) Zapewnienie sobie buforu na nieprzewidziane sytuację

Osoby które zarządzają gotówka o mają niewielkie oszczędności,

Ludzie starają się, aby zabezpieczyć się przed niezapowiedzianymi
wydarzeniami. Oszczędzają na tzw. „ czarną godzinę” .
3) Gromadzenie środków
finansowych na jakiś cel
- Gdy ludzie już maja pewien bufor
zaczynają oszczędzać na jakiś odległy cel
np. budowa domu, lepszy samochód itp.
- Angażują się w oszczędzanie funkcjonalne
4) Zarządzanie zasobami
 Osoby inwestują swoje pieniądze, aby utrzymać lub zwiększyć ich
wartość i osiągnąć zysk
 W wielu przypadkach cały swój majątek lub jego część otrzymali w
spadku
 Gdy chcą pomnożyć swój majątek, mogą być skłonni do podejmowania
ryzyka. Wyższe ryzyko oznacza większy zysk, ale też wyższą stratę.
Wpływ reformy podatkowej w Szwecji
w XX w. na grupy oszczędzających
Przeprowadzona reforma miała na
celu skłonienie ludzi do
zmniejszenia zadłużenia, a
zwiększenia oszczędności.
Wyniki:
1) Grupa zarządzająca gotówką
po reformie mieli ujemny
wynik oszczędności
2) Grupa zarządzająca zasobami
w widocznym stopniu
pomnożyła swój kapitał.
Badanie potwierdziło istnienie
grup osób oszczędzających
Leo Paas potwierdził fakty potwierdzające
istnienie hierarchii potrzeb
Wyniki:
Badani nabywali produkty finansowe zgodnie z założeniami
modelu tzn.
1) Konsumenci otwierali wpierw ROR, aby zarządzać
gotówką, a potem konta oszczędnościowe, by zapewnić
sobie bufor bezpieczeństwa.
2) W grupie zarządzania zasobami pierwszym krokiem
było inwestowanie w fundusze pierwotne, a ostatnim
inwestowanie w akcje.
Dzieci i ich motywacja do oszczędzania
Gasparski przyporządkował cele swobodnie wymieniane
przez dzieci w kwestionariuszach trzem nadrzędnym
kategoriom:
-motywu transakcyjnego (wskazało go 65% badanych),
oszczędzanie na konkretny cel w przyszłości
-motyw zapobiegawczy (35%)
oszczędzanie bez konkretnego celu, na wypadek
niespodziewanych przyszłych wydarzeń
-motyw spekulacyjny, który okazał się najmniej ważny
(5,5%).
oszczędzanie dla zysku związanego ze skumulowaniem
większej kwoty pieniędzy np. płynącym z
oprocentowania
Polski kwestionariusz służący identyfikacji
motywów oszczędnościowych młodzieży
W polskiej wersji kwestionariusz liczył 28 pozycji, mierzących 9
motywów oszczędzania:
1)przedsiębiorczości,
2)dumy,
3)zapobiegawczy,
4)rezydualny,
5)chciwości,
6)niezależności,
7)charytatywny,
8)spekulacyjny,
9) transakcyjny.
W jaki sposób oszczędzamy?






Konta oszczędnościowe;
Lokaty terminowe;
Produkty strukturyzowane;
Programy systematycznego
oszczędzania ze składką np.
miesięczną, czy kwartalną;
Fundusze inwestycyjne;
Giełda Papierów
Wartościowych;
Co mamy z oszczędzania?
•
•
•
•
•
Zabezpieczamy siebie i
najbliższych na przyszłość;
Spełnianie swoich marzeń i celów
np. podróże, budowa domu;
Inwestowanie w siebie np.
szkolenia;
Oszczędzania dla potomstwa,
pozostawienie po sobie spadku.
http://las.polskieradio.pl/oszczedza
nie/
http://www.youtube.com/watch?v=fsymhd1
rJsQ
Gdy pytano się ludzi, czy
oszczędzają, większość prezentuję
pozytywną postawę. Zdolność
oszczędzania pojmowana jest jako
coś dobrego, nawet przez osoby,
które nie oszczędzają na co dzień.
Bibliografia:





Tadeusz Tyszka (2004). Psychologia ekonomiczna. Gdańsk:
Wyd. GWP, cz.2, rozdz. 18.
Maria Pietras (1994). Wprowadzenie do psychologii
ekonomicznej. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, str. 108-910.
Grażyna Wasowicz-Kiryło (2008). Psychologia finansowa.
O pieniądzach w żciu człowieka. Warszawa: Wyd. Difin, str.
138-142.
Agata Trzcińska (2012). Socjalizacja ekonomiczna i cechy
indywidualne jako determinanty postaw i zachowań
oszczędnościowych młodzieży. Warszawa: Uniwersytet
Warszawski Wydział Psychologii
http://www.youtube.com/watch?v=fsymhd1rJsQ
Wyniki badań