Prezentacja

Lietavský hrad (Zamek Lietava)
Zamek ten jest jedną z wielkich i na właściwym miejscu
ulokowanych siedzib. Znajduje się na stromym skalnym
wzgórzu Cibulník na wysokości 635 m między gminami
Lietava i Lietavská Swinná. Od północy i wschodu chronią go
niedostępne skalne turnie. Zamek jest ze względu na swą
powierzchnię drugim największym zamkiem na Słowacji; w
pewnym czasie uważano go za zamek nie do zdobycia..
Wybudowano go po 1241r. jako administracyjną i wojskową
siedzibę. Pierwszym jego właścicielem była rodzina Balaššovských. Już w 1318r. właścicielem stał się
Matúš Čák Trenčiansky. Jednak nie na długo, ponieważ cztery lata później zmarł. W 1360r. król Ľudovít
I dał Lietavę na użytkowanie Štefanovi Bebekovi. Jego ród, dzięki któremu zamek stał się twierdzą,
panował tu prawie sto lat.
Zamek Lietava nazywano też Biały Zamek. Właścicieli zamku było wielu: król Žigmund, Pavol z
Kiniže, ród Zapoloya, Mikuláš Kostka – czeski szlachcic i żołnierz Zapoloyi, Sędziwój – polski szlachcic
oraz ród Thurzów. Na początku XVI w. zamek stał się własnością Mikuláš Kostku, którego córkę
Barbarę Franciszek Thurzo wziął sobie za żonę. Nowy właściciel dokonał na zamku kilku zmian. Słynął z
tego, że posiadał bogatą i wielką bibliotekę. Kostka oraz później panujący ród Thurzów urządzili na
zamku mieszkania. Ważne były też strategiczne przyczyny przebudowy, zaczęto w tym czasie
wykorzystywać działa, dlatego musiano wybudować grube mury z rozszerzanymi otworami
strzelniczymi. Jedność stylu, dająca się zauważyć również na ruinach, potwierdza, że zamek poddawany
był rekonstrukcji przez jeden ród. Od 1556r. był to głównie ród Thurzów.
Jak wyglądał zamek w czasie rozkwitu? Brama wejściowa stała od południowej strony. Na
dolnym podwórzu były stajnie. W południowo – zachodniej części stała potężna baszta. Przez kolejną
bramę przechodziło się na główne podwórze, gdzie znajdowała się wyciosana w skale studnia o
głębokości 100 m. Część środkowego zamku nazywano Pałacem Thurzów, mieli tu bowiem urządzone
mieszkanie z tajnymi korytarzami przeznaczonymi dla członków rodu, na skrycie pieniądzy oraz
kosztowności. Było tu też archiwum z dokumentami oraz kosztownościami innych rodzin z okolicy. Do
tej części zamku należała również kaplica. Jednak msze święte celebrowano w niej tylko okazjonalnie.
Kręconymi schodami wchodziło się do składu węgla drzewnego, wykorzystywanego do ogrzewania oraz
produkcji prochu strzelniczego. W komnacie zdobionej obrazami mieszkańcy spotykali się wspólnie przy
śpiewie, tańcu i opowiadaniu bajek. Po smierci Imricha Thurzo zamek został podzielony między dwóch
dziedziców, którzy się o niego przez pewien czas wspólnie troszczyli. Dane z 1688r. mówią, że nie był
już poźniej zamieszkany, zostało tam tylko archiwum. Od poł. XVIII w. administrator zamku mieszkał w
podzamczu. Zamek, niepilnowany, stawał się celem złodziei. Dlatego w 1760r. materiały archiwalne
przewieziono do Orawskiego Zamku. Zamek Lietava natomiast pozostał pusty i nikt o niego nie dbał.
Zamkowe mury stoją do dziś i patrzą z wysoka. Na terenie byłej kaplicy zachowały się resztki
murów i tynków. Z góry zamkowej oraz z samych ruin zamku roztacza się przepiękny widok na okolicę.
W tym też miejscu znaleziono ślady łużyckiej i puchowskiej kultury, co świadczy o tym, że jest to ważne
miejsce naszej słowackiej przeszłości. Współczesny zwiedzający z ruin zamku podziwia okoliczne
widoki i rozpamiętuje przeszłą chwałę zamku Lietava. Może też błądzić ścieżkami i szlakami, ktore
wiodły, i nadal wiodą, do Żyliny – Budatín, na zamek Súľov albo Hričov.
Tekst: Stowarzyszenie Panów Lietavy
Zdjęcia: archiwum Stowarzyszenia Panów Lietavy