w spółkach publicznych

38
Przymusowy odkup
w spółkach publicznych
W sytuacji gdy akcjonariusz spółki publicznej osiągnął
lub przekroczył – samodzielnie albo wspólnie z innymi
podmiotami – próg co najmniej 90 proc. głosów, pozostali
akcjonariusze tejże spółki mogą żądać wykupienia
przez niego swoich akcji.
Piotr Letolc
Z
godnie z art. 83 Ustawy o ofercie publicznej
i warunkach wprowadzania instrumentów
finansowych do zorganizowanego systemu
obrotu oraz o spółkach publicznych (t.j. Dz.U. z 2009
r., Nr 185, poz. 1439 z późn. zm., dalej jako: „ustawa
o ofercie”) akcjonariusz spółki publicznej może zażądać wykupienia posiadanych przez niego akcji przez
innego akcjonariusza, który osiągnął lub przekroczył
90 proc. ogólnej liczby głosów w tej spółce. Przymusowy
odkup akcji w założeniu jest „lustrzanym odbiciem”
przymusowego wykupu akcji, o którym mowa w art.
82 Ustawy o ofercie.
Warunki skorzystania z przymusowego odkupu
Skorzystanie z prawa przymusowego odkupu akcji
uwarunkowane jest zatem osiągnięciem lub też przekroczeniem progu 90 proc. ogólnej liczby głosów w danej
spółce publicznej przez jednego lub grupę powiązanych
ze sobą akcjonariuszy. Podobnie jak w przypadku przymusowego wykupu, obowiązek odkupu akcji spoczywa
albo na akcjonariuszu, który osiągnął lub przekroczył
próg 90 proc. ogólnej liczby głosów w danej spółce
samodzielnie, albo solidarnie na akcjonariuszu, który
osiągnął lub przekroczył ww. limit wspólnie z podmiotami od niego zależnymi i dominującymi nad nim,
albo solidarnie na stronach porozumienia dotyczącego
nabywania przez te podmioty akcji spółki publicznej
lub zgodnego głosowania na walnym zgromadzeniu
lub prowadzenia trwałej polityki wobec spółki. Może
wystąpić zatem paradoksalna sytuacja, gdy podmiotem
zobowiązanym solidarnie do dokonania przymusowego
odkupu, będzie podmiot, który bezpośrednio nie jest
akcjonariuszem danej spółki.
Przymusowemu odkupowi podlegać będą akcje
wszystkich akcjonariuszy, którzy zgłosili żądanie odkupu, ale – inaczej niż przy przymusowym wykupie – dla
skuteczności żądania przymusowego odkupu akcji nie
zachodzi konieczność zgłoszenia stosownego żądania
przez wszystkich akcjonariuszy mniejszościowych.
Co istotne – zgłosić żądanie przymusowego odkupu
należy na piśmie w terminie trzech miesięcy od dnia,
w którym nastąpiło osiągnięcie lub przekroczenie tego
progu przez innego akcjonariusza. W sytuacji jednakże,
gdy informacja o osiągnięciu lub przekroczeniu progu
ogólnej liczby głosów przez innego akcjonariusza nie
została przekazana do publicznej wiadomości w trybie
przewidzianym w ustawie o ofercie, termin na złożenie
żądania odkupu akcji biegnie od dnia, w którym akcjonariusz spółki publicznej dowiedział się lub przy zachowaniu
należytej staranności mógł się dowiedzieć o osiągnięciu
lub przekroczeniu tego progu przez innego akcjonariusza.
Po upływie wskazanego wyżej trzymiesięcznego
terminu, nie jest już możliwe zgłoszenie przez akcjonariusza mniejszościowego żądania odkupu jego akcji.
Procedura odkupu
Inaczej niż przy przymusowym wykupie akcji,
który ustawa o ofercie reguluje obszernie, procedura
przymusowego odkupu akcji nie została szczegółowo
39
określona. Wobec tego uznać należy, że do transakcji
odkupu akcji wedle art. 83 ustawy o ofercie stosować
należałoby zasady zawierania transakcji dotyczących
akcji poza obrotem na rynku regulowanym.
Żądaniu przymusowego odkupu akcji podmioty
zobowiązane winny zadośćuczynić w terminie 30 dni
od dnia jego zgłoszenia.
Możliwa przy tym jest sytuacja, gdy podmioty
zobowiązane nie spełnią żądania odkupu akcji. W piśmiennictwie przyjmuje się, że w takim wypadku akcjonariusz, który zgłosił żądanie odkupu akcji albo może
wystąpić z powództwem o nakazanie zobowiązanemu
złożenia oświadczenia woli w sprawie odkupu w trypie
art. 1047 KPC, albo może wystąpić z powództwem o zapłatę ceny odkupu wraz z odsetkami za zwłokę, bowiem
ustawodawca wyłączył obowiązek uzyskania zgody
akcjonariusza większościowego na odkup akcji. Zatem
jest on zobowiązany do zadośćuczynienia określonemu
żądaniu już w momencie otrzymania tego żądania od
akcjonariusza mniejszościowego i nie jest potrzebne
składanie przez niego jakiegokolwiek dodatkowego
oświadczenia woli.
Ustalenie ceny odkupowanych akcji
Podobnie jak przy przymusowym wykupie cenę
odkupu akcji w trybie art. 83 ustawy o ofercie określa
się według zasad ustalania ceny przy wezwaniach.
Akcjonariusz żądający odkupu swoich akcji jest zatem
uprawniony do otrzymania ceny nie niższej niż określona zgodnie z art. 79 ust. 1–3 ustawy o ofercie.
Wobec tego cena odkupowanych akcji nie może być
niższa od średniej ceny rynkowej z okresu 6 miesięcy
poprzedzających zgłoszenie żądania odkupu, w czasie
których dokonywany był obrót tymi akcjami na rynku
głównym, albo średniej ceny rynkowej z krótszego
okresu – jeżeli obrót akcjami spółki był dokonywany
na rynku głównym przez okres krótszy niż 6 miesięcy.
W sytuacji zaś gdy nie jest możliwe ustalenie ceny
Cele odkupu
Przymusowy odkup akcji należy uznać za ważny
instrument ochrony akcjonariuszy mniejszościowych
w sytuacji silnej koncentracji akcjonariatu w spółce
publicznej. Dzięki tej instytucji akcjonariusze mniejszościowi mogą opuścić spółkę publiczną w sytuacji,
gdy niemal całość akcji jest skoncentrowana w jednych
rękach, a oni nie mają zazwyczaj żadnego faktycznego
wpływu na funkcjonowanie spółki. Przymusowy odkup
daje im zatem możliwość opuszczenia spółki przy gwarancji uzyskania za zbywane akcje godziwej ceny, której
nie mogliby uzyskać zbywając akcje na rynku (z uwagi
na utratę ich płynności).
PIOTR LETOLC
aplikant adwokacki w kancelarii prawnej
RKKW – KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy
prawo kapitałowe
akcji
w sposób wskazany powyżej albo w przypadku spółki,
w stosunku do której otwarte zostało postępowanie
układowe lub upadłościowe – cena odkupowanych akcji
nie może być niższa od ich wartości godziwej.
Ponadto cena odkupowanych akcji nie może być
także niższa od najwyższej ceny, jaką za akcje będące
przedmiotem odkupu podmiot obowiązany do odkupu,
podmioty od niego zależne lub wobec niego dominujące, czy też podmioty będące stronami zawartego z nim
porozumienia, zapłaciły w okresie 12 miesięcy przed
ogłoszeniem odkupu, albo najwyższej wartości rzeczy
lub praw, które podmiot obowiązany do odkupu lub
podmioty, o których mowa powyżej, wydały w zamian
za akcje będące przedmiotem odkupu, w okresie 12
miesięcy przed jego ogłoszeniem. Oprócz powyższego
cena odkupowanych akcji nie może być również niższa
od średniej ceny rynkowej z okresu 3 miesięcy obrotu
tymi akcjami na rynku regulowanym poprzedzających
ogłoszenie wezwania. Nie jest możliwe jednak – jak to
ma miejsce przy wezwaniach – jakiekolwiek modyfikowanie ceny odkupu.
Dodatkowo zaś jeżeli osiągnięcie lub przekroczenie
progu posiadania 90 proc. akcji danej spółki nastąpiło
w wyniku ogłoszonego wezwania na sprzedaż lub zamianę wszystkich pozostałych akcji spółki akcjonariusz
żądający odkupienia akcji jest uprawniony do otrzymania ceny nie niższej niż proponowana w tym wezwaniu.