(12+) - dr Marcel Krzan - Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni

25 listopada 2016 Dzień Otwarty Instytutu Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera PAN www.ik‐pan.krakow.pl Zrozumieć pianę – inspiracje w nauce, architekturze i sztuce Marcel Krzan Piana jest rzeczą znaną i codzienną. Spotykamy się z nią od najmłodszych lat myjąc się lub czyszcząc swoje otoczenie. Obserwujemy ze śmiechem na ustach dzieci bawiące się nią, a kątem oka widzimy kożuchy piany zalegające na jeziorach lub spływające naszymi rzekami. Historia mycia i środków czyszczących sięga setek, a właściwie tysięcy lat. Upowszechnienie detergentów nastąpiło jednak dopiero w latach pięćdziesiątych zeszłego wieku. Było to związane z rozwojem przemysłu chemicznego i opracowaniem odpowiednich technik masowej produkcji. Żmudne badania dziewiętnastowiecznego fizyka Joseph Plateau pozwoliły na opisanie struktury piany oraz jej zmian w trakcie starzenia. W ciągu kolejnych lat dokładnie poznaliśmy procesy odpowiadające za tworzenie i stabilność piany. Wiemy, że potrzebne jest odpowiednie stężenie detergentu oraz znamy niezbędne warunki rozproszenia pęcherzyków gazowych w cieczy. Mimo gigantycznego postępu naukowego w dalszym ciągu tylko obserwujemy zmiany. Każdy nowy problem technologiczny musimy rozwiązywać eksperymentalnie od podstaw. Dlaczego? Czy warto? Piękny. Wprowadzenie koloru, barwy i światła z niepozornej szarej piany tworzy jedno unikatowe i szybko przemijające dzieło sztuki. Zauważyli to naukowcy i artyści. Fotograficy eksperymentują wraz z nami. Szukają światła, cienia, barwy, kształtu i dynamiki. Malarze odwzorowują obserwowane uniwersa pianowe lub przetwarzając je w nowe, nierzeczywiste formy siłą swojego talentu. Rzeźbiarze oddają piękno pian wykorzystując jako materiał kamień, metal czy plastik. A jubilerzy, złotnicy i wytwórcy biżuterii znaleźli nową formę, kształt i barwę dla swoich wyrobów. Struktura piany tworzona tak naprawdę przez naturę okazałą się tak trwała, elastyczna i niezwykła, że zainspirowała architektów i projektantów. Wyniki prac teoretycznych Weaira‐Phelana opisujących super upakowaną strukturę piany mógł obserwować cały świat w czasie letnich igrzysk olimpijskich w Pekinie w 2008 roku. Organizatorzy zbudowali szklane zadaszenie basenu olimpijskiego w kształcie w/w struktury. Nagle okazało się, że to co do niedawna podziwiali nieliczni działa na wielu, za pomocą fotografii, filmu, rzeźby czy nawet formy budynku. Zastosowanie piany do mycia skomplikowanych urządzeń mechanicznych pozwala na ograniczenie zużycia wody i na redukcję ilości ścieków. Kosmetyka i farmaceutyka wciąż poszukują nowych metod leczenia oparzeń, środków umożliwiających wprowadzanie leków na uszkodzoną skórę, pokrywanie jej i ograniczanie dostępu drobnoustrojów. Każdy kolejny problem badawczy to kolejne wyzwanie dla naszego intelektu, naszej wyobraźni i wiedzy. Warto poświęcać czas, aby obserwować kolejne, niepowtarzalne wszechświaty tworzone przez każdą kolejną formację pianową. Pojawiają się one tylko na życzenie naukowca i znikają błyskawicznie pozostawiając za sobą tylko plamę wody. Każdy układ jest inny. [WYKŁAD] barwna wersja ulotki dostępna na www.ik‐pan.krakow.pl