Szanowni Paústwo! Omawiaj4c rolE ruchu

SzanowniPaústwo!
Omawiaj4c rolE ruchu zwi4zkowego w Polskiej Slu2bie Wiqziennej
trudno nie wspomnieó o jego poczqtkachw okresie migdzywojennym. To
wtenczas ksztaltowaly siQ nie tylko podwaliny wspólczesnej myÉli
penitencjarnej,ale tak2e prospolecznei korporacyjne myélenie o wlasnym
érodowisku zawodowym. Myélenie to (al,e zapewnetak2e bieíqce potrzeby)
bylo tak intensywne, 2e powolanie Zwiqzku Dozorców i Pracowników
Wiqziennych nastqpitojeszcze przed ukazaniem sig pierwszego oficjalnego
dokumentunormujqcegofunkcjonowanieówczesnegowiEziennictwa,j akim byt
Dekret l{aczelnika Paítstwa w sprawie tymczasowychprzepisów wiqziennych,
który zostalpodpisanyw dniu 8 lutego f9I9 roku.
Zwiqzek ten (w czerwcu l9l9 r.) przemianowany na Zwiqzek
Pracowników Wigziennych RzeczpospolitejPolskiej podj4l siQ trudnej roli
wspóluczestnikaprocesuprzemianspolecznych,skupiajEcsiE takhena wysokim
zaangahowaniu w sprawy socjalne, oéwiatowe oraz poprawy prawnych i
materialnych interesów pracowniczych. Bardzo wa2nym i przelomowym dla
dalszegob)4,r,byt Zjazd Delegatóww marcu 1922roku. Zjazd ten, dostrzegajqc
bezwzglgdn4koniecznoéójednoéci i powszechnoécidziaLania,opracowalStatut
Zwiqzku, atakhepodjql szeregniezwykle istotnychuchwat.Do najwaLniejszych
nale|y zaliczyó:
o podkreélenieapolitycznoéciZwiqzku,
. powolanieKasy Po?yczkoweji Kasy Pogrzebowej.
. okreélenie zasad koleZeústwa w stosunkach v¡y2szv
niLszv
przeloíony.
Zwiqzek Pracowników Wiqziennych RzeczpospolitejPolskiej dzialal w
calym kraju, z siedzib4 w Warszawie, a jego cztonkiem mógl byó kaídy
pracownik, równieZ ten w stanie spoczynku (emeryt
rencista). W celu
zaznaczeniaswojejjednoÉciZwiqzek ufundowat(w 1923r.) wtasny sztandar.W
tum tak2e czasie odnotowaó nale?y znacznq poprawg wzajemnej wspólpracy
pomigdzy Zwiqzkiem, a wladzami centralnymi wigziennictwa.Przyczynilo sig
to do osi4gnigciakoúcowegosukcesuw wielu wa2nychsprawach,takichjak:
o ujednoliceniewynagrodzenia,
o uzgodnieniekwestii umundurowania,
o pomocylekarskiej,
. wynagrodzeniapracownikówliniovvychw niedzielei éwigta,
o pomoc w ksztalceniudzieci funkcjonariuszy.
Okreélonotakhe zasadyetyki zawodowejw formie ,,10 przykazaúdla polskiego
pracownikawigziennego".Wybuch II wojny éwiatowejprzerwal- jak siEpotem
okazalona wiele dziesigcioleci- dzialalnoéózwiqzkóww wiqziennictwie.
'L-
SzanowniPaústwo!
z perspektywy obecnego dwudziestolecia transformacji
Dzisiaj
ustrojowej molna dostrzec wiele wspólnych cech dla sytuacji spolecznopolitycznej i okresu przemian w wiEziennictwie, które staly u podstaw idei
powolania obecnego zwiqzku zawodowego. Daliémy tego wyraz juz w
preambuledo obecnegoStatutuZwiqzku, piszqc:
,,Funkcjonariusze i Pracownicy Slu2by Wíqzíennejzrzeszeni w l{iezaleznym
Samorzqdnym Zwiqzku Zawodowym Funkcjonariuszy i Pracowników
Wieziennictwa:
o w trosce o skutecznedzialania na rzecz ksztaltowania godnego bytu i
wizerunku funkcjonaríusza Sluzby [Viqziennej,poprzez przestrzeganie zasad
eQki zawodowej i reprezentowanieich interesów,
. w trosce o jak najlepsze wykonywanie zadaú sluzbowych, poprzez
podnoszenie wiedzy penitencjarnej, umiejqtnoici zawodowych, ksztaltowaníe
postaw humanisQcznychí praworzqdnoíci, a takie apolitycznoici Stuzby,
. odwolujqc sie do iwiatlych idei penitencjarnych przyíwiecajqcych
dzialaníom Strazy I4/iqziennejII Rzeczpospolitej,czujqc síq spadkobiercami i
konQnuatorami myíli, osiqgníqói dorobku Zwiqzku Pracowników Wiqziennych
RzeczpospolitejPolskiej (powstalegow czerwcu I9 19 r.), uchwalajq ten Statut."
Nonry rozdzial w dziatralnoóci zwiqzkowej zostal otwarty w okresie
,,Okr4glegoStolu" cryIi od 1989r. Mimo licznychprzykladów deprecjonowania
jej propagatorów,
rodz4cejsig idei zwiqzkowej oraz szykanowaniai zastraszania
udalo siE(w marou 1990r.) zorganizowaóZjazdZaLo2ycielski.
Burzliwemu okresowi tworzenia struktur zwiazkov'tych towarzyszyla
pierwszym w
dobra, partnerska wspólpraca z nowopowolanym
demokratycznejPolsce Dyrektorem GeneralnymStu2by Wigziennej Panemdr
Pawlem Moczydlowskim. Przyczynilo siE to do wielu wspólnych inicjatyw,
skutkujEcych miedzy innymi: wzrostem nakladów na wiEziennictwo,
widocznym wzrostem iloSci funkcjonariuszy, ezy utrzymaniem wszystkich
(czego nie udalo siQ uzyskaó innym formacjom mundurowym) oérodków
wczasowo-szkoleniowych.
Po rezygnacji ze stanowiskadr Moczydlowskiego nastapity gorszelata
dla StuzbyWiEziennej.Malo aktywne kierownictwo Struzbynie angazowalosig
nale2yciew pracenad now4 ustaw4o SluzbieWiEziennej,nad wprowadzeniem
wskaZnikowego systemu plac dla slu2b mundurowych, nie reagowalo na
podejmowane kolejne próby wprowadzania niekorzystnych rozwiqzafr w
dopiero co uchwalonejustawie emerytalnej.W arcsztachéledczychi zakladach
kamych brak byto Srodków finansowych na zaplatq rachunków, grozilo im
odciEciedostaw wody, prqdu i ciepla, a nawet zaopatrzeniaw Zywnoéó.Place
funkcjonariuszyrelatywniemalaly.
-J-
Wtedy to praktyczny ciq1ar troski o dalszy byt Slu2by i j.j
funkcjonariuszy spadl glównie na Zwiqzek Zawodowy. Aktywnie
uczestniczylismyw tworzeniu ustawy o Stu2bieWiEziennej,bgd4cna ka2dym
posiedzeniusejmowej komisji, czy problemowychpodkomisji. Zglaszaliémy
wlasne wnioski i propozycje, które do dzisiaj s4 elementemnaszej ustawy
pragmatycznbej.
Mimo niew4tplivvych sukcesów Zwiazku, ówczesne kierownictwo
CenralnegoZarzadu Sluzby Wigziennej nie dostrzegaloi nie chcialo doceniaó
naszej roli, a wrecz stale pogtqbiala siQ niechEó do ruchu zwiazkowego.
Apogeum tej niechgcibylo wywalczenie dla fukcjonariuszyStu2byWiEziennej
prawa do
wbrew zdecydowanemu stanowisku kierownictwa CZSW
otrzymywanianagrodyrocznej (tzw. ,,trzynastejpensji") oraz wprowadzeniedo
Regulaminu Dyscyplinarnego przepisów pozwalajqcych na korzystanie z
zewnEtznejpomocy prawnejna ezaspostEpowaniadyscyplinarnego.
Ochronaprawna funkcjonariuszyzawszebytraistotnym zagadnieniemdla
Zwiazku. W tym celu powolano pierwotnie skladkowy Fundusz Pomocy
Doraánej, a nastepniewynegocjowano z Powszechnym Zakladem lJbezpieczeh
atrakcyjn4 finansowo formE ubezpieczeniaindywidualnego, równie2 na cele
obrony prawnej.Dzisiaj glównym celem FunduszuPomocy Doraínej, podobnie
jak pokrewnego Funduszu Pomocowego (zasilanego dywidendE z PZU),
pozostalapomoc funkcjonariuszomi ich rodzinom znadujacymsiE w trudnych
finansowosytuacjach2yciowych.
Osi4gniEói aktualnejroli zwiryku zawodowegow Slu2bieWigziennejnie
da siE okreSlióbez poznaniai dokonaniaoceny ogólnej sytuacji wigziennictwa
w okresie przemian ustrojowych po 1989 roku. Dzialalnoéó naszq reguluje
ustawa z dnia 23 maja l99I r. o zwiqzkach zawodowych, a w ustawie
pragmatycznejz dnia26 kwietnia 1996r. o Stu2bieWiEziennej- ustawodawca
w art. 14 umoZliwtl zrzeszaniesig w zwiqzku zawodowym funkcjonariuszy
Sluzby WiEziennej, zastrzegajqcjednak, 2e w SW moZe dzialaó tylko jeden
zwiqzek zawodowy i zwiazek ten nie ma prawa do strajku oraz dzialania
zwiqzku nie mog4 zmierzaó do ograniczeniauprawnieú osób pozbawionych
wolnoéci.
Przywolanawyíej ustawauprawniafunkcjonariuszymiedzyinnymi do:
¡ odszkodowaniaza uszczerbekna zdrowiu lub poniesionEszkodp w
mieniu w zwiqzku ze sluíba,
o €rrreryturypo 15 latachstuzby,
o bezplatnegoumundurowania oraz wyposaZeniaspecjalnego,
o równowaínika pieniE2negow zamianza umundurowaniei czyszczenie
chemiczne.
-4-
.
przejazdu wraz z czlonkami rodziny raz w roku na koszt wlasciwej
j ednostki or ganizacyj
nej érodkamipublicznegotransportuzbiorowego
do jednej z obranychprzezsiebiemiejscowoéciw kraju i z powrotem,
o corocznegoplatnegourlopu wypoczynkowego,
o lokalu mieszkalnegobqdípomocy finansowejna jego uzyskanie,
o corocznego równowaínika pieniEznego za remont zajmowanego
lokalu mieszkalnego,
e równowahnikapieniE2negoztytulu braku mieszkania.
Ponadto funkcjonariuszowiprzyslugujq nastepuj4ce ówiadczeniapieniEzne:
o zasilekna zagospodarowanie,
o nagrodyi zapomogi,
. nagrodyjubileuszowe,
o dodatkowe wynagrodzenia za wykonywanie zleconych zadah
wyl<raczaj4cychpoza obowi4zki slu2bowe,
o nalehnoícizapodró2esluzbowei przeniesienia,
¡ ríwiadczeniazwiqzaneze zwolnieniem ze slu2by,
aw razieémiercifunkcjonariuszalub czlonkajego rodzinyprzysluguj4
o zasitrekpogrzebowy,
o odprawapoémiertna.
PamiEtaó nale?y o trudnej roli organizacji terenowych, dzialajqcych
bezpoéredniow jednostkachpenitencjarnych.Tutaj z dalaod zgielku Warszawy
i jej instytucji, toczy siQ prawdziwy (bo bardziej przyziemny) bój o interesy
pracownicze.Przejawia siE on w realizowaniu podstawowegozadaniakahdej
organizacji zwiazkowej,jakim jest nie tylko reprezentowanieswoich cztonków i
obrona ich godnoéci, a\e takhe obrona praw oraz interesów materialnych i
moralnych, zarówno zbiorowych, juk i indywidualnych. To ustawowe
uprawnienie - ale równie2 obowiazek - dotyczy prawa do reprezentowania
wszystkich pracowników, niezaleLnie od ich przynaleínoéci zwiazkowej.
Obecnie ju2 coraz rzadziej spotykamy na swojej drodze przelohonych,którzy
podwa2ajqteuprawnienia.Niemniej jednak takie kwestie,jak: podziatwczasów
i zapomóg, a wszczególnoéci:podzial nagród, czy okreélenie wysokoéci
dodatków sluZbowych, nadal rozstrzygane sq przewahnie w sposób
autokratycznyi hermetyczny.Nie tworzy to wlasciwej atmosferypracy, która
jest tak poíqdana,? w naszej Slu2biewrQczniezbgdna.W szczególnoéci,gdy
zewngtrzne uwarunkowania stale wptywaje na uciqZliwoéó tej Sluzby, na jej
spotreczne postrzeganie, na
brak
satysfacjonuj4cego finansowego
dowartoSciowania. MEdrze prowadzona polityka kadrowa i motywacja
finansowamogq skuteczniete problemy lagodzió.Tutaj takhejestmiejscei rola
dla zal<Ladowychor ganizacji zwiqzkovvych.
-5-
Niezwykle istotnym zagadnieniem jest tworzenie wlaÉciwych i
bezpiecznychwarunków petnienia stru2by,czy godnychwarunków socjalnych.
Znane s4 liczne przykhadywysokiego zaangaíowaniajednostekpodstawolvych
Slu2by WiEziennejw rozwiazywaniu powylszych problemów. Bardzo czEsto
inicjatorem tych dzialah byty terenowe organizacje zwiEzkowe. W tych
aresúachSledczychi zalúadachkamych pojawity siQnowe i wyremontowane
szafnie, schludne wEzly sanitarne, zaplecza socjalne, ezy nawet sale
wypoczynkowe i treningowe. Aby tego dokonaó czEsto v'rystarczalatylko
Natomiast na przeszkodziedo
oddolna inwencja i spolecznezaangaZowanie.
petrnegozrealizowania tych zadah stal, jak zawsze,brak wystarczajqcej iloéci
érodków finansowych.Na to te2 mohnaznaIe1óreceptE,którq wskazujeustawa
o zwiazkachzawodowych.Niestety jest ona bardzo rzadkowykorzystywana, ale
nie z powodu braku jej atrakcyjnoéci, lecz glównie z powodu braku jej
jak i
znajomoéci lub duhej ostroZnoScizarówno kierownictwa struZbowego,
miej scowej or ganizacji terenowej Zwi qzku.
Problem ten dotyczy mo2liwoéci prowadzenia ptzez zwiazek zawodowy
dzialalnoécigospodarczej(nie podlagajqcejopodatkowaniu),zktórej zysk mohe
byó przeznaczonyna realizacjq zadaÁi celów statutowych. A do takich nale2y
niew4tpliwie dbaloió o poprawQwarunków sluzby, czy fworzenie warunków
na prowadzenie
odpoczynkupo pracy. Srodki te mog4byó rówie2przeznaezone
dzialalnoécisportowej i rekreacyjnej.
U zarania obecnego dwudziestolecia Zwiqzek byt pomyslodawcq i
organizatoremMistrzostw Polski Sluzby Wiqziennejw pilce noznej i siatkówce.
Do dzisiaj boje w tych mistrzostwachtoczq siq o Puchar Przewodniczqcego
NSZZ Funkcjonariuszyi PracownikówWiEziennictwa.
Kilka lat temu dolaczonokoszvkówke.
SzanowniPaústwo!
PrzetromXX i XXI wieku przyniósl dla naszegoZwiazku fak2e nowe
wyzwania. Kolejne Zjazdy wskazywaly na tragicznqsytuacjgwiEziennictwaz
powodu peffnanentnegoprzeludnieniajednostek penitencjarnych,gromadzenia
siQ osadzonych niebezpiecznych,stale wzrastaj4cej iloSci wypracowanych
nadgodzin oraz znacznegoprzemQczenia kadry. Niebezpiecznienabrzmiewal
problem mobingu i nepotyzmur,praktycznie nie funkcjonowala wlaéciwa
komunikacja spoleczna.Bylo to trudne vr,yzwaniadla Zwiazku i kolejnych
dyrektorów generalnychStu2byWiEziennej.Podejmowanewspólnie dzialaniai
powoli, acz konsekwentnie,zmierzaly do Wznaczonego celu.
przedsiEwziEcia
Ostatni Zjazd, który odbyt siQ w maju 2007 roku, mógl stwierdzié, 2e
wigziennictwo wyszlo z gtEbokiegokryzysu, poniewa2 zwiEkszonowyrQZnie
iloóó etatów, zmniejszonoiloÉó nadgodzin,podjqtodzialaniaantymobingowei
likwiduj4ce nepotyzm, zczpto doceniaó rolg i zadania medycyny pracy.
Niemniej jednak delegacidostrzeglipotrzebEdalszychzmian w tym miedzy
-6-
innymi: likwidacjg biurokratyzmu, poprawQwarunków pelnienia sluíby, czy
stworzeniasprawiedliwegosystemuocenypracowników.
Bieaqce formy wsólpracy reguluje Porozumienie o wspóldzialaniu i
wspólpracy zawartew 2000 roku pomiEdzyDyrektorem GeneralnymSluzby
WiEziennej, a Zarzadem Glównym Niezale2nego SamorzqdnegoZwiazku
ZawodowegoFunkcjonariuszyi PracownikówWiEziennictwa.Wydawaóby siE
moglo, 2e wszystkie plaszczyzny wspólpracy s4 zdefiniowane i do koúca
okreÉlone.JednakzdarzalosiEnam upominaóo swoje niezbywalneuprawnienia
w formie akcji protestacyjnych,a w lipcu 2006 r. wraz z innymi slu2bami
mundurowymiwyszliSmyna ulice Warszawywe wspólnej manifestacji.
Zwiqzek stale dojrzewa i rozw4a siQ. Dokonal on zarówno zmian
jak i wartoéciowaniaswoich celów oraz sposobówdzialania.
organízacyjnych,
Obecnietrwaj4 wspólne prace nad reform4 systemuplac i awansustuZbowego
funkcjonariuszy. Przed nami zaÉ gruntowna nowelizacja ustawy o Stu2bie
WiEziennej.
Dzipkujg za uwage.