Wpływ rozwiązań systemowych na decyzje i

Wpływ rozwiązań systemowych
na decyzje i aktywność zawodową
rodziców dzieci niepełnosprawnych
i samych osób niepełnosprawnych
Wpływ ograniczonego wsparcia
oraz pułapki świadczeniowej
Aleksander Waszkielewicz
Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego
Warszawa, 22 maja 2012 r.
Strategie rodziców
• Rezygnacja z pracy i pełnienie funkcji terapeuty
/ nauczyciela wspomagającego / opiekuna dla własnego
dziecka.
• Finansowanie wsparcia ze środków własnych w postaci
„wolontariuszy” przychodzących do placówki
bądź płatnych zajęć poza placówką.
• Przeniesienie dziecka do placówki integracyjnej
bądź specjalnej.
• Rezygnacja z walki o wsparcie (wypalenie rośnie
z wiekiem dziecka).
Na podstawie doświadczeń projektu „Wszystko jasne”
Skala zjawiska
• Wskaźnik zatrudnienia dla kobiet z dziećmi
niepełnoletnimi: ~65%, niepełnosprawnymi: ~35%,
• ~60 tys. kobiet pozostaje poza rynkiem pracy z tytułu
wsparcia niepełnosprawnych niepełnoletnich dzieci
(oprócz tego ~70 tys. matek niepełnosprawnych
niepełnoletnich dzieci nie pracuje z powodów
kulturowych tak jak inne kobiety),
• Dorosłość dzieci nie uprawdopodabnia powrotu na rynek
pracy: w sumie ~120 tys. rodziców dzieci
niepełnosprawnych poza rynkiem pracy z ww. powodu
(całościowo z wszystkich powodów ~250 tys.).
• Możliwa recepta? Niż demograficzny w szkołach
i potencjalna „nadwyżka” etatów nauczycielskich.
Na podstawie: BAEL, SIO, rocznik demograficzny, badanie CBOS o postawach
prokreacyjnych Polaków, dane MPiPS o liczbie pobierających świadczenia
Dzieci dorośleją
• Nadopiekuńczy rodzice:
– rodzice rezygnują z pracy, wsparcie dziecka staje się
ich podstawowym celem, który może przekreślić jego
usamodzielnienie;
• Dziedzictwo:
– w ~2/3 rodzin nie pracował co najmniej 1 rodzic,
w 58,3% gospodarstw domowych z osobą
niepełnosprawną nie pracuje ani 1 osoba (BAEL),
– korzystanie ze świadczeń;
• Własne doświadczenia:
– pobieranie świadczenia przed ukończeniem edukacji
(renta socjalna),
– orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy.
System rentowy
•
•
•
•
System o wieloletniej historii, w dużej mierze projektowany w innych
warunkach, powolna ewolucja (vide zmiana ustawy o rencie socjalnej).
Świadczenie rentowe dla osób niezdolnych do pracy (art. 12-14 uerfus,
art. 4 ust. 1 urs).
Niezdolność do pracy oznacza jednak możliwość pracy w warunkach
pracy chronionej, na przystosowanych stanowiskach lub w telepracy
(art. 4 ust. 5 urzszon).
Taka praca nie stanowi przeszkody w orzeczeniu o niezdolności do
pracy (art. 13 ust. 4 uerfus, art. 15 pkt 1 urs).
• Jak zdefiniować / zmierzyć zdolność do pracy?
• Kiedy podjęcie pracy oznacza zdolność do pracy?
Strategie młodych osób
niepełnosprawnych
• Racjonalne, bezpieczne (lepszy wróbel w garści…):
– Wskaźnik zatrudnienia w wieku 25-34: 27,4%
(pełnosprawni: 73,4%), nie pracuje ~3/4 osób.
– Wskaźnik zatrudnienia w gospodarstwach 1-osobowych:
7,4%.
• Pułapka świadczeniowa odstrasza
od podejmowania pracy. Podjęcie pracy zwiększa
obawy przed negatywnym wpływem pracy na
świadczenie.
• Skala zjawiska. ~300 tys. osób pobiera rentę
socjalną.
Pułapka świadczeniowa*
(1/4)
Obawa przed powtórnym wezwaniem przed komisję: ~58%.
25,6%
13,3%
11,5%
17,7%
32,0%
Zdecydowanie nie
Raczej nie
Nie wiem
Raczej tak
Zdecydowanie tak
* Badanie pułapki świadczeniowej, FIRR ze środków
PFRON, 2011 r.
Pułapka świadczeniowa
(2/4)
Obawa przed odebraniem lub „pogorszeniem” orzeczenia:
53%.
Pułapka świadczeniowa
(3/4)
Obawa przed pomniejszeniem lub zawieszeniem renty
(tego obszaru dotykała liberalizacja urs): ~32%.
Pułapka świadczeniowa
(4/4)
• Obawy wobec pułapki świadczeniowej wyraża
większość osób niepełnosprawnych bez względu na:
(i) status na rynku pracy, (ii) pobieranie lub nie
świadczeń, (iii) rodzaj świadczenia.
• Nieznajomość przepisów nie zmniejsza zjawiska.
• Obecny status:
– Ryzyko zmierzenia się z nieokreślonością procesu orzekania i
– Ewentualna utrata statusu osoby niepełnosprawnej, zwłaszcza z
tytułu podjęcia pracy
są czynnikami demotywującymi do pracy i zachęcają do
asekuracyjnych postaw (bierności zawodowej).
Propozycja rozwiązania
• Zastąpienie renty z tytułu niezdolności do pracy dwoma
świadczeniami:
– Stałą rentą rekompensującą wyższe koszty funkcjonowania,
– Wygasającym odpowiednikiem zasiłku dla bezrobotnych.
• Zalety:
–
–
–
–
Proste orzekanie (jak obecnie przez pzon),
Podjęcie pracy nie ma wpływu na rentę,
Wygasający zasiłek zachęca do starania się o pracę,
Zasadniczo każdy jest zdolny do pracy (w różnym wymiarze, z
różną intensywnością), bardziej podmiotowe podejście,
– Zgodność z odczuciem społecznym – wsparcie osób
niepełnosprawnych bez względu na pracę,
– Tańszy system dla państwa, motywujący dla obywateli.
Kontakt: Aleksander Waszkielewicz
e-mail [email protected]
tel. 508 21 33 22
Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego
Kraków: tel. 12 629 85 14, faks 12 629 85 15
Warszawa: tel. 22 652 91 90, faks 22 247 22 62
e-mail [email protected] , http://www.firr.org.pl
Organizacja Pożytku Publicznego
Twój 1% wykorzystamy na pożyteczne cele
Nr konta 77 2130 0004 2001 0255 9953 0005